انتساب سه رباعی از عارف ایجی به خیالی بخارایی در تذکره لطائف الخیال (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
یکی از شاعران فصیح دوران صفوی که صاحب لطائف الخیال (تألیف: 1076 - 1078 ق.) از او یاد کرده، عارف ایگی/ ایجی (976 1035 ق.) است. مؤلّف لطائف الخیال پس از ذکر عارف ایجی اصفهانی، از خیالی اصفهانی، که از رهگذر اشعاری که از او آورده، پیداست مراد او، خیالی بخارایی/ هروی (م: حدود 850 ق.)، از شاعران غزلسرای سده نهم هجری و معاصر الغ بیگ (حک: 850 853 ق.) بوده، سخن گفته و یازده بیت از غزلیات و سه رباعی را به نام خیالی اصفهانی آورده است، حال آنکه نگارنده دریافت که شش بیت، یعنی سه رباعی، از مجموع این هفده بیت، در منابع به نام عارف ایجی آمده است. در نوشتار حاضر، با روش توصیفی تحلیلی به این مسئله کانونی، یعنی واکاوی انتساب اشتباه سه رباعی از عارف ایجی به خیالی اصفهانی از سوی صاحب لطائف الخیال، پرداخته شده است، تا به دو پرسش ، یعنی تبیین ضرورت مشخّص کردن انتساب سه رباعی از عارف ایجی به خیالی بخارایی در این تذکره و نیز دلایلی که می توان بر نادرستی نسب خیالی اصفهانی در لطائف الخیال ارائه داد، پاسخ داده شود. همچنین در بخش سوم مقاله، به هدف پژوهش حاضر، یعنی بررسی کامل اشعار خیالی اصفهانی در این تذکره، پرداخته شده و از رهگذر منابع نشان داده شده که جدای از یازده بیت که از خیالی بخارایی است و به اشتباه به نام خیالی اصفهانی آمده، سه رباعی هم از عارف ایجی، در لطائف الخیال به خیالی اصفهانی نسبت داده شده است.The attribution of three quatrains from Āref-e ījī to Khiāli-e Bokhārāi in Latāef al-Khiāl's tazkereh
One of the eloquent poets of the Safavid period mentioned by the author of Latāef al-Khiāl (author:1665-1667A.H.) is Āref-e īgī/ījī (1568-1625A.H.). The author of Latāef al-Khiāl after mentioning "Āref-e ījī-e Isfahāni",from "Khiāli-eIsfahāni",which from the passage of the poems he brought from him,it seems that he means Khiāli-e Bokhārāi/Heravi's imaginary (Deceased:about1446A.H.),he was one of the poets of the ghazal poets of the 15 th century of Hijri and a contemporary of Ologh Beyg (reign:1446-1449A.H.),he spoke and gave eleven verses of the ghazals and three quatrains under the name of Khiāli-eIsfahāni,while the author realized that six verses,that is,three A quatrain,from the total of these seventeen verses,is mentioned in the sources under the name of HakimĀref.In the present article,with descriptive-analytical method,this central problem,that is,the analysis of the wrong attribution of three quatrains from Āref-eījī to Khiāli-e Isfahāni by the author of Latāef al Khiāl,has been addressed,in order to answer two questions,that is,to explain the necessity of identifying the attribution of three quatrains from Āref. It is necessary to respond to Bokhārāi's fiction in this tazkereh,as well as the reasons that can be given for the falseness of Isfahāni's fictional lineage in Latāef al-Khiāl.Also,in the third part of the article,the aim of the current research,which is the complete investigation of Isfahani's imaginary poems in this tazkereh,has been discussed and it has been shown through the sources that apart from the eleven verses which are from Bokhārāi's imaginary and mistakenly named as Isfahani's imaginary,three A quartet by Āref-eījī is attributed to Khiāli-eIsfahāni in Latāef al-Khiāl.