مطالب مرتبط با کلیدواژه

متنبی


۱.

سفر از دیدگاه منوچهری و برخی از شاعران عرب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد ۱۳۸۳ شماره۳

کلیدواژه‌ها: سفر ابونواس بحتری منوچهری متنبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۰۳
انسان برای رفع نیازهای روحی و جسمی خود از جمله شناخت راز هستی و حیات جاوید ، کسب دانش و تجربه ، دست یافتن به زندگی آرمانی معنوی و مادی ، و حتی مدح ممدوح ، دیدار محبوب ، شکار و ... بارها و بارها سفر خشکی و دریا را تجربه کرده است . در همه این سفرها آنچه به عنوان سه رکن اصلی به چشم می خورد انگیزه ، مسیر و وسیله سفر است . متناسب با این سه رکن ، فرهنگ سفر در اقوام و ملل گوناگون با یکدیگر متفاوت می شود . اما گاه ، به دلایل متعدد و مختلف ، همسانیهایی رخ می دهد . در مقاله حاضر به بررسی این همسانیها در شعر منوچهری و برخی از شاعران عرب بویژه متنبی ، از سه زاویه انگیزه . مسیر و وسیله سفر ، پرداخته شده است .
۲.

متنبی در دربار سیف الدوله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد ۱۳۸۳ شماره۴

کلیدواژه‌ها: سیف الدوله متنبی حمدانیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۰۱
متنبی از مشهورترین شاعران عرب است که از سده چهارم هجری به بعد آوازه اش در میان مردم همه گیر شد . وی علم و ادب را در عراق و شام نزد بزرگان آن دیار فرا گرفت و سپس به برخی شهرهای عمده شام رفت و به دربار امیران آن مناطق پیوست و مدحشان گفت ولی از نزد هیچ کدام طرفی نیست تا اینکه در حلب به سیف الدوله می پیوندد که امیری شاعر ، ادیبی شجاع ، ناقدی شعر شناس و کریمی گشاده دست است . متنبی که آرزوهای دست نیافته خود را در این امیر می بیند ، زبان توانمند خود را به مدح وی می گشاید و سیف الدوله با سرازیر کردن دینارهای طلا و با بالا بردن شان و منزلت این شاعر ، او را در جایگاهی قرار می دهد که وی مدتها آرزوی آن را می داشت ...
۳.

مقایسه سبکی هجویات در دو دیوان خاقانی و متنبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی ۱۳۸۷ شماره ۵۸

کلیدواژه‌ها: خاقانی سبک شناسی هجو متنبی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه ادبیات تطبیقی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات طنز هجو و هزل
تعداد بازدید : ۳۱۶۷ تعداد دانلود : ۲۲۱۸
هجو از فروع ادب غنایی به شمار می رود و مانند هرگونه ادبی دیگر دارای ویژگی های سبکی خاصی است که آن را از گونه های دیگر جدا می کند (پارسا 57:1385). بررسی ویژگی های سبکی هریک از این گونه ها می تواند در تبیین ارزش ادبی و فهم ساختار آن مؤثر باشد. پژوهش حاضر در حوزه ادبیات تطبیقی و با هدف بررسی وجوه اشتراک و افتراق سبکی هجویات خاقانی و متنبی صورت گرفته است. روش پژوهش کتابخانه ای است و داده ها با استفاده از شیوه تحلیل محتوا بررسی شده است. جامعه آماری این پژوهش، دو دیوان خاقانی و متنبی است. انتظار می رود نتیجه تحقیق بتواند به فهم بهتر هجو و سبک شناسی آن کمک کند و زمینه مطالعه و شناخت بهتر را در حوزه ادبیات تطبیقی ـ به ویژه هجو ـ فراهم آورد.
۴.

ابوالعلای معزی کیست و چه می اندیشد

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه فرهنگ و ادب سال دوم بهار و تابستان ۱۳۸۵ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: متنبی س‍ق‍ط ال‍زن‍د ابوالعلای معری ریاضت و پرهیز قدرت شاعری اعتقاد و بی اعتقادی معری و خیام معری و شوپن هاور حکمت ابوالعلا الزومیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۷۵ تعداد دانلود : ۹۶۳
در سال 263 ه.ش در معره النعمان در خاندانی اصیل از دودمان تنوخ کودکی زاده شد که او را محمد نامیدند. او بعدها به ابوالعلا نامور گشت. در سه سالگی به بیماری آبله دچار شد که این بیماری به نابینایی وی انجامید. مقدمات را در معره، نزد پدر آموخت، سپس برای دانش آموختن به حلب رفت. در زمان حکومت سیف الدوله حمدانی در آن شهر، کانون علم و دانش گرم بود. او از محضر دانش مندان بهره ها...
۵.

با متنبی در دیوانش(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: ادبیات فارسی دانشگاه آزاد خوی پاییز و زمستان ۱۳۸۷ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: دیوان تاریخی موضوعی متنبی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب شعر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب کلیات ادباء
تعداد بازدید : ۳۶۹۶ تعداد دانلود : ۱۲۵۷
از آنجایی که نگارنده مقاله، اخیرا یک طرح تحقیقاتی درباره دیوان متنبی تحت عنوان «بررسی استعاره و تمثیل در دیوان متنبی» انجام داده است و در این تحقیق تمام دیوان را بیت به بیت از نظر گذرانده است و ابیاتی را که به نظر وی دارای استعاره و تمثیل بوده است استخراج کرده است و هر بیت را ابتدا به فارسی شرح داده، سپس وجوه بلاغی آن را بررسی کرده است و برای این امر بدیهی است که به بسیاری از شروح دیوان مراجعه کرده است، لذا دریافته است که اشعار متنبی را از دو جهت می توان بررسی کرد: 1- تاریخی 2- موضوعی.هرچند دیوان متنبی بارها به عربی شرح داده شده است و مقالات زیادی پیرامون آن نوشته شده است ولی برای آشنایی بیشتر با بازتاب مسایل تاریخی و بلاغی در شعر متنبی ضروری می نماید که مقالاتی هم در این زمینه نوشته شود تا این شاعر بزرگ بیش از پیش به اهل ادب معرفی گردد.در این مقاله اشعار متنبی از این دو جهت بررسی می شود ولی چون برای ذکر شواهد زیاد، در این مقاله مجالی نیست، تنها به ذکر یک یا دو مورد اکتفا می شود وگرنه پر واضح است که برای هر مورد چندین نمونه می توان ذکر کرد.
۶.

مفاهیم شعر تازی در سایه غزلیات حافظ (عنوان عربی: مفاهیم القصائد العربیة فی ظل غزلیات حافظ الشیرازی)

نویسنده:
منبع: ادبیات تطبیقی جیرفت زمستان ۱۳۸۷ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم حافظ ادب پارسی بوصیری متنبی القرآن الکریم حافظ الشیرازی المتنبی البوصیری الأدب الفارسی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات غنایی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه ادبیات تطبیقی تطبیق ادبیات فارسی و ادبیات عرب
تعداد بازدید : ۱۵۲۱ تعداد دانلود : ۷۹۰
معمولا تحلیل گران ادبیات تطبیقی دادوستدهای ادبی را در پژوهشهای سنجشی کاملا لمس می کنند، و به طور کلی، این پژوهشگران، ارتباط با زبانهای گوناگون و متون زبان مبدا را ترجیح می دهند و در نتیجه گیریهای ترجمه شده با دیده تمسک و تردید مینگرند.در این میان، شاهد آن بوده ایم که شعرای پارسی سرای غالبا با متاثر شدن از زبانی دیگر، اندیشه های خود را در آن قالب و سبک می سرایند؛ و از آنجاکه زبان مورد توجه آن زمان، عربی بوده، شعرا با وزنها و بحور آن آشنا شدند و قصاید و غزلهای زیبایی سرودند و این مایه مباهات ادب پارسی است که بدانیم حافظ و سعدی از این قاعده مستثنا نبوده و از همین سبک ملمات تا تکبیتی با یک مطلع اقتباس و تضمین کرده اند و با بهره گیری از نماد مذهبی و اسلامی و مفاهیم اخلاقی، ابیاتی خاص سرودند که نمونه هایی از آنها را به بررسی می گذاریم.چکیده عربی: یدرک باحثو الأدب المقارن الأخذ والعطاء فی الدراسات المقارنة بکل وضوح ویفضل هؤلاء الباحثون فی تعاملهم مع مختلف اللغات وشتی النصوص، لغة المبدأ فی الغالب کما ینظرون إلی النتاجات المترجمة بنظرة التحقیق والتردید.والشعراء الفرس کانوا فی الغالب یتأثرون بلغة أخری لینشدوا أشعارهم بأسالیب تلک اللغة وأشکالها ولاشک أن اللغة العربیة کانت اللغة السائدة فی عصر حافظ الشیرازی. حیث إن شعراء هذا العصر بعد تعرفهم علی الأوزان والبحور أنشدوا بعض القصائد والغزلیات الرائعة الجمیلة ویتباهی الأدب الفارسی بوجود شاعرین کبیرین هما سعدی وحافظ إذ أنشدا الملمعات إلی جانب اقتباسهما وتضمینهما للتراث العربی لیصبا ذاک فی أبیات جمیلة بالعربیة. فتمسک حافظ الشیرازی ببعض الرموز الدینیة والإسلامیة والمفاهیم الأخلاقیة لینشد أبیاتا فریدة حاولنا دراسة نماذج منها فی هذه العجالة.
۷.

مولوی و متنبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ پاییز و زمستان ۱۳۸۶ شماره ۶۳ و ۶۴

کلیدواژه‌ها: مولوی تضمین امثال و حکم متنبی همسان گویی اثرپذیری

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات شخصیت ها[زندگینامه ها؛ اندیشه ها و..]
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی عرفان ادبی
  3. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه ادبیات تطبیقی تطبیق ادبیات فارسی و ادبیات عرب
تعداد بازدید : ۲۹۲۷ تعداد دانلود : ۱۴۵۶
نگارنده در مقالة حاضر پس از ارائه مستندات تاریخی در خصوصِ علاقة مولوی به اشعار متنبی، با مروری بر آثار وی ـ اعم از مثنوی معنوی، دیوان شمس، فیه ما فیه، مجالس سبعه، و مکتوبات ـ نشان داده است که مولوی در موارد بسیاری یا عبارات متنبی را تضمین کرده، یا مضامین شعر او را در آثار خود نمایانده، و یا دست کم با او هم سخن بوده و چون او، گفته های حکمت آمیز را در آثار خود گنجانیده است.
۸.

روان کاوی ذهنیتِ ادبی عرب در توصیف شعب بوان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: وصف متنبی شعب بوان ادب عرب نقد روان کاوانه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای روانشناسی نقد روان شناختی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات جهان شاعران
  3. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای علوم طبیعت و عناصر طبیعی در ادبیات
تعداد بازدید : ۱۹۶۵ تعداد دانلود : ۹۲۲
وصف در ادب جاهلیِ عرب، همواره از برجستگی های هنری و بلاغیِ آن بوده است و وصفِ مناظر طبیعت نیز پس از پراکندگی مسلمان در دیگر سرزمین های فتح شده، بیشتر پسندیده ی ذوق عرب گشت. هرچقدر که «شعبِ بوان» در گستره ی تاریخ و ادب ایران گمنام مانده باشد، برعکس در نوشته های عربی، به عنوان یکی از چهار بهشت گیتی، بسیار سرشناس و به یادماندنی گشته است. توصیف تماشاگران شعبِ بوان، خبر از خوشنامی این گذرگاه کهن نزدِ جغرافی دانان و جهانگردان مسلمان می دهد؛ تا جایی که زیبایی دره به عنوان موضوعی ادبی، سرچشمه ی انگیزش و الهامِ بسیاری از ادبای عرب شده است. در نوشتار حاضر، از طریق نقد روان کاوانه و از دریچه ی ذهنیت ادبی عرب، به تحلیل مجموع تصاویری خواهیم پرداخت که در آن عناصر طبیعت و جغرافیای شعبِ بوان را با شیوه های خیال انگیزِ و مکانیسم های رویاپردازانه توصیف نموده اند؛ سعی ما بر آن است تا از روی آن عناصرِ خیال و رویا ، پاسخ روان شناسانه ی درستی درباره ی رویکردِ یکسویه-ی ادبای عرب به موضوع، ارائه دهیم.
۹.

مبالغه و اغراق در مدایح متنّبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ۱۳۸۰ شماره ۱۵۸ و ۱۵۹

کلیدواژه‌ها: مدح مبالغه اغراق شجاعت متنبی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب شعر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب کلیات ادباء
تعداد بازدید : ۲۰۵۶ تعداد دانلود : ۹۰۳
در اصطلاح اهل ادب مدح یعنی وصف و ستودن شاعر ممدوحش را به صفات و فضایل پسندیده ‘ مدح و ستایشگری یکی از صفات فطری و ذاتی انسان بوده و انگیزه او را از پرداختن به ستایشگری از گذشته تاکنون در چهار عامل (اعجاب‘تشکر‘رهبت‘تکسب)خلاصه کرده اند. متنبی یکی از شاعران مدیحه سرا و نامدار عصر عباسی است که دراین فن گوی سبقت را از دیگر حریفان ربوده است . البته مدایح او بیشتر به خاطر کسب مقام و ثروت بود ه است . از بارزترین ویژگیهای مدایح متنّبی مبالغه و اغراق می باشد ‘ او در مدایح خود به وصف و مدح فضایل معنوی نظیر(شجاعت‘جود‘قدرت ‘علم و تدبیر و...)بیشتر توجه داشته تا فضایل مادی و ظاهری مانند (جمال و زیبایی ظاهری ‘بسیاری ثروت ‘ فامیل ‘ فرزندان و...) مانند این بیت که در وصف جود و شجاعت محمد بن زریق طوسی با مبالغه و اغراق گفته است: (دیوان متنبی ‘ ج 2 ص 193 ) و لحظت انمله فسلن مواهبا و لمست منصله فسال نفوسا از سرانگشتان ممدوح من جود و بخشش جاری است و از دم تیغش خون دشمنان .
۱۰.

مقایسه میان متنبی مشرق ومتنبی مغرب (ابواطیب احمدبن الحسین و ابن هانی اندلسی )(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ۱۳۸۱ دوره ۱ و ۲

کلیدواژه‌ها: مقایسه متنبی ابن هانی اندلسی فنون شعری

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب شعر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب کلیات ادباء
تعداد بازدید : ۱۲۳۹ تعداد دانلود : ۹۷۰
ادبیات تطبیقی یکی از زمینه های نو و شوق انگیز است ومقایسه میان شخصیت ها و شاعران ممتاز در پهنه ی ادبیات عربی منافع فراوانی را در بر دارد. اما متنبی یکی از شاعران برجسته ی مشرق زمین است. و ابن هانی اندلسی نیز یکی از شعرای مشهور مغرب زمین که به متنبی غرب شهرت دارد هر دو هم عصر بوده و ابن هانی متاثر از متنبی بوده است. اما در این مقاله سعی شده تا میان خصوصیات فکر ی واخلاقی ونیز دواوین این دو شاعر مقایسه ای جامع شامل صورت پذیرد که به ترتیب عبارت است : از دلایل انتخاب موضوع‘ سابقه تحقیقات انجام شده ‘ بررسی چگونگی وضعیت سیاسی و اجتماعی نیمه ی اول قرن چهارم هجری در شرق و غرب ممالک اسلامی و سپس خلاصه ای از زندگی این دو شاعر به همراه برجسته ترین ممدوحان آنها و در ادامه چگونگی مقایسه بررسی دیوان دو شاعر از این جنبه اختصاص یافته و آنگاه مهم ترین قسمت‘ یعنی ‘ بررسی ومقایسه ای فنون شعری این دو شاعر با یدگیگر که اصلی ترین مرحله ی تحقیق را تشکیل می دهد فنونی شامل مدح‘ غزل ‘ فخر ‘ رثاء ‘ وصف ‘ هجو و حکمت و به لحاظ اهمیت قرآن و تاثیر آن بر ادبیات عرب فصل پایانی به ذکر ابیاتی چند در این ارتباط پرداخته شده و در نهایت نتیجه گیری کلی از تمامی مباحث به عمل آمده است.
۱۱.

معانی غنایی مشترک در شعر ناصر خسرو و متنبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادب غنایی دوره نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۱۷

کلیدواژه‌ها: ادبیات تطبیقی قصیده ناصر خسرو متنبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸۱ تعداد دانلود : ۷۱۵
یکی از شعرای برجسته ی عرب که دیوان وی، بویژه به دلیل اشتمال آن بر مسائل و مفاهیم فلسفی و حکمی و تمثیل های متنوع، همیشه مورد توجه شاعران زبان فارسی و همچنین در حوزه ی آموزش های ادبی، همواره مدار بحث و فحص اهل ادب بوده، متنبی شاعر مشهور قرن چهارم هجری است. فرضیه ی این پژوهش آن بوده که ناصر خسرو، هم بنابر سنت های آموزشی رایج در عصر خویش و هم به دلیل تعلقش به طبقه ی دیوانیان که چنین شغل و منصبی در آن عهد، توغل و تبحر در ادب عربی را اقتضا می نموده، بی شک با شعر متنبی آشنایی داشته است. این تحقیق نشان می دهد که تعدادی از مضامین شعر ناصر خسرو را می توان مقتبس از دیوان متنبی و حاصل آشنایی وی با شعر این شاعر عرب دانست.
۱۲.

نشانه های خودشیفتگی در فخریات و زندگی متنبّی (اصل مقاله به زبان عربی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۶

کلیدواژه‌ها: خودشیفتگی متنبی فخر نقد روان شناختی شعر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶۹ تعداد دانلود : ۸۲۵
متنبی ا ز برجسته ترین شاعران عرب ویکی از اثرگذارترین آنان در ادبیات عربی است. وی در موضوعات مختلفی مانند مدح, رثا, فخر و... سخن گفته است، امّا فخر بر شعر او تسلط دارد، به طوری که خواننده می تواند سایه آن را در تمام قصائدش ببیند؛ چه موضوع آن قصیده فخر باشد, چه هجا, چه رثا و ... اما فخر او بر خلاف فخر دیگر شاعران منحصر به خود اوست. شاعر با وجود فراوانی فخر، نه به قومش که به خود افتخار می کند و حتی هنگام مدح ممدوحان از افتخار به خود دست برنمی دارد. بنا بر این، نگارنده این مقاله را بر اساس این فرض بنا نهاده که متنبی، به گونه ای، بیش از حد به خود علاقه داشته و به تکبر و غرور، یا آن سان که روان شناسان تعبیر می کنند، خودشیفتگی دچار بوده است. این مقاله در آغاز واژه خودشیفتگی را از جهت لغوی بررسی می کند؛ سپس به بیان مفهوم آن از دیدگاه روان شناسان می پردازد و نشانه های آن را در مبتلایان به آن بیان می نماید. آنگاه ابیاتی را از اشعار متنبی ذکر می کند که نشان دهنده خودشیفتگی اوست؛ سپس آنها را با رفتارهایی که شاعر در زندگی خود بروز داده، نشان از وجود خودشیفتگی در شخصیت وی است مقایسه می کند . علاوه بر آنچه گذشت، این مقاله با بررسی زندگی متنبی و محیطی که در آن رشد یافته و توانایی هایی که از آن بهره مند بوده است، به توضیح علت رشد خودشیفتگی در او می پردازد . نگارنده نتیجه گرفته که نشانه هایی از خودشیفتگی در متنبی وجود دارد که در بزرگ پنداری خود, تحقیر مردم, نادیده انگاشتن نیاکان خود در فخر, بزرگ جلوه دادن مشکلات, حب بروز, و بی وفایی به ممدوحان نمایان شده است.
۱۳.

ویژگی سبکی فراوانی واژگان (سنجش عملی گزیده قصائد متنبی، إبن هانیء اندلسی و احمد شوقی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۷

کلیدواژه‌ها: سبک شوقی ابن هانیء اندلسی متنبی فراوانی واژگان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه ادبیات تطبیقی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی سبک شناسی مفاهیم کلی سنتی سطح زبانی واژگانی
تعداد بازدید : ۴۱۸۲ تعداد دانلود : ۷۰۲
دایره واژگان به کار رفته در یک نوشتار اعمّ از شعر و نثر، از آشکارترین ویژگی های سبکی آفریننده آن به شمار می آید. کلمات، همان خشت هایی هستند که ساختمان یک اثر ادبی را به وجود می آورند؛ اما روشی که شاعر/ نویسنده در چینش آنها به کار می برد، می تواند منعکس کننده شخصیت ادبی ویژه و وجه تمایز او باشد. تردیدی نیست که این ویژگی تنها یکی از عناصر سازنده سبک شاعر/ نویسنده است، اما می توان با بررسی و ارزیابی آن، پرده از برخی رازهای نگارشی اثر هنری و سبک و سیاق آن برداشت. مقاله حاضر با تکیه بر روشی آماری نشان می دهد که تنوع دایره واژگان در شعر سه شاعر عربی به این ترتیب است که در شعر ابن هانیء بیشترین و در شعر احمد شوقی کمترین گوناگونی یافت می شود و شعرمتنبّی بر مبنای این محاسبه بین آن دو قرار می گیرد. انطباق نتیجه تحقیق بر فرض های مورد نظر نگارنده، کارآیی شیوه آماری به کارگرفته شده را تأیید می کند.
۱۴.

مقایسه ی تطبیقی مقدمات قصاید خاقانی و متنبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شعرپژوهی (بوستان ادب سابق) سال پنجم بهار ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۵)

کلیدواژه‌ها: خاقانی تطبیق تغزل متنبی مقدمات قصاید شکوی حکمت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۷۱ تعداد دانلود : ۹۸۴
از آن جا که مقدمات قصاید عربی در نقد قدما از اهمیت خاصی برخوردار بوده و بزرگانی چون ابن رشیق قیروانی، ابوهلال عسکری، ابن اثیر، ثعالبی و...به نقد این قسمت از قصاید، اهتمام ویژه ای داشته اند، ضروری می نماید در ادبیات فارسی نیز مقدمات قصاید شاعران بررسی شود. در این مقاله مقدمات قصاید خاقانی و متنبی بررسی شده است. روش تحقیق، به شیوه ی توصیفی- تحلیلی و حجم نمونه، کل قصاید دیوان خاقانی و متنبی است. با مطالعه و بررسی مقدمات قصاید دیوان این دو شاعر، مضامینی که در آغاز آن ها آمده، استخراج گردیده و با هم مقایسه ی شده اند. از مقایسه مقدمات قصاید این دو شاعر،چند نکته مستفاد می شود: 1. اهتمام متنبی به مقدمات قصاید خود بیش تر از خاقانی است؛ 2. مقدمات قصاید این دو شاعر بیش تر تقلید و تتبعی از قدما است؛ با این حال، از زیبایی خاصی برخوردارند؛ 3. مقدمات طللی، تغزلی، وصف فراق و شکوا از بیش ترین بسامد در دیوان متنبی برخوردار است؛ 4. در دیوان خاقانی، مقدمه ی وصف، حکمت و توحید و مقدمه شکوا و گلایه بسامد بیش تری دارد.
۱۵.

متنبّی و شاعران پارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن پژوهی ادبی بهار ۱۳۹۲ شماره ۵۵

کلیدواژه‌ها: مضمون تأثیر متنبی شاعر پارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹۱ تعداد دانلود : ۹۲۹
در پهنه ی بی پایان شعر و ادب مشرق زمین، بی گمان یکی از اثرگذارترین شاعران، در طول قرون و اعصار، «متنبّی» بوده است. چرا که «ابوطیّب متنبی» - این شاعر کوفیِ قرن چهارم هجری- نه تنها سخنور صاحب سبکِ بسیار اثرگذاری در طول تاریخ ادب عربی بوده است، بلکه در سخنوران بزرگ پارسی همچون مولوی و سعدی نیز تأثیر نموده است. از این رو به نظر نگارنده - به عنوان مترجم دیوان متنبّی- وی را باید «سرسلسله ی شعرای مشرق زمین» نامید؛ زیرا هیچ شاعر دیگری در هر دو ادب پارسی و عربی بدین حدّ اثرگذار نبوده است و نام و سخن هیچ شاعر عربی به اندازه ی متنبّی در مطاوی متون ادب پارسی نیامده است. در این مقال، به طور اجمال، به تأثیر سبک و سخن متنبی در شعرای بزرگ پارسی- از آغاز تا اکنون- پرداخته شده است.
۱۶.

بررسی تطبیقی اشعار مدحی عنصری و متنبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات تطبیقی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: ادبیات تطبیقی شعر فارسی مضامین مشترک عنصری متنبی شعر تازی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی مدیحه
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه ادبیات تطبیقی تطبیق ادبیات فارسی و ادبیات عرب
تعداد بازدید : ۲۱۲۱ تعداد دانلود : ۱۰۹۰
ابوالقاسم حسن بن احمد عنصری بلخی ، یکی از بزرگترین قصیده سرایان و مدیحه گویان ادب فارسی است . او ملک الشعرای دربار سلطان محمود غزنوی بود و پایه و منزلت وی آنچنان بود که اکثر شعرای آن زمان می بایست به واسطة وی ، قصاید خود را به دربار سلطان محمود معروض دارند . شعر عنصری را در نهایت استحکام و رزانت و متانت دانسته و به خصوص در قصیده و مدیحه سرایی اشعار او را سرمشق شاعران پس از وی پنداشته اند . عنصری با توجّه به آشنایی و اشراف و احاطه بر ادبیات عرب و دواوین شعرای تازی ، بسیاری از مضامین شعری خود را از گویندگان تازی اخذ نموده و در بین شاعران ادب عرب ، بیشترین تأثیر را از متنبی پذیرفته است . این پژوهش بر آن است ، با توجّه به همگونی و همسانی مضامین و تصاویر بسیاری از اشعار عنصری و متنبی ، به برخی از این تصاویر و معانی مشترک در این دو دیوان بپردازد .
۱۷.

تجلّی مضامین کلام امام علی (ع) در شعر متنبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۹

کلیدواژه‌ها: حکمت امام علی (ع) شعر عربی متنبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۳۱ تعداد دانلود : ۱۸۷۶
بینامتنی یا تناص، امروزه از مباحثی است که در تحلیل متون ادبی اهمیت فراوانی دارد. یکی از این متن ها که همیشه، در طی چهارده قرن، به آن مراجعه می شده، سخنان علی (ع) است. این سخنان، مانند یک دایرةالمعارف است. سخنان امام علی (ع)، نمایشی زیبا و دل انگیز از رابطه انسان با خداوند است و ازجمله مباحث آن، الهیات، سلوک، عبادت، دعا، مناجات، نفی دنیاپرستی، حماسه، شجاعت، اخلاق، تهذیب نفس، و اصول و موازین اجتماعی است. ازاین رو هرکس به اندازه توانش می تواند از آن بهره گیرد؛ کسانی که توان علمی، استعداد و هوش بیشتری دارند، بیشتر از دیگران می توانند در آثار خود از کلام امام استفاده کنند. در این میان، شاعران و نویسندگان در ادبیات عربی و فارسی، بیشتر از همه از کلام امیرالمؤمنین (ع) متأثر شده اند. ازجمله شاعران عرب، متنبی است که سحر کلام وی همیشه توجه ادب پژوهان را به خود جلب کرده است. یکی از امتیازات شعر وی، وجود مضامین حکمی است؛ تا جایی که لقب «شاعر حکیم» به وی داده شده است. بدون شک، متنبی از کلام علی (ع)، چه در مضامین حکمی و چه در سایر مضامین، بهره های فراوان برده است. در مقاله حاضر برآنیم تا با ذکر نمونه هایی، چگونگی تجلی مضامین کلام امام (ع) را در شعر متنبی، تبیین و اطلاعات به دست آمده را تجزیه وتحلیل کنیم.
۱۸.

معرفی و نقد کتاب الرسالة الحاتمیة(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه ادبیات تطبیقی (نقد و ادبیات تطبیقی سابق) سال دوم بهار ۱۳۹۱ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: ارسطو سرقت ادبی نقد کتاب متنبی الرسالة الحاتمیة حاتمی حکمت ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۶ تعداد دانلود : ۴۷۱
این پژوهش نقدی است بر کتاب الرّسالة الحاتمیّة نوشتة محمّد بن حسن حاتمی (388 ه ) که صد مضمون از اشعار متنبّی را متأثّر از حکمت یونان دانسته است. این جستار کوشیده است این حکمت ها را از دیدگاه های مختلف مورد بررسی ق رار دهد و نشان ده د علاوه بر اینکه منبعی ب رای این حکمت های یونانی وجود ندارد، این مضامین قبل از آن که یونانی باشند اسلامی هستند و بسیاری از آن ها در فرهنگ ایرانیان باستان وجود داشته است، همچنین می توان ادّعا کرد که حاتمی در انتخاب برخی حکمت ها دچار خطا شده و تطبیقی شایسته در این زمینه نداشته است، به علاوه بسیاری از این صد مضمون مشترک هستند. تأثیر فراوانی که الرّسالة الحاتمیّة در ادب عربی گذاشته است، از دلایل انتخاب این کتاب برای بررسی و پژوهش می باشد.
۱۹.

صدق و کذبِ عاطفه، در مرثیه های متنبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش زبان و ادبیات فارسی تابستان ۱۳۹۴ شماره ۳۷

کلیدواژه‌ها: مرثیه صدق و کذب متنبی عنصر عاطفه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸۱ تعداد دانلود : ۸۹۰
مرثیه دربردارنده احساسات و عواطف دردناک شاعر است. سوزش درونی شاعر به خاطر فقدان عزیزان یا مصائب اجتماعی، افول ارزش ها و... در قالب مرثیه خودنمایی می کند و می توان گفت مرثیه ها در گستره ی ادبیات غنائی جایگاه خاصی دارد. ازجمله شاعرانی که مرثیه های قابل بحث دارد متنبی (303-354) است. وی اندوه خود را بر مصائب روزگار و فقدان عزیزان با سوزوگداز بیان کرده است. در مطالعه مرثیه های او این سؤال مطرح است که صدق عاطفه تا چه حد با سخنان پرسوزوگداز شاعر همخوانی دارد؟ و قوت و ضعف عاطفه در مرثیه های شاعر زاییده چه عواملی بوده است؟ این پژوهش بر آن است تا با روش تحلیلی توصیفی و نگاه آماری به بررسی مرثیه های متنبی و اندیشه ها و مقاصد وی در سرودن این اشعار، به سؤالات مذکور پاسخ دهد و دلایل مرثیه گریزی این شاعر بلندنظر را برای شناخت بیشتر افکار و لایه های درونی افکار وی، موردبررسی قرار دهند. نتایج تحقیق نشان می دهد سروده های وی در سوگ عزیزان و دوستان از عاطفه ای صادق برخوردار است اما آنجا که مرثیه جنبه تکلیفی و کاری داشته است، غرض جلب رضایت ممدوح بوده و صدق عاطفه کم رنگ شده است.
۲۰.

بررسی تطبیقی بسامدهای حکمی شعر متنبی و ناصر خسرو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات تطبیقی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: حکمت ادبیات تطبیقی قصیده ناصر خسرو متنبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱۶ تعداد دانلود : ۶۷۰
متنبی(303-354ه ) و ناصر خسرو(394-481ه ) از جمله شاعرانی هستند که حکمت را در مضامین شعری خود جای داده و مفاهیم آن را به شکل والایی پرورانده اند. این دو شاعر بزرگ که مفاهیم متعالی حکمی را در قصاید خود بیان داشته اند جزء سردمداران این عرصه به حساب می آیند، با وجود شباهت ها، تفاوت هایی در میان آن ها در بیان مضامین حکمی دیده می شود که این پژوهش با بررسی بسامد این مضامین، سعی بر توضیح شباهت ها و تفاوت های موجود در آن دارد. هر دو شاعر در پی تجلی دادن مفاهیم حکمی و فلسفی در شعرشان بوده اند؛ امّا ناصر خسرو با تکیه بر اصول اخلاقی، اعتقادی و عملی از این مفاهیم، بهره برده است. به نظر می رسد که او به حکم رواج اشعار عربی در آن زمان در میان ایرانیان و بنابر شیوه های تعلیمی رایج در عصرخود، با اشعار متنبی آشنا بوده است و - به گونه ای- می توان گفت که به مضمون و حکمت های متنبی نظر داشته است.