مجید مجدنیا

از آنجا که رفتارهای ما «موقعیت ها و نقش های» ما را هدایت می کنند، هر شخص در شکل دادن به آنچه که هر لحظه می تواند اتفاق بیافتد توانمند تصور می شود. به زبان دیگر «واقعیت» یک امر ثابت نیست که ما بتوانیم آن را تصور کنیم، جمله «ساخت اجتماعی واقعیت» فرآیندی را معین می کند که در آن مردم با خلاقیت های خودشان، واقعیات را از طریق تعامل اجتماعی شکل می دهند. این ایده بستگی به پارادایم تعاملی سمبلیک بنیاد جامعه شناسی دارد. واقعیت اجتماعی آن چیزی است که در کنش های افراد، گفت و گوها و در ارتباطات چهره به چهره و یا از طریق رسانه ها و یا ترکیبی از آن ها به صورت مستمر ساخته و پرداخته می شود و جلوه های زیادی دارد. کودکی، بزرگسالی، بیماری، سلامتی، زن، شوهر، ازدواج، طلاق، قانون، عدالت، خبر، رسانه ،روزنامه، و موضوعات فراوان دیگر، به صورتی اجتماعی ساخته می شوند به صورت های اجتماعی تغییر می کنند و به صورت های اجتماعی ناپدید می شوند. (دهقان، علیرضا، همشهری شنبه 20فروردین 1398 ) در این مقاله سعی بر آن است که به تعریف و توضیح ساخت اجتماعی واقعیت و نظریه برساخت اجتماعی پرداخته شود.

نوشته های کوتاه اعم از شعرهای عاشقانه ، درخواست دوستی ، کاریکاتور ، تصاویر اسلحه ، متن های دستکاری شده در دیواره های سرویس های عمومی از مدارس گرفته تا سرویس های بهداشتی شهری که برخی از پیام های آنها نشان از شوخ طبعی مردم نیز دارد ، همه جا دیده می شوند که معمولا بی نام و نشان هستند اما غالبا شخصی و فردی نوشته شده اند . فضای سرویس ها خصوصا داخل اتاقک ها که کاملا خصوصی است ، نوشته ها بیشتر هدف دار هستند و متاسفانه بیشتر ، ارتباطات نوشتاری در فضاهای عمومی است . این تصاویر و دیوارنوشته ها و پیام های نوشته شده در زیر آنها ، بیشتر برای دیده شدن توسط یک شخص از همان جنسیت است . در این مقاله سعی می شود برخی ازپژوهش های انجام شده درایران و کشورهای غربی بررسی شده و چکیده ای از نتایج آنها نیز ارائه شود. هم چنین  پیام های نوشتاری مردم نیز بررسی شده و نوشتارهای زنان و مردان مورد مقایسه قرار گیرد  و راه حل هائی نیزکه برای جلوگیری از نوشتن در درو دیوار های توالت های و سایر اماکن ، به کار گرفته شده ، مطالبی ارائه شود .

جامعه شناسی، از هنگام ظهورش در اواخر سده نوزدهم تا کنون، در معرض دگرگونی های مهمی در دیدگاه ها شده است . بسیاری از این انقلاب های مفهومی ، فرضیه های رشته علمی خود را با زیر سئوال بردن کل ایده «امر اجتماعی» به چالش کشیده اند (بودریارد 1983) در حالی که تاریخ همه رشته های آکادمیک را می توان برحسب تغییرات ناگهانی در الگو یا پارادایم ، به رشته تحریر در آورد (کوهن 1970) . به نظر می رسد جامعه شناسی بیش از اغلب موضوعات دیگر مستعد این تغییرات گیج کننده در زمینه فکری بوده است . می توان این بی ثباتی را به سبکی منفی ، دال بر عدم بلوغ جامعه شناسی به مثابه علمی اجتماعی در نظر گرفت. (کارل لویت ) چنانچه جامعه شناسی به عنوان یک ارزش باشد ، قطعا قادر خواهد بود تا مشکلات اجتماعی ما را حل و فصل کند . در این صورت باید جامعه شناسی به ما این امکان را بدهد تا جامعه بهتری برای خود و نسل آینده طراحی کنیم. کارل مارکس تصور می کرد که وی می تواند یک جامعه بی طبقه ای بسازد و سایر اتوپیائی ها نیز خصوصا جوامع خاص مورد نظرشان را پیشنهاد داده اند . آنچه که کن منزی ارائه کرده، این است که جامعه ای را طراحی کنیم که نهایتا هرکس بتواند بر اساس ارزش های مهم و اصولی خود آن را بسازد و دائمی نیز باشد . بر اساس دانش های تئوری یک جامعه پویا ، کن منزی ، کتابی تحت عنوان «مردم جامعه را می سازند» نوشته است . بر مبنای نتایج حاصل از «تفکر تجربی»، این کتاب از بطن طراحی یک جامعه ای که بر مبنای ارزش های لیبرال دموکراسی بنا شده است، خارج شده است . نتایج حاصل ، یک جامعه ایده ال نیست ، چرا که خلق یک جامعه فعال و پویا طلب می کند تا در مسر برقراری توازن ، از کمال آن بکاهد .یکی از مهم ترین ارزش ها این است که آزادی در انتخاب وجود داشته باشد . برخی از مردم شیطان را بر می گزینند و یا مسیر اشتباهی را طی می کنند . چرا که چارچوب های سیاسی و قانونی جوامع ، برخی از رفتارها را اشاعه و برخی از آن ها را منع می کند در این مقاله با بررسی دیدگاه های اندیشمندان اجتماعی مانند مارکس، ماکس وبر و دورکیم، سعی می شود تا تاثیر نقطه نظرهای آنان در تکوین یک جامعه بهتر، ارزیابی شود، هرچند که به عنوان یک قاعده کلی ، می توان گفت مارکیسیم و جامعه شناسی معمولا مخالف یکدیگر بوده اند ، چرا که آن ها تا حدودی به خاطر مخاطبان روشنفکر مشابهی که داشته اند ، با هم رقابت داشتند . این رویکردها ، نظم و آراستگی درونی جوامع را فاش می سازند، در واقع هیچ یک از این رویدادها و نقطه نظرها ی جامعه شناسان، به طور دقیق غلط و یا صحیح نیستند ، بلکه می توان گفت که جوامع به قدر ی پیچیده اند که ما درک خود را از کاربرد این دیدگاه ها کسب می کنیم ، زیرا ما در درون صندوقچه ای از ضدو نقیض ها گرفتار شده ایم. آیا جامعه شناسی می تواند در طراحی یک جامعه بهتر ما را کمک کند؟

بشر همیشه فکر می کرد که فقط 5 نوع حس دارد. بعدها دریافت که حس ششمی نیز وجود دارد. اغلب ارتباطات ما انسان ها، با این حس ها سروکار دارند . ارتباط غیرکلامی مرتبط با حس های بشری ، با حرکت ، رنگ و شکل توأم است . مردمان اعصار قدیم در زمان های بسیار دور برای برقراری ارتباطات از تصاویر و طرح ها استفاده می کردند. طرح ها و شکل های به جا مانده از انسان های قدیمی در دل غارها که برخی از آنها حتی بیش از 20 هزار سال قدمت دارند و در منطقه کانتابریان کشف شده اند، به قدر کافی جذابیت دارند . بشر به غیر از ابزار تصویری که با حس بینایی وی ارتباط داشت، ابزارهای دیگری همچون ارتباطات چهره ای و حرکتی را نیز داشته است. نمادهای چهره ای مانند اخم کردن، خندیدن، عصبانی شدن، گریه کردن و….. حالت های مختلفی هستند که به صورت مؤثر در موقعیت های مختلف و در ارتباطات رو در رو انتقال دهنده حالات و پیام آنها بوده است . حالت های حرکتی نیز در ارتباطات کاربرد دارند که می توانند مبهم یا روشن باشند . در اغلب موارد موقعیت های غیرقابل تفسیری نیز وجود دارند که در شرایط متفاوت معانی مختلفی را انتقال می دهند و برداشت دقیق و صحیح از آنها به عوامل مختلفی از قبیل عوامل فرهنگی، جغرافیایی، اجتماعی و غیره مربوط می شود. در این مقاله سعی بر آن است تا با شناخت انواع مولفه های ارتباطات غیر کلامی و نحوه کاربرد آن ها ، به تاثیر این نوع از ارتباطات به طور ضمنی پرداخته شود و راههای درک اصولی مفاهیم آن ، مورد بررسی قرار گیرد .