تأثیرات ظروف سرامیکی وارداتی بر طرح و نقش ظروف سفالی و سرامیکی داخلی در دوره قاجار (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

در دوره قاجار کشورهای خارجی (اروپا و چین)، بازار ایران و سایر کشورهای مسلمان را دراختیار کالاهای صادراتی و ارزان قیمت خود درآوردند. با رشد روزافزون این واردات در سده 14-13ه.ق./ 19م. تولید بسیاری از صنایع بومی ایران دچار افول گردید. سفال و سرامیک دوره قاجار نیز از این تأثیرات جدا نبود و تولیدات آن تنها منحصر به بازار داخلی کشور شد که در بسیاری از موارد از نمونه های وارداتی تأثیر پذیرفتهاند. بنابر آنچه بیانشد، مقاله پیشرو با هدف تحلیل و تطبیق ظروف سفالی و سرامیکی داخلی و وارداتی، پانزده نمونه داخلی و هجده نمونه خارجی در دوره قاجار، تدوین یافتهاست و در آن تأثیرات ظروف خارجی بر طرح و نقش نمونه های داخلی بررسی شدهاست. ازهمین رو، تلاش نگارندگان این پژوهش برآن است تا با پاسخگویی به این پرسش که ظروف سرامیکی وارداتی در دوره قاجار چه تأثیراتی را بر طرح و نقش ظروف سفالی و سرامیکی داخلی نهادهاند، به هدف یادشده دستیابند. شایان یادآوری است که این تأثیرات در چهار دسته؛ ظروف سفید- آبی بهویژه ظروف ساخت نائین، چینیهای مینایی تقلیدشده از نمونه های وارداتی چین، ظروف تقلیدشده از ظروف ایزنیک (ترکیه) و ظروف چندرنگ قابل بررسی است. روش تحقیق بهکاررفته، توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات هم با روش کتابخانهای و میدانی گردآوری شدهاست. پس از بررسیهای لازم نتایج تحقیق بیانگر این بود که در سه دسته نخست از این تقسیمبندی، تأثیرات مستقیم در طرح و نقش کاملاً و بهمیزانِ بسیار آشکار است اگرچه در مواردی، تأثیرات غیرمستقیم را هم میتوان مشاهدهکرد. اما در دسته چهارم، این تأثیرات تقریباً بهصورت غیرمستقیم صورتگرفته چنانکه تأثیرات پذیرفتهشده نقاشی قاجاری از اصول نقاشی اروپایی در این دوره مانند برهنهگرایی، بهرهگیری از سهبعد نمایی و چشماندازها و صحنه های زندگی در نقاشی اروپایی بازتاب یافتهاست.