شناسایی ابعاد زندگی اجتماعی شهروندان متأثر از فضای مجازی (یک پژوهش آمیخته) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

این پژوهش با هدف شناسایی ابعاد زندگی اجتماعی شهروندان و تأثیرپذیری آنها از فضای مجازی در استان همدان انجام شد. روش پژوهش حاضر آمیخته از نوع طرح اکتشافی متوالی می باشد. مشارکت کنندگان بخش کیفی شامل صاحبنظران استان همدان در حوزه ی مسائل اجتماعی بود که از بین آنها 10 نفر و همچنین متون نظری مربوط به پژوهش که از بین آنها 7کتاب، 131مقاله، و 10پایان نامه به صورت هدفمند انتخاب شدند. جامعه مورد مطالعه در بخش کمی نیز شهروندان استان همدان است که از این جامعه، 400 نفر به شیوه تصادفی طبقه-ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته و مصاحبه نیمه ساختارمند استفاده شد. روایی پرسشنامه با نظر متخصصان و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ و روایی سازه آن از طریق تحلیل عاملی تأییدی بدست آمد. نتایج در بخش کیفی 6 مقوله شامل امنیت و سلامت اجتماعی؛ آگاهی های شهروندی؛ تقابل سنت و مدرنیته، اخلاق اجتماعی؛ مشارکت اجتماعی؛ و مسئولیت پذیری اجتماعی را حاصل گردید. در بخش کمی نیز نتایج نشان داد بیشترین استفاده از فضای مجازی از نظر کمیت به منظور تفریح و سرگرمی و کمترین آن فعالیت های تجاری و اقتصادی است. از نظر نوع استفاده نیز ابتدا ارتباط و به ترتیب بعد از آن سرگرمی، یادگیری و فعالیت های تجاری و اقتصادی است. همچنین تأثیر فضای مجازی بر سه مقوله از مسائل اجتماعی شامل امنیت و سلامت اجتماعی؛ آگاهی های شهروندی؛ و تقابل سنت و مدرنیته، منفی؛ اما بر سه مقوله ی دیگر شامل اخلاق اجتماعی؛ مشارکت اجتماعی؛ و مسئولیت پذیری اجتماعی مثبت بود.