مطالعه تطبیقی نقش ابزار جنگیِ منجنیق در نسخه جامع التواریخ ایلخانی با ساز و کار علمیِ ابزار در منابع علمی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
منجنیق ابزاری جنگی است که در اوایل دوران اسلامی و پیش از ابداع توپ کاربرد بسیاری داشته است. در نگاره هایی از نسخه جامع التواریخ رشیدی متعلق به دوره ایلخانی، تصاویری از این ابزار جنگی در صحنه های مختلفی مصور شده است. بنا بر این شناسایی چگونگی بازنمایی، کیفیت بصری و نقش ابزار منجنیق در نگاره های نسخه جامع التواریخ ایلخانی و نیز شناخت میزان پایبندی نگاره های آن به اصول علمی در مصورسازی ابزار منجنیق و تمهیدات اتخاذشده از سوی نگارگران انجام شده است. بر این اساس پرسش های پژوهش عبارتند از: 1- نقش ابزار منجنیق در نگاره های جامع التواریخ چگونه بازنمایی و مصور شده است؟ 2- کیفیت بصری منجنیق در نگاره های جامع التواریخ چگونه است؟ 3- نگاره های جامع التواریخ ایلخانی تا چه اندازه ای به اصول علمی پایبند بوده اند؟ این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی با رویکرد تطبیقی و با بهره گیری از منابع اسنادی و کتابخانه ای انجام شده و نمونه های مورد بررسی پنج نگاره از نسخه جامع التواریخ متعلق به دوره ایلخانی است که به روش غیراحتمالی و هدفمند انتخاب شده اند و این موارد با دو نمونه از تصاویر منابع علمی یعنی کتاب الاسلحه و آلات القتال اثر احسان هندی و کتاب الانیق فی المناجنیق اثر ابن ارنبغا الزردکاش و چهار نمونه از آثار موجود در موزه تاریخ علم و تکنولوژی اسلامی استانبول مقایسه شده اند. در این مقایسه، تصاویر منجنیق های مصور شده در نگاره های نسخه جامع التواریخ رشیدی بر اساس ساز و کار علمی این ابزار جنگی واکاوی شده است و میزان پایبندی نمونه های مصور شده به ساختار علمی ابزار سنجیده شده است. نتایج پژوهش نیز نشان می دهد نگارگران بر ساز و کار علمی ابزار منجنیق اشراف کامل و دقیقی نداشته اند و صرفاً به تصویرپردازی ظاهری آن اقدام کرده اند و هم چنین بررسی نمونه ها حاکی از آن است که همه نمونه ها براساس منجنیق نوع عربی یا فارسی و ترکی تصویر شده اند و انواع رومی یا فرنگی و نیز سلطانی در بین نمونه ها دیده نمی شود.Comparative study of the image of catapult war tools in the manuscript of the Ilkhanid Jami ʿ al-tawārīkh with the scientific mechanism of tools in scientific sources
The catapult is a weapon of war that was widely used in the early Islamic period and before the invention of the cannon. In pictures from the manuscript of the Ilkhanid Jamiʿ al-tawārīkh, images of this weapon were illustrated in various scenes. Therefore, identifying the representation, visual quality, and image of catapult tools in the paintings of the manuscript of the Ilkhanid Jamiʿ al-tawārīkh and also recognizing the degree of adherence of the paintings of Jamiʿ al-tawārīkh manuscript to scientific principles in illustrating catapult tools and the arrangements adopted by painters has been done. In this regard, research questions are: 1- How is the image of the catapult tool represented and illustrated in the paintings of the Ilkhanid Jamiʿ al-tawārīkh manuscript? 2. What is the visual quality of the catapult in the paintings of the Jamiʿ al-tawārīkh manuscript? 3- To what extent have the paintings of Jamiʿ al-tawārīkh manuscript adhered to scientific principles? This research has been done in a descriptive-analytical method with a comparative approach and using documentary sources and libraries the Case Studies include 5 paintings of the Ilkhanid Jamiʿ al-tawārīkh manuscript, which have been selected in a non-probabilistic and purposeful manner and these cases have been compared with two examples of images from scientific sources, namely the book of weapons and killing tools by Ehsan Hindi and the book of Al-Aniq Fi Al-Manajniq by Ibn Arnbagha Al-Zardkash and the method of analyzing the images is qualitative. In this comparison, the images of catapults illustrated in the paintings of the Ilkhanid Jamiʿ al-tawārīkh manuscript are analyzed based on the scientific mechanism of this weapon and the degree of adherence of the illustrated samples to the scientific structure of the instrument has been measured. Also, the results of the research show that the painters did not have complete and accurate knowledge of the scientific mechanism of the catapult tool and have merely illustrated its appearance also, the study of the samples shows that all the samples are illustrated based on catapults of Arabic or Persian and Turkish type and Roman or Farangi and Soltani types are not seen among the samples.
تبلیغات
