مصیب صیادی

پیامبر گرامی اسلام(ص) در روز غدیر در انظار بیش از یک صد هزار نفر، وصی و جانشین خود را انتخاب نمود و این واقعه به طور متواتر از طریق شیعه و سنی نقل شده ولی بعد از رحلت نبی مکرم اسلام(ص) سقیفه ای برپا شد که در آن علی(ع) مجبور به قیامی نشسته گردید. برافراشته شدن ستون کج سقیفه نتایج جبران ناپذیری برای جهان اسلام داشت، این پژوهش در صدد پاسخگویی به این سوال است که به طور کلی نتایج تشکیل «سقیفه» و کنار گذاشتن حضرت علی(ع) از خلافت چه بود؟ با توجه به بررسی تاریخی و تبیینی موضوع و با دقت در شرایط مسلمانان و اتفاقات صدر اسلام، نتایج تشکیل «سقیفه» را می توان از بین رفتن اصل امامت و رهبری، تبعیض در حقوق، فساد اقتصادی، تغییر سنّت، جمع آوری و آتش زدن احادیث، نصب معاویه و راه یابی فاسدان به حکومت، طرد بنی هاشم، پایه ریزی تبعیض نژادی، روی کار آمدن بنی امیه، تبعیض، چپاول بیت المال، تبعیض سیاسی، کنار زدن صحابه پیامبر(ص) و ضرب و شتم آن ها، روی کار آمدن یزید بزرگ ترین جنایتکار تاریخ جستجو کرد. روش تحقیق، تحلیلى و توصیفى است که بر داده هاى دینى و تاریخی مبتنى است. یافته هاى اصلى این تحقیق اثبات می کند که با تشکیل و انحراف در سقیفه، مسیر تاریخ اسلام به کلی عوض شد و اختلافاتی دامنه دار در بین مسلمین بوجود آمد که بعد از چهارده قرن هنوز سایه سنگین آن انحراف، اکثریت مسلمانان را از نور خورشید تابناک حقایق دین محروم ساخته است.

یکی از مهمترین محورهای پژوهش قرآنی، کشف و تبیین دقیق معانی آیات و گزارههای متشابه است و فهم و دریافت معانی آیات قرآن، بدون شناخت و درک معانی واژگان، ممکن نیست؛ بررسی روابط همنشینی ساختهای مختلف یک واژه به تدوین چارچوبی روشن برای معنای غالبی این ساختها میپردازد، باتوجهبه چنین ضرورتی، پژوهش پیشرو با استفاده از روش توصیفی، تحلیلی و بهرهگیری از آیات و روایات و تفاسیر امامیه، ضمن بررسی همنشینها و ارتباط واژه «فرح» با واژگانی همچون «اتی»، «سوء»، «فضل»، «نصر» و تحلیل محتوای آنها و سیاق آیاتی که واژه «فرح» در آنها استعمال شده به تبیین معنای فرح، جایگاه آن در قرآن کریم، مفاهیم مرتبط با آن و استخراج وجوه معنایی آن از قرآن کریم پرداخته است، نتایج پژوهش حاکی از آن است که در قرآن کریم، باتوجهبه سیاق آیات، مفهوم فرح دو معنای متفاوت دارد، «فرح» به معنای خوشی در همنشینی با واژگانی همچون «اتی» و «سوء» بیانکننده لذتهای زودگذر و غالباً نتیجه خواستههای انسانی است؛ اما «فرح» به معنای بهروزی در همنشینی با واژگانی همچون «فضل» و «نصر» و درنتیجه نیاز انسان، شکلگرفته و بر برخورداری از ارزشهای والای انسانی در پرتو ارتباط با خالق هستی و داشتن معنا و هدف در زندگی دلالت دارد.

پژوهش پیش رو به دنبال پاسخ به این سؤال است که عرفان چه جایگاهی در نظام ولایی اسلام دارد؟ در این پژوهش شاخصه های سکان دار نظام ولایی، کارکردهای ولایت در آموزه های اسلامی بیان شده و پس از تبیین جایگاه ولایت در عرفان اسلامی، شاخصه های عرفان ناب اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است که عبارتند از: خدامحوری، عقل گرایی، شریعت گرایی، ذکر الهی، ولایت پذیری، تأسی بر پیر و مراد، ریاضت های مشروع، عبودیت، نگاه مسئولانه به زندگی اجتماعی، محبت و عشق و سازگاری با فطرت، خلقت و ذات انسان. این پژوهش با تبیین ارتباط بین مفاهیم ولایت، فقاهت، عرفان، سیاست، ولی فقیه و شاخصه های عرفان ناب اسلامی به این نتیجه رسیده که بین ولایت ظاهری و ولایت باطنی، پیوند و ارتباط برقرار است و در ولایت فقیه نیز فقیه، علاوه بر آن جهت که فقیه و عالم است ولایت پیدا می کند از جهت علمی و عملی هم استحقاق ریاست و ولایت بر جامعه را دارد.

جایگاه انسان در نظام سیاسی و حقوق سیاسی او مسئله ای است مهم که معیار تقسیم بندی انواع حکومت ها قرار گرفته است. از سوی دیگر، تبیین نشدن حقوق سیاسی انسان در حکومت های دینی یا بی توجهی حکومت های مبتنی بر دین به آن، موجب مترادف دانستن نظام های دینی با رژیم های استبدادی شده است. در پژوهش حاضر، با بررسی سیره سیاسی و حکومتی حضرت علی A در نهج البلاغه ، حقوق سیاسی انسان در حکومت اسلامی بررسی می شود که می تواند معیار مناسبی برای حکومت ها و گروه های اسلامی در جهان اسلام باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد بر اساس آموزه های نهج البلاغه ، انسان فارغ از هر گونه تقسیم بندی، در حکومت اسلامی دارای حقوقی چون حقّ تعیین سرنوشت و انتخاب حاکمان، آزادی سیاسی، نظارت بر مسئولان، مشورت، نصیحت کارگزاران، جلب رضایت عمومی، آگاهی از مسائل حکومتی، حفظ اسرار و حریم خصوصی، امنیت و تساوی در برخورداری از حقوق است و حکومت اسلامی مکلّف به تأمین این حقوق است.