گرافیتی

گرافیتی یکی از پدیده های هنری مردم پسند جدید است که به ویژه از نظر ارتباط با خرده فرهنگ ها، فرهنگ اعتراض جوانان و هنر خیابانی در شهرهای بزرگ مورد توجه قرار گرفته است. گرافیتی به منزل? راهی برای بیان عقاید و دیدگاه های گروه های سیاسی به حاشیه رانده شده یا محروم که از امکانات تبلیغات رسمی (پروپاگاندا) برخوردار نیستند، نیز مورد استفاده قرار میگیرد. جوانان هم به مدد نمادگرایی گرافیتی وجهی رمزگونه به بیان خود میبخشند، و هم بدان وسیله خود را از فرهنگ رسمی متمایز میسازند و به این طریق گرافیتی وجهی زیرزمینی نیز مییابد. جوانان ایرانی اگرچه مدتی است از این شیوه برای بیان دیدگاه های خود استفاده میکنند، پیوندی پنهان میان آن و دیگر عناصر سبک زندگی جوانان ایرانی - به ویژه موسیقی زیرزمینی- در شهرهای بزرگ (تهران، کرج، مشهد، شیراز) وجود دارد. اگرچه هم انتقاد سیاسی و هم اجتماعی در گرافیتی ایرانی به چشم می خورد، انتقاد اجتماعی بارزترین وجه گرافیتی مشاهده شده در مناطق شهری است. با این حال، هنوز تحقیقات جدی دربار? وجوه جامعه شناختی، به ویژه از منظر جامعه شناسی هنر، دربار? گرافیتی ایرانی صورت نگرفته است. مقاله حاضر تلاشی است برای طرح ایده هایی برای تحلیل این پدیده از منظر جامعه شناسی هنر. در این مقاله از روش نشانه شناسی برای شناخت عناصر آثار گرافیتی ایرانی استفاده شده است. یافته ها حاکی از آن است که نظیر موسیقی زیرزمینی، گرافیتی نوعی بیان فرهنگی متعلق به بخشی از جوانان است که تحت تأثیر فرهنگ «جوانان جهانی» قرار گرفته اند و در آنها نشانه های بسیاری از اعتراض فرهنگی و سیاسی به چشم میخورد.

انسان ماهیتی تعاملی دارد و همیشه کوشیده است در گذر زمان طرز فکر، انتظارات و یا جهان بینی خود را به بشر عرضه کند. از آنجا که در گذشته وسایل ارتباط جمعی به آسانی در دسترس همه افراد نبوده است، «دیوارنوشته ها» ابزار قدرتمندی برای انتقال اندیشه ها و تمایلات به شمار می رفتند. در این پژوهش می کوشیم الگوهای رایج معنایی و گرایش ها را در دیوارنوشته های فارسی و انگلیسی بررسی کنیم تا با رفتارشناسی و جامعه شناسی این دو فرهنگ بیشتر آشنا شویم. یافته های تحقیق نشان می دهند که دیوارنوشته ها از نظر زبانی الگوی مشخصی را دنبال می کنند و نظام مند هستند؛ به طوری که می توان آن ها را با نقش های هفت گانه زبانی هلیدی مطابقت داد. منظور از نظام مند بودن، قابل بررسی بودن آن ها در چارچوب زبان شناسی و فرهنگی است. نتایج تحقیق نشان داد تفاوت هایی در اهداف زبانی و گرایش دیوارنوشته ها در زبان فارسی و انگلیسی وجود دارد. در دیوارنوشته های فارسی، نقش های «ابزاری»، «تخیلی» و «تعاملی»، بیشتر هستند. نتایج پژوهش هایی که در حوزه انسان شناسی انجام شده اند مهر تأییدی بر وجود این ویژگی ها در جوامع شرقی است. در دیوارنوشته های انگلیسی نیز نقش های «فردی» و «تنظیم کننده» نسبت به زبان فارسی بیشتر هستند که این تفاوت ها نیز مربوط به شاخص های فرهنگی دو زبان است. نقش های زبانی هلیدی ابزار مناسبی برای بررسی گرایش های دیوارنوشته ها به شمار می رود.

در بیشتر کشورها نقاشی کردن و یا کشیدن هر علامت و تصویری بر روی دیوارها و یا املاک متعلق به افراد بدون جلب رضایت آنان کاری غیرمجاز و جرمی دارای پیگرد قانونی به شمار می آید. برخی از اوقات، این کار دربردارنده پیام های سیاسی و اجتماعی و حتی فرهنگی دارند که آثار هنرمند فرانسوی جی آر نیز از همین شیوه تبعیت می کند و در این جستار با رویکردی مروری به بررسی برخی از آثار و پروژه های اجرا شده توسط این هنرمند خوش فکر و پرکار پرداخته شده است. این هنرمند با عکس گرفتن از موضوعاتی مانند چهره و چسباندن نسخه های بزرگ از آن ها بر روی در و دیوار خیابان ها و مکان های عمومی نمایشگاه خیابانی خودش را برگزار می کند. جی آر معتقد است که عکاسی، یک هنر جهانی ست که در چهار چوب گالری ها و موزه ها اسیر شده است که با نمایش عکس ها در فضای باز، همه مردم امکان دیدن این تصویرها را دارند. در این جستار منظور از هنر خیابانی آن بخش از گرافیتی است که در کوچه و خیا بان و سطح شهر با آن برخورد می کنیم. در همین راستا پس از بیان تاریخچه ی مختصری از گرافیتی که به شیوع نقاشی های خیابانی به اهداف اجتماعی و سیاسی منجر شد، به تحلیل و بررسی تعدادی از آثار هنرمند فرانسوی ""جی آر"" پرداخته خواهد شد.

گرافیتی در دهه1980 در نیویورک ظهور کرد. کیت هارینگ، ژان-میشل باسکیا و کنی اسکارف از هنرمندان گرافیتی آن دوره بودند. کنی اسکارف هنرمندی بود که نمادهای برآمده از فرهنگ پاپ را در ناخودآگاه ذهن خود جای داد. اسکارف موجودات تخیلی ذهن ناخودآگاهش را در فضای کیهانی به تصویر کشید. او از پاپ آرت به پاپ لایف رسید و نمادهای هنرپاپ را متعلق به زندگی و درون خود می دانست. او هنرمندی است که برچسب های نقاش، گرافیتیست و هنرمند حوزه چیدمان را با خود دارد؛ در حوزه داستان های کمیک و فرهنگ پاپ فعالیت می کند و نشانه های فرهنگ پاپ و محیطی علمی تخیلی در آثارش دیده می شود. با این وجود این هنرمند برچسب هنرمند گرافیتی را نمی پذیرد او خود را هنرمند پاپ-سوررئال می داند و هدفش زندگی کردن در کنار مردم است. در این مقاله به شناخت سیر تحول آثار وی و تفکراتش از طریق مصاحبه های انجام شده از او می پردازیم.

گرافیتی نوعی هنر رسانه ای غربی است که گروه های سیاسی به حاشیه رانده شده یا  محروم از امکانات و تبلیغات رسمی برای بیان عقاید و دیدگاه های خود از آن بهره می گیرند. این هنر برای اولین بار در دهه80 میلادی در نیویورک به صورت رسمی معرفی شد. علاقه مندان به این حوزه  به مدد نشانه های گرافیتی وجهی رمزگونه به بیان خود بخشیده و خود را از فرهنگ رسمی متمایز می کنند. در ایران هم مدتی است که  هنرمندان این شیوه بیان بصری را برای دیدگاه های خود استفاده می کنند نمونه های موجود گرافیتی های ایرانی،  پیوندی پنهان با  دیگر عناصر سبک زندگی  هنرمندان آن در شهرهای بزرگ از جمله تهران دارد. پژوهش حاضر گرافیتی های شهرک اکباتان در غرب شهر تهران را از نظر سبک، تکنیک، مضامین، مفاهیم و عناصر نشانه شناختی، با هدف شناخت بیشتر آن ها  به عنوان هنری انتقادی بررسی می کند. اینکه مضامین غالب گرافیتی های مکان مورد مطالعه چیست؟ سؤالی است که این تحقیق به آن پاسخ می دهد. روش پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی بوده و اطلاعات آن به صورت کتابخانه ای و میدانی جمع آوری شده است. همچنین از عکاسی به عنوان ابزار تحقیق استفاده شده است. یافته های این مقاله نشان می دهد، که انتقاد اجتماعی، بارزترین وجه گرافیتی های مشاهده شده در مکان مورد بررسی است. برخی آثار یاد شده ماهیتی وندال و خراب کارانه دارند. پرکاربردترین عناصر نشانه شناختی آن ها نوشتار و چهره های انسانی است. همچنین سبک های "استنسیل"، "ویلداستایل"و "تروآپ"، مورد توجه گرافرهای این مکان  بوده و جنبه های تصویرسازانه آن ها قدرت چشم گیری دارد.

در پژوهش حاضر به بررسی نحوه بازنمایی رخدادهای اجتماعی روزمره در گرافیتی های شهری شهر اصفهان پرداخته می شود و این مسئله بررسی می شود که کدام مسائل اجتماعی بیشتر از همه در گرافیتی های شهر اصفهان بازنمایی شده اند و این بازنمایی چه معنی های مستقیم و غیرمستقیمی می تواند داشته باشد؟ روش پژوهش ازنوع تحلیل مضمونی است و برای تحلیل داده ها از روش نشانه شناسی رولان بارت استفاده شده است که در دو سطح اول مرتبه نشانه (سطح زبانی) و دوم مرتبه نشانه (سطح اسطوره ای) تصاویر را تحلیل می کند. یافته ها بیانگر این هستند که هشت مسئله اجتماعی که به صورت روزمره اجتماع شهری ایران به ویژه اصفهان با آن روبه رو است، در این گرافیتی ها بیشتر از مضمون های دیگر بازنمایی شده اند. این مسائل اجتماعی عبارت اند از: فساد اقتصادی و اختلاس، کیفیت پایین خودروها و مرگ، مجازی شدن نمایش «خود»، خشونت علیه زنان، مرگ طبیعت و ویرانی اجتماع، درمعرض خطر قرارگرفتن کودکی، کالایی شدن دانش و ژست گرفتن فرهنگی. این مسائل بنیادی بازنمایی شده در گرافیتی ها هستند که بیشتر از دیگر مسائل بازنمایی شده اند. همچنین، گرافیتی های شهر اصفهان هم زمان که شیوه ای اعتراضی نسبت به برخی از مسائل اجتماعی دارند، در برخی موارد نیز درراستای همدردی با رخدادهای اجتماعی مهم و روزمره در شهر اصفهان حرکت می کنند و به نوعی به انسجام اجتماعی کمک می کنند.

نوشته های کوتاه اعم از شعرهای عاشقانه ، درخواست دوستی ، کاریکاتور ، تصاویر اسلحه ، متن های دستکاری شده در دیواره های سرویس های عمومی از مدارس گرفته تا سرویس های بهداشتی شهری که برخی از پیام های آنها نشان از شوخ طبعی مردم نیز دارد ، همه جا دیده می شوند که معمولا بی نام و نشان هستند اما غالبا شخصی و فردی نوشته شده اند . فضای سرویس ها خصوصا داخل اتاقک ها که کاملا خصوصی است ، نوشته ها بیشتر هدف دار هستند و متاسفانه بیشتر ، ارتباطات نوشتاری در فضاهای عمومی است . این تصاویر و دیوارنوشته ها و پیام های نوشته شده در زیر آنها ، بیشتر برای دیده شدن توسط یک شخص از همان جنسیت است . در این مقاله سعی می شود برخی ازپژوهش های انجام شده درایران و کشورهای غربی بررسی شده و چکیده ای از نتایج آنها نیز ارائه شود. هم چنین  پیام های نوشتاری مردم نیز بررسی شده و نوشتارهای زنان و مردان مورد مقایسه قرار گیرد  و راه حل هائی نیزکه برای جلوگیری از نوشتن در درو دیوار های توالت های و سایر اماکن ، به کار گرفته شده ، مطالبی ارائه شود .

پژوهش حاضر به چرایی پیدایش وگونه شناسی گرافیتی یا دیوارنگاری غیر رسمی در فضای شهرهای ایران می پردازد. در این پژوهش گرافیتی به تمامی تصاویر یا حروف به کاربرده شده در اماکن عمومی بر روی سطوحی نظیر دیوارها یا پل ها و … که برای عموم قابل رویت (گاهی نیز غیر قابل رویت) است گفته می شود. البته باید به این نکته توجه داشت که این نگارندگان هیچ مجوزی برای عرضه هنرخود درفضای عمومی از هیچ نهادی دریافت نمیکنند و به صورت خود جوش و با صرف هزینه های شخصی به آن می پردازند. این پژوهش برای نخستین بار به روش نظریه زمینه ای انجام شده وبدین منظور در مدت زمان5 سال(از سال 1392 الی 1397 ) با 31 نفر از دیوارنگاران غیر رسمی در شهرهای تهران، شیراز ، مشهد، تبریز، مصاحبه های عمیق انجام شده است. یافته های این تحقیق حاکی از آن است که پدیده دیوارنگاری غیر رسمی را می توان به دو گونه تفکیک کرد. اول : دیوارنگ اران خودبیانگر انگیزه اصلی این گروه از ترسیم دیوارنگاری غیر رسمی یا گرافیتی تولید هیجان، خودبیانگری ، دست یازیدن به یک کنش اجتماعی است و دوم : دیوارنگاران معترض .منظور گروه دیگری از جوانان ونوجوانان دیوارنگار است که آشکارا طالب حق خود بر شهرهستند و علاوه بر خود بیانگری، دیوارنگاری برایشان ابزاری است برای نقد وضع موجود جامعه ای که در آن زندگی می کنند.

هنر گرافیتی را می توان وسیله ای ارتباطی و یک رسانه هدفمند قلمداد کرد که به رغم وجود محدودیت ها در مکان های عمومی اجرا شده و ما را از آنچه در لایه های زیرین زندگی شهری جریان دارد آگاه می کند. نوشته ها و تصاویری از وقایع و جریانات نیمه دوم قرن چهاردهم شمسی در ایران، هنوز بر دیوارهای شهر باقی مانده که از طریق آن ها با اعتقادات و باورهای مردم، فعالیت گرو ه های سیاسی و مذهبی آن دوره آشنا می شویم. این آثار دیواری امروزه زیرمجموعه ای از سبک گرافیتی به حساب می آیند. پژوهش حاضر به بررسی گرافیتی های شهر کاشان پرداخته که از سال های پایانی دهه پنجاه هجری شمسی تا سال های اخیر به جا مانده است. هدف این پژوهش توسعه ای،ضمن معرفی و مستندسازی گرافیتی های شهر کاشان ؛ در پی پاسخ به این سؤال هاست: آیا گرافیتی ها در سطح شهر تأثیراتی بر جامعه داشته است؟ و چه میزان توانسته از تحولات پیرامونش تأثیر بگیرد. لذا با رویکرد توصیفی تحلیلی و با داده اندوزی اطلاعات به دو صورت کتابخانه ای و میدانی به تجزیه و تحلیل آن ها پرداخته است. یافته های تحقیق بیانگر این است که گرافیتی های مورد بررسی، محتواهای گوناگونی را از باورها، رویکردهای فرهنگی، سیاسی و مذهبی شامل می شوند که متأثر از جریانات معاصرشان بوده و تأثیراتی متقابل در جامعه داشته اند که به دوره های مبارزات انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی و معاصر قابل تقسیم است. اعلام خطا مبنی بر کم بودن تعداد کلمات مجاز در چکیده از طرف سیسیتم اعلام شده ((تعداد کلمات مجاز برای چکیده 250 تا 300 کلمه می باشد)) و متاسفانه مطلب بیشتری نمی توانم به چکیده اضافه کنم.این مطالب اضافی در ادامه چکیده برای ازبین بردن اعلام خطلا و رفتن به مرحله بعد است.

هنر خیابانی، از جمله آثار هنری است که در مکان های عمومی در معرض دید همگان قرار می گیرد. برخی از هنرمندان از این شیوه به سان ابزاری جهت اعتراض بهره می برند، در حالی که سایر هنرمندان از فضای شهری به عنوان فرصتی برای نمایش آثار شخصی با مخاطبان گسترده استفاده می کنند. در سال های اخیر گونه های جدیدی از هنر خیابانی در ایران پدیدار شده که همسو با جنبش های هنر خیابانی در جهان هستند و مطالعه و تحلیل این آثار را به عنوان بخشی از هنر معاصر ایران ضروری می سازند. شناخت جایگاه و روند هنر خیابانی ایران و میزان تأثیرپذیری آن از غرب، نیازمند بررسی تطبیقی بین هنرمندان بومی با هنرمندان پیشروی جهانی است. از این رو، مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، به شناسایی و مطابقت شباهت های محتوایی بین آثار یکی از پیشگامان هنر خیابانی ایران با نام مستعار "بلک هند" و هنرمند خیابانی پرآوازه انگلیسی "بنکسی" می پردازد. این پژوهش با هدف تبیین تأثیرپذیری هنرمند ایرانی از همتای انگلیسی خود، سعی در پاسخ گویی به این پرسش دارد که چه اشتراکات معناداری، محتوای آثار اعتراضی این دو هنرمند را به هم نزدیک می کنند؟ یافته ها حاکی از آن است که هر دو هنرمند در آثار خود در پی نقد اجتماعی و به چالش کشیدن گفتمان های مسلط جامعه هستند؛ اگرچه بلک هند در این رسالت مشترک، از مضامینی مشابه با آثار بنکسی بهره گرفته است، در نهایت خلاقانه از این درون مایه ها الهام می گیرد و عناصر و ایده های مربوط به ساختار سیاسی و اجتماعی جامعه خود را به محتوای آثار خود اضافه می کند تا به یک گفت وگوی جدید و بومی شده دست یابد. از این رو، آثار بلک هند در پیوند با آثار بنکسی، صاحب هویت جدیدی می شوند.

بیان مساله: گرافیتی یکی از شیوه های هنری نوین است که پیوندی تنگاتنگ با تحولات اجتماعی در جوامع معاصر یافته است. . با وجود این که بسیاری از آثار گرافیتی در ایران تا حد زیادی متاثر (و یا کپی) از نمونه های خارجی به تصویر درآمده اند، در برخی آثار شاهد آن هستیم که هنرمند با ارجاع به نشانه ها و نمادهای رایج در فرهنگ ایرانی، گونه ای نقد اجتماعی را در واکنش به تحولات جامعه ایرانی در اثر خود بازتاب داده است. لذا مساله اصلی در پژوهش پیش رو چگونگی بازتاب مسائل اجتماعی در آثار گرافیتی ایجاد شده در خیابان های ایران طی دهه های ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰ شمسی می باشد.هدف: هدف اصلی در این پژوهش تحلیل برخی آثار گرافیتی در ایران دوران معاصر از منظر نشانه شناسی اجتماعی است.سوال: گرافیتی در ایران از منظر نشانه شناسی اجتماعی از چه شاخص ها و ویژگی هایی برخوردار است؟روش: روش این پژوهش از نوع کیفی می باشد و با رویکردی توصیفی تحلیلی مبتنی بر نشانه شناسی اجتماعی به انجام رسیده است. گردآوری داده ها از طریق مطالعات کتابخانه ای و جستجو در منابع اینترنتی صورت گرفته و در انتخاب نمونه ها سعی شده بیشتر به آثاری پرداخته شود که به مضامین اجتماعی در آنها توجه بیشتری نشان داده شده است.نتیجه گیری: نتایج حاصل از فرایند انجام این پژوهش نشان دهنده آن است که هنرمندان گرافیتی در ایران همچون سایر نقاط جهان به لحاظ جامعه شناختی مسائل و چالش های اجتماعی فضای زیسته خود را در آثارشان مطرح کرده و هر یک به شیوه خود به آنها واکنش نشان می دهند.