شهدا

نشانه شناسی، مطالعه نظام مند نشانه هاست که به عنوان یکی از ابزارهای کارآمد امروز توانسته است در تحلیل بسیاری از متون مؤثر باشد و نشانه شناسی لایه ای به مثابه یک دیدگاه نظری، زمینه را برای تحلیل متون چندوجهی که شامل نشانه های زبانی و غیرزبانی است، فراهم می کند. این پژوهش به تحلیل سنگ نوشته های قبور شهدا از منظر نشانه شناسی لایه ای پرداخته است. سنگ نوشتة قبور شهدا به مثابه متون چندوجهی، حاوی نشانه های زبانی و غیرزبانی اند که کارکرد و نقش هر یک از این لایه های نشانه ای در این پژوهش، از منظر نشانه شناختی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. این پژوهش، نشان می دهد نقوش به کار رفته در سنگ نوشته ها و همچنین رنگ هایی چون سبز، قرمز و سیاه هرکدام در کنار نشانه های زبانی، نقش مهمی در انتقال مفهوم شهید و شهادت ایفا می کند؛ همچنین این پژوهش نشان می دهد که چگونه نشانه های زبانی در قالب شعر و نثرهای کوتاه در انتقال مفاهیم موردنظر مؤثر می باشند. نوع نشانة به کار رفته، انسجام ساختاری، روابط همنشینی بین نشانه ها و همچنین انسجام کارکردی و انسجام معنایی این نشانه ها، باعث شده است تا این سنگ نوشته ها به زیباترین شکل، پیام خود را به رهگذران القا کنند.

شهدا نسل اول انقلاب اسلامی ایران هستند که با خون سرخ رنگ خود در جهت پا گرفتن انقلاب نوپای اسلامی جان فشانی ها کردند. بی شک ارائه تفکرات، خط مشی ها و رویکردهایشان می تواند این انقلاب را تا رسیدن به مقصد نهایی و سپردن آن به دست صاحب اصلی جهان حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف بیمه سازد؛ ازاین رو نیاز است اندیشه ها و دغدغه های آنان را شناخت و به جامعه امروز عرضه کرد تا آنان نیز در همان مسیری قدم گذارند که قبل از ایشان، فرزندان خلف این سرزمین قدم گذاشته اند. در اینجا این سؤال مطرح است که آیا شهدا با تاریخ صدر اسلام آشنایی داشته اند یا خیر؟ روش تحقیق این پژوهش، روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است و برای پردازش اطلاعات و دسته بندی آن از نرم افزار maxqdaاستفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد تاریخ صدر اسلام بازتابی خاص در وصیت نامه های شهدا داشته است و از آن بهره ها برده اند و دیگران را نیز به بهره گرفتن از آن سفارش کرده اند. از این میان عصر سیدالشهدا7 بیشترین بازنمایی را داشته است.

بررسی شیوه های نهاد ینه کردن مراسم بزرگداشت یاد شهدا به نحوی که اجرای ا ین برنامه ها ارزش و ثبات دائمی یابند و به الگوها ی رفتار ی پا یدار، ارزشمند و تکرار شونده تبد یل شوند، هدف مقاله حاضر این بود که برا ی پاسخ به سؤالات از روش کیفی تحلیل محتوای جهت دار و ابزار مصاحبه حضور ی نیمه ساخت یافته استفاده شد. جامعه آمار ی پژوهش مسئولان و نخبگان فرهنگی، رؤسا و مداحان هیئت های مذهبی و مسئولان امور شهدا و برگزارکنندگان مراسم بزرگداشت شهدا بود که با اشباع نظری، حجم نمونه برا ی مصاحبه 25 نفر شد. نتایج تحقیق نشان داد که از نظر مصاحبه شوندگان وزارت آموزش و پرورش با اقداماتی چون معرفی شهدا در کتاب های درسی و درج خاطراتشان و اهمیت تلاش آنها برا ی دفاع از وطن، بنیاد شهید با تعیین مکانی خاص در هر شهر برا ی برگزار ی مراسم شهدا و برگزاری مراسم حماسی و با شکوه، خانواده ها با اجتماعی کردن فرزندان و انتقال ارزش احترام به شهدا به آنها، رسانه ها با نمایش رشادت ها ی رزمندگان، دولت با حما یت، ترسیم سیاست ها، تدو ین و تصو یب قوانین مرتبط، تألیف و تدو ین کتب، نام گذار ی خیابان ها به نام شهدا شیوه هایی است که به نهاد ینه کردن مراسم شهدا کمک می کند.

فرماندهی و مدیریت در دوران دفاع مقدس، گنجینه ای ارزشمند و مملو از دانش ها، تجربه ها و نوآوری ها بوده که حفظ، نگهداری و اشاعه آن، امری مهم و ضروری است. از جمله بخش های مهم این گنجینه ی گران بها، تجربه های حاصل از مدیریت موفق و اثربخش فرماندهان شهید دفاع مقدس است که در صورت استخراج و بهره برداری صحیح از آن ها، می توان به الگوهای ارزش محور و بومی برای اداره سطح خرد و کلان کشور دست یافت. به منظور مستند سازی تجربه ها و کشف اصول مدیریتی حاکم، مشکلاتی همچون نبود روش های شناخته شده مستند سازی، تجربه نگاری ناقص، عدم شناخت از فرآیند تبدیل دانش ضمنی به دانش آشکار و حتی عدم اطلاع از نحوه مستند سازی وجود دارد؛ مسئله اصلی این پژوهش، عدم وجود الگوی روش شناختی برای مستند سازی دانش و تجربه فرماندهی و مدیریت شهدای دفاع مقدس است. پژوهش حاضر از حیث هدفِ کلان بنیادی، از نظر منطق استقرایی، از نظر رویکرد کیفی و از نظر گردآوری داده ها به صورت چند روشی انجام شد. به منظور طراحی الگوی روش شناختیِ مستند سازی، 20 مصاحبه کیفی و 25 گروه کانونی با اعضای 5 تا 8 نفر انجام شد. نمونه گیری این پژوهش به صورت هدفمند بوده و تحلیل داده ها با روش تحلیل مضمون صورت می گیرد. سرانجام، با تجزیه وتحلیل یافته های حاصل از پژوهش، ابعاد الگوی روش شناختی برای مستند سازی دانش و تجربه های مدیریت و فرماندهی شهیدان دفاع مقدس شناسایی شد؛ این ابعاد شامل بعد فرآیندی، بعد اجرایی، بعد نظارتی و بعد زمینه ای ( محیطی) است.

مطالعه اسناد تاریخی همواره جذابیت دارد. زیرا گذشته آیینه آینده است، به ویژه گذشته نزدیک و آن هم مقاطع حساس، بیشتر خود را نمودار می کند و با فرافکنی روند می توان الگویی برای آیندگان ترسیم نمود. ازجمله مقاطع متمایز و برجسته در تاریخ ملت ها بازه زمانی جنگ است. دوران جنگ، انسان ها را متمایز نموده و افراد درگیر در آن همچون کنشگران مناسک در وضعیت آرمانی سیر می کنند. درواقع جنگ «جماعت واره» یا «درامای اجتماعی» است که بازیگران اصلی آن رزمندگان هستند. تبلوریافتگان جنگ، به ویژه از نوع دفاع، چنان در نقش خود غوطه ور می شوند که برخی از آن ها آگاهانه به شهادت می رسند. شهدای جنگ، معمولاً برای خود رسالت فرازمانی قائل شده و به نگارش وصیت نامه عمومی رو می آورند. چنانکه نگارش وصیت نامه سیاسی– اجتماعی در زمان های دیگر مرسوم نیست اما رزمندگان در دوران جنگ عمدتاً وصیت نامه می نویسند. در این مقاله با بهره گیری از روش تحلیل مضمون، وصیت نامه های شهدای قم را بررسی کرده و به این نتیجه رهنمون می شویم که در زمان دفاع مقدس چنان وضعیت اسطوره ای و دراماتیک می شود که شهدا با «گرایش ابراهیمی» با داستان کربلا کاملاً همذات پنداری می کنند. خودشان را یاران امام حسین (ع) و امام خمینی (ره) را حسین زمان و دشمن خمینی (ره) را یزید تلقی می کنند. ازاین روی بیشترین، مضمون انعکاس یافته در وصیت نامه ها سخنان و سیره امام حسین (ع) است. به تعبیر شهید آوینی « هر کس می خواهد ما را بشناسد داستان کربلا را بخواند»

در پی صیانت از ارزش های دفاع مقدس با راه اندازی موزه های شهدا، آثار به عنوان سند فرهنگی، بدون مطالعه و طراحی علمی، تنها جهت نمایش به موزه ها راه می یابد. این مقاله با رویکرد توصیفی تحلیلی و مطالعه بر روی بیش از 4000 شیء، سند و اثر باقی مانده از شهدا در موزه شهدای تبریز تلاش می نماید شناختی دقیق تر از ارزش های موجود در آثار شهدا ارائه نموده و در پی پاسخ به این سؤال است که ارزش های مؤثر در تعیین مبانی و روش حفظ و مرمت آثار شهدا کدام است؟ بر این اساس ضمن معرفی و تبیین ارزش های مهم به مسأله اصالت در آثار شهدا پرداخته و با هدفِ یافتن اصول و روش حفظ و مرمت این گونه آثار، به بررسی روابط ارزش ها و اصالت آثار شهدا با چگونگی حفاظت می پردازد و درنهایت روش حفاظت پیشگیرانه را به عنوان بهترین روش برخورد با آثار شهدا بر اساس ارزش های موردبحث پیشنهاد می کند.

هدف این پژوهش مقایسه تطبیقی نحوه خدمات آموزشی و پرورشی به فرزندان شهداء و جان باختگان، جانبازان و رزمندگان» در کشورهای مختلف بود؛ بنابراین، از روش پژوهش تطبیقی استفاده شد. جامعه پژوهش شامل 27 کشورهای جهان بود که کشورهای ایران، آلمان، ژاپن، انگلیس، روسیه، عراق، کویت، فرانسه، کرواسی، تایوان، ارمنستان، آمریکا، لیبی، الجزایر، ترکمنستان، آذربایجان، چین، کره شمالی، کره جنوبی، لبنان، هندوستان، پاکستان، استرالیا، ویتنام، ترکیه، تاجیکستان، کانادا و سوریه به روش هدفمند انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات از مشاهده و بررسی اسنادی استفاده شد. داده های پژوهش از طریق تحلیل محتوای کیفی، رعایت قواعد مقوله بندی و با استفاده از نرم افزار مکس کیو دی ای 12 تحلیل شد. براساس یافته های این پژوهش در کشورهای مختلف حدود 80 نوع خدمت آموزشی و تربیتی به فرزندان شهدا، جانبازان و رزمندگان ارائه می شود که بیشترین آن به کشورهای ایران، لبنان، تایوان، انگلیس و الجزایر و کمترین میزان به کشورهای کویت، پاکستان، هندوستان، آلمان اختصاص دارد. بیشترین خدمات آموزش و پرورشی شامل پذیرش بدون آزمون در دانشگاه و آموزشگاه های فنی دولتی و غیره، کمک های مالی و پرداخت هزینه تحصیلی و بورسیه تحصیل در خارج از کشور و کمترین خدمات به آموزش شغلی، دریافت رایگان کتب درسی، مدارس بزرگسالان ایثارگران، طرح پراکنده و امکان تحصیل پس از 2 بار مردودی اختصاص دارد. 9 خدمت آموزشی و پرورشی بین ایران و کشورهای دیگر مشترک است، 3 خدمت مدارس شاهد، مدارس بزرگسالان ایثاگران و طرح پراکنده شاهد خاص ایران است، 6 خدمت در دیگر کشورها ارائه می شود که در ایران مد نظر قرار نگرفته است. متناسب با یافته های یادشده پیشنهاد می شود ضمن تقویت و ارتقای خدمات آموزشی و تربیتی خاص کشور، زمینه های لازم برای بهره گیری از خدمات آموزشی و تربیتی ارائه شده در کشورهای دیگر فراهم شود.

در هر جامعه ای ارزش هایی ریشه دارند که بنیاد آن جامعه را می سازند و در جامعه ما نیز ایثار و شهادت و الگو گیری از شهدا از جمله ارزش ها است که ریشه درصدردین مبین اسلام دارد. از این رو در این مقاله به دنبال مقایسه سبک تربیتی و الگو پذیری از شهدا در جوانان آشنا با سیره و رفتار شهدا و نا آشنا با شهدا می باشیم .پژوهش حاضر با رویکرد کیفی می باشدو ابزار پژوهش مصاحبه فردی است.جامعه آماری برای مصاحبه 20 نفر ازجوانان شهرستان دزفول در سال 1400 (10نفر با الگو های رفتاری تربیتی....شهدا از طریق رسانه ها ،همرا ه بودن باکاروان های راهیان نور و منطقه های جنگی مطالعه وصیت نامه ی شهدا ...آشنا هستند و 10 نفر دیگر از جامعه هدف بااین الگو ها از شهدا آشنا نیستند)می باشند. نتیجه نشان داد که: اگر جوانان باالگوهای تربیتی و رفتاری شهدا و اهداف شان آشنا باشند می توانند الگوپذیران خوبی در عرصه های مختلف از شهدا باشند. نتییجه نشان داد که: اگر جوانان باالگوهای تربیتی و رفتاری شهدا و اهداف شان آشنا باشند می توانند الگوپذیران خوبی در عرصه های مختلف از شهدا باشند.

این پژوهش با هدف طراحی و تدوین الگویی برای ارائهٔ خدمات آموزشی و پرورشی به فرزندان دانش آموز شهدا و جانبازان و ایثارگران در ایران اجرا شده است. برای تحقق این هدف، از روش پژوهش نظریهٔ داده بنیاد استفاده شد. جامعهٔ آماری پژوهش عبارت اند از: 1. کلیهٔ اسناد و دستورالعمل ها شامل فرمان امام خمینی (ره)، دستور رهبر معظم انقلاب، مجموعهٔ مصوبات شورای عالی آموزش وپرورش، اساسنامهٔ مدارس شاهد، اساسنامهٔ طرح شاهد و ایثارگران، قانون جامع ایثارگران، آیین نامهٔ مادهٔ 67 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران، شیوه نامهٔ انتخاب و سامان دهی نیروی انسانی به مدارس شاهد، برنامهٔ ششم توسعهٔ کشور، دستورالعمل آموزشی و پرورشی طرح پراکندهٔ شاهد و دستورالعمل برنامهٔ هفتگی و ساعت کار آموزشی و پرورشی مدارس شاهد؛ 2. مبانی نظری (پژوهش ها و مقاله ها و کتاب ها) و استفاده از حداکثر ممکن پژوهش ها و مقاله ها و کتاب ها؛ 3. هفتاد نفر از متخصصان و مدیران ارشد و میانی و دست اندرکاران. برای گردآوری داده ها و اطلاعات در بخش اسناد و همچنین مبانی نظری از سیاهه بررسی اسنادی و در بخش متخصصان و دست اندرکاران از فرم مصاحبه استفاده شد. برای تحلیل داده های پژوهش از تحلیل محتوای کیفی و رعایت قواعد مقوله بندی و نرم افزار مکس کیودی ای 12 استفاده شد. براساس یافته های پژوهش، تعداد 426 کد باز شناسایی و در قالب 85 کد محوری و هفت کد انتخابی تقسیم بندی شد که عبارت اند از: خدمات آموزشی، خدمات پرورشی فرهنگی، خدمات مشاوره ای و روان شناختی، خدمات تربیت بدنی و تندرستی، خدمات مالی، خدمات نیروی انسانی و خدمات فضا و تجهیزات. در این مقاله، متناسب با این ویژگی ها، الگوی مفهومی ارائهٔ خدمات آموزشی و پرورشی به فرزندان دانش آموز شهدا و جانبازان و ایثارگران در ایران و همچنین تقسیم وظایف دستگاه های مرتبط ترسیم شد.

دانشجویان تربیت معلم همانند سایر اقشار در دوران هشت ساله دفاع مقدس حضور فعالی داشته اند. بررسی ها نشان می دهد که از میان شهدای والامقام دفاع مقدس، تعدادی دانشجویان مراکز تربیت معلم بوده اند. با توجه به اهمیت حفظ ارزش های دفاع مقدس و آرمان شهدا، پژوهش حاضر به منظور بررسی و تحلیل وصیت نامه شهدای تربیت معلم خراسان جنوبی صورت گرفته و برای رسیدن به این منظور از روش تحلیل محتوا و بررسی اسنادی استفاده شده است. واحد تحلیل متن، وصیت نامه های شهدا می باشد. با توجه به ماهیت پژوهش، از روش نمونه گیری در دسترس استفاده شد. ۱۲ وصیت نامه شهدای تربیت معلم، مورد بررسی قرار گرفت. داده های حاصل از بررسی و تحلیل وصیت نامه های شهدا با روش گال و همکاران مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. یافته های حاصل از تحلیل وصیت نامه ها در ۸ مضمون اصلی «فلسفه حضور در جبهه»، «نگاه شهدا به امام خمینی (ره)»، «اهمیت دادن به مسجد و مراسمات»، «رسالت دانشجو معلمان»،«رهنمود برای مردم»، «حرمت پدر و مادر»، «رعایت حجاب و مسائل اسلامی» و «انتقال فرهنگ عاشورایی» دسته بندی شد. به طوری که می توان از یافته های پژوهش نتیجه گرفت که شهدا با نگاه ژرف به اهمیت رسالت خطیر دانشجومعلمان ضمن انتقال اهمیت تربیت درست نسل آینده در وصیت نامه های خود، بر گرفتن انتقام خون شهدا از دشمن تأکید کردند و مسائلی همچون توجه به مراسمات و اهمیت قائل شدن و حضور مستمر در مساجد، رعایت حجاب توسط خواهران و توجه ویژه به ایام محرم جزء وصیت شهدا به دانشجومعلمان و مردم می باشد.

در ایران برنامه های حکمرانی کمتر موفق عمل کرده است و استقرار حکمرانی تعالی گرا به عنوان روشی بومی در برنامه ریزی ازجمله این تلاش هاست. صاحب نظران بر این اعتقادند که این حکمرانی می تواند در توسعه کشور دخیل باشد. لذا این پژوهش با ارائه الگویی جهت ارزیابی حکمرانی تعالی گرا با منطق شهدا به روش کیفی با هدف کاربردی و توسعه ای و به صورت توصیفی نگارش یافته است؛ به گونه ای که بر این اساس به روش کتابخانه ای، اسنادی و رصد پایگاه های الکترونیکی در باب ارزیابی سیستم حکمرانی تعالی گرا وصیت نامه شهدا در باب سخنرانی ها مبنای مطالعه قرار گرفت و با انجام مصاحبه های نیمه ساختاریافته و فرآیند روش تحلیل تم از مجموع 319 کد اولیه و 38 کد فرعی 3 کد اصلی مدل ارزیابی حکمرانی با منطق شهدا ترسیم گردید. نتایج احصاء شده پژوهش حاکی از این است که حکمرانی تعالی گرا با منطق شهدا در نظام حکمرانی فعلی موثر است. و نتایج تحقیقات بیانگر این مهم است که ادارات و وزارت خانه ها با ایجاد، تقویت شاخص های احصا شده به دنبال ارزیابی و اجرای حکمرانی تعالی گرا با منطق شهدا باشند.

در آیات قرآن سماع موتی، به معانی مختلفی به کار رفته است. در برخی از آیات منظور از سماع موتی شنیدن سخن زندگان توسط مردگان است؛ مانند آیاتی که به سخن گفتن حضرت صالح ع با قوم خود پس از هلاکتشان و خطاب قرار گرفتن کشته شدگان جنگ بدر و احد توسط پیغمبر(ص) دلالت دارند. در بعضی از آیات سماع موتی از ایمان نیاوردن کافران و عدم پذیرش سخن حق از سوی آنان حکایت می کند. سلفیان با استناد به برخی آیات قرآن، مانند «وَمَا أَنتَ بِمُسْمِعٍ مَّن فِی الْقُبُورِ» (فاطر / ۲۲)؛ «لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَى» (نمل/۸۰)؛ «إِنْ تَدْعُوهُمْ لا یَسْمَعُوا دُعاءَکُمْ» (فاطر/۱۴) و ...، منکر قدرت شنیداری مردگان شده اند. این دیدگاه پیامدهایی مانند انکار جایگاه توسل به پیامبران و اولیاء، زیارت قبور مسلمانان و شفاعت در پی دارد. ازاین رو ضروری است که آیات مختلف در این زمینه موردبررسی قرار گیرند. همه مفسران قرآن بر اساس ظاهر آیات قرآن، در مورد شهدا این اصل را می پذیرند و اختلاف در مورد سایر اموات می باشد که آیا سایر مردگان هم قدرت شنیداری دارند یا خیر؟ این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی تطبیقی دیدگاه محمدشفیع عثمانی و آیت الله جوادی آملی در مسئله سماع موتی پرداخته است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که اختلاف چندانی در مسئله سماع موتی بین این دو مفسر با اینکه از دو مکتب فکری متفاوت هستند، وجود ندارد؛ زیرا هر دو مفسر با استناد به آیات، سخنان پیامبر اسلام(ص) و سخنان حضرت صالح(ع) در این مسئله، شنیدن مردگان را تأیید می کنند. علاوه بر این علامه جوادی آملی معتقد هستند شهدا از درجه زندگی برزخی بالاتری برخوردار هستند

 هدف اصلی این مقاله، پیام های شهیدان درباره حجاب با واکاوی از وصیت نامه هایشان است. نمونه آماری شامل 878 وصیت نامه شهیدان است که در دو مرحله مهر و آذر 1402 از منابع معتبر استخراج شد که عمدتاً از استان های اصفهان، گیلان، مازندران، تهران، قم، هرمزگان بود. کلیه مطالب و محتوای وصیت نامه های شهیدان به صورت تحلیل عملگرایانه و معنایی مورد شمارش قرار گرفت. درمجموع بعد از غربالگری و با عنایت به فراوانی واژگان کلیدی، 50 واژه که مربوط به حجاب بود استخراج و شمارش شد. اشتراک واژگان در وصیت نامه های شهیدان درباره حجاب و مضامین مربوط 6/76درصد بود. به طور متوسط در هر وصیت نامه 24/3 پیام ها مستقیماً با واحد حجاب و 36/2 واژگان با مضمون حجاب بود. به عبارتی، 9/57درصد از فراوانی های پیام ها فقط درباره حجاب و 1/42درصد به مضمون حجاب مربوط بود. 01/8درصد شهیدان به خواهران سفارش نموده اند، حضرت زهرا (س) و حضرت زینب (س) را الگوی خویش قرار دهند، در 6 درصد پیام های وصیت نامه ها آمده که رعایت حجاب مثل خون شهید است و 2 درصد اظهار داشته اند که حجاب مثل سنگر است. شهیدان افتخارآفرین جنگ تحمیلی که حدود 40 سال پیش وصیت نامه شان را نگارش نموده اند، تأکید داشتند که بانوان، حجاب، این دستور الهی را که در چندین آیه از قرآن مجید به صورت مستقیم و غیرمستقیم آمده رعایت کنند؛ اما برخلاف انتظار، عده ای به این حکم الهی کم توجه شده و ناخواسته تمایلشان به پوشش اسلامی کمرنگ شده است. لذا وظیفه آحاد تأثیرگذار جامعه است که نسبت به این موضوع حساس باشند و باهمت و غیرت خویش، راه و روش اسلامی را به این افراد تبیین نمایند. در این رهگذر از همه ابزارها موجود مانند دانش، رفتار، گفتار و رسانه ها و امثالهم به نحو مطلوب و مؤثر می توان بهره گرفت، حتی از شهیدان عزیز هم می توان استعانت جست؛ زیرا شهیدان شاهد هستند و به نوعی با جامعه ارتباطش برقرار است؛ بنابراین از جامعه اسلامی ایران به ویژه خواهران انتظار می رود که پیام های این عزت آفرینان را اجابت فرمایند و این شاخص ترین پیام شهیدان بود و گفته اند حجاب همچون سلاح و لباس رزم است.