فتحیه فتاحی زاده

فتحیه فتاحی زاده

مدرک تحصیلی: استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا (س)
پست الکترونیکی: f_fattahizadeh@alzahra.ac.ir

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۱۰۲ مورد.
۲۱.

معناشناسی ساختاری واژه «ضرب» در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۰ 149-176

کلید واژه ها: قرآن ضرب معناشناسی ساختاری روابط همنشین و جانشین مؤلفه معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 29 تعداد دانلود : 663
واژه ضرب از جمله واژه های پیچیده در زبان عربی است که به زعم برخی از قدیمی ترین لغویان متقدم برای جمیع اعمال به کار می رود. از این رو فهم دقیق مفاهیم ضرب در قرآن و دستیابی به لایه های معنایی آن نیازمند انجام مطالعه ای روشمند است. معناشناسی ساختاری یکی از روش های مطالعات قرآنی است که به استخراج معنای نهفته در متن با در نظر گرفتن شبکه ای از روابط مفهومی می پردازد. پژوهش حاضر بر مبنای روابط همنشین و جانشین و با رویکرد ساخت گرا درصدد کشف مؤلفه های معنایی « ضرب » است. تلاش شده است با تحلیل معنایی واژگانی که در یک حوزه معنایی با ضرب قرار دارند و در دو محور همنشینی و جانشینی، جایگاه معنایی ضرب در قرآن تبیین شود. مؤلفه های معنایی « ضرب » که از طریق روابط همنشین به آن دست یافته شد عبارتند از: اتصال، پیوستن، بستن، ترک کردن، روی گرداندن، بهم پیچیدن، آشکار شدن، احاطه کردن و نیز فعلی همراه با بروز و ظهور خارجی، قدرت، سنگینی و ایجاد اثر و تغییر. همچنین مؤلفه های معنایی رفتن، بریدن، ترک کردن، روی گرداندن، احاطه، پوشاندن، بهم فشردن و درهم پیچیدن از طریق محور جانشینی « ضرب » قابل دستیابی هستند.
۲۲.

ساختار تعاملات مدیریتی حاکمان از رهگذر تحلیل محتوای نامه 53 نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 167 - 192

کلید واژه ها: نهج البلاغه امام علی (ع) مدیریت حکومت سیاست عدالت روش تحلیل محتوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 808 تعداد دانلود : 941
ترسیم ساختار تعاملات مدیریتی حاکمان از رهگذر تعمق در مهم ترین مؤلفه های مطرح در نامه امیرالمؤمنین(ع) به مالک اشتر، به وضوح بیانگر ژرفای معرفتی مکتب علوی است. انتخاب الگوی کارآمد مدیریتی و تنظیم سیاست عدالت گستر داخلی و خارجی، ضرورت ساماندهی نوشتار حاضر را مضاعف کرده اند، لذا در این پژوهش با روش تحلیل محتوا و به صورت کیفی و توصیفی، مفاهیم این عهدنامه واکاوی شده است. بهره گیری از این روش، نگاه جامعی به شاخصه های تعاملی حاکمان، ضابطه های گزینش کارکنان و راهبردهای نیل بدین اهداف کلان را نتیجه می دهد. یافته ها حاکی از آن است که متن نامه بر سیاست داخلی تمرکز دارد و بر مؤلفه هایی همچون عدالت ورزی، اصلاحات فرهنگی، ساماندهی اقتصادی و گزینش هدف دار کارکنان دولتی تأکید شده است. توصیه های حضرت امیر(ع) در عرصه سیاست خارجی با محوریت نکوهش پیمان شکنی نیز افق های نوینی در تحلیل متن نامه می گشاید. گونه های مواجهه حکومتی در قالب تعاملی، تنبیهی، تربیتی، سنجشی و تشویقی بسامد قابل توجهی دارد و مدلی روزآمد در تمامی عرصه های مدیریتی ارائه می نماید. توصیه حضرت امیر(ع) به مدارا، بخشش، مهرورزی، عدم تبعیض در تعامل با مردم، تنبیه احتکارکنندگان و کارگزاران خیانت کار، همچنین دلگرم سازی فعالان شایسته، در این شبکه مضمونی برجسته شده است.
۲۳.

ارزیابی دیدگاه محمد شحرور در مبانی فهم و تفسیر قرآن کریم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و پنجم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۹۴) 45 - 66

کلید واژه ها: شحرور تاریخمندی نص نسبی گرایی تأویل گرایی فهم قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 873 تعداد دانلود : 179
بررسی آراء نواندیشان معاصر در حوزه مسائل قرآنی، موضوعی درخور اهتمام است. محمد شحرور از نواندیشانی است که با قرائت ایدئولوژیک از نص، نگاهی نو به موضوعات قرآنی دارد. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی، بر آن است که مبانی فکری محمد شحرور را در نگرش وی به فهم آیات قرآن، با استناد به آثار او مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد که شحرور با تقسیم بندی قرآن به آیات رسالت و نبوّت، نسبی بودن فهم قرآن، شواهد تاریخی دانستن برخی از آیات و تأویل گرایی، به دنبال قرائت نو از نصوص قرآنی بوده است. شحرور با تکیه بر تاریخی نگری، حکم حجاب و احکام کنیزان را برای این دوره ندانسته و در این زمینه به مصادیق جدید همچون حدّ ادنی و اعلی برای پوشش و ازدواج مِسیار تصریح می نماید. دیدگاه های شحرور درباره قرآن، به دلیل استفاده از مبانی ناکارآمد، کاربست فهم تجربی دین و استفاده سلیقه ای و غیرعلمی از آیات، با چالش های جدی مواجه است، ازاین رو نمی توان دیدگاه او را در فهم و تفسیر قرآن حجّت دانست.  
۲۴.

نمط العبره من الأحداث التأریخیه بناءً على تحلیل محتوى الخطبه القاصعه للإمام علی (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۳۹۹ (۱۴۴۲ق) العدد ۱ (المتوالی ۷) 148 - 137

کلید واژه ها: الإمام علی الخطبه القاصعه تحلیل المحتوى التأریخ العبره من التأریخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 597 تعداد دانلود : 220
یتمتع کلام أمیر المؤمنین (ع) بفخامه المفردات وسمو المعانی وانسجام البنیه، ویحظى بأهمیه خاصه بعد القرآن الکریم، وبصفته جزءًا من أحادیث أهل البیت (ع) فهو یعتبر بمثابه المصدر الثانی لدین الإسلام المبین. من بین خطبه، تعتبر الخطبه القاصعه ذات أهمیه خاصه بسبب اتساع المفاهیم والتشدید على قضایا مهمه وحساسه للغایه فی ذلک الوقت، فضلًا عن صدورها فی مجموعه معینه من المسلمین. بما أن تحلیل النصوص الدینیه والوصول إلى موضوعاتها العمیقه یتطلب استخدام أسالیب بحثیه متعدده التخصصات قائمه على النص، لذلک فی هذه الدراسه تقوم على منهج "تحلیل المحتوى"، وبعد استخراج المحاور الرئیسیه والثانویه لهذه الخطبه وهیکلها الهندسی، سنتطرق لنظره الإمام للقضایا التأریخیه وکیفیه العبره منها، وأخیرًا سنرسم نموذجًا لکیفیه التعلم والاعتبار من الأحداث التأریخیه. تصنف الأنواع المختلفه من العبر المستفاده من الأحداث التأریخیه على النحو التالی: تشکل العبره من الشیطان، وأتباع الشیطان، وأغنیاء الأمم السابقه، والمؤمنین من الأمم السابقه، وعوامل هزیمه القدماء، وعوامل انتصار القدماء، جزءًا مهمًا من نتائج هذا البحث، وسوف نبین کلًا منها بذکر مثال. کما أننا سعینا فی هذا المقال لاستخراج النمط، وفی ظل مناقشه عوامل هزیمه وانتصار السلف، حددنا أهم عوامل هذین القسمین، ورسمنا نمطها من خلال ذکر الأولویه. وشرحنا تأثیر عامل التفرقه والانقسام کأهم عامل فی هزیمه الأمه السابقه وبینا أسبابه مثل اتباع الشیطان واتباع القاده المتعجرفین وغیر الطاهرین، مع بیان مکانه الوحده والتعاطف والأمر بالمعروف والنهی عن المنکر والاهتمام بالقیامه فی انتصار الأمم، وقد کان جزء من نتائج البحث خاصًا بنمط العبره من الأحداث التأریخیه من منظور الإمام علی.  
۲۵.

پیوند آموزه های نهج البلاغه با آیه اهتداء (یونس:35)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال هفدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۶۷ «ویژه قرآن و حدیث: پیوند ناگسستنی» 10-34

کلید واژه ها: نهج البلاغه امامت افضلیت آیه اهتداء (یونس:35)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 368 تعداد دانلود : 115
پیوند ناگسستنی نهج البلاغه و قرآن، زمینه ساز گزینش هدفمند مضامین در گزاره های نهج البلاغه است. در پژوهش حاضر با رویکرد بینامتنیت مضمونی، به تبیین تبادل محتوایی دو متن نهج البلاغه و قرآن، درباره آیه اهتداء (یونس:35) ، پرداخته می شود. آیه اهتداء، به عنوان یکی از مستندات متکلمان شیعی در جهت اثبات لزوم افضلیت امام مورد استناد قرار گرفته است. نکته قابل تأمل در این آیه، تعیین مصداق افضل در هدایت بخشی می باشد. نگارندگان، با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی و ارتباط بینامتنی مضمونی، مجموعه گزاره های نهج البلاغه که ارتباط محتوایی با آیه اهتداء داشته، رصد نموده اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که استخراج رابطه بینامتنی مضمونی نهج البلاغه و آیه اهتداء در رفع ابهام آیه پیرامون تعیین مصداق «احقّیت در هدایت بخشی» بسیار نقش آفرین است. بر اساس یافته ها، همان گونه که در کتاب های معتبر تفسیری و روایی مصداق آیه اهتداء به طور خاص، حضرت امیر المؤمنین علی7 معرفی شده است، در واکاوی تعامل بینامتنی گزاره های نهج البلاغه با آیه اهتداء، فرآیند فهم و تفسیر صحیح این آیه تسهیل می شود.
۲۶.

تبیین راهکارهای عملی و نظری کسب تواضع و فروتنی بر مبنای تحلیل محتوای خطبه قاصعه امیرالمؤمنین(ع)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق سال دهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۳۷ (پیاپی ۵۹) 11 - 38

کلید واژه ها: امام علی (ع) تواضع فروتنی خطبه قاصعه روش تحلیل محتوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 899 تعداد دانلود : 42
تواضع و فروتنی از جمله فضایل اخلاقی است که از خود ملکوتی و الهی انسان نشأت می گیرد و بدان دلیل که در تکامل شخصیت انسان تأثیر بسزایی دارد، در آموزه های دینی بر آن بسیار تأکید شده است. یکی از مصادیق این تأکید را می توان در بلند ترین و مهم ترین خطبه امام علی مشهور به خطبه قاصعه که پس از جنگ نهروان ایراد شده، جستجو کرد. حضرت علی در این خطبه تلاش کرده است ضمن تبیین اهمیت این فضیلت اخلاقی و تأثیر آن در مقابله با تکبر به منزله مهم ترین عامل تسلط شیطان، راهکارهای عملی و نظری کسب تواضع را بیان و درنهایت، تصویر جامعی از این فضیلت ارزشمند اخلاقی ارائه کند. در این پژوهش کوشیده ایم با تکیه بر روش «تحلیل محتوا» و بهره گیری از فن «تحلیل مضامین کیفی»، گزاره های مرتبط با موضوع تواضع و فروتنی را در خطبه قاصعه تحلیل و الگوی جامع مفهومی تواضع را از منظر آن حضرت ترسیم کنیم. معرفی عوامل عملی و نظری ایجاد تواضع (مانند اقامه نماز، روزه داری، دادن زکات، احسان به والدین و احترام به مربی)، معرفی ویژگی های متواضع (مانند توجه به مستضعفان و فقرا، محبت به مؤمنان و سجده کردن)، معرفی نتایج برخورداری از تواضع (مانند دوری از وسوسه های شیطانی، دوری از کبر و تفاخر، کسب رضایت الهی و ایجاد الفت و محبت بین مردم) و معرفی مصادیق برگزیده متواضعان از جمله مباحثی است که امام علی در این خطبه بدان اشاره کرده است
۲۷.

انسان به مثابه یک امت در قرآن کریم(مطالعه موردی آیات 123 - 120 سوره نحل)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی دوره ۳ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۵) 245 - 270

کلید واژه ها: قرآن کریم امت ابراهیم (ع) من علوی من سفلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 794 تعداد دانلود : 448
امت، ابرنظام مناسبات انسانی در قرآن کریم و فراتمدنی بی نظیر است. با این حال در آیه 120 سوره نحل، حضرت ابراهیم(ع)به تنهایی امت نامیده شده است. ظرفیت امت در قالب های «یک فرد» و «نظام انسانی»، این سوال را به ذهن می آورد که یک انسان چگونه می تواند در قالب یک امت، نقش آفرینی کند؟ بدین منظور و برای استخراج ویژگی های امتی حضرت ابراهیم(ع)، تفاسیر فریقین درباره آیات 123-120 سوره نحل، به روش تطبیقی بررسی شدند. امت در قرآن کریم در دو سطح «نظام امتی» و « فرد امتی» معرفی شده است. از میان همه ویژگی های حضرت ابراهیم(ع)، ملت حنیف ابراهیمی، ویژگی منحصر به فرد حضرت ابراهیم(ع) است که به نظر می رسداین ویژگی در کنار ویژگی هایی نظیر «قانتا لله»، « لم یک من المشرکین» و «شاکرا لانعمه» ایشان را به مقام امت رسانده است. ملت حنیف ابراهیمی، خاستگاه عقلانی نظام فراتمدنی امت است که مرزهای زمانی، مکانی و نژادی را در هم نوردیده و همه انسان های حق-گرای عالم در هر زمان و مکان و با هر دین الهی را دربرمی گیرد. از سوی دیگر گستره عظیم وجود ابراهیم(ع)در قالب امت، با ارتباط میان من های علوی انسان ها، قلب های انسان های حق گرای عالم را به سوی امت، سوق می دهد.
۲۸.

«امّت»، فراتر از تمدن در آینه قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و چهارم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹۵) 31 - 54

کلید واژه ها: قرآن کریم تمدن امت ملت حنیف تکامل انسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 563 تعداد دانلود : 962
اسلام دینی جامع و جهانی است و اجرای همه جانبه آن، مستلزم قالبی تمدنی (به مثابه کلان ترین نظام مناسبات انسانی) و تأمین کننده چنین واحد کلان اجتماعی است. اصطلاح تمدن، با انباشت مفهومی و فرهنگی آن در غرب، حاوی جوهری سکولار است که موجب تردید و احتیاط در استفاده از این اصطلاح می شود. بدین سان باید در پی اصطلاحی جایگزین در بستر فرهنگ اسلامی بود. در این پژوهش با روش توصیفی و تحلیل مفهومی، واژه هایی از قرآن کریم واکاوی می شود که در مظان این معنا، دارای گستردگی اجتماعی است. در میان پنج واژه مطرح در این مقاله که دربردارنده معنای گسترده اجتماعی باشد، به ظاهر واژگان بلد، قریه، مدینه و مُلک جایگزین مناسبی برای تمدن نیستند. در این میان، واژه فراگیر «امّت» کلان ترین و جامع ترین نظام مناسبات انسانی است که با افزوده های فراتمدنی اش، چه بسا ترسیم کننده مناسب ترین بستر تکامل انسان برای تأمین نیازهای فراگیر مادی و معنوی فرد و جامعه باشد. امّت با افزوده هایی همچون آرامش زایی، سبقت در خیرات، نظارت درونی و نیز عناصری همچون وحدت و حاکمیت نوعی انسانی، جامعیت، وسعت، نظام مندی، تعادل و هدف مندی به جهت ماهوی، کلان تر و نظام مندتر از دیگر اصطلاح های قرآنی و نیز اصطلاح تمدن است.
۲۹.

بازخوانی مفهوم «القیامه» در پرتو مطالعات شناختی و تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال سوم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیایی ۱۲) 23-43

کلید واژه ها: قرآن القیامه ایستادن استعاره مفهومی عدالت ریشه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 495 تعداد دانلود : 747
لقیامه یکی از اسامی آخرت در قرآن است که در همه کاربردها به صورت ترکیب یوم القیامه بکار رفته است،کاربردهای قرآنی حاکی از آن است مراد ازیوم القیامه زمان داوری است،در آثار لغویان این مفهوم از ماده [ق وم] و به معنای برخاستن از قبر یا ایستادن در برابر خداوند ذکر شده است،مفسران در خصوص این مفهوم بر دو نظرند:برخاستن از قبر و ایستادن در برابر خداوند را به عنوان معنای این مفهوم ذکر کرده اند.مطالعه این ماده در خانواده زبان های سامی گویای ساختارِ خلاق طرحواره تصوری قائم بودن که از مبنایی بدنمند برخوردار است،پیش مفهومی است که برای این ماده میتوان در نظر گرفت سپس این پیش مفهوم در قالب استعاره مفهومی به عنوان ساختارِ خلاقِ دیگر درمعناسازی،در قرآن بکار گرفته شده است و استعاره مفهومی[یوم القیامه دادگاه است] خلق شده است،کلان استعاره ای که استعاره های خرد متعدد بر محورآن انسجام یافته اند و مفهوم «القیامه» را در قرآن برای مخاطب مفهوم سازی می کنند،مفهوم سازی های صورت گرفته پیرامون مفهوم «القیامه» و تفاوت آن با مفهوم «بعث» دیگر مسئله ای است که به آن پرداخته شده است و نتایج حاکی ازآن است که عدم مشابهت در نگاشت های استعاری، عدم مشابهت در معنای حوزه واژگانی را به همراه خواهد داشت.
۳۰.

روش های نقد و ارزیابی شبهات واقعه غدیر در کتاب الغدیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 201 - 225

کلید واژه ها: علامه امینی الغدیر امام علی (ع) مولی شبهات واقعه غدیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 394 تعداد دانلود : 529
اهمیت موضوع ولایت امام علی(ع) به عنوان جانشین پیامبر اکرم(ص)، اندیشمندان اسلامی را با توانمندی ها و بضاعت های مختلف علمی بر آن داشته تا به این موضوع اهتمام ویژه داشته باشند. کتاب «الغدیر فی الکتاب و السنه و الأدب»  نگاشته علامه امینی در قرن چهاردهم یکی از مهم ترین و مبسوط ترین کتاب ها در این زمینه است. یکی از جهات اهمیّت این اثر پاسخگویی به شبهاتی است که در زمینه غدیر و فضائل امام علی(ع) مطرح شده است. محور این پژوهش تبیین روش شناسانه کتاب الغدیر در پاسخ گویی به شبهات غدیر و فضائل امام علی(ع)  می باشد. استناد به آراء علمای اهل سنت، تبیین تناقض در گفتار مخالفان، استناد به احادیث، ابطال اجماع مورد ادعای شبهه کنندگان، بهره گیری از شیوه های نقضی و حلّی، استناد به قواعد بلاغت و آیات قرآن کریم از مهم ترین مؤلفه هایی است که در این زمینه مورد اهتمام علامه امینی قرار گرفته است. تمرکز بر آیات قرآنی و احادیث نبوی موجب شده تا کتاب الغدیر در زمینه پاسخ گویی به شبهات، از اعتبار علمی ویژه ای نزد اندیشمندان فریقین برخوردار باشد، ضمن آنکه بهره گیری از روش های فقه الحدیثی در پاسخگویی به شبهات بر غنای علمی این اثر افزوده است.
۳۱.

درآمدی بر ترجمه ساخت های کنایی در صحیفه سجّادیّه(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۷ 105 - 131

کلید واژه ها: ترجمه صحیفه سجادیه ساخت های کنایی معادل یابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 512 تعداد دانلود : 889
ترجمه به مثابه فرآیندی هدفمند جهت رفع موانع زبانی و فرهنگی است و در پیام رسانی متون اهمیت دارد، لذا ارائه ترجمه ای همسنگ متون موثق دینی جهت انتقال مفاهیم والای آن، ضرورت می یابد. در صحیفه سجادیه، تعابیر کنایی فراوانی است که مترجمان در معادل یابی و ترجمه صحیح آن با چالش هایی رو به رو هستند. غایت نوشتار حاضر ترجمه ساخت های کنایی صحیفه سجّادیّه در ترجمه ی فارسی سه تن از مترجمان معاصر (ارفع، بلاغی و سجّادی) می باشد. بدین منظور با روش توصیفی- تحلیلی فرآیند ترجمه و معادل یابی کنایی در صحیفه مورد بررسی قرار گرفته است. مترجمان در ساختهای کنایه از صفت، اغلب به ترجمه کنایی و معنایی روی آورده اند و در ساختهای کنایه از موصوف، بیشتر به ترجمه تحت اللفظی و معنایی گرایش داشته؛ در کنایه از نسبت نیز به ترجمه تحت اللفظی پرداخته اند، امّا در برخی موارد به علّت عدم توجّه به معادل یابی ، مفهوم و ساختار نحوی و بلاغی نتوانسته اند معنای مناسب را ارائه دهند.
۳۲.

تفسیر آیه هفتم سوره شرح (با محوریت سیاق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت هایی در علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و یکم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰۲

کلید واژه ها: کارکرد سیاق در تفسیر آیه هفتم سوره شرح واقعه غدیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 956 تعداد دانلود : 371
سوره شرح و خصوص آیه هفتم آن که می فرماید: «فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ» (الشرح: 7)، از سور و آیات مورد توجه و شایسته بحث در موضوع ولایت است که مراجعه به آثار دانشمندان فریقین در این خصوص، یافته هایی قابل تأمل و در خور بحث را پیش روی می نهد. به طور اجمال دیدگاه مشهور مورد نظر شمار زیادی از شیعیان و اهل سنت این است که این آیه دلالت بر فرا خواندن پیامبر (ص) به تلاش بیشتر و به زحمت انداختن خود در راه خداوند دارد، اما دیدگاه مطرح میان معدود مفسران شیعی و سنی، حاکی از دلالت آیه مزبور بر امر پیامبر (ص)، مبنی بر نصب علی (ع) به امامت پس از فراغ از رسالت است و تقدیر آیه چنین است: «فاذا فرغت من نبوّتک فانصب علیّا اماما». در برابر این دیدگاه دو چالش خودنمایی می کند: الف) هماهنگ نبودن با قرائت و ب) مکی بودن سوره، اما به نظر می رسد تمسک توأم با احتیاط به کارکرد سیاق در تفسیر، پاسخگوی چالش های مزبور باشد و به این ترتیب احتمال ارتباط آیه با نصب علی (ع) به امامت، احتمالی قابل توجه و مورد تأیید سیاق قلمداد گردد. تفسیر آیه در سیاق آن نشان می دهد برای واژه نصب، از میان دو معنای به زحمت افتادن در عبادت و نصب کردن به ولایت، معنای دوم مناسب تر است، چه هم معنای اصلی ماده «نَصَ بَ» نصب کردن است و هم صیغه امر بودن «فَانْصَبْ» برای معنای نصب کردن به دلیل متعدی بودن این معنا صائب تر است. تفسیر آیه در سیاق سوره نیز حکایت از آن دارد که خواه سوره مکی قلمداد گردد و خواه مدنی، آیه محل بحث می تواند بر نصب علی (ع) دلالت داشته باشد.
۳۳.

تأثیر مبانی فکری سید احمدخان هندی بر اندیشه های تفسیری وی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات شبه قاره سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 195 - 214
تعداد بازدید : 464 تعداد دانلود : 957
اشغال هندوستان توسط انگلیسی ها و شکست مسلمانان در انقلاب 1875م، شرایط نامطلوبی را بر مسلمانان هند تحمیل کرد. همین امر، جنبش های اصلاحی ازجمله حرکت اصلاح گرایانه سید احمدخان را در پی داشت. احمدخان در جهت آشتی علم و دین، با رویکردی نوگرایانه «تفسیر القرآن هو الهدی و الفرقان» را نگاشت. وی نسبت به هم عصران خود دارای مبانی فکری متفاوتی بود که منجر به تفسیر متفاوت قرآن شد؛ از این رو واکاوی مبانی فکری وی و زمینه های شکل گیری آن، مهم ترین مسأله این پژوهش است که با روش توصیفی- تحلیلی سعی در پاسخ به آن دارد. قرآن بسندگی، تجربه گرایی در تفسیر قرآن و عرفی دانستن زبان قرآن، به عنوان مهم ترین مبانی فکری احمدخان از دستاوردهای پژوهش حاضر است. این نوع نگرش تحت تأثیر شرایط اجتماعی- سیاسی آن روزگار شکل گرفته و بر آرای تفسیری احمدخان اثر گذاشته است. بر این اساس، معجزه، وحی، نبوت، ملائک و سایر مفاهیم غیرمادی به کار رفته در قرآن کریم را تأویل کرده و تأویل ها را بر مبنای مطابقت نظام تشریع با نظام تکوین توجیه کرده است.
۳۴.

تحلیل الموقف الناقد للإمام علی (ع) مقابل ادعاءات الناکثین المعارضه (ترکیزًا على نهج البلاغه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثالثه خریف و شتاء ۱۳۹۸ (۱۴۴۱ق) العدد ۱ (المتوالی ۵) 71 - 84

کلید واژه ها: حیاه الإمام علی (ع) الحکم العلوی النقد و الفهم الحدیث الناکثین معرکه الجمل منهج تحلیل المحتوى

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 639 تعداد دانلود : 487
من وجهه نظر أمیر المؤمنین (ع) من المهم جدًّا أن یکون لدیک مواقف انتقادیه وحکمًا عادلًا ضد ادعاءات المعارضه. نظرًا لأن المعارضه الداخلیه غالبًا ما تسعى إلى الإعراب عن عدم رضاءها من الحکومه الإسلامیه. وتسعى إلى إثاره الاضطرابات و الفوضی فی المجتمع وإزعاج الجمهور. لذلک، فإن إعاده قراءه موقف الإمام الناقد تجاههم مفید للنمذجه والتنویر فی المجتمع الإسلامی. لذلک، فإن الدراسه الحالیه بأسلوبها المبتکر تدرس مجموع کلمات الإمام ضد الناکثین بطریقه علمیه ومنهجیه من "تحلیل المحتوى". فباستخدام هذا النهج المتعدد فی التخصصات والنصیه یمکن اعتبار الأبعاد الرئیسیه لموقف الإمام علی (ع) الناقد مقابل ادعاءات الناکثین على النحو التالی: "النقد والمراجعه المنطقیه لمطالبهم قبل المغادره"، الذی تتطلب الاستماع وتقییم مطالبات الناکثین بشکل حاسم کطلباتهم فی حصه من الخزانه والسعی إلى الحکم والسماح بمغادره المدینه؛ "المراجعه والتحلیل الناقد لمطالباتهم بعد المغادره" کما أن الإمام قام بتحلیل الادعاءات الکاذبه الزائفه لناکثین حول وجوب ولاء عثمان و أخذ ثار عثمان بشکل معقول وبعزم وتفکیر ثاقب وإثبات معارضتهم للدوله الإسلامیه وذلک لشرح فلسفه الجهاد مع الناکثین و العثور علی الأسباب الجذریه لمعارضتهم. حیث الإمام و من إجل تنویر المنطق فی المجتمع الإسلامی، یعتبر الجهل والبطل وعدم الأخذ بالنصائح والاستیاء والغیره والإسراف والتبذیر من أهم العوامل والدوافع لتصرفات الناکثین العدائیه.
۳۵.

بررسی میزان صحت انتساب غلوّ در احادیث کتاب «بصائر الدرجات» (مطالعه موردی روایات قدره الأئمه (ع))(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰ 123 - 145

کلید واژه ها: بصائر الدرجات صفار قمی کتاب کتاب الحجه قدره الائمه غلو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 528 تعداد دانلود : 255
کتاب« بصائرالدرجات » یکی از کتب مهم روایی و متقدم شیعه با رویکرد کلامی است. این کتاب در تبیین مقامات معنوی امامان: مشتمل بر روایاتی است که از سوی برخی حدیث پژوهان شیعی و نیز شماری از مستشرقان، منتسب به غلو شده است. برخی نیز در مقایسه کتاب « بصائرالدرجات» با « الکافی» کلینی، اذعان می دارند احادیث بصائرالدرجات حاوی مطالب غلوآمیز بوده به همین جهت تعداد  قابل توجهی از احادیث آن، درکتاب شاگردش کلینی نقل نشده است. در این مقاله ابتدا به مقایسه محتوایی بین کتاب الحجه کافی و بصائرالدرجات پرداخته شده است و تعداد دقیق روایات مشترک و غیر مشترک آن دو، استخراج گشت و اثبات گردید که اکثر روایات این کتاب، در کتاب الحجه کافی ذکر شده است. در گام دوم نیز به صورت موردی به تحلیل سندی و متنی روایات باب «قدره الائمه» از ابواب غیر مشترک با کافی، پرداخته شده است. در تحلیل نهایی، مغایرت آشکاری میان این روایات و آیات قرآن به دست نیامد. همچنین تعدادی از افراد متهم به غلو در سلسله اسناد برخی از روایات، از این اتهام مبرّی شناخته شدند.
۳۶.

Kāshif al-Ghiṭā's Methodology in Criticism of New Testament (Christianity)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: The International Journal of Humanities, Volume ۲۵, Issue ۱ (۲۰۱۸) 52-66
تعداد بازدید : 369 تعداد دانلود : 730
This paper explores the method Allāmeh Muhammad Husayn Kāshif al-Ghiṭā, a famous Muslim theorist of the 18-19 th centuries, employed in his critique of Christianity. Although, his method for looking into the Bible is similar to that of Christian and Jewish scholars, his assumptions and results are different. Based on his viewpoints on the Bible, he believes in impeccable revelations. He examined superstructure, namely accuracy of attribution of books and pamphlets to their authors as well as personality and credibility of Jesus Christ’s disciples and apostles. Lack of credibility of the twelve original disciples of Jesus Christ and unreliability of the Gospels are proved. Moreover, he has carefully examined the content as infrastructure of the New Testament. As such, incongruities can be observed between the New Testament and the Old Testament. There are contradictions in the Bible itself. He prefers to apply argumentative tactic for general readers. In addition, his application of comparative step in his critique is considerable. This paper studies Kāshif al-Ghiṭā's approach to review the Bible in order to figure out Muslim scholars' viewpoints on the Christianity.
۳۷.

مفهوم سازی «اعمال نیک» در قرآن کریم با رویکردی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 1 - 18

کلید واژه ها: قرآن کریم معناشناسی شناختی استعاره مفهومی اعمال نیک حرکت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 145 تعداد دانلود : 689
مطالعه استعاره در رویکرد معناشناختی جایگاه ویژه ای دارد. استعاره عنصر بنیادین در مقوله بندی و درک انسان از جهان خارج و از ساز و کارهای اصلی فرایند تفکر است که در درک مفاهیم انتزاعی نقش مهمی دارد. استعاره های مفهومی ابزاری برای تحلیل متن و جهان بینی متون، خاصه متون دینی به شمار می روند. با قراردادن استعاره های مفهومی در کنار یکدیگر به ساختار و جهان بینی قرآن و اندیشه های نهفته در آن چون متنی دینی دست یافته می شود. در پژوهش حاضر کوشش شده است با رویکرد شناختی به استعاره های مفهومی «اعمالِ نیک» انسان در قرآن پرداخته شود تا در سایه آن به چگونگی مفهوم سازی «اعمال نیک» در قرآن و نیز حوزه های مبدأ رایج در این مفهوم سازی دست یافته شود. بررسی حوزه معنایی «اعمالِ نیک» در قرآن نشان می دهد استعاره های مفهومی این حوزه به صورت نظام مند در کنار یکدیگر منتهی به مدل شناختی می شود که در پرتو آن علاوه بر دستیابی به استعاره بنیادی «عملِ نیک حرکت است»، به این مهم دست یافته می شود که قرآن برای نظام مندکردن ذهن مخاطب و ایجاد تحول در اندیشه مخاطب از چه شبکه معنایی بهره گرفته است. ازحوزه های مبدأ به دست آمده برای مفهوم سازی اعمال نیک در قرآن به حوزه های کارجسمانی، شیء، حرکت، پوشش، نیرو، جهت، مکان، نور، پوشاک، خوراک، انسان، زاد و توشه، بستر اشاره می شود.
۳۸.

الگوی تربیت اخلاق اسلامی از منظر امام سجاد(ع) بر مبنای تحلیل محتوای مضمونی دعای مکارم الاخلاق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 69 - 94

کلید واژه ها: امام سجاد (ع) اخلاق دعای مکارم الاخلاق تربیت اخلاقی الگوی تربیت اخلاقی روش تحلیل محتوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 938 تعداد دانلود : 317
از جمله مهم ترین متون حدیثی به جای مانده از ائمه اطهار:، ادعیه ایشان است که بیشتر رویکرد آموزشی دارند و رویکرد آن ها برآورده کردن مهم ترین نیازهای انسانی است. در این میان، دعای مکارم الاخلاق منقول از امام سجاد7 می تواند اهمیّت بسیاری در تدوین نظام اخلاقی و تربیتی جامعه اسلامی داشته باشد. در این پژوهش تلاش شده با استفاده از روش تحلیل محتوایی، به استخراج مضامین و مقوله های اخلاقی مندرج در لایه های نهفته دعای مکارم الاخلاق پرداخته و الگوی فرایندی تربیت اخلاق اسلامی بر مبنای این دعا کشف و تبیین شود. مهم ترین وجه ممیّز مقاله حاضر از دیگر شروح متعدد نگاشته شده بر این دعا، این است که این جستار تلاش کرده گام ها و مراحل الگوی تربیت اخلاقی را به صورت دقیق و متوالی ذکر کند.<br /> بر پایه الگوی یادشده، هدایت به مسیر حق و تمسک به اطاعت الهی، بر رشد و تکامل اخلاقی مقدم شده است. پیمودن گام های اصلاح اخلاقی با تأکید بر نیکی به دیگران و نرم خویی، در زمره الزامات تربیت اخلاقی انسان است؛ و در مقابل، ظلم و دشمنی، مهم ترین مانع تکامل تربیت و اصلاح اخلاقی بشر است.
۳۹.

معناشناسی توصیفی «فساد» در تفسیر آیات قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال نهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۴ 25-42

کلید واژه ها: مفردات قرآن فساد در قرآن روابط هم نشینی روابط جانشینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 598 تعداد دانلود : 925
واژه «فساد» و مشتقات آن 50 مرتبه در آیات قرآن کریم به کار رفته است. تاکنون با نگاه معناشناسانه به عنوان شیوه ای منسجم و استاندارد در تحلیل مفاهیم قرآنی، مورد پژوهش قرار نگرفته است. این پژوهش با روش معناشناسی توصیفی، به تحلیل تفسیری حوزه معنایی «فساد» در قرآن می پردازد. به این ترتیب، «الأرض» پربسامدترین واژه هم نشین «فساد» است. تأکید مکرر بر پرهیز از فساد در زمین، نشانه اهتمام قرآن نسبت به بعد اجتماعی زندگی بشر است. نکته قابل توجه، هم نشینی «فساد» با «صلاح» از نظر کمی و کیفی است. از دیدگاه قرآن، اساس زندگی بر نظم و صلاح بنا شده، ازاین رو خدای متعال با وجود حمایت مستمر از صالحان، همواره نسبت به مفسدان اظهار نفرت و غضب نموده و دیگران را به عبرت گرفتن از عاقبت آنان فراخوانده است. در محور جانشینی نیز، «ظلم» با «فساد» رابطه عام و خاص دارد، چنان که هر فسادی، با رویکردی ظالمانه؛ یعنی ازاله حق و خروج از حد اعتدال، همراه است. ازجهتی دیگر، واژه «کفر» معادل با «فساد» است؛ زیرا عدم اعتقاد به وجود ناظمی مصلح برای عالم، همان فساد اعتقادی و ریشه اصلی تمام مفاسد می باشد. بنابراین ملاحظه می شود که ماهیت هر فسادی، متشکل از «سیئه» و شرارت است.
۴۰.

تحلیل محتوای روایت رضوی درباره ویژگی ها و شاخصه های امامت از کتاب الحجه کافی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال ششم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۴ 61 - 84

کلید واژه ها: الحجه کافی بصائرالدرجات تحلیل محتوا امامت امام رضا (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 919 تعداد دانلود : 605
مجموعه حدیثی <em>کافی</em> نوشته محمدبن یعقوب کلینی از مجموعه های مهمّ حدیثیِ شیعیان اثنی عشری است. برخی از مستشرقان تفاوت های میان این اثر با مجموعه حدیثی دیگر شیعی یعنی <em>بصائر الدرجات</em> را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده اند که <em>کافی</em> هرچند از نظر محتوایی همانند <em>بصائرالدرجات</em> نماینده فضای غالیانه قم است اما چون شیعیان عقل گرای بغداد را مخاطب قرار داده، در انتخاب احادیث و چینش آنها به نوعی راه اعتدال را پیموده است و بر خلاف کتاب <em>بصائرالدرجات</em>، اموری که محتوایی خارق العاده داشته همچون علم نامحدود امامان (علیهم السلام)، منابع غیرعادی این علوم و نیز توانایی زنده کردن مردگان و... در این کتاب عنوان نشده است. در این پژوهش به منظور پاسخ به این پرسش که آیا کتاب <em>الحجه</em> کافی و <em>بصائرالدرجات</em> در بیان شاخصه های امامت وجه تمایزی دارند و  فضایل امامان (علیهم السلام) که در <em>بصائر</em> مطرح شده واقعاً توسط کلینی مورد بی توجهی قرار گرفته است یا خیر؟ <em>الحجه</em> کافی و <em>بصائرالدرجات</em> با یکدیگر مقایسه و احادیث و ابواب مشترک و غیرمشترک دو کتاب استخراج گردید و درنهایت با روش تحلیل محتوا، یکی از ابوابی که تنها در کتاب <em>الحجه</em> کافی بیان شده (بَابٌ نَادرٌ جَامِعٌ فِی فَضْلِ الإِمَامِ وَ صِفَاتِه ) تحلیل و بررسی و مشخص شد برخلاف ادعاهای مطرح شده، این روایت مفصل از امام رضا (علیه السلام) از نصب الهی، عصمت و علم لدّنی به عنوان اوصاف امام و شاخصه های امامت سخن گفته است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان