مطالب مرتبط با کلیدواژه

منبع شناسی


۱.

منبع شناسی کتاب «الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال سوم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۷

کلیدواژه‌ها: ابومخنف شیخ مفید کتاب الجمل منبع شناسی عثمانیه واقدی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
تعداد بازدید : ۱۷۰۶ تعداد دانلود : ۶۷۳
نقش شیعه در دانش های مختلف ازجمله تاریخ نگاری قابل توجه بوده و میراث گران بهایی از علمای شیعه دراین زمینه موجود است؛ بسیاری نیز مفقود شده و تنها بخش هایی از آنها در منابع تاریخی اهل سنت برجای مانده است. تلاش برای بازسازی کتب مفقوده شیعه از یک سو و تصحیح محققان پرتلاش برای ارائه متون برجای مانده از سوی دیگر، برای تبیین هرچه بهتر نقش شیعه در تمدن اسلامی مورد توجه جدی قرار گرفته است. یکی از متون کهن تاریخی شیعه که جایگاه مهمی در تاریخ نگاری شیعه دارد و طی چند سال گذشته تصحیح شده، کتاب الجمل تألیف شیخ مفید است. با توجه به اهمیت این منبع کهن مناسب می باشد تا هرچه بهتر وجوه مختلف کتاب مورد توجه قرار گیرد. آنچه بسیار مهم می نماید، نقد و بررسی منابع این کتاب است تا بتوان قضاوت دقیق تری برای ارزش گذاری آن داشت.
۲.

یادداشتی بر کتاب شناسی دوره صفویه

نویسنده:
منبع: پارسه پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: تاریخ منبع شناسی صفویه روابط اجتماعی سیاسی اقتصادی مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۹ تعداد دانلود : ۲۹۰۴
یکی ازدوره های مهم تاریخ ایران، عصرصفویه می باشد که از زوایای مختلف مورد نقد و تحلیل پژوهشگران قرارگرفته است. مسئله ای که پژوهشگران تاریخ درتمام دوره ها با آن مواجه می باشند، منبع شناسی آن دوره است. زمانی که پژوهشگر بر منابع دورره تحت مطالعه اشراف داشته باشد و سرچشمه منابع و داده های تاریخی را به دقت مورد بررسی قرار دهد می تواند با نقد تاریخی سره را از ناسره باز شناسد و رویدادها را آنچنان که هست بنگارد. این مقاله تلاشی در راستای ارائه تصویری کامل از منابع تحقیقاتی دوره صفویه، از زبان های فارسی، انگلیسی، فرانسوی، ایتالیایی، پرتغالی، اسپانیایی، ترکی و هلندی می باشد، که از منابع عمومی، نقشه ها و اطلس ها، شجره نامه ها، فرامین، منابع مربوط به ظهور صفویه، قزلباش ها، شاه اسماعیل، شاه طهماسب، شاه عباس اول، سقوط صفویه، تواریخ محلی، پژوهش های سیاحان اروپایی، تواریخ مذهبی، کتاب های راهنمای اداری، تاریخ اجتماعی، زنان در ایران صفویه، موقعیت های اجتماعی اقلیت های مذهبی، ارامنه، سیاست خارجی صفویه، عثمانی، گرجستان، آسیای مرکزی، شبه قاره هند، اروپا، اسپانیا و پرتغال، پاپ و صفویان، لهستان، سوئد، روسیه، براندربورگ پروس، هلند، ایتالیا، فرانسه، فعالیت های تبلیغاتی، اقتصاد و تجارت، تاریخ نظامی، کتب هنری تا معماری گسترده شده است.
۳.

بایسته های منبع شناسی سیره نبوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال چهل و هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲ 209 - 229

کلیدواژه‌ها: سیره پژوهی سیره نبوی فرهنگ و تمدن اسلامی منبع شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۴۴۳
محوریت سیره نبوی در فرهنگ و تمدن اسلامی، که شامل نقش واسطه ای پیامبر(ص) در دریافت آموزه های وحیانی و صورت بخشی بشری، اجتماعی، و فرهنگی تمدنی به آن است، ایجاب می کند که اولاً وجوه مختلف این سیره شناخته شود و ثانیاً اصول انسان شناختی، اخلاقی، جامعه شناختی و به طور کلی، کارکردی آن در فرهنگ و تمدن اسلامی، برای فرهنگ سازی و تمدن سازی استخراج گردد. این مهم جز با توجه به بایسته ها و شناسایی انواع منابع سیره نبوی به دست نخواهد آمد. هدف این نوشتار تبیین بایسته های دینی تمدنی منبع شناسی سیره (مبتنی بر وجوه مختلف شخصیتی آن حضرت)، شناخت گونه های آن، و تبیین نسبتشان با بایسته ها با نگاه کل نگر و به روش تحلیل محتواست. کتاب های مهم و شناخته شده درباره سیره نبوی شامل سه گونه سیره و مغازی، تواریخ عمومی، و تواریخ محلی مکه و مدینه اند که از دایره این تحقیق خارج اند و در عوض، گونه هایی همچون قرآن و کتاب های تفسیری، حدیثی، شرح احوال، کتاب های فتوح و خراج، و آثار جغرافیایی و کلامی تا قرن هفتم هجری بررسی شده اند که در مطالعات سیره پژوهی، کمتر مورد توجه بوده اند یا اصلاً توجهی به آن ها نشده است.
۴.

روش شناسی «شرح نهج البلاغة لشارح محقّق من اعلام القرن الثّامن» با تأکید بر خطبه سوم

نویسنده:
منبع: دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث سال اول زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: شروح نهج البلاغه عزیز الله عطاردی منبع شناسی ادبیات حدیث علوم و معارف قرآن و حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۱ تعداد دانلود : ۴۶۲
کتاب شریف نهج البلاغه با زیبایی واژگان و معانی بلند، همواره مورد توجّه اندیشمندان بوده و شرح های متعدّدی بر آن نگاشته شده است. با گسترش دامنه اطّلاعات پژوهشگران نسبت به منابع پیشین، برخی از شرح های نهج البلاغه که پیشتر شناخته شده نبودند، یافت شد. معرّفی و روش شناسی این شروح، از آن رو اهمّیت دارد که برخی از اینها، با پردازشی دیگر و از چشم اندازی نو به سخنان امام علی علیه السلام نگریسته و می توانند زیبایی های لفظی و معنایی این گوهرها را بیشتر نمایش دهند. در شرح نهج البلاغه ای که با عنوان «شرح نهج البلاغه لشارح محقّق من اعلام القرن الثّامن» منتشر شده، شارح کوشیده تا در هفت بخش، شرحی ادبی و بلاغی ارائه کند. این مقاله برای نخستین بار در پی معرّفی تفصیلی این کتاب و تحلیل روش شارح و ویژگی های اوست. از خصوصیات بارز این شرح می توان به استفاده از آیات قرآن، عدم تطویل، چینش مناسب و تلاش ادبی چشم-گیر اشاره کرد.
۵.

مطالعات قرآنی پژوهشگران هند ومذهب

نویسنده: مترجم:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۶ بهمن و اسفند ۱۳۹۴ شماره ۶ (پیاپی ۱۵۶) 25 - 28

کلیدواژه‌ها: مطالعات قرآنی مذهب هندو منبع شناسی تحقیقات قرآنی پژوهشگران هندو مذهب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۰ تعداد دانلود : ۲۲۸
در میان پژوهشگران غیرمسلمان، محققان هندو مذهب توجه خاصی به قرآن و مفاهیم آن داشته اند. نوشتار حاضر ترجمه مقاله ای است که در اوایل 2014 میلادی در یکی از مجله های مذهبی و فرهنگی دهلی هند، به نام مجله «ناصر» به زبان اردو، منتشر شده است. با توجه به اهمیت موضوع که نوعی منبع شناسی راجع به تحقیقات قرآنی توسط پژوهشگران هندو مذهب است، مترجم اقدام به ترجمه مقاله مذکور کرده است. نویسنده مقاله، کارهای پژوهشی محققان هندو مذهب در زمینه علوم قرآنی را به دو بخش تقسیم کرده است: بخش نخست، متعلق به ترجمه های قرآن است و بخش دوم، مربوط به پژوهش های مستقل محققان می باشد.
۶.

منبع شناسی ابومسلم خراسانی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هفتم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: منبع شناسی اب‍وم‍س‍ل‍م خ‍راس‍ان‍ی ابومسلم نامه ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۰ تعداد دانلود : ۴۷۷
منبع شناسی یکی از منابع مهم مرجع و حاوی اطّلاعات کتاب ها، مقاله ها، پایان نامه ها و دیگر منابع اطّلاعاتی است. با توجّه به حجم روزافزون انتشار منابع اطّلاعاتی، انجام پژوهش بدون منبع شناسی عملاً امکان پذیر نیست. مقاله پیش رو با هدف منبع شناسی ابومسلم خراسانی و با استفاده از روش کتابخانه ای و به شیوه توصیفی بر آن است تا به معرّفی آثار نوشته شده (کتاب ها، مقاله ها، پایان نامه ها و مدخل های دانشنامه ها) درباره ابومسلم خراسانی در زبان های مختلف بپردازد. مقاله حاضر در سه بخش تنظیم شده است: منبع شناسی آثار فارسی، آثار عربی و آثار لاتین درباره ابومسلم خراسانی که هر یک از چند زیرشاخه تشکیل شده است. حوزه پژوهشی مقاله حاضر تحقیقات جدید است. معرفی منابع دسته اوّل درباره ابومسلم خراسانی خود پژوهشی مستقل و خارج از حوزه پژوهشی مقاله حاضر است. لازم به یادآوری است تاکنون کتاب یا مقاله ای درباره منبع شناسی ابومسلم خراسانی نوشته نشده و این مقاله در نوع خود نخستین اثر است. همچنین در مقّدمه، به زندگانی ابومسلم خراسانی پرداخته شده است.
۷.

منبع شناسی مباحث جدید دانش تفسیر

نویسنده:
منبع: تحقیقات قرآنی و حدیثی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳ 95 - 103

کلیدواژه‌ها: منبع شناسی زبان قرآن فرهنگ زمانه هرمنوتیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۴ تعداد دانلود : ۳۰۵
منبع شناسی زیر مجموعه ی روش تحقیق است. منبع شناسی با فراهم نمودن شرائط تحقیق و پژوهش، به توسعه علوم کمک شایانی می کند و عدم وجود منبع شناسی موجب سردرگمی در دانش مورد بررسی می گردد و راه تحقیق و پژوهش را با دشواری های فراوانی همراه می سازد. این مقاله به منبع شناسی مباحث جدید دانش تفسیر یعنی هرمنوتیک، زبان قرآن و فرهنگ زمانه می پردازد. بر اساس یافته های نوشته، هرمنوتیک دارای بیشترین و غنی ترین منابع است. پس از آن، منابع مربوط به زبان قرآن قرار دارد و کمترین منابع مربوط به فرهنگ زمانه است.
۸.

روش شناسی نقد کتاب توسط علامه میر حامد حسین هندی در عبقات الانوار و منبع شناسی عبقات الانوار

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱ و ۲ 1 - 18

کلیدواژه‌ها: میر حامد حسین هندی شاه عبدالعزیز دهلوی کتاب منبع شناسی عبقات الانوار تحفه اثنا عشریه روش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۷ تعداد دانلود : ۲۶۸
شاه عبدالعزیز دهلوی در باب هفتم کتاب تحفه اثناعشریه، از میان ده ها روایت، دوازده روایت را که شیعه توسط آن به حقانیت خود استناد می ورزد را مورد خدشه قرار داد. علامه میر حامد حسین هندی با نوشتن عبقات الانوار ردیه ای بر این باب نگاشت تا به ادعاهای شاه عبدالعزیز و سایر مخالفین پاسخ دهد و با بررسی تفصیلی سندی و دلالی، روایات را اثبات و بسیاری از روایات جعلی را نیز رد نمود. پر مسلم است برای اثبات و استحکام بخشی به یک روایت و یا رد و اثبات ضعف آن ابتدائا می بایست آن را در مرحله صدور و از منظر سندی و رجالی مورد واکاوی قرار داد لذا علامه میر حامد حسین علاوه بر بحث های دقیق رجالی و سندی، متناسب با جایگاه بحث، به بررسی و نقادی کتب و مؤلفین آن ها پرداخته است. در مواردی هم علاوه بر اثبات قوت و یا ضعف یک کتاب به اصل وجود و نگارش یک کتاب و یا عدم وجود خارجی آن نیز استدلال نموده است. این نوشتار در تلاش است تا با مدنظر قرار دادن و واکاوی عملکرد علامه میر حامد حسین هندی به یک چارچوب و قالب و روش عملی در بررسی و نقد کتاب دست یابد. لذا با ذکر چند مصداق از بررسی ها می نگرد که وی از چه روش هایی بدین کار دست یازیده است. نیز نیم نگاهی خواهیم انداخت به روش ها و دقت نظرهای کلی علامه در این موضوع، فارغ از اینکه به این متدها در چه جایگاهی اعم از رد یا اثبات بدان ها پرداخته است. مبحث دوم مربوط به بحث منبع شناسی خود کتاب شریف عبقات الانوار است که با معرفی منابع مورد استدلال علامه در مباحثش خواهیم دید که گستره موضوعی مباحث علامه به چه اندازه بوده و در چه موضوعاتی و به چه کتبی استدلال نموده اند. و همچنین خواهیم شناخت که سطح علمی کتاب های مورد استناد وی چه بوده و از این منظر جایگاه کتب علمای هم عصر و هم مرز و بوم نیز در استنادات و استدلالات علامه تا حدی روشن خواهد شد.
۹.

منبع شناسی و اعتبارسنجی مناظرات امام رضا علیه السلام در آثار شیخ صدوق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۶ 49 - 80

کلیدواژه‌ها: مناظرات امام رضا (ع) شیخ صدوق منبع شناسی عیون اخبار الرضا (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۷ تعداد دانلود : ۲۱۴
شیخ صدوق(د. 381ق) از محدثان نام آشنای شیعه است؛ او برخی از اخبار و روایات مربوط به امام رضاR را در کتاب گران سنگ عیون اخبار الرضاR گرد آورده است. بخشی از این روایات، گزارش های مربوط به مناظرات امام رضاR است. در این نوشتار، با بررسی سند این روایات و با کمک کتاب های فهرست و رجال تلاش شده منابع مورد استفاده او شناسایی شوند. برخی از این منابع کتاب هایی درباره مجالس مناظره امام مانند کتاب مجالس الرضا مع اهل الادیان اثر حسن(یا حسین) بن محمد نوفلی هاشمی و کتاب الفرق بین الامه و الآل اثر ریان بن صلت قمی بوده است. برخی دیگر نیز درباره امام رضاR تألیف شده و مشتمل بر مناظرات ایشان نیز بوده است. کتاب وفاه الرضای اباصلت هروی را باید از این دست دانست. کتاب های احمد بن علی انصاری، حمدان بن سلیمان نیشابوری، صفوان بن یحیی بیاع سابری، محمد بن یحیی صولی، صالح بن ابی حماد کوفی و علی بن ابراهیم قمی از دیگر منابع شیخ صدوق در نقل مناظرات رضوی است. سند تعدادی از مناظرات روایت شده با شیوه اعتبارسنجی متأخران ضعیف شمرده می شود، اما از نگاه علمای متقدم معتبر تلقی می شود.
۱۰.

بازکاوی و نقد منابع دربارۀ نسب و جایگاه اجتماعی و تاریخ فوت ابوطالب فندرسکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۵۰) 1 - 18

کلیدواژه‌ها: ابوطالب فندرسکی نسب شناسی منبع شناسی تاریخ وفات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۳ تعداد دانلود : ۱۳۸
میرزاابوطالب فندرسکی از شخصیت های مشهور دورۀ صفویه بود که در زمان شاه سلیمان اول (صفی دوم) و سلطان حسین صفوی می زیست. او در زمینۀ علوم مختلف، صاحب آثار بسیاری بود. شباهت نام خانوادگی ابوطالب فندرسکی با یکی دیگر از علمای عصر صفوی، یعنی ابوالقاسم فندرسکی، باعث شده است پژوهشگران در ذکر آثار و احوال آنها دچار اشتباه شوند؛ برای مثال رابطه ای نسَبی برای این دو فرض کنند یا برای زمان مرگ ابوطالب فندرسکی، تاریخ های اشتباهی قید کنند. دربارۀ ابوطالب فندرسکی، در عصر خودش و حتی زمان کنونی، اطلاعات اندکی ثبت شده و آگاهی های کمی در دست است.هدف این پژوهش، بررسی زندگی و فضای سیاسی و اجتماعی زمانۀ این عالم بزرگ و چراییِ سکوت منابع و مصادر تاریخی دربارۀ اوست که با روش تحلیل محتوا، یعنی بررسی و مقایسه و نیز نقد و ارزیابی داده های تاریخی انجام شده است. یافته ها نشان می دهد به طور قطع، این دو عالم بزرگوار پدر و پسر نبوده و به احتمال، رابطۀ سببی هم نداشته اند.باید در نظر گرفت تعارض های خاندان فندرسک با حکومت، بر سر مسائل مالی، باعث شد در رسانه های آن عصر، نام ابوطالب فندرسکی حذف شود. تاریخ های آمده در منابع مختلف دربارۀ زمان مرگ او، اشتباه است و تاریخ مرگ او در فاصلۀ سال های 1107تا1117ق/1695تا1705بوده است.
۱۱.

منبع شناسی و اعتبارسنجی دعاهای طبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۹ 9 - 34

کلیدواژه‌ها: دعاهای طبی گونه شناسی منبع شناسی اعتبارسنجی کتاب های دعا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱ تعداد دانلود : ۱۱۲
منابع روایی و دعایی شیعه انباشته از دعاهای پر مغزی است که از سوی معصومین (ع) صادر شده است. گونه خاصی از این دعاها -به منظور درخواست از خدا برای حل مشکلات و گرفتاری ها- به خصوص مداوای بیماری ها بیان شده است. اهمیت این دعاها بر کسی پوشیده نیست، اما برای انتساب هر مطلبی به معصومین (ع) باید دلیلی وجود داشته باشد. یکی از راه های بررسی اعتبار نسبی مطالب نقل شده، سنجش میزان اعتبار منبع و کتابی است که دعا یا روایت در آن ذکر شده است. از این رو، شایسته است در خصوص مهم ترین منابع دعاهای طبی شناخته شده با توجه به اعتبار منبع درباره میزان اعتبار آن ها، اظهارنظر کلی صورت گیرد. علاوه بر این، آشنایی با منابع و مأخذ دعاهای طبی اولین مرحله برای دسترسی به این میراث ارزشمند و بهره برداری از آن است. این نوشتار با استفاده از منابع کتابخانه ای و به صورت توصیفی- تحلیلی به بازشناسی مهم ترین منابع دعاهای طبی و اعتبارسنجی آن ها می پردازد. برای این منظور، ابتدا منابعی که در طول تاریخ در گستره دعانگاری یا جمع آوری حدیث، باب خاصی به این موضوع اختصاص داده اند، معرفی شده اند، سپس مشهورترین و گسترده ترین منابع دعایی و روایی معاصر؛ یعنی مفاتیح الجنان و بحارالانوار مورد بررسی قرار گرفته و منابع مورداستفاده آن ها استخراج شده است. نتیجه بررسی منابع این دو کتاب تقریبا یکسان است. بر این اساس دو کتاب طب الائمه (ع) اثر عبدالله و حسین بن بسطام و مکارم الاخلاق اثر طبرسی در زمره اصلی ترین منابع دعاهای طبی است که متاسفانه از اعتبار کافی برخوردار نیستند. این در حالی است که بسیاری از دعاهای شفابخش لابلای کتاب های حدیثی و دعایی آمده است که با جمع آوری آن ها می توان مجموعه ای از دعاهای معتبر طبی را به مشتاقان معارف اهل بیت (ع) اهدا کرد.
۱۲.

از زبان نسفی؛ بازخوانی پژوهش های صورت گرفته درباره عزیزالدین نسفی

نویسنده:
منبع: پازند سال ۱۶ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۶۰ 69 - 104

کلیدواژه‌ها: عزیزالدین نسفی نسفی پژوهی منبع شناسی تحقیقات مروری فراترکیب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۱ تعداد دانلود : ۳۵۵
پژوهش حاضر، پاسخی به حوزه نسفی پژوهی است و با هدف آشناسازی عرفان پژوهان و دوست داران عرفان در ایران، با مطالعات و پژوهش های عرفانی ذیل آثار و شخصیت علمی- فلسفی عزیزالدین نسفی، فراهم گردید. در این پژوهش، نسفی پژوهی در عرصه آثار خطی، کتب، مقالات(علمی و کنفرانسی) و پایان نامه ها در ایران از آغاز تا زمان معاصر معرفی می شود. روش پژوهش حاضر، جستجو بر پایه کلیدواژه «عزیزالدین(عزیز، عزالدین، عزیزبن محمد) نسفی» است که با توجه به جستجوی آن در بانک های اطلاعاتی مانند مجلات، اسناد، سایت ها، کتابخانه ها و ... مجموعه آثار مرتبط با نسفی پژوهی نیز شناسایی و تحلیل شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که سیر تحول نسفی پژوهی در ایران از نظر زمانی، سیر صعودی دارد و از اواخر دهه 80 و 90، پژوهش ها به سوی مقایسه دیدگاه های عزیزالدین نسفی با سایر اندیشمندان و متفکران در حوزه ها و رشته های مختلف پیش رفت. آسیب شناسی در زمینه پایان نامه ها و مقالات حوزه نسفی پژوهی، نشان می دهد به دلیل فقدان اطلاعات پژوهشی جامع به منظور غنی سازی مطالعات در این حوزه، شاهد تکرار تحقیقات پیشین هستیم. نگارندگان امیدوار هستند این پژوهش بتواند با معرفی آثار به جای مانده از عزیزالدین نسفی و تحلیل و تبیینِ تحقیقات و مطالعات علمی عرفان پژوهان معاصر در حوزه شخصیت علمی- فلسفی ایشان و تحلیل آثار و اندیشه های نسفی، راه میانبر و کوتاهی بر سر راه علاقه مندان ترسیم نماید تا بهره برداری از این آثار گران سنگ، سهل الوصول تر گردد و از طریق دانشجویان با آشنا شدن نقاط ضعف روش شناسی موجود در پژوهش های قبلی، بتوانند در جهت رفع آن تلاش کنند.
۱۳.

یافته های روش شناختی علوم انسانی مطلوب بر پایه معرفت شناسی اسلامی (با تأکید بر آرای علامه مصباح یزدی)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: ذهن زمستان ۱۴۰۱ شماره ۹۲ 5 - 36

کلیدواژه‌ها: معرفت شناسی روش شناسی علوم انسانی منبع شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵ تعداد دانلود : ۱۱۲
یکی از اساسی ترین محور در تولید علوم انسانی، روش شناسی آن است. بیشتر مسائل روش شناختی، به صورت مستقیم، ریشه در دانش های بالادستی نظیر معرفت شناسی دارد؛ بنا بر این، روش شناسی علوم انسانی، بیشتر از معرفت شناسی، تغذیه می کند. گرانیگاه معرفت شناسی علوم انسانی عبارت است از: ماهیت شناسی گزاره های علوم انسانی، منبع شناسی علوم انسانی و مسأله اعتبارسنجی آن. پاسخ این مسائل، وابسته به نوع پارادایم فکری، متفاوت است و هر کدام نیز نتایج روش شناختی خاصی دارند. روش شناسی علوم انسانی رایج، ریشه در رویکردها و گرایش های فکری به ویژه معرفت شناسی در غرب است؛ اما بر اساس دستگاه فکری اسلام، نتایج رو ش شناختی دیگری حاصل خواهد شد. مقاله حاضر می کوشد با روش تحلیل عقلی-فلسفی، ابتدا به صورت اجمالی، به نتایج روش شناختی علوم انسانی رایج بر شالوده معرفت شناسی در پارادایم های غالب، اشاره نماید و در ادامه، یافته های روش شناختی علوم انسانی اسلامی بر پایه معرفت شناسی اسلامی در منظومه فکری علامه مصباح یزدی، تبیین کند. تبیین سازکار تأثیر معرفت شناسی در روش شناسی علوم انسانی اسلامی، از یافته های این مقاله است.
۱۴.

منبع شناسی مطالعات میان رشته ای قرآن و سلامت

نویسنده:
منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۷)

کلیدواژه‌ها: منبع شناسی مطالعات میان رشته ای قرآن سلامت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴ تعداد دانلود : ۱۲۵
توجه به گستردگی علوم و ارتباط میان آنها موجب شده است تا در کنار تخصص گرایی، لزوم توجه به مباحث میان رشته ای بیش از پیش احساس شود. در همین راستا هدف این تحقیق تهیه فهرستی از منابع موجودمیان رشته ای در حوزه قرآن و سلامت بود تا علاوه بر حرکت در مسیر میان رشته ای، زمینه ای فراهم شود تا پژوهشگران علاقه مند به این حوزه بتوانند آثار و منابع مورد نیاز خود را به سهولت تهیه کرده و در انجام پژوهش از اتلاف وقت بپرهیزند. از همین روی با بررسی کتب و پایگاه های معتبر اینترنتی داخلی و خارجی از جمله «noormags»، «SID» ،«magiran»، «science direct»، «proQuest»، «Amazon» و ... به تهیه فهرستی از کتب، مقالات، همایش ها و ... به زبان های فارسی و غیرفارسی اقدام شد. امید است نتایج این پژوهش کارامد بوده و زمینه استفاده علاقه مندان را فراهم کند.
۱۵.

بررسی انتقادی آثار ابن حبیب، با تأکید بر المُنَمَّق و المُحَبَّر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰۸ 117 - 141

کلیدواژه‌ها: منبع شناسی ابن حبیب المنمق المحبر تاریخ پیش از اسلام قریش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۹ تعداد دانلود : ۱۴۹
محمد بن حبیب از مورخان سده سوم هجری است که دو اثر مهم وی المُنَمَّق فی أخبار قریش و المُحَبَّر از منابعی هستند که برای مطالعه و بررسی تاریخ پیش و صدر اسلام به کار می آیند. این پژوهش به بررسی و نقد دیدگاه نویسنده و این دو اثر بزرگ پرداخته است. نگرش انتقادی آثار ابن حبیب به عنوان یک راوی مسلمان و همچنین آثار او به عنوان روایت هایی که در تاریخ جاهلیت و اسلام موردتوجه هستند، به شناخت روش وی در تاریخ نگاری اسلام کمک می کند. بررسی ها نشان می دهد که ابن حبیب در تاریخ جاهلیت به سنت های جاهلی مانند منافره و جار پرداخته و گزارش هایی آورده است. وی در تاریخ جاهلیت و اسلام نسبت به ثبت نام و نسب افراد و ابزارآلات و یا حیوانات (مانند اسب) دقت فراوانی داشته و گزارش هایی در این باره آورده که در دیگر منابع دیده نمی شود. فقدان نظم و انسجام در تدوین اخبار، همچنین روایات خلاصه وار از کاستی های این دو اثر است. مهم ترین نکته در تاریخ نگاری وی، رعایت امانت داری و ارائه سلسله اسناد است، به ویژه در حوزه تاریخ جاهلیت که بیشتر مطالب خود را به استناد استاد خود ابن هشام ثبت کرده است. در نهایت نگارندگان این پژوهش در مورد مذهب ابن حبیب که به تشیع منسوب شده است، را با توجه به بررسی های محتوایی آثار وی رد می کنند.
۱۶.

کتابخانه رضوی شیخ صدوق بازشناسی منابع مکتوب روایات رضوی در آثار شیخ صدوق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 309 - 285

کلیدواژه‌ها: روایات امام رضا(ع) شیخ صدوق عیون اخبار الرضا(ع) منبع شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶ تعداد دانلود : ۸۰
شیخ صدوق اهتمام خاصی به جمع آوری روایات رضوی داشت که حاصل آن نگارش کتاب عیون اخبار الرضا(ع) است. سوگمندانه بسیاری از منابعی که دانشمندان آن روزگار از آن ها بهره می بردند از گردباد حوادث ایمن نمانده و تنها راه اطلاع از محتوای آن ها مراجعه به گزارش هایی است که از آن ها در کتاب ها باقی مانده است. با مطالعه عناوین ابواب، موضوع و سندهای روایات و مقایسه آن ها با اطلاعات رجالی می توان برخی از این کتاب ها را شناسایی کرد. در این نوشتار 30 مورد از منابع مورد استفاده شیخ صدوق شناسایی شده است. از جمله کتاب های مسائل حسن بن علی الوشاء، محمد بن سنان، فتح بن یزید جرجانی، کتاب «الفرق بین الامه و الآل» ریان بن صلت، کتاب« ذکر مجالس الرضا مع اهل الادیان» اثر نوفلی. با استفاده از نتایج این پژوهش می توان گام های مهمی برای بازیابی و بازسازی میراث مفقود روایات رضوی برداشت.  
۱۷.

بررسی و تحلیل رویکرد احمد بن محمد بن خالد برقی به روایات مهدوی با تأکید بر کتاب المحاسن

نویسنده:
منبع: جامعه مهدوی سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۶) 140 - 161

کلیدواژه‌ها: مهدویت منبع شناسی محاسن احمد بن محمد بن خالد برقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶ تعداد دانلود : ۸۵
بایستگی تحقیق دقیق، جامع و منسجم پیرامون منابع متقدم شیعی، بسیار مهم و متقدم بر صرف بازنمایی توصیفی نوشته های حدیثی است. کتاب المحاسن اثر احمد بن محمد برقی به عنوان اولین و قدیمی ترین منبع برجای مانده از دوران آغازین غیبت صغری می تواند با رویکرد مهدویت مورد کاوش قرار گیرد. نوشتار پیش رو با روش توصیفی - تحلیلی ضمن شخصیت شناسی احمد بن محمد برقی و اثر وی، به رویکرد برقی نسبت به روایات مهدوی پرداخته است. حاصل آنکه از مجموع روایات برجای مانده از کتاب المحاسن ، چهارده روایت مهدوی وجود دارد. این روایات از مشایخ قم و کوفه اخذ شده است. به غیر از محمد بن علی کوفی معروف به ابوسمینه، دیگر مشایخ وی ثقه هستند. محتوای روایات وی با سه رویکرد انتظار، عصر ظهور و سیره حکومتی امام مهدی (عج) گسترش یافته است. از مهم ترین احادیث وی که به دوران بعد منتقل شده است گزارش ویژه وی از ملاقات حضرت خضر با امیرالمومنین (ع) در المحاسن و بازتاب آن با تصریح به اسامی امامان دوازده گانه در منابع بعدی است.
۱۸.

مساله بازنمایی در موسیقی با رویکرد به منبع شناسی موضوعی آن

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر و زیباشناسی دوره دوم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۵ 142-147

کلیدواژه‌ها: بیانگری موسیقی منبع شناسی فلسفه موسیقی دلالت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸ تعداد دانلود : ۱۰۸
بحث در مورد اینکه موسیقی به عنوان هنری کاملاً انتزاعی و دست نیافتنی چه می گوید؟ از دیرباز در نظر فلاسفه و متفکرین مطرح بوده است. بسیاری از فلاسفه حکم به بیانگریِ موسیقی داده اند و در مقابل متفکرینِ دیگری نیز وجود هرگونه دلالت در موسیقی را رد نموده اند. در این بین گروهی از فیلسوفان، موسیقی را نه ذاتاً که در شرایط خاص و در همنشینی با دیگر لایه های متنی، حائزِ منشِ بیانگری دانسته اند. در این مقاله، کلیاتِ بیانگری موسیقی به طور مروری مورد اشاره قرار گرفته است. در بخش دیگر به نقشِ ذهنیتِ مؤلف در بیانگری و در مقابل توانمندیِ بالقوه مخاطب در ادراکِ این بیانگری اشاره شده است. سپس مبحث بازنمایی در موسیقیِ ایرانی- اسلامی با توجه به ماهیتِ سنتیِ آن طرح و بیان شده است. در آخر نمایه ای کلی از مهم ترین منابعِ موضوعیِ موجود در زمینه بیانگریِ موسیقی عنوان می شود. این منابع شامل کتابهایی است که در مورد دلایتِ بیانگرانه در موسیقی بطور عام و دستِ آخر بیانگری در موسیقیِ دستگاهی نگاشته شده اند.
۱۹.

آشنایی با انواع کتاب های دانشگاهی: بررسی نمونه هایی از منابع رشته های معماری و معماری داخلی

نویسنده:
منبع: اندیشنامه معماری داخلی سال ۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 63 - 80

کلیدواژه‌ها: معماری داخلی انواع کتاب منبع شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶ تعداد دانلود : ۶۱
در هر رشته دانشگاهی با انواع گوناگونی از کتاب ها مواجهیم که موضوع، رویکرد، عمق و ساختار متفاوتی دارند و در نتیجه در مراحل متفاوتی از آموزش و پژوهش می توانند مفید و اثربخش باشند. همچنین انواع کتاب های دانشگاهی علاوه بر خصوصیات کلی نوع خود، از ویژگی های حوزه تخصصی ای که در آن نوشته می شوند نیز متأثرند. برای آنکه بتوانیم از مطالعه کتاب های گوناگون بیشترین بهره را ببریم لازم است به ویژگی های انواع کتاب، تفاوت های آنها و الزامات ناشی از این تفاوت ها واقف باشیم. در این مقاله کوشیده ایم به این پرسش پاسخ دهیم که چه انواعی از کتاب های دانشگاهی در رشته های معماری و معماری داخلی وجود دارد و بهتر است در کدام مرحله از پژوهش یا تحصیل به هر دسته از این کتاب ها مراجعه کنیم. بدین منظور نخست ویژگی های کلی رایج ترین انواع کتاب های دانشگاهی را شرح داده ایم و سپس این ویژگی ها را در نمونه هایی از کتاب های این رشته ها بررسی کرده ایم و نشان داده ایم این تفاوت ها چگونه در ساختار و محتوای این کتاب ها بازتاب یافته است.