جایگاه گاز طبیعی در دیپلماسی انرژی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه: ظرفیت ها و موانع (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

در عصر جهانی شدن و تعامل گسترده سیاست و اقتصاد، انرژی به عنوان ابزار اقتصادی قدرتمند، جایگاه مهمی در دیپلماسی کشورها پیداکرده است. در میان حامل های مختلف انرژی، تقاضای جهانی برای گاز به عنوان سوخت ارزان و پاک به سرعت در حال افزایش است. این امر رقابت میان کشورهای تولیدکننده برای بهره مندی بیشتر از این سوخت را در دیپلماسی انرژی افزایش داده است. با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه جزو بزرگ ترین دارندگان منابع گازی جهان هستند و بازارهای هدف آن ها نیز تا حدود زیادی مشترک است، دو کشور در عمل در موقعیت رقابت در عرصه تجارت این حامل انرژی قرار دارند. این نوشتار بر این فرضیه استوار است که جمهوری اسلامی ایران در حوزه دیپلماسی گاز دست کم در کوتاه مدت توان رقابت با فدراسیون روسیه در عرصهبین المللی را ندارد. پرسش اصلی این است که ظرفیت ها و موانع دو کشور ایران و روسیه در استفاده از گاز طبیعی در دیپلماسی انرژی شان چیست؟ براساس چارچوب مفهومی دیپلماسی انرژی و با استفاده از روش مقایسه ای توان رقابتی این دو کشور را در قالب چهار شاخص ظرفیت تولید، گاز مازاد، تراز تجارت گاز و ظرفیت انتقال گاز مقایسه و تحلیل می کنیم. یافته ها نشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران به دلیل فاصله زیادی که در همهاین شاخص ها با فدراسیون روسیه دارد، نتوانسته است از گاز طبیعی به صورت کارآمد در دیپلماسی انرژی خود بهره برداری کند و آن را به ابزاری برای پیشبرد هدف های سیاست خارجی خود تبدیل کند.