مطالب مرتبط با کلیدواژه

فیاض لاهیجی


۱.

نقش فیاض لاهیجی در فلسفی شدن کلام شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال هفتم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۲۶

کلیدواژه‌ها: کلام شیعه کلام فلسفی فیاض لاهیجی گوهر مراد شوارق الإلهام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۳۶ تعداد دانلود : ۸۴۲
در قرن هفتم هجری شمسی، خواجه نصیرالدین طوسی با رویکرد فلسفی به مباحث کلامی، مکتب کلام فلسفی را بنیان نهاد. پس از او شاگردان مکتب وی، شیوه او را در تقریر مسائل کلامی ادامه دادند. ملاعبدالرزاق لاهیجی متخلص به فیاض، یکی از برجسته ترین متکلمانی بود که آثار خود را در قالب سنت کلام فلسفی به نگارش درآورد. او همانند خواجه و حتی بیش از او با استفاده از اصول، قواعد و اصطلاحات فلسفه مشا، به تقریر و تبیین مباحث کلامی پرداخت و ازاین حیث، تاثیر فراوانی بر جریان فلسفی شدن علم کلام در مذهب تشیع داشت. مقاله حاضر با استفاده از تحلیل های ساختاری و محتوایی آثار کلامی لاهیجی، در صدد تبیین نقش وی در فرایند فلسفی شدن علم کلام است.
۲.

بررسی رویکرد حکمای طبقة بعد از ملاصدرا به مسئلة اصالت وجود (با محوریت آرای حکیم لاهیجی و رجبعلی تبریزی)

نویسنده:
منبع: حکمت معاصر سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۲ (پیاپی ۴)

کلیدواژه‌ها: اصالت وجود اصالت ماهیت مکتب اصفهان فیاض لاهیجی رجبعلی تبریزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۲۶ تعداد دانلود : ۸۴۴
قول به اصالت وجود در میان معاصران صدرا، لااقل در میان شاگردان میرداماد، با اقبال چندانی مواجه نشد، اما پس از ملاصدرا شاگردان وی اصالت وجود را پذیرفتند و حتی حکیم لاهیجی، که برخی او را اصالت ماهوی می دانند، به اصالت وجود قائل بوده است؛ رجبعلی تبریزی و شاگردانش، که به جریان فرعی اصفهان موسوم شده اند، نیز گویا، تحت تأثیر ملاصدرا، البته با تقریری که با اصول حکمت متعالیه سازگار نیست، به عینیت وجود قائل شدند.
۳.

ملاک ها و ویژگی های مکتب کلام فلسفی در شیعه (با روی کرد به آثار فیاض لاهیجی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی پاییز ۱۳۹۱ شماره ۴۴

کلیدواژه‌ها: شیعه کلام فلسفی فیاض لاهیجی اصول و قواعد فلسفی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام کلیات متکلمین
تعداد بازدید : ۱۷۲۰ تعداد دانلود : ۸۱۲
یکی از مهمترین گرایش ها و مکاتب کلامی پدید آمده در کلام تشیع، مکتب کلام فلسفی است. این مکتب که در قرن هفتم توسط خواجه نصیرالدین طوسی (م 672 ق) تأسیس گردید، در ادامه توسط پیروان او مانند علاّمه حلّی (م 726 ق) وفیاض لاهیجی (م 1072 ق) بسط و گسترش یافت و در اندک زمانی، تبدیل به جریان غالب و حاکم در کلام شیعه گشت در این مقاله، در صدد آنیم که پس از ارائه ی تعریفی دقیق و جامع از کلام فلسفی، با توجه به نگاشته های کلامی لاهیجی، ملاک ها و ویژگی های این مکتب کلامی، از جمله استفاده از اصول، قواعد و اصطلاحات فلسفی در تبیین مباحث کلامی را بازشناسی و معرّفی نماییم. شناخت این ویژگی ها و خصائص در تجزیه و تحلیل آرا و اندیشه های کلامی متکلّمان این مکتب از اهمیت فراوانی برخوردار است.
۴.

بررسی انتقادی دلایل عقلی فیاض لاهیجی بر اثبات وجود عقول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متافیزیک سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۶ 71 - 88

کلیدواژه‌ها: خواجه طوسی فیاض لاهیجی عقول قاعده الواحد فلک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۰ تعداد دانلود : ۳۳۷
وجود موجودات مجردی به نام عقول یکی از مباحث مهم فلسفه اسلامی که خود به عنوان یک مسأله و نیز از مبادی تصوری و تصدیقی بسیاری از مسایل دیگر فلسفی قرار گرفته است. وجود عقول موافقین و مخالفینی دارد. این مقاله ادله عقلی فیاض لاهیجی بر وجود عقل را بررسی می کند. وی به سه دلیل عقلی عمده در این مسیله استناد کرده است . دلیل اول وی قاعده الواحد می باشد که آن را به تبع خواجه طوسی دارای اشکال می بیند و از آن عبور می کند . اما دو دلیل دیگر وی بر اساس حرکت دایمی فلک و علت نبودن جسم پایه ریزی شده است . خواجه این دو دلیل را نیز ناتمام می داند ولی لاهیجی اشکال های خواجه را به این دو استدلال وارد ندانسته و دو دلیل را کافی برای اثبات عقول می داند. این نوشتاردیدگاه خواجه را تقویت نموده و دیدگاه فیاض را به چالش کشیده و این دو دلیل را نیز برای اثبات مدعا کافی نمی داند.
۵.

واکاوی اهداف دانش کلام از منظر متکلمان امامیه، با تأکید بر دیدگاه فیاض لاهیجی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال چهاردهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۵۳

کلیدواژه‌ها: کلام امامیه هدف کارکرد تعریف فیاض لاهیجی شوارق الإلهام گوهر مراد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۵ تعداد دانلود : ۳۲۵
به طورکلی اهداف دانش کلام را می توان از سه طریق بازشناسی نمود: بررسی تعریف های اغراضی کلام؛ بازخوانی اهداف و کشف اهداف. در این تحقیق، روش اول و دوم در آثار لاهیجی بررسی شده است. لاهیجی با توجه به دو دوره متکلمان متقدم و متأخر، اهداف هر دوره را بیان داشته و پنج هدف این دانش و نیز هدف نهایی از آن را به تفکیک مطرح نموده است. اگرچه تألیفات کلامی متعددی که از ایشان باقی مانده، هماهنگی کاملی در زمینه بیان اهداف دانش کلام ندارد، اما از مجموع آثار ایشان هردو هویت «دفاعی» و «معرفت زایی» دانش کلام قابل برداشت است و خود وی نیز کلام متأخران را مشتمل بر هر دو حیثیت مزبور دانسته است. اهدافی نیز که در شوارق الإلهام بیان شده، در عین جامع گرایی نسبی و توجه به ابعاد مختلف تاثیرگذاری این دانش، مبتلا به اشکالاتی است که مهم ترین آنها عبارتند از: فقدان جامعیت کامل، بی دلیل بودن اختصاص برخی اهداف به بعضی گروه ها، درج کارکردهای ثانویه و نهایی در زمره اهداف اصلی، استفاده از واژگان مختلف در بیان اهداف و عدم تصریح به منظور از این واژگان.
۶.

نگاهی به ادوار و مکاتب کلامی امامیه در قرون میانی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم مرداد و شهریور ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۱۷۱) 3 - 56

کلیدواژه‌ها: کلام امامیه ادوار و مکاتب مکتب کلامی قرون میانی مکتب بغداد متقدم مکتب بغداد متأخر مکتب حله متقدم مکتب حله متأخر مکتب قم مکتب اصفهان شیخ مفید شریف مرتضی سدیدالدین حِمَّصی رازی نصیرالدین طوسی فیاض لاهیجی ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲۲ تعداد دانلود : ۷۵۱
کلام امامیّه در طول تاریخ جریان یکسان و یکدستی نبوده است و دستخوش تحوّلات بسیار در ابعاد مختلف شده است. متکلّمان امامی در ادوار گونا گون تح تتأثیر عوامل مختلف به ویژه اثرپذیری از مکاتب فکری مطرح در تمدّن اسامی خاصّه کلام معتزلی و اشعری و فلسفه سینوی و حکمت صدرائی نظا مهای کلامی متفاوتی از باورهای دینی تشیّع امامی را ارائه نمود هاند. آشنایی با مکاتب کلامی و گرای شهای مختلفی که در کلام امامیّه پدیدآمده است پی شنیاز هرگونه پژوهش دقیق در این دانش است. با این وصف، تا کنون هیچ دست هبندی مشخّصِ معیاری از مکاتب کلامی امامیّه ارائه نشده است که هم نمایانگر سب کها و گرای شهای اصلیِ مختلف موجود در تاریخ کلام امامیّه باشد و هم مقبول و مورد اّتفا قنظر پژوهشگران این عرصه قرار گرفته باشد. در نوشتار حاضر، تاش م یشود پیشنهادی در خصوص دست هبندی ادوار و مکاتب کلامی امامیّه ارائه گردد. بر بنیاد این دست هبندی تازه، ادوار و مکاتب گونا گون تکوی نیافته در کلام امامیّه در قرون میانی )از قرن چهارم تا قرن یازدهم هجری قمری( بر اساس سبک اندیشگی و مبانی کلامی متمایز متکلّمان امامی به چهار دوره: ) 1( کلام معتزلی شامل مکاتب بغداد متقدّم و متأخّر و مکتب حلّه متقدّم، ) 2( کلام معتزلی _ فلسفی در مکتب حلّه متأخّر، ) 3( کلام فلسفی در مکتب قم و ) 4( کلام فلسفی _ عرفانی در مکتب اصفهان طبق هبندی م یشود. 
۷.

بررسی تناسب صورت ادبی و معنای حکمی-عرفانی در دیوان فیاض لاهیجی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حکمت اسراء پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۲ 111 - 136

کلیدواژه‌ها: فیاض لاهیجی صورت معنا شعر فلسفه عرفان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۹ تعداد دانلود : ۲۶۵
فیاض لاهیجی فیلسوف و عارف عصر صفوی، از شاعرانی است که در سبک هندی اشعار فروانی سروده است. این دو آبشخور فکری و هنری، در تلاقی با یکدیگر گونه ای از شعر را پدید آورده اند که از جهتی منحصربه فرد است. در مقاله نشان خواهیم داد که اشعار او هم از نظر فنی درحد قابل قبولی از معیارهای زیبایی شناختی قرار دارند و هم از نظر محتوایی مطابق دیدگاه های اصیل کلامی، فلسفی و عرفانی شیعه هستند. بررسی این دو جریان هم نشین تاثیر فن شعر و فلسفه را در یکدیگر نشان داده  و آنچه باعث شکل گیری  فرم و محتوای خاص در اشعار ایشان شده را نمایان می کند. برای  این منظور، این تحقیق جنبه هایی از موسیقی درونی و بیرونی اشعار او را با محتوای غزلها و قصیده ها که مبتنی بر دیدگاههای ویژه معرفتی وی هستند مقایسه کرده است.     
۸.

بررسی موسیقی شعر در دیوان فیّاض لاهیجی

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۶ زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲۲ 191 - 210

کلیدواژه‌ها: فیاض لاهیجی موسیقی بیرونی موسیقی کناری موسیقی درونی موسیقی معنوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۴ تعداد دانلود : ۳۸۸
همان طور که می دانی م از دی رباز تاکن ون، وزن و موسیقی شع ر، به عن وان عن اصر شع ر، به حس اب آمده و مهم تلقّی ش ده اند. در واقع جنب ه های مختلف موسیقی،هر چن د به عنوان رویکردی جدید نیست امّا قبل از دوره ی مع اصر آن چن ان که ب اید  مورد توجّه و مطالعه ی محققان قرار نگرفته است.    فیاض لاهیجی از شاعران قرن یازدهم هجری است، که دیوانش شامل غزلیات و قصاید و قطعات و مثنویات... است. این مقاله دربرگیرنده ی پژوهشی در زمینه ی موسیقی شعر در دیوان وی است، که در آن به بررسی نحوه ی توجه و کاربرد انواع اوزان و بحور به کار رفته در دیوان پرداخته شده است. فیاض لاهیجی هم چنین به موسیقی کناری که شامل قافیه و ردیف است و نیز موسیقی درونی که آرایه های بدیعی را شامل می شود (تکرار، جناس،تضاد...)توجه نشان داده و جهت ایجاد موسیقی در اشعارش بهره برده است.
۹.

علم خدا به جزئیات متغیر از دیدگاه فیاض لاهیجی و نقد و بررسی دیدگاه وی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه و کلام اسلامی سال پنجاه و پنجم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 213 - 197

کلیدواژه‌ها: علم خدا علم به جزئی متغیر صور مرتسمه ابن سینا فیاض لاهیجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۶ تعداد دانلود : ۱۶۲
لاهیجی در مسئله علم خداوند به جزئیات متغیر در ابتداء به نظریه علم خدا به جزئی از طریق کلی ابن سینا تکیه می کند که علم باری به اشیاء را صور مرتسمه و علم حصولی و از طریق علل و اسباب می داند لذا می کوشد تا تغییر در عالم اجسام  را به رابطه ی موجودات مادی به یکدیگر ارجاع دهد و با علم فعلی خداوند و تشکیک در وجود و بساطت ذاتی حق تعالی شبهه تغییر را پاسخ دهد. وی در نهایت قرائتی متمایز از صور مرتسمه که نزدیک به نظریه علم اجمالی در عین کشف تفصیلی ملاصدرا است ارائه می دهد و می گوید کمال مطلق ذات خداوند اقتضاء می کند که با علم اجمالی که علم بسیط ذاتی است تمامی صورت ها به نحو تفصیلی و متمایز از هم برای حق تعالی از ازل معلوم  باشد. این مقاله با استفاده از روش توصیفی و کتابخانه ای می کوشد تلاش لاهیجی برای رفع شبهه تغییر در علم خدا به جزئیات متغیر را به کمک برخی مبانی فلسفی  بررسی و نقد کند.
۱۰.

مطالعه تطبیقی محتوای اشعار میرفندرسکی و فیاض لاهیجی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۱۴ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۴ 124 - 145

کلیدواژه‌ها: فلسفه اشراق فلسفه مشاء فیاض لاهیجی بررسی محتوایی شعر میرفندرسکی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۸ تعداد دانلود : ۱۴۱
برای درک و دریافت سبک هر شاعری می توان اشعار وی را از دو منظر، مورد بررسی قرار داد. دیدگاه اول، بررسی تفکر و به طور کلی جها ن بینی ویژه اوست و منظر دوم بررسی ساختار زبانی ویژه وی است.  بنابراین برای فهم سخن هر صاحب سبکی باید هم زمان، ساختار زبانی آثار وی از سویی و محتوای فکری و بینش بازیافته در آثار وی از سوی دیگر، بررسی و تحلیل شود. در این پژوهش با استفاده از شیوه توصیفی تحلیلی، اشعار دو اندیشمند سده یازدهم هجری، میرفندرسکی و فیاض لاهیجی، از نظر محتوا بررسی می شود. با توجه به غنای زبان شاعرانه فیاض و داشتن دیوان اشعار و به دلیل اینکه میرفندرسکی اشعار معدودی سروده است، فیاض را باید شاعری حکیم و  میرفندرسکی را حکیمی شاعر دانست. در محتوای اشعار فیاض «مذهب» مسئله ای محوری و اساسی است. هرچند که رگه های مذهبی در اشعار میرفندرسکی نیز قابل پیگیری ست اما نمی توان محتوای اصلی شعرهای او را مذهب دانست. محققانی که درباره افکار میرفندرسکی و فیاض لاهیجی (به طور کلی و نه فقط در اشعار) مطالعاتی انجام داده اند هر دو حکیم را پیرو مکتب مشائی در نظر گرفته اند. اما با بررسی محتوایی اشعار این دو حکیم، نه تنها بازتاب تفکر مشائی در اشعار آن ها دیده نشد، بلکه رگه هایی از تفکر اشراقی در آن ها قابل ملاحظه است.
۱۱.

تحلیل مفهومی اتحاد عاقل و معقول نزد فیاض لاهیجی و حاجی سبزاوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره ۲۲ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۸۵ 97 - 112
تعداد بازدید : ۱۴۳ تعداد دانلود : ۹۷
لاهیجی و سبزواری دو حکیم مطلع از دیدگاههای مطرح شده در مکتب صدرا هستند با این حال در قاعده اتحاد عاقل و معقول دو رویه جدا از هم را پیش گرفته اند. این نوشتار مفهوم اتحاد را در این قاعده از دیدگاه این دو حکیم توصیف و پس از آن در پرتو یک قانون کلی تبیین کرده است و با روش مطالعه تطبیقی مواضع وِفاق و خلاف واقعی را بین این دو حکیم نشان داده است. این نوشتار نشان می دهد اختلاف واقعی نسبت به این قاعده در مواضع این دو حکیم، نه در استحکام ادله بلکه به تصور این دو از مفهوم اتحاد برگشت دارد. لاهیجی به درستی معتقد است اتحاد ماهیت معقول و ماهیت عاقل نادرست است و سبزواری با اضافه کردن قید وجود به اتحاد عاقل و معقول معتقد است این اتحاد چنانچه به معنای انبساط یا انطواء تفسیر شود قولی شایسته است. این نوشتار نشان می دهد این دو دیدگاه متعارض در پرتو قاعده اصاله وجود یا ماهیت باید خوانش شود.
۱۲.

بررسی انتقادی توجیه معرفتی ابن سینا بر اتحاد عاقل و معقول با تکیه بر قرائت فیاض لاهیجی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تأملات فلسفی سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۲ 375-402

کلیدواژه‌ها: ابن سینا فیاض لاهیجی اتحاد اتحاد عاقل و معقول توجیه معرفتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۸
گزاره عاقل و صورت معقول متحدند گزاره ای است که دلایلی برهانی آن را موجّه می کنند یکی از دانشورانی که به توجیه این گزاره توجه کرده، شیخ الرئیس ابن سینا است. بررسی این گزاره یکی از مهم ترین مبانی علم شناسی سینوی است. ابن سینا در کتاب مبدأ و معاد موافق دلایل توجیه کننده این گزاره و در کتابهای دیگر خود مخالف سرسخت آن است. لاهیجی که خود حکیمی محقق است در مسأله نظر کرده و پس از توصیف دیدگاه ابن سینا، توجیه گزاره ای شیخ الرئیس را در کتاب مبدأ و معاد نقد کرده است. این جستار دیدگاه لاهیجی و نقد وی بر ابن سینا را به جهت اهمیت بررسی سلف در پرتو خلف حائز اهمیت می داند و آن را گزارش کرده است. لاهیجی در بررسی خود نشان داده است که موضع حقیقی ابن سینا در اتحاد عاقل و معقول، مخالفت است و موافقت وی با دلیل مطرح شده در کتاب مبدأ و معاد یک موافقت ظاهری است. نحوه استدلال ابن سینا و لاهیجی بر این قاعده نشان دهنده تصویر این دو حکیم از مفهوم اتحاد نیز می باشد. بر اساس تصویری که از چگونگی استدلال این دو حاصل می شود، این دو حکیم به دنبال اتحاد دو مفهوم و نه دو وجود بوده اند.