نگاهی بر مفهوم تاریخی دفاع غیرعامل در عصر اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
امنیت، همواره یکی از مهمترین مسائلی است که انسان با آن روبرو بوده است و درطول تاریخ سعی و تلاش انسان برای رسیدن به آن با انواع وسایل دفاعی صورت می پذیرفت. دفاع، مجموعه اقداماتی است که به لحاظ (سیاسی، نظامی، اقتصادی و...) توسط یک کشور به منظور تضمین استقلال، حفظ تمامیت و امنیت ارضی و حراست از مردم خود در مقابل هرگونه تهاجم دشمن صورت می گیرد. این دفاع به دو صورت نظامی و غیرنظامی می باشد که امروزه، به ترتیب دفاع عامل و دفاع غیرعامل نامیده می شوند. دفاع غیرعامل، دفاع بدون به کارگیری مستقیم سلاح است، و بیشتر شامل اقداماتی پیش بینی شده برای مقابله با دشمن است که به نوعی هزینه های دشمن را بالا برده و قدرت دفاعی نیروهای خودی را نیز بالا می برد. در تاریخ ایران و اسلام در عصر اسلامی، در برخی از متون اخلاقی و تاریخی در رابطه با مبحث دفاع غیرعامل و اصول آن، و متناسب با زمان خود، جسته و گریخته مطالبی وجود دارد. دفاع غیرعامل دارای مؤلفه های متعددی است، مهم ترین آن ها که در دوره های گذشته مورد توجه بوده-اند عبارتند از: مکان یابی، استحکامات، فریب، استتار، اختفاء و پوشش. از این میان مکان یابی، استحکامات و فریب، بیشتر مورد توجه بوده است. مکان یابی به ویژه در جای گیری صحیح احداث شهرها و نیز استقرار لشکرها در محل مناسب مورد توجه بود. استحکامات به ویژه در ساختار شهری و عناصر سه گانه کهن دژ، شارستان و ربض و عناصر دفاعی آن مانند بارو، برج و دروازه متبلور بود. فریب، جایگاه خاص خود را داشته و دارد، همواره تلاش میشده است، با حیله و فریب بر دشمن برتری یابند. بررسی موارد ذکر شده، موضوع مقالة حاضر خواهد بود.