مجتبی جعفرزاده

هدف: پژوهش حاضر بر آن بود تا الگوی مسئولیت اجتماعی دانشگاهی مبتنی بر گفتمان انقلاب اسلامی و با تکیه بر اندیشه مقام معظم رهبری را کشف نماید، تا الگویی برای دانشگاه های جمهوری اسلامی در راستای نقش آفرینی موثر در جامعه اسلامی ایرانی فراهم کند و نیز زمینه ساز ایجاد ابزاری اثربخش برای تقویت نظام حکمرانی جمهوری اسلامی ایران با محوریت دانشگاه ها باشد؛ روش: در این راستا از روش نظریه پردازی داده بنیاد با رویکرد نظام مند استفاده شد و داده ها از تحلیل بیانات، پیام ها و نامه های مقام معظم رهبری در حوزه دانشگاه استخراج گردید. یافته ها: نتایج تحلیل داده ها نشان داد که مقوله های اصلی (20 مقوله) حول محور «نقش آفرینی دانشگاه در تحقق پیشرفت اسلامی ایرانی» سازمان دهی شده اند. این مقوله ها در ارتباط با شرایط علی، زمینه ای و مداخله گر و با تمرکز بر راهبردهای کنش و پیامدهای نقش آفرینی دانشگاه در این چارچوب، به الگویی منسجم تبدیل شده اند. نتیجه گیری: الگوی ارائه شده می تواند به عنوان راهنمایی برای دانشگاه های جمهوری اسلامی ایران جهت ایفای نقش مؤثر در پیشرفت جامعه اسلامی ایرانی و تقویت نظام حکمرانی استفاده شود.

پژوهش حاضر با هدف تبیین چشم انداز پذیرش کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری از منظر امنیت فرهنگی برای جمهوری اسلامی ایران انجام شد و به دنبال آن بود تا راهبرد مناسب در قبال پذیرش این کنوانسیون متناسب با نیازهای روز جامعه ایران با محوریت کشف ابعاد مؤثر بر امنیت فرهنگی در این کنواسیون را ارائه کند. در این راستا نخست منابع موجودی که به ابعاد کنوانسیون برن در ایران پرداخته بودند شناسایی و 330 مورد از مضامین و استدلال های موافقان و مخالفان این کنوانسیون از بستر این منابع استخراج شدند. در ادامه مضامین مستخرج در قالب پانزده مضمون فراگیر با رویکرد تحلیل مضمون دسته بندی شدند و به عنوان زیربنایی برای بررسی توصیفی و تحلیلی چشم انداز پذیرش کنوانسیون برن برای جمهوری اسلامی از منظر امنیت فرهنگی قرار گرفتند. در این راستا نظرات موافقان و موافقان با رویکرد امنیت فرهنگی در هفت بعد دسترسی فرهنگی، مصرف و سرانه فرهنگی، مقاومت در برابر امپریالیسم فرهنگی، حفاظت از منافع ملی، استقلال و خودکفایی فرهنگی، نوآوری و خلاقیت، و نیز مباحث فقهی ناظر به پذیرش کنوانسیون برن بررسی شد. در نهایت جمع بندی آن شد که در شرایط حاضر کشور، پذیرش کنوانسیون برن با تقویت هویت ملی، ممانعت از تهاجم فرهنگی، تأمین منافع ملی و تقویت حکمرانی و اقتصاد فرهنگی کشور می تواند در تحقق امنیت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نقش مؤثری ایفا کند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل کلیدی موفقیت برای تحقق دانشگاه اسلامی و مدلسازی این عوامل در راستای تعیین الگوی مطلوب این عوامل کلیدی برای تحقق مرجعیت علمی دانشگاه اسلامی، با تمرکز بر دانشگاه امام صادق (ع) انجام شد. روش: در این راستا با تحلیل مضمون داده های مستخرج از بیانات و پیام های مقام معظم رهبری، منابع کتابخانه ای و مصاحبه با 11 نفر از خبرگان، 231 مضمون اولیه در 13 مضمون سازمان دهنده به عنوان عوامل کلیدی موفقیت در 3 مضمون فراگیر دسته بندی شدند و پس از آن، سطح بندی مؤلفه ها با تکنیک مدلسازی ساختاری تفسیری (ISM ) مبتنی بر نظر 13 نفر از خبرگان انجام شد. یافته ها: در نهایت مدل سه سطحی از عوامل کلیدی موفقیت شکل گرفت که برای ارائه تحلیل های بیشتر و ارائه راهبردهای مناسب به مدیران دانشگاهی، تحلیل قدرت نفوذ و میزان وابستگی نیز بر روی مؤلفه ها انجام شد و مؤلفه ها مبتنی بر میزان نفوذ و وابستگی در 4 دسته مؤلفه های خودمختار، وابسته، مستقل و پیوندی قرار گرفتند. نتیجه گیری: براساس نتایج پژوهش لازم است تا برای موفقیت در تحقق مرجعیت علمی دانشگاه امام صادق (ع) بیشترین توجه به مؤلفه های با بیشترین ضریب نفوذ شامل «برنامه ریزی راهبری» و «ایجاد سیستم های مدیریتی دقیق» که در پایه ای ترین سطح مدل قرار داشتند معطوف گردد.

صنایع رسانه ای خلاق این ظرفیت را دارند تا نقش هایی فراگیرتر از صِرف تولید محصولات برای کسب سود، در پیشرفت تولید ملی ایفا کنند. از این رو مسئله اصلی پژوهش حاضر شناسایی ظرفیت ها و تعیین اولویت بهره برداری از این ظرفیت ها در پیشرفت تولید ملی، برای هریک از بازیگران شاخص تولید ملی در ایران است. برای این منظور ابتدا 9 بازیگر اصلی تقویت کننده تولید ملی و وظایف آنها به وسیله منابع کتابخانه ای و مصاحبه با 11 نفر از خبرگان مربوط شناسایی شدند. سپس ظرفیت های صنایع خلاق رسانه ای در ایران نیز به روش تحلیل مضمون در 3 مضمون فراگیر، 12 مضمون سازمان دهنده و 138 مضمون پایه از میان منابع کتابخانه ای و 10 مصاحبه با خبرگان استخراج شدند. برای ارزیابی تأثیر این ظرفیت ها بر پیشرفت تولید ملی، نخست وزن هر بازیگر از طریق پرسشنامه مقایسات زوجی مشخص شد و پس از آن تأثیر هریک از ظرفیت ها بر هر بازیگر در قالب پرسشنامه و مبتنی بر نظر 16 نفر خبرگان و با استفاده از تکنیک تاپسیس شناسایی و اولویت هر ظرفیت مشخص گردید. در نهایت مشخص شد که 5 اولویت برتر ظرفیت های صنایع خلاق رسانه ای برای پیشرفت در تولید ملی ایران به ترتیب عبارت اند از: ارتباطی تعاملی، الگوسازی، نظارتی، انسجام بخشی و تبلیغی ترویجی که در صورت بهره برداری از آنها می توان موجبات پیشرفت تولید ملی در جمهوری اسلامی ایران را در بعد نرم افزاری بیش از پیش فراهم کرد. 

پژوهش حاضر با بررسی دقیق مفاهیم مرتبط با نفی سبیل کفار بر مومنین و همچنین مفاهیم علمی و دینی سیاستگذاری با هدف ارائه الگویی از سیاستگذاری فرهنگی متناسب با بستر انقلاب اسلامی با تکیه بر آرا امام خمینی(ره) انجام گرفت. این پژوهش بر مبنای روش شناسی توصیفی-تحلیلی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای به مسئله پرداخته است. در دیدگاه امام خمینی(ره) قاعده نفی سبیل علاوه بر بعد تشریعی، بر بعد تکوینی نیز دلالت دارد و از این رو موجب شکل گیری دو جنبه تکوینی و تشریعی در سیاستگذاری فرهنگی جمهوری اسلامی شده که حکومت اسلامی و مردم باید به صورت توامان در امور مربوط به آن مشارکت داشته باشند. با تحلیل و بررسی دیدگاه های ایشان مشخص شد که بعد تشریعی برای نفی سبیل کفار در سیاستگذاری مشتمل بر دو جنبه ایجابی و سلبی است که در جنبه ایجابی محور اصلی اقدامات حکومت اسلامی نهادسازی، وحدت بخشی به سیاست های فرهنگی، فرهنگ سازی و فعالیت های فراملی و محور اقدامات مردم انتخاب و پشتیبانی از قانونگذاران و مجریان صالح و امر به معروف جهت گسترش اقدامات تربیتی و توسعه سیاست هایی است که از تسلط کفار جلوگیری کند؛ جنبه سلبی نیز با گفتمان سازی شکست ناپذیری اسلام و دشمن شناسی از سوی حکومت اسلامی و نهی از منکر از سوی مردم، برای ایجاد و گسترش استقلال متمرکز است. نتیجه سیاستگذاری فرهنگی صحیح در بعد تشریعی باید رفع موانع برای تحقق بعد تکوینی باشد که به سبب تحقق بعد تکوینی نفی سبیل در سیاستگذاری، نصرت الهی و پیروزی نهایی ظهور می یابد که این ظهور چرخه ای ایجاد میکند که باعث تقویت سیاست های بعد تشریعی نیز میشود.

سوال اصلی(یا هدف اصلی):سوال اساسی پژوهش حاضر این است که دانشگاه اسلامی چه کارکردهایی دارد و میزان اهمیت و عملکرد هریک از این کارکردها برای تحقق دانشگاه اسلامی با محوریت دانشگاه اسلامی امام صادق (ع) به چه صورت است. روش پژوهش:از اینرو کارکردهای دانشگاه اسلامی با تحلیل مضمون منابع مختلف از قبیل بیانات و پیام های امام خمینی (ره)، مقام معظم رهبری، سند دانشگاه اسلامی، اسناد بالادستی دانشگاه امام صادق(ع) شناسایی شده و پس از آن با استفاده از تکنیک تحلیل اهمیت-عملکرد، به ارزیابی مولفه های استخراج شده پرداخته شد. یافته ها: بدین وسیله با شناسایی 161 عبارت در مورد کارکردهای دانشگاه اسلامی از منابع ذکرشده، 18 مضمون سازماندهنده در چهار مضمون فراگیر شناسایی و استخراج شدند که این 18 مضمون در نهایت به وسیله 23 نفر از خبرگان حوزه دانشگاه اسلامی در دانشگاه امام صادق(ع) با رویکرد اهمیت-عملکرد مورد ارزیابی قرار گرفتند تا میزان تطابق دانشگاه امام صادق(ع) با کارکردهای شناسایی شده دانشگاه اسلامی مشخص شود. در نهایت مولفه های مورد ارزیابی ذیل 4 راهبرد کلی دسته بندی شدند که این راهبردها عبارت بودند از لزوم توجه حیاتی، تداوم وضعیت عالی موجود، دارای اولویت پایین و ناحیه قابل کاهش که مدیران دانشگاه های اسلامی بخصوص دانشگاه امام صادق(ع) باید اقدامات خود را متناسب با هر یک از راهبردهای بیان شده جهت دهی کرده تا بتوانند بهترین عملکرد دانشگاه اسلامی را به منصه ظهور بگذارند.

فرماندهی و مدیریت در دوران دفاع مقدس، گنجینه ای ارزشمند و مملو از دانش ها، تجربه ها و نوآوری ها بوده که حفظ، نگهداری و اشاعه آن، امری مهم و ضروری است. از جمله بخش های مهم این گنجینه ی گران بها، تجربه های حاصل از مدیریت موفق و اثربخش فرماندهان شهید دفاع مقدس است که در صورت استخراج و بهره برداری صحیح از آن ها، می توان به الگوهای ارزش محور و بومی برای اداره سطح خرد و کلان کشور دست یافت. به منظور مستند سازی تجربه ها و کشف اصول مدیریتی حاکم، مشکلاتی همچون نبود روش های شناخته شده مستند سازی، تجربه نگاری ناقص، عدم شناخت از فرآیند تبدیل دانش ضمنی به دانش آشکار و حتی عدم اطلاع از نحوه مستند سازی وجود دارد؛ مسئله اصلی این پژوهش، عدم وجود الگوی روش شناختی برای مستند سازی دانش و تجربه فرماندهی و مدیریت شهدای دفاع مقدس است. پژوهش حاضر از حیث هدفِ کلان بنیادی، از نظر منطق استقرایی، از نظر رویکرد کیفی و از نظر گردآوری داده ها به صورت چند روشی انجام شد. به منظور طراحی الگوی روش شناختیِ مستند سازی، 20 مصاحبه کیفی و 25 گروه کانونی با اعضای 5 تا 8 نفر انجام شد. نمونه گیری این پژوهش به صورت هدفمند بوده و تحلیل داده ها با روش تحلیل مضمون صورت می گیرد. سرانجام، با تجزیه وتحلیل یافته های حاصل از پژوهش، ابعاد الگوی روش شناختی برای مستند سازی دانش و تجربه های مدیریت و فرماندهی شهیدان دفاع مقدس شناسایی شد؛ این ابعاد شامل بعد فرآیندی، بعد اجرایی، بعد نظارتی و بعد زمینه ای ( محیطی) است.

 هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت هیئات مذهبی دانشگاهی، به مثابه یکی از مسئولیتهای اجتماعی دانشگاه اسلامی انجام شد. روش: پس از شناسایی عوامل تشکیل دهنده هیئات مذهبی دانشگاهی از طریق مطالعات اسنادی و مصاحبه، با رویکرد تحلیل اهمیت- عملکرد سعی در ارزیابی عملکرد این هیئات شد و در مرحله اول 25 عامل تشکیل دهنده هیئات دانشگاهی در چهار محور، دسته بندی و سپس وضع موجود و مطلوب هر یک از عوامل به وسیله نظرخواهی از 47 نفر از خبرگان این حوزه، ارزیابی شد. یافته ها: مؤلفه های شناسایی شده ذیل چهار راهبرد کلی ذیل دسته بندی شدند: لزوم توجه حیاتی، تداوم وضعیت عالی موجود، دارای اولویت پایین و ناحیه قابل کاهش، که مدیران هیئات دانشگاهی را ملزم می کرد اقدامات خود را متناسب با هر یک از راهبرد های بیان شده جهت دهی کنند. نتیجه گیری: در حال حاضر برای بهبود وضعیت هیئتهای مذهبی دانشگاهی، بیشترین توجه باید معطوف به وجود عالم ربّانی، نظام تربیت خادم و استفاده از ظرفیت هیئات برای مسائل روز باشد.