حکمرانی تعالی گرا

بیشتر راهبردهای متداول در مواجهه با فساد، بر اتخاذ رویکرد انفعالی از طریق حذف ویژگی های سازمان فاسد یا مقاومت در برابر فساد تأکید دارند؛ درحالی که می توان این پدیده را با رویکردی فعال و یا حتی فوق فعال، تحت کنترل در آورد. پژوهش حاضر در پی آن است که با ارائه داستان یک سازمان تعالی گرا و فساد زدوده، یکی از بهترین راهبردهای مقابله با فساد را بازتعریف کند. درواقع در پاسخ به این پرسش که «مختصات حکمرانی تعالی گرا و فسادزدوده چیست؟» در پژوهش حاضر تأکید بر این است که با بهره گیری از روش «پیش روایت» از طریق تصویرپردازی از حکمرانی و سازمان اداری متعالی، می توان ظرفیت های هم افزای عناصر سازمانی را برای شکل دهی یک سازمان فساد زدوده، یادگیرنده،  و تعالی گرا برانگیخت. در این شیوه با به تصویر کشیدن یک سازمان و سالم، ارزش هایی عمیق در ناخودآگاه افراد ایجاد می شود و از دیدگاه هولوگرافیکی، میدان مغناطیسی جدید فعال می شود و افراد به تدریج به سمت سازمان روایت شده، گام برمی دارند. بر این اساس، پژوهش حاضر، بنیادی است و از «روش آمیخته» استفاده شده است. نخست، به منظور استخراج مفاهیم و مؤلفه های حکمرانی تعالی گرا از روش «روایت گری و تحلیل تم» استفاده شده است؛ سپس، به منظور ارزیابی و رتبه بندی مفاهیم، از روش «نظرسنجی از خبرگان» بهره گرفته شده است. سازمان سالم و متعالی پایبند به قانون است و دموکراسی را در احترام به قانون رصد می کند؛ بدین ترتیب، سازمانی شکل می گیرد که با رعایت ویژگی های بالا به اسوه سازمان سالم تبدیل شود.

دموکراسی، مفهومی است که دولت های زیادی مدعی آنند درحالی که در بسیاری از موارد، در جامعه جهانی، به علت نقض اصول دموکراتیک، در معرض انتقاد افکار عمومی قرار گرفته اند. در اصول متعددی از قانون اساسی جمهوری اسلامی بر مسئول بودن مقام های حکومتی و سازمان های دولتی تاکید شده است که لازمه آن، پاسخ گویی است. پاسخ-گویی مالی، به معنای مسئولیت داشتن دربرابر منابع مالی عمومی در اختیار دولت ها است. باورها، پارادایم ها و اصول حاکم بر نظام های سیاسی کشورها، نحوه پاسخ گویی مالی را مشخص می سازد. درحالی که نظریه های ناظر بر سیستم حکمرانی در جمهوری اسلامی، گویا هنوز کفایت لازم را ندارند تا بتوانند جامعه ای متعالی و دموکرات رقم بزنند. این پژوهش به دنبال استخراج مدل پاسخ گویی مالی در حکمرانی تعالی گرا می باشد. در این پژوهش، تلاش شده با استفاده از تحلیل تم از 12 مصاحبه با اساتید و متون موجود در حوزه حکمرانی تعالی گرا، خرده سیستم های پاسخ-گویی مالی شامل بودجه ریزی، حسابداری و حسابرسی متناسب با آن معرفی شوند. دو مضمون « تکنیک و روش خرده نظام پاسخ گویی مالی» و « ویژگی ها و اصول بودجه ریزی حکمرانی تعالی گرا» شکل گرفت. در نهایت، با توجه به ویژگی های بودجه ریزی، مدلی تحت عنوان بودجه ریزی هولوگرافیک استخراج شد. حسابداری چند سطحی و حسابرسی جامع نیز، به منزله تکنیک های پاسخگویی در این خرده سیستم پاسخ گویی مالی معرفی شد. روش حسابداری مناسب برای حکمرانی تعالی گرا، حسابداری چندسطحی است تا بتواند انواع شیوه های پاسخ گویی موردنیاز را پوشش دهد و پیش نیازی برای تصمیم گیری و بررسی نهادهای دریافت کننده بودجه از دولت ها باشد و در تعیین نوع حسابرسی، وظایف حاکمیت و تصدی گری دولت حایز اهمیت است.

حکمرانی متعالی تلاشی برای تبیین مسیر آرمانی حکومت اسلامی، حکومتی عادلانه با معیارهای اخلاقی است. باتوجه به آثار حکمرانی متعالی که از قبیل: رشد اقتصادی، رفتار اخلاقی، توسعه پایدار، اعتماد سیاسی، مشروعیت دولت و کاهش تنش بین مردم و دولت و... است که پرداختن به این تحقیق را مضاعف می کند. پژوهش حاضر از نظر نوع تحقیق توصیفی است و از نظر هدف کاربردی محسوب می گردد و به لحاظ جمع آوری داده ها میدانی است. جامعه آماری این پژوهش شامل اعضای هیئت علمی و یا افرادی دارای سابقه مدیریت و تدریس در رشته مدیریت در یزد در سال 1400 بودند که از بین آنان 42 نفر با استفاده از نمونه گیری هدفمند شرکت نموده اند. پرسش نامه به صورت محقق ساخته و روش کمی بر اساس مدل نظری پورعزت (1398) و پورعزت و همکاران (1394) تهیه شده و برای تحلیل از نرم افزارهای SPSS و Smart PLS استفاده گردید. در اولویت بندی ابعاد حکمرانی تعالی گرا، اولین اولویت، التزام به رعایت قانون است و حساب پس دهی و پاسخگویی، عدالت گرایی فراقانونی، اخلاق گرایی فراقانونی، صمیمیت و پرهیز از سلطه جویی و مسئولیت پذیری و هدف گرایی به ترتیب اولویت های دوم تا ششم را به خود اختصاص داده اند. ضمناً بیشتر پاسخ دهندگان بر این نظر توافق داشته اند که مؤلفه ها با بعد موردنظر تناسب دارد و از جامعیت برخوردار است. ابعاد، مؤلفه ها و شاخص ها به درستی، حکمرانی تعالی گرا در راستای ارتقای سلامت نظام اداری را می سنجند و با استفاده از نرم افزار pls، روایی، پایایی و تحلیل عاملی تأییدی شاخص ها تأیید شد.

در ایران برنامه های حکمرانی کمتر موفق عمل کرده است و استقرار حکمرانی تعالی گرا به عنوان روشی بومی در برنامه ریزی ازجمله این تلاش هاست. صاحب نظران بر این اعتقادند که این حکمرانی می تواند در توسعه کشور دخیل باشد. لذا این پژوهش با ارائه الگویی جهت ارزیابی حکمرانی تعالی گرا با منطق شهدا به روش کیفی با هدف کاربردی و توسعه ای و به صورت توصیفی نگارش یافته است؛ به گونه ای که بر این اساس به روش کتابخانه ای، اسنادی و رصد پایگاه های الکترونیکی در باب ارزیابی سیستم حکمرانی تعالی گرا وصیت نامه شهدا در باب سخنرانی ها مبنای مطالعه قرار گرفت و با انجام مصاحبه های نیمه ساختاریافته و فرآیند روش تحلیل تم از مجموع 319 کد اولیه و 38 کد فرعی 3 کد اصلی مدل ارزیابی حکمرانی با منطق شهدا ترسیم گردید. نتایج احصاء شده پژوهش حاکی از این است که حکمرانی تعالی گرا با منطق شهدا در نظام حکمرانی فعلی موثر است. و نتایج تحقیقات بیانگر این مهم است که ادارات و وزارت خانه ها با ایجاد، تقویت شاخص های احصا شده به دنبال ارزیابی و اجرای حکمرانی تعالی گرا با منطق شهدا باشند.

هدف پژوهش، تصویرپردازی از حکمرانی تعالی گرا در پرتو اندیشه ها و ملاحظات فرماندهان و کارگزاران شهید بود. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی است و داده ها به صورت کیفی، با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و روش اسنادی و براساس نمونه گیری هدفمند،  وصیت نامه 18 فرمانده شهید که  امکان دسترسی به آن ها میسر بود، گردآوری شد و مفاهیم بر اساس روش تحلیل تم، کدگذاری و دسته بندی شد و درنهایت مدل پژوهش ترسیم گردید. بر اساس یافته ها، 133 مفهوم اولیه حاصل شد و مفاهیم در قالب 51 کد فرعی و 12 کد اصلی، شامل میزان ثبات ویژگی ها و استحکام شخصیت و رفتارهای قابل پیش بینی، اهتمام به اجرای تعهدات فردی و اجتماعی بدون تظاهر و ریا، حسن سوابق قومی و اجتماعی، التزام به رعایت قانون اساسی و اطاعت از سلسه مراتب قانونی در ارتباط با ولایت فقیه، توسعه مدیریت خویشتن و مقید بودن به عمل درست و خودکنترلی، برخورداری از قابلیت های اکتسابی مفید و مؤثر در انجام وظایف انسانی بر مدار وظیفه، قابلیت های جسمانی کاربردی بر مدار وظیفه، درک درست و تحلیل چگونگی مواجهه با چالش ها و عبور از بحران های گوناگون در مسیر اهداف ملی، توسعه دانش و اندیشه مبتنی بر خرد و عقلانیت، پرهیز و عدم توجه به تجملات در میدان عمل، ارتباطات مؤثر و مفید مبتنی بر مقررات و اخلاق، باورمندی به تغییرات بنیادین مبتنی بر امر حکمرانان و مدیران به معروف و نهی حکمرانان و مدیران از منکر دسته بندی شد. امید است که توجه به کدهای حاصل شده، به حکمرانی تعالی گرای برگرفته از آموزه های دینی کمک کند.

هدف این تحقیق، تعریف ارائه حکمرانی تعالی گرا از منظر سردار سرتیپ پاسدار شهید حاج حبیب لک زائی در حوزه های مدیریت بود. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی است و داده ها به صورت کیفی، با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و روش اسنادی و وصیت نامه شهید لک زایی گردآوری شده است. روش به کار رفته در این پژوهش رویکرد کیفی با روش تحلیل تم است که هستی شناسی آن تحت زیست طبیعی و معرفت شناسی تعاملی و غیراثبات گرایی است. جهت تعیین اعتبار آن از روش سنجش روایی استفاده شد. بر اساس نتایج، آثار شهید لک زایی دارای 190 مفهوم (کد اولیه)، 51 کد فرعی و 20 کد اصلی است. کدهای اصلی شامل بینش، نگرش و ارزش، تصمیم گیری و تصمیم سازی، شایسته سالاری تعالی گرا، ارتقاء دانش و یادگیری تعالی بخش، عدالت محوری تعالی گرا، مدیریت عملکرد تعالی گرا، سامانه های پویا و مشترک المنافع، پاسخگویی تعالی گرا، آینده اندیشی تعالی گرا، نظارت و ضرورت خودسازی، جو سازمانی تعالی گرا، ایمان به خدا، سبک زندگی تعالی گرا، زمینه سازی ظهور، تحول خواهی تعالی گرا، مدیریت تعالی گرا، مشارکت تعالی گرا، الگوبرداری ارزشمند، هوش اجتماعی و تعهد تعالی گرا از منظر این فرمانده شهید است. توجه به این مفاهیم و عوامل، ضمن تزکیه نفس و خودسازی معنوی و تقویت معنویت در مسئولین به کارایی و اثربخشی فعالیت ها در چارچوب موازین اسلامی نیز کمک خواهد کرد و می تواند نقش حساسی در ترمیم حکمرانی فعلی کشور داشته باشد و فعالیت ها و دستاوردهای مستمر آینده را در سطوح عالی ارتقاء دهد.