سمیه طلوع برکاتی

محوریت سیره نبوی در فرهنگ و تمدن اسلامی، که شامل نقش واسطه ای پیامبر(ص) در دریافت آموزه های وحیانی و صورت بخشی بشری، اجتماعی، و فرهنگی تمدنی به آن است، ایجاب می کند که اولاً وجوه مختلف این سیره شناخته شود و ثانیاً اصول انسان شناختی، اخلاقی، جامعه شناختی و به طور کلی، کارکردی آن در فرهنگ و تمدن اسلامی، برای فرهنگ سازی و تمدن سازی استخراج گردد. این مهم جز با توجه به بایسته ها و شناسایی انواع منابع سیره نبوی به دست نخواهد آمد. هدف این نوشتار تبیین بایسته های دینی تمدنی منبع شناسی سیره (مبتنی بر وجوه مختلف شخصیتی آن حضرت)، شناخت گونه های آن، و تبیین نسبتشان با بایسته ها با نگاه کل نگر و به روش تحلیل محتواست. کتاب های مهم و شناخته شده درباره سیره نبوی شامل سه گونه سیره و مغازی، تواریخ عمومی، و تواریخ محلی مکه و مدینه اند که از دایره این تحقیق خارج اند و در عوض، گونه هایی همچون قرآن و کتاب های تفسیری، حدیثی، شرح احوال، کتاب های فتوح و خراج، و آثار جغرافیایی و کلامی تا قرن هفتم هجری بررسی شده اند که در مطالعات سیره پژوهی، کمتر مورد توجه بوده اند یا اصلاً توجهی به آن ها نشده است.