مطالب مرتبط با کلیدواژه

راسخان در علم


۱.

شیعه و منزلت ویژه اهل بیت پیامبر (ص) در تفسیر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شیعه اهل بیت راسخان در علم منزلت تفسیری علم کامل قرآن

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر قرآن وعترت
تعداد بازدید : ۱۸۰۹ تعداد دانلود : ۸۵۱
شیعه برای دوازده نفر از اهل بیت پیامبر (دوازده امام معصوم بعد از ایشان) معتقد به منزلت تفسیری ویژه ای است و آنان را همانند رسول خدا  مفسران برگزیده خدا، آگاه به همه معانی قرآن و مصون از خطا در فهم آن و علم کامل قرآن می داند؛ ولی اهل تسنن چنین شناختی ندارند و از آن دوازده نفر، فقط امیرالمؤمنین علی  را از مفسران صحابی به شمار میآورند و سایر آنان را حتی از مفسران صحابی و تابعی نیز به شمار نیاورده اند. این مقاله مستندات این اعتقاد شیعه را بیان میکند و در آن برای اثبات اینکه اهل بیت پیامبر مفسران برگزیده خدا بوده اند، به حکمت خدا و نصوص امامت، حدیث ثقلین و برخی روایات صریح استدلال می کند و دلالت آیات «... وَمَا یَعْلَمُ تَاْوِیلَهُ إِلاَ اللهُ وَالرَاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ...» و «... وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْکِتَابِ» بر اختصاص علم کامل قرآن به آنان را به گونه ای جدید تبیین می نماید.
۲.

بررسی سندی و دلالی احادیث «راسخون فی العلم»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تأویل راسخان در علم علم غیب مفهوم شناسی راسخون رسوخ و راسخ

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مأخذشناسی تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران
تعداد بازدید : ۳۱۸۱ تعداد دانلود : ۹۰۲
از جمله مسائلی که از دیر باز مورد بحث و اختلاف بوده، این است که تأویل آیات قرآن را چه کسی می داند؟ از این رو، دو دیدگاه در بین دانشمندان علوم قرآنی به وجود آمده و مستند هر دو گروه آیه 7 آل عمران است که آیا در این آیه «راسخون» به «الله» عطف شده یا خیر؟ و اینکه آیا راسخون به تأویل قرآن آگاه هستند یا خیر؟ هر چند به حکم عقل و دلایل متعدد نقلی، آگاهی راسخان از تأویل قرآن روشن است، اما آنچه که در اینجا جای بحث دارد این است که راسخان در علم در این آیه چه کسانی هستند؟ از آنجا که تنها منابع ما در این مورد، روایات وارده از معصومین : است، در این نوشتار به بررسی و تحلیل این احادیث پرداخته و اعتبار این روایات را از نظر سند و دلالت بررسی کرده ایم. از رهگذر این بحث که روایات صحیح السند و صریح الدلالة نیز به آن گواهی می دهند، پیامبر(ص) و اهل بیت: تنها عالمان به علم تأویل و راسخان حقیقی در علم قرآن هستند.
۳.

بررسی دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیرِ آیه هفتم آل عمران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تأویل محکم و متشابه راسخان در علم آیة هفتم آل عمران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۷۹ تعداد دانلود : ۱۲۵۳
در آیه هفتم آل عمران مراد از اتّباع در «یتبعون ما تشابه» پی جویی و جُستن متشابهات است، نه پیروی از متشابهات.تأویل در این آیه به معنای بیان مراد و معنای آیه متشابه به کار رفته است.محلِ وقف در «ولا یعلم تأویله الا الله و الراسخون فی العلم ..» «الله» نیست و «الراسخون فی العلم» عطفِ بر «الله» است.دلایلِ علامه طباطبایی(ره) بر عِدل بودنِ «والراسخون فی العلم یقولون ...» برای «و اما الذین فی قلوبم زیغ فیتون ما تشابه منه» پذیرفتنی نیست.برداشت علامه از کلام امام علی(ع) درباره راسخانِ در علم با ظاهرِ کلام حضرت، دلایل عقلی و مبنای نظری علامه در تأویل ناسازگار است.تعریفِ آغازینِ علامه برای محکم و متشابه مقبول، اما تعریف نهایی وی مورد اشکال است
۴.

مطالعه تطبیقی آیه هفتم سوره آل عمران، از دیدگاه آیات - علامه طباطبایی، جوادی آملی و ملکی میانجی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تأویل تضاد محکم متشابه راسخان در علم جوادی آملی عبدالله تفسیر تسنیم (کتاب)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۱۴ تعداد دانلود : ۱۰۹۶
آیة هفتم سورة آل عمران به مبحث مهمی از مباحث علوم قرآنی اشاره دارد و مفسران غالباً در ذیل آن به بررسی محکم و متشابه می پردازند. آیة الله جوادی هم در تفسیر تسنیم بدان پرداخته است. و آراء و افکار خود را که غالبا وامدار المیزان است مطرح نموده و به شرح و بسط هایی پرداخته که این امر در برخی موارد، سبب بروز تضادهایی درون متنی شده است. در ادامه به بررسی دیدگاه های ایشان پرداخته تضاد های درونی آن را بیان نموده و آراء ایشان را با دیدی منصفانه توصیف و تحلیل می نماییم.
۵.

بررسی مصادیق راسخان در علم در نگاه مفسران

کلیدواژه‌ها: تأویل محکم متشابه راسخان در علم اهل بیت علیهم السلام

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفهوم شناسی
تعداد بازدید : ۲۱۲۹ تعداد دانلود : ۸۳۴
قرآن در آیه162 نساء و آیه هفت آل عمران از «راسخون فی العلم» یاد نموده است. مقاله پیش رو به بررسی این مسئله پرداخته که راسخون فی العلم چه کسانی هستند؟ در آیه اول، منظور از راسخان عده ای از علمای بنی اسرائیل اند؛ اما درآیه دوم، میان مفسران اختلاف وجود دارد. برخی آن را منحصر به اهل بیت علیهم السلام می دانند و برخی، غیر ایشان را نیز داخل مصادیق راسخان در علم می دانند. راسخان در علم دو معنا دارد؛ معنای عام که شامل همه افراد می شود و دیگری معنای خاص که به اهل بیت علیهم السلام اختصاص دارد.
۶.

مقایسه تحلیلی روش علامه طباطبائی با مفسران روایی در تعامل با روایات تفسیری (بررسی موردی محکم و متشابه ذیل آیه ۷ سوره آل عمران)

کلیدواژه‌ها: محکم متشابه راسخان در علم طباطبایی تفسیر اجتهادی تفسیر نقلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸۱ تعداد دانلود : ۵۹۳
از عمده ترین تفاوت های میان دو روش تفسیر اجتهادی و نقلی، نحوه تعامل آن ها با روایات است؛ تا جایی که اختلافات مبنایی موجود میان این دو روش تفسیری و بروز تعارض های جدی در نحوه برخورد با آیات و روایات در قرون اخیر و نتایج حاصل از آن، بررسی دقیق آن ها را حائز اهمیت می سازد. این جستار در صدد است با روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی محکم و متشابه در روایات، ذیل آیه ۷ سوره آل عمران پرداخته و آن را با نظر علامه طباطبائی مقایسه نماید. در این راستا، نظر صاحب المیزان با تفاسیر روایی نور الثقلین، البرهان، کنز الدقائق، الصافی، قمی و عیاشی مقایسه شده و پس از دست یابی به تعریفی جامع، میزان انطباق آن ها با آیه شریفه و روایات مرتبط، ارز یابی شده است. از جمله نتایج پژوهش این است که بنابر شیوه اجتهادی علامه، در استفاده توأم از عقل و نقل و اعتقاد به عدم حجیت خبر واحد در غیر مسائل فقهی، خصوصاً اصول دین و معارف تفسیری، مشخص می شود نظر علامه با روایات هم خوانی کامل دارد؛ ضمن اینکه برخلاف غالب تفاسیر روایی به تعارض ظاهری میان روایات متنوع نیز پاسخ می دهد. دیگر اینکه معصوم علیه السلام،بنابر وظیفه ای که در هدایت مردم دارد، عالم به تمامی قرآن است و خارج ساختن علم به حتی یک آیه از قرآن از گستره علمی ایشان، در معنای نقض غرض مسئولیتی است که به عنوان ولی الهی از سوی خدا بر عهده وی نهاده شده و منافی حکمت خداوندی است؛ اما این امر منافاتی با انحصار علم به تأویل به خدا در آیه شریفه ندارد.
۷.

آگاهی معصومان علیهم السلام از تأویل قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تأویل قرآن کریم راسخان در علم معصومان علیهم السلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۷ تعداد دانلود : ۵۲۹
پرسش اساسی این مقاله آن است که آیا آگاهی از تأویل قرآن تنها در انحصار خداوند است، یا معصومان علیهم السلام نیز از تأویل قرآن آگاهند. در این مقاله، به منظور اثبات آگاهی معصومان علیهم السلام از تأویل قرآن، ابتدا به روش توصیفی تحلیلی، دلالت آیة هفتم از سورة مبارکة «آل عمران»، که مستند عمده و دلیل قرآنی مخالفان است، بررسی و اثبات شده که اولاً، این آیه به طور مسلم می تواند دلیلی بر آگاهی راسخان در علم (و از جمله معصومان علیهم السلام) از تأویل قرآن محسوب شود، و ثانیاً، اگر بتواند مستند گروه مقابل نیز قرار گیرد، وجود ادلة دیگر، در مجموع ما را به این نتیجه می رساند که راسخان در علم (و در رأس آنان معصومان علیهم السلام) از تأویل قرآن آگاهند. در ادامه، به چند دلیل قرآنی و روایی دیگر نیز، که مدعای این مقاله را اثبات می کند اشاره شده است.
۸.

درآمدی بر روش تأویل کلامی متشابهات قرآن با الهام از مفهوم شناسی راسخان در علم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تأویل کلامی آیه ۷ آل عمران محکم متشابه راسخان در علم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۰ تعداد دانلود : ۳۳۵
مفهوم راسخان در علم در آیه 7 آل عمران و نسبت آنان با علم تأویل در میان عالمان اسلامی با دیدگاههای مختلفی همراه بوده و بطور خاص متکلمان مسلمان در تأویل کلامی متشابهات قرآن، رویکردهای متفاوتی داشته اند. در این مقاله به روش تحلیل کیفی گفتمان، پس از طرح مسأله، با تکیه بر دیدگاهی تشکیکی در معناشناسی راسخان به لحاظ سلبی و ایجابی در آیه 7 فوق که در رویکردهای گذشته به ندرت مطرح شده، روش تأویل کلامی متشابهات جستجو شده و فتح بابی در اصول کلی تأویل آنها صورت گرفته است. بر این اساس از بعد سلبی سه اصل: تنزیه الهی از توهّمات انسانی و تنزیه ساحت الهی در ذات و فعل از قبائح عقلی و نفی تشبیه عوالم غیبی و فرامادی به عوالم حسی و مادی مورد اشاره قرار گرفته و از بعد ایجابی نیز پنج اصل: فهم پذیری متشابهات، نقش راه گشای دلالت های قرآنی به مثابه محکمات، نقش روش گذارانه روایات، تأکید بر اصول عقلی برهانی و نهایتاً توجه به نکات اصیل ادبی و لغوی مطرح شده است.
۹.

مطالعه تطبیقی آرای فخررازی و ملاصدرا درباره عالمان به تاویل متشابهات(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تأویل متشابهات ملاصدرا فخررازی راسخان در علم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۰ تعداد دانلود : ۳۹۴
تأویل پذیربودن یانبودن متون مقدس و کتب آسمانی از جمله مسائل مطرح میان اندیشمندان مسلمان وغیرمسلمان بوده است.به گونه ای که در دستگاه سنتی تفسیرکتاب مقدس،از تعابیری چون «بطن»،«معنای ناپیدا»،«معنای آشکار»،و«عالمانبهتاویل» در مبحث تاویل استفاده شده است.ودر این باب اینکهچهکسانیصلاحیتتاویلمتشابهات رادارند؟ازجمله مسائل موردمناقشه بین پژوهشگران،بوده است . وجودچنین تعارضی مارابرآن داشت که پژوهشی انجام داده ونظرات فخررازی وملاصدراراموردمقایسه قراردهیم.برخی ازاندیشمندان تاویل متشابهات راصرفا"مخصوص خداونددانسته اند.وبرخی دیگرآنرامنحصربرای خداوندنمی دانند .ملاصدرا ((تاویل))راازمحدودبودن به حوزه زبان بیرون آورده ومعتقداست که هرپدیده ای تاویل وتفسیری دارد .نظرملاصدرادرباب آیات متشابه براصول ومبانی عقلانی-شهودی ابتناء داردوازسنخ ((وجودشناختی))است. ملاصدرامیان فهم آیات متشابه وفهم جهان هستی هماهنگی خاصی راقائل بوده ومصداق کامل راسخان درعلم راعلاوه برمعصومین،عالمان غیرمعصوم نیزمی دانددرمقابل فخررازی معتقداست تنهاخدای متعال به تاویل متشابهات آگاه است.ازدیدگاه ایشان عدم علم به تاویل متشبهات به معنای انکاروجودخداوندنیست بلکه آنهابانگ برمی آورندکه "آمنابه کل من عندربنا" یعنی ماعلاوه برآیات محکم،به آیات متشابه هم ایمان داریماگرچه علم به آیات متشابه نداشته باشیم.
۱۰.

تطبیق و تأویل از نظر مکتب تفکیک

کلیدواژه‌ها: تأویل تأویل عرفانی تأویل فلسفی تفسیر راسخان در علم روشنفکری مکتب تفکیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰ تعداد دانلود : ۲۴۰
مدعای تفکیکیان آن است که تأویل قرآن به هر معنایی که بوده باشد، اختصاص به خداوند متعال دارد و حتی پیامبر(ص) و اهل بیت علیهم السلام هم به تعلیم خداوند متعال از تأویل قرآن اعم از معانی باطنی با مراد واقعی غیرظاهری اطلاع پیدا می کنند و راسخان در علم به معنای کسانی که در علمشان اختلافی نباشد اختصاص به اهل بیت علیهم السلام دارد و این بدان جهت است که آنان علمشان را از خداوند متعال اخذ کرده اند. در این مقاله با ارائه ی معنای لغوی تأویل و موارد استعمال آن در آیات قرآنی و روایات معصومان علیهم السلام به صورت روشن و واضح اثبات خواهیم کرد که تأویل های فلسفی و عرفانی و نیز تأویل های روشنفکری از آیات قرآن و متون دینی نه تنها از ناحیه ی معصومان علیهم السلام مورد نهی اکید قرار گرفته است بلکه چنین امری در نظر هر عاقل منصفی باطل است و به هیچ وجه قابل اسناد به معارف دینی نمی باشد.
۱۱.

مقایسه دو مکتب تأویلی صوفیانه در زمینه آیه «تأویل» (مطالعه موردی: مصنّفات عین القضات همدانی و کشف الاسرار میبدی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عین القضات همدانی ابوالفضل میبدی آیه تأویل راسخان در علم آیات محکم و متشابه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۸ تعداد دانلود : ۴۵۳
مبنای اصلی نوشتار حاضر، درباره برخی از نکات مربوط به آیه تأویل (آل عمران(3)/7) است با تکیه بر دیدگاه های دو نویسنده اهل تصوّف و عرفان، عین القضات همدانی و رشیدالدین میبدی است. این دو متفکّر اسلامی را باید به عنوان نمایندگان دو جریان اندیشه تأویل گرا در نیمه دوم قرن پنجم و آغاز قرن ششم هجری قمری دانست. هدف کلی ما، شناخت دریافت های ذوقی و عارفانه و تبیین تفکّرات تأویل گرایانه عارفان، بخصوص عین القضات و میبدی، نسبت به متن قرآن کریم است. این پژوهش در روش گردآوری اطّلاعات، از منابع کتابخانه ای بهره گرفته و سپس به صورت کیفی به تحلیل داده ها با روش استدلایی می پردازد. نتایج تحقیق نشان می دهد که عین القضات دانش راسخان را برای تأویل آیات متشابه در کنار دانش الهی می پذیرد. او هرچند مدعی آن نیست که به تأویل همه متشابهات، دست یافته، به طور ضمنی، از خود به عنوان یکی از مصادیق راسخان یاد می کند. درصورتی که میبدی با نگاه تفسیری و متشرعانه، به آیه تأویل می نگرد و بر این باور است که دانش تأویل متشابهات تنها مختص خداوند است؛ اما به طور مطلق هم مخالف تأویل نیست. در کشف الاسرار، با دو رویکرد تأویلی نکوهیده و پسندیده مواجه هستیم. تأویلاتی که از جاده شریعت و کتاب و سنّت عدول کند، نکوهیده و در غیر آن، پسندیده و مطلوب است. آن چه از دیدگاه هر دو متفکّر تأویلگرا باید به عنوان وجوه اشتراک مدّ نظر قرار داد، آن است که هر دو بی هیچ تردیدی، ایمان و سرسپردگی محض و تسلیم و اعتقاد قلبی راسخان را در برابر متشابهات قرآن کریم لازم می دانند.
۱۲.

بررسی و نقد دیدگاه ذهبی پیرامون راسخان در علم تأویل قرآن

کلیدواژه‌ها: آیه هفتم سوره آل عمران ذهبی بطن و تأویل قرآن راسخان در علم روایات فریقین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۹ تعداد دانلود : ۱۶۸
قرآن کریم به عنوان آخرین کتاب آسمانی و کامل ترین منبع در تبیین حقایق دین اسلام، دارای لایه های باطنی متعددی است که موجب جاودانگی و جهان شمولی آن است. روایات وارده در کتب فریقین بیانگر لایه های باطنی برای قرآن است و خداوند متعال در آیه هفتم سوره آل عمران، راه دست یابی به تأویل و معانی باطنی قرآن را مراجعه به راسخان در علم بیان نموده، اما اختلاف دیدگاه در میان اندیشمندان علوم قرآنی در آگاهی راسخان در علم به تأویل قرآن و نیز اختلاف در مصادیق راسخان در علم، منجر به شبهاتی شده است. ذهبی از نویسندگان معاصر اهل سنت بر دیدگاه شیعه مبنی بر علم تمام قرآن بر امامان(ع) و تأویل آیات بر اهل بیت(ع) انتقاد نموده است؛ در این راستا، این پژوهش در جهت اثبات علم معصومان(ع) به تأویل قرآن به روش توصیفی-تحلیلی، دلالت آیه هفتم سوره آل عمران و روایات فریقین در باب راسخان در علم و مصادیق آن را بررسی و اثبات نموده است. یافته های حاصل پژوهش بیانگر این است که طبق تصریح روایات صحیح فریقین، تنها پیامبراکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) عالمان به تأویل قرآن و راسخان حقیقی قرآن هستند؛ اما این به معنای نفی علم غیر معصومان نیست، بلکه رسوخ در علم مراتبی دارد و مرتبه عالیه آن در رسول خدا(ص) و ائمه هدى(ع) تحقق یافته است.
۱۳.

نظریه ملاصدرا در روش فهم متشابهات قرآنی؛ از ایده پردازی تا عمل(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفسیر متشابهات معنای ظاهری تأویل ظاهرگرایی راسخان در علم روح معنا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۸ تعداد دانلود : ۱۴۴
هر یک از مکاتب تفسیری برای فهم متشابهات قرآنی شیوه ای دارند. ملاصدرا پیش از طرح نظریه خود، روش های متداول بین سایر اندیشمندان را به دقت بررسی و ارزیابی می کند. او در حرکتی سلبی، روش تشبیهی ظاهرگرایان را به جهت نادیده گرفتن احکام عقل و بی توجهی به مقام قدس الهی نمی پذیرد و شیوه تنزیهی اهل اعتزال و فیلسوفان را که این گونه آیات را با کنار نهادن معنای ظاهری، به نحو بی ضابطه تأویل می کنند، بیش از روش اهل ظاهر مورد انتقاد قرار می دهد. وی با متکلمان اشعری که در برخی آیات به تشبیه و در برخی دیگر به تنزیه گرایش دارند نیز مخالفت می کند. وی سپس در حرکتی ایجابی روش راسخان در علم را معرفی می کند. در این روش پس از حذف خصوصیات مربوط به مصادیق عرفی و مادی، جان معنا استنباط می شود. به این ترتیب، ارواح معانی اموری چون قلم، دست، صورت و کرسی در مورد امور معقول و الهیاتی نیز ملاحظه می شود. از این رو اطلاق این نام ها برای اوصاف و افعال الهی به نحو حقیقت است. ملاصدرا افزون بر ایده پردازی، در عمل نیز با کمک نظریه خود توانسته است در موارد بسیاری بدون دست شستن از معنای ظاهری، تفسیری از آیات متشابه ارائه دهد. برای داوری درباره حرکت ملاصدرا در این مسیر، لازم است که نوع تأثیر اندیشه های عرفانی و فلسفی وی در تفسیر متشابهات، میزان توجه او به معنای ظاهری و نگاه داشت آن و مراجعه او به روایات مورد ارزیابی قرار گیرد. ملاحظه آثار صدرا نشان می دهد که وی برای فهم متشابهات، گاهی مطابق روش پیشنهادی خود عمل نکرده است.
۱۴.

متشابه و محکم و راسخان در علم از دیدگاه امام علی (ع)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: حضرت علی علیه السلام محکم متشابه مفسران نزاع نقد مصداق راسخان در علم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵
بحث مهم و متشابه از مهمترین مباحث علوم قرآنی است که در طول تاریخ بسیار مورد نزاع و اختلاف دانشمندان اسلامی و مفسران بنام قرار گرفته است؛ تا آن حد که نزدیک به بیست نظر درباره مفهموم و مصداق محکم و متشابه قرآنی و جایگاه راسخان در علم نسبت به فهم محکم و متشابه ارائه شده است که برخی از این نظرات قابل نقد و برخی دیگر نزدیک به هم یا مثل هم هستند. در این مقاله ضمن اشاره کوتاهی به پیشینه این بحث و آوردن نظرات دانشمندان اسلامی، به بررسی دیدگاه امام علی، علیه السّلام، درباره محکم و متشابه پرداخته شده است.