اسلام بنیادگرا در تقابل با اسلام صوفیانه (تحلیل ریشه های جامعه شناختی رشد سلفی گری در کردستان) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

به لحاظ تاریخی، نگرش نهادینه شدة دینی در کردستان، نوعی اسلام عرفانی و صوفیانه بوده است که فرقه های گوناگونش، با وجود تفاوت در مناسک و نظام سلسله مراتبی شان، جملگی، تمایزی بنیادین با انواع نگرش های شریعت مدار و فقه محور داشته اند. از میان مکاتب گوناگون عرفانی، دو طریقت قادری و نقشبندی بیشترین پایگاه اجتماعی را در میان کردهای اهل سنت کسب کرده و حوزة نفوذ خود را در سرتاسر کردستان گسترده اند. عوامل متعددی نظیر وقوع انقلاب اسلامی شیعی در ایران و برآمدن ایدئولوژی شیعی ازیک سو و انواع ایدئولوژی های بنیادگرایانة سنی و شعله ورشدن رقابت میان آنان در ملل اسلامی، ازسوی دیگر، تأثیری بنیادین بر نگرش های دینی همة جوامع مسلمان و نیز کردستان داشته است. تبدیل شدن این جریان پان اسلامی به خوانشی جدی و پرطرفدار در جهان اسلام و حمایت های مالی، آموزشی و گاه لجستیکِ محافل و جریان های قدرتمند عربی و اسلامی از باورمندان به این نحله در کردستان، به مثابة عوامل اثرگذار، و نیز وجود عوامل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کمک کنندة داخلی، به مثابة عوامل زمینه ای، بستر مناسبی برای رشد و نضج آن در کردستان فراهم آورده است. این پژوهش، به شیوه ای اسنادی و با تکیه بر منابع تاریخی، شواهد میدانی و رسانه ای و آمارهای منتشرشدة بین المللی، به بررسی شیوه های ورود و علل رشد و گسترش اسلام سلفی در میان کردهای اهل سنت ایران می پردازد. به نظر می رسد، تغییرات سریع تر از آنچه تصور می شود، درحال روی دادن است و کردستان نیز همانند دیگر مناطق سنی نشین خاورمیانه، از امواج بنیادگرایی شعله ور خاورمیانه در امان نباشد.