حمید برقی

حمید برقی

مدرک تحصیلی: دانشیار دانشکدة علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۹۱ مورد.
۱.

سناریوهای سیاست گذاری مدیریت محیط روستایی (مطالعه موردی: استان کرمان)

نویسنده:
منبع: پژوهش های محیطی در قلمروهای کوهستانی دوره ۱ زمستان ۱۴۰۴ شماره ۴ 1 - 12

کلیدواژه‌ها: توسعه سیاست گذاری سناریو نویسی نواحی روستایی استان کرمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۲
در راستای دست یابی به توسعه پایدار نواحی روستایی، شناخت وضعیت آینده و برنامه ریزی بر مبنای آن برای مدیریت روستا و دستیابی به اهداف توسعه روستایی، ضروری به نظر می رسد. این پژوهش با هدف شناسایی و تدوین سناریوهای سیاست گذاری مدیریت محیط روستایی در استان کرمان انجام شده است. اهمیت این موضوع از آن جهت است که توسعه، به ویژه در نواحی حساس همچون روستاهای استان کرمان، نقشی اساسی را در پایداری اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی ایفا می نماید. در پژوهش حاضر با استفاده از روش کیفی و رویکرد سناریونویسی و بهره گیری از نرم افزار سناریو ویزارد، به تحلیل شاخص های مورد تأکید متخصصان در نواحی روستایی استان کرمان پرداخته شده است. فرایند کلی انجام پژوهش به این صورت بوده است که در گام نخست، شاخص ها و توصیف گرهای اصلی با استفاده از مرور منابع و مصاحبه با خبرگان شناسایی گردید. سپس داده های حاصل شده از پرسشنامه در قالب ماتریس اثرات متقابل وارد نرم افزار شد و بر این اساس، سناریوهای ممکن، محتمل و باورپذیر استخراج گردید. نتایج نشان می دهد که در اغلب سناریوها، شاخص های کلیدی همچون هویت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی روستاها و همچنین میزان مشارکت مردم در سیاست گذاری مورد غفلت قرار گرفته و روند موجود تداوم خواهد داشت. تنها شاخص محیطی نقش پررنگ تری در تأثیرگذاری بر سیاست ها ایفا می کند. در نهایت، محتمل ترین سناریو ادامه شرایط موجود همراه با پیامدهای نامطلوب برای توسعه پایدار روستایی است. بنابراین، توجه به ابعاد اقتصادی، نقش متفاوت دولت، هویت مستقل روستا، تاریخمندی و ملاحظات فرهنگی و اجتماعی برای بهبود وضعیت آینده روستاهای استان کرمان، ضروری به نظر می رسد.
۲.

تحلیل عوامل شکل گیری سیاست های فضایی مؤثر بر توسعه گردشگری در مناطق روستایی، مطالعه موردی: استان خوزستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روستایی دوره ۱۶ تابستان ۱۴۰۴ شماره ۲ (پیاپی ۶۲) 67 - 84

کلیدواژه‌ها: توسعه گردشگری روستایی سیاست های فضایی سیستم های پشتیبان تصمیم گیری فضایی مناطق روستایی خوزستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴ تعداد دانلود : ۴
مطالعه حاضر به تحلیل عوامل شکل گیری سیاست های فضایی مؤثر بر توسعه گردشگری در مناطق روستایی استان خوزستان پرداخته است. این تحقیق از نظر روش شناسی، توصیفی و تحلیلی و از حیث گردآوری داده ها به طریقه اسنادی و پیمایشی انجام گرفت. برای دستیابی به هدف از طریق داده کاوی اسناد منطقه ای مرتبط با موضوع تحقیق در استان، تعداد 410 زیر مقوله در قالب دوازده مقوله تبیین کننده عوامل شکل گیری سیاست های فضایی مرتبط با توسعه گردشگری روستایی منطقه استخراج شدند. به اقتضای محتوای سؤالات، یک مجموعه 35 نفره مرکب از کارشناسان هفت سازمان استان خوزستان جهت پاسخ گویی به پرسشنامه مدنظر قرار گرفت. برای شناخت وضعیت سیاست های فضایی در استان، نتایج ضرایب نهایی مقوله ها حاصل از میانگین اوزان روش های وزن دهی تصمیم گیری چند شاخصه نشان داد که مقوله های اقتصاد و تولیدات کشاورزی، توانمندی های فرهنگی و طبیعی و تعادل ساختار سرزمینی با دریافت امتیازات بین 10/0 تا 09/0، بهترین وضعیت برای تحقق توسعه گردشگری روستایی در استان را نشان دادند. همچنین، جهت تشخیص سیاست های فضایی اثرگذار بر توسعه گردشگری روستایی، نتایج حاصل از آزمون های همبستگی کندال و اسپیرمن مشخص نمود که به استثنای اقتصاد و تولیدات کشاورزی، سایر مقوله ها با سطوح کلی توسعه گردشگری روستایی در استان رابطه معنادار و مثبتی برقرار ساخته اند. نتایج ترکیب روش های تصمیم گیری چند شاخصه فازی با سیستم اطلاعات جغرافیایی برای تعیین وضعیت توسعه گردشگری روستایی استان بر پایه تعامل سطوح کلی این جریان با مقوله های سیاست های فضایی نشان داد که سهم طبقات مناسب، متوسط و نامناسب از منطقه به ترتیب 0/20 درصد یا شش شهرستان، 7/26 درصد یا هشت شهرستان و 3/53 درصد یا شانزده شهرستان است.
۳.

گونه شناسی و اولویت بندی توانمندی های سرزمینی برای توسعه گردشگری در مناطق روستایی استان خوزستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آمایش سرزمین دوره ۱۷ بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۱ (پیاپی ۳۲) 73 - 92

کلیدواژه‌ها: تصمیم گیری چندشاخصه توانمندی های سرزمینی توسعه گردشگری خوزستان مناطق روستایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲ تعداد دانلود : ۲
گردشگری روستایی به عنوان یکی از مهم ترین راهبردهای توسعه پایدار نقشی کلیدی در ارتقای وضعیت اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی مناطق روستایی ایفا می کند. استان خوزستان، با دارا بودن توانمندی های متنوع سرزمینی، ظرفیت بالایی برای توسعه گردشگری روستایی دارد. با این حال، بهره برداری بهینه از این توانمندی ها مستلزم شناخت و اولویت بندی مناسب آن هاست. از این رو، مطالعه حاضر به گونه شناسی و اولویت بندی توانمندی های سرزمینی برای توسعه گردشگری در مناطق روستایی استان خوزستان پرداخته است. به اقتضای هدف پژوهش، یک مجموعه ۳۵ نفره مرکب از کارشناسان هفت سازمان استان خوزستان جهت پاسخ گویی به سؤالات پرسشنامه مد نظر قرار گرفت. به منظور شناخت اقسام توانمندی های سرزمینی مناسب برای توسعه گردشگری در مناطق روستایی استان، نتایج ضرایب نهایی شاخص ها حاصل از میانگین امتیازات روش های وزن دهی تصمیم گیری چندشاخصه نشان داد که شاخص های توانمندی های طبیعی و کشاورزی و صنایع دستی با دریافت امتیازات بین 26/0 تا 24/0 بیشترین ضرایب را به دست آوردند. همچنین، برای تعیین سطح شهرستان های استان بر مبنای توانمندی های سرزمینی مرتبط با توسعه گردشگری روستایی نتایج تکنیک های تصمیم گیری چندشاخصه و روش تجمیع نشان داد که شهرستان های دزفول و اهواز و اندیمشک با دریافت امتیازات بین ۰۰/۰ تا ۰۰/۲ بهترین رتبه ها را کسب کردند. افزون بر این، تحلیل نتایج حاصل از نقشه نهایی توانمندی های سرزمینی مرتبط با توسعه گردشگری روستایی در استان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی نشان می دهد سهم طبقات زیاد و متوسط و کم از کل استان به ترتیب ۳/۳۳ درصد یا 10 شهرستان، ۳/۲۳ درصد یا 7 شهرستان، و ۳/۴۳ درصد یا 13 شهرستان است. این بدان معناست که نزدیک به نیمی از استان در وضعیت نامطلوب به لحاظ برخورداری از این نوع توانمندی ها قرار دارد.
۴.

مکان یابی پهنه های مستعد مجموعه های مسکونی با رویکرد پایداری (مطالعه موردی: شهر اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا سال ۲۳ تابستان ۱۴۰۴ شماره ۸۵ 105 - 122

کلیدواژه‌ها: مکان یابی توسعه پایدار سیستم اطلاعات جغرافیایی شهر اصفهان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳ تعداد دانلود : ۲
مسکن در بسیاری از موارد، مهمترین عامل تاثیرگذار و اساسی در میزان رضایتمندی یک فرد از سکونت در یک محله، مسکن و شرایط محیطی آن می باشد. از سیاست های پایداری در اکثر کشورهای جهان و به ویژه ایران، احداث مجموعه های مسکونی در راستای رفاه و نگهداری از جان شهروندان و به حداقل رساندن آسیب های احتمالی در حوزه انسانی است. آنچه در تناسب با سیاست مطرح شده اهمیت دارد، موقعیت و انتخاب محل مناسب جهت مجموعه های مسکونی پایدار است. پژوهش حاضر با هدف جانمایی مجموعه های مسکونی پایدار با رویکرد پایداری در سطح شهر اصفهان تدوین شده است. بدین منظور 13 شاخص مکان یابی مجموعه های مسکونی پایدار در قالب شش معیار کلی (جمعیتی، عملکردی، کالبدی و طبیعی- محیطی)، انتخاب و با بهره گیری از مدل فرآیند تحلیل شبکه ای(ANP) ضریب اهمیت معیارها و زیرمعیارها مشخص و ضرایبِ به دست آمده در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) در لایه های اطلاعاتی تأثیر داده شد. با همپوشانی آنها، پهنه های مستعد جهت ساخت مجموعه های مسکونی پایدار شناسایی شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد از بین معیارهای کلی، معیار فیزیکی با وزن 371/0 و از بین شاخص ها، شاخص اجتماعی فرهنگی با وزن 071/0 کمترین ضرایب اهمیت را به خود اختصاص داده اند. نتایج حاصل از تحلیل ترکیبی -GIS ANP نشان داد که مناطق غربی و شرقی شهر اصفهان (مناطق4و 7و 8 و 12 و 15 ) مستعد مجموعه های مسکونی است.در خصوص بهترین نقاط برای ساخت مجموعه های مسکونی پایدار در سطح شهر اصفهان، نتایج تحلیل ترکیبی -GIS ANP نشان داد مناطق غربی و شرقی، بیشترین مکان مستعد برای ساخت سکونت گاه های پایدار را به خود اختصاص داده اند. همچنین نواحی مرکزی بیشترین مکان های نامناسب را از نظر الگوی همجواری به خود اختصاص داده اند.
۵.

بررسی وضعیت حکمروایی خوب در روستاها با مدل FAHP و تکنیک ARAS، مطالعه موردی: روستاهای بخش مرکزی شهرستان پلدختر و بخش موسیان شهرستان دهلران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و توسعه تابستان ۱۴۰۳ شماره ۷۵ 163 - 192

کلیدواژه‌ها: حکمروایی روستایی فرایند تحلیل سلسه مراتبی FAHP تکنیک رتبه بندی ARAS بخش مرکزی و موسیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۵ تعداد دانلود : ۲۲۹
امروزه حکمروایی از عرصه حکومت درمی گذرد و با مشکلات زیادی روبه روست و چاره ای جز رهایی از آن ها را ندارد. حکمروایی باید بتواند مشارکت و همکاری را بین همه نیروهای مؤثر بر مدیریت جامعه، یعنی دولت ها، بخش های خصوصی و تشکل های مردمی برقرار کند. پژوهش حاضر با هدف سنجش الگوی حکمروایی خوب در نواحی روستایی با تأکید بر روستاهای دو بخش مرکزی شهرستان پلدختر و بخش موسیان شهرستان دهلران انجام گرفته که از نظر هدف کاربری بوده است. روش پژوهش توصیفی-پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات علاوه بر مطالعات کتابخانه ای، تهیه پرسشنامه خبرگان و متخصصان است و برای شناسایی روابط و تعیین اولویت مؤلفه های پژوهش از تکنیک های تصمیم گیری چندمعیاره  (MCDM) تحلیل سلسله مراتبی FAHP استفاده و درنهایت با تکنیک ARAS رتبه هریک از بخش ها و روستاها مشخص شد. نتایج این پژوهش نشان داده است که مؤلفه مسئولیت پذیری، پاسخگویی و مشارکت اثرگذاری بیشتری بر حکمروایی خوب و مؤلفه های شفافیت و عدالت محوری اثرگذاری کمتری داشته اند. همچنین رتبه بندی حکمروایی در روستاهای بخش موسیان با درجه سودمندی (Ki)، (5119/0) بهتر از روستاهای بخش مرکزی با درجه سودمندی (Ki)، (4591/0) بوده است. از بین هفت روستایی که از وضعیت حکمروایی خوبی برخوردارند، شش روستا در بخش موسیان و یک روستا در بخش مرکزی است.
۶.

سنجش پایداری نظام های بهره برداری در روستاهای استان چهارمحال و بختیاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روستایی دوره ۱۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۵۹) 35 - 51

کلیدواژه‌ها: سنجش پایداری نظام بهره برداری کشاورزی مناطق روستایی استان چهارمحال و بختیاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۴ تعداد دانلود : ۱۳۷
یکی از مباحث اصلی در توسعه بخش کشاورزی الگوی نظام های بهره برداری می باشد. با رشد روزافزون جمعیت، نیاز به مواد غذایی بیشتر می شود، در این وضعیت برای تأمین غذا و خودکفایی کشاورزی باید به یکی از مسائل بنیادی کشاورزی، یعنی نظام های بهره برداری، توجه خاصی مبذول شود. به همین منظور هدف از این پژوهش، سنجش پایداری نظام های بهره برداری در استان چهارمحال و بختیاری می باشد. جامعه آماری پژوهش موردنظر را بهره برداران خرد دهقانی و تعاونی تولید روستایی استان چهارمحال و بختیاری تشکیل داده اند. با توجه به گستردگی جامعه آماری حجم نمونه تحقیق با استفاده از فرمول کوکران در مجموع، 750 بهره بردار بود. به منظور مقایسه دو نظام بهره برداری حجم نمونه در نظام بهره برداری خرد دهقانی 380 و تعاونی تولید 370 بهره بردار تعیین شد. ابزار اصلی تحقیق پرسشنامه محقق ساخته است، که داده های آن توسط نرم افزار SPSS22 و مدل ویکور مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد، در نظام های بهره برداری تعاونی تولید تعداد 7 تعاونی از پایداری،10 تعاونی نیمه پایدار و 4 تعاونی از ناپایدار برخوردارند. هم چنین در نظام بهره برداری خرد دهقانی در 2 شهر فرخشهر و سامان این نظام پایدار، سودجان، شیخ شبان، بن، دستنا، بلداجی، فرادنبه، حیدری و آلونی نیمه پایدار و نافچ، شمس آباد، آورگان، گندمان، کنرک، امام قیس، دهنو، بهشت آباد، گهرو، تیشنیز و جونقان کاملاً ناپایدار می باشند.
۷.

بررسی چالش ها و موانع مشاغل خانگی از دیدگاه خبرگان و صاحبان مشاغل (مطالعه موردی جوامع روستایی شهرستان های استان اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال ۲۴ بهار ۱۴۰۳ شماره ۷۲ ۲۶۸-۲۵۱

کلیدواژه‌ها: مشاغل خانگی چالش ها و موانع نواحی روستایی استان اصفهان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۷ تعداد دانلود : ۳۸۵
هدف از این مقاله بررسی موانع و چالش های مشاغل خانگی از دیدگاه کارشناسان و صاحبان مشاغل خانگی با استفاده از روش دلفی و تحلیل عاملی تاییدی می باشد. تحقیق حاضر به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و به لحاظ ماهیت از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی می باشد و رویکردی کیفی کمی دارد. جامعه آماری پژوهش شامل دو گروه است. گروه اول شامل کارشناسان اداره تعاون،کار و رفاه اجتماعی و اداره میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری و گروه دوم صاحبان مشاغل خانگی بودند. حجم نمونه برای گروه اول با استفاده از نمونه گیری گلوله برفی یا زنجیره ای 28 نفر انتخاب شدند و گروه دوم بر اساس آمار حاصل حدود 1000 نفر در نواحی روستایی استان اصفهان می باشد که بر اساس فرمول کوکران 276 نفر تعیین شد. تجزیه و تحلیل دادها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 23 انجام گردید. به منظور شناسایی چالش های موجود مشاغل خانگی جوامع روستایی استان اصفهان از فن دلفی استفاده شد. نتایج در بخش کیفی تحقیق بیانگر آن بود که مهم ترین چالش های موجود فراروی مشاغل خانگی عوامل ساختاری و مدیریتی، سیاست گذاری، عوامل مالی و اقتصادی ، فردی –شخصیتی، پژوهش و اطلاع رسانی می باشد. در بخش کمی با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی در قالب 5 عامل وجود دارد که به ترتیب عبارتند از: عوامل مالی و اقتصادی، عوامل مدیرتی و ساختاری، ضعف قوانین و سیاستگذاری جامع، پژوهش و اطلاع رسانی و عوامل فردی و شخصیتی که 73/78 درصد از واریانس کل را تبیین می نماید.
۸.

ارزیابی و تحلیل مؤلفه های مؤثر بر مزیت های رقابتی گردشگری (نمونه موردی: استان گیلان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و آمایش شهری - منطقه ای سال ۱۴ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۵۳ 1 - 24

کلیدواژه‌ها: مزیت های رقابتی گردشگری معادلات ساختاری سیستم اطلاعات جغرافیایی استان گیلان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۱۰۹
در سالیان اخیر، رقابت به عنوان یک مفهوم اقتصادی مطرح می باشد و این مفهوم،  بر توسعه پایدار صنعت گردشگری تأثیرگذار است. اگرچه امروزه مطالعاتی پیرام ون مزی ت رق ابتی در مقص دهای گردش گری جه ان صورت گرفته اما مطالعات ج امع وک اربردی چن دانی در کش ور ما ص ورت نگرفت ه اس ت و ای ن امر ل زوم انج ام چن ین مطالعاتی را بیش ازپیش نمایان م ی س ازد. پژوهش حاضر دارای ماهیتی توسعه ای-کاربردی و روشی توصیفی- تحلیلی می باشد و با هدف ارزیابی مؤلفه های مؤثر بر مزیت های رقابتی گردشگری استان گیلان انجام شده است. داده های مورد نیاز با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و بررسی میدانی در سطح خانوار جمع آوری گردید. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران معادل 379 خانوار برآورد شد. با بهره گیری از روش های کمی و آماری از جمله؛ رگرسیون چندگانه در محیط نرم افزار «SPSS»، معادلات ساختاری در محیط نرم افزار «Smart Pls» و تحلیل چند متغیره فازی در محیط «GIS»، به بررسی میزان مزیت های رقابتی گردشگری و اولویت بندی مؤلفه های مؤثر در منطقه مد نظر پرداخته شده است.  یافته ها نشان می دهد که شاخص های مزیت های رقابتی گردشگری به ترتیب اولویت شامل؛ شاخص های مدیریت مقصد، منابع و جاذبه های محوری، عوامل تقویت کننده و عوامل و منابع پشتیبان و برنامه ریزی و خط مشی توسعه مقصد با 511/0، 456/0، 287/0، 276/0 و 266/0 درصد بیشترین نقش را در مزیت های رقابتی گردشگری استان گیلان دارند که نشانگر مهم بودن بعد مدیریت مقصد نسبت به بقیه ابعاد است. استان گیلان دارای مزیت های رقابتی گردشگری متوسط رو بالا است به طوری که بیشترین مساحت مربوط به طبقه زیاد با مقدار 3900 کیلومتر مربع می باشد.
۹.

ارزیابی و تحلیل توسعه گردشگری با تأکید بر منظر روستایی (مطالعه موردی: مناطق روستایی شهرستان کاشان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های بازاریابی گردشگری و میهمان نوازی دوره ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ 263 - 283

کلیدواژه‌ها: منظر روستایی توسعه گردشگری گردشگری روستایی مناطق روستایی شهرستان کاشان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰ تعداد دانلود : ۳۵
زمینه و هدف : کیفیت مناظر روستایی و رضایت مندی گردشگران، از موضوعات مهم در برنامه ریزی گردشگری است و توجه ویژه به این متغیرها موجب توسعه پایدار بازده های گردشگری روستایی می شود. نواحی روستایی به دلیل دارا بودن مناظر و قابلیت های خاص، مکانی برای گذران اوقات فراغت بازدیدکنندگان غیربومی هستند. گردشگران تحت تأثیر پیشرفت فناوری و برای رهایی از محیط های پرازدحام شهری، به دنبال فضاهایی جدید برای تجربه های متفاوت گردشگری می باشند. در این راستا، مطالعه حاضر به تحلیل نقش توسعه گردشگری با تأکید بر منظر روستایی در مناطق روستایی شهرستان کاشان پرداخته است. روش شناسی : برای دست یابی به این هدف، با بهره گیری از روش کتاب خانه ای- پیمایشی و ابزار پرسش نامه محقق ساخته؛ جامعه آماری 65 نفر از کارشناسان، متخصصین و خبرگان می باشد. روش ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔی ﺮی در این پژوهش هدفمند بوده (با استفاده از روش گلوله برفی) و اطلاعات گردآوری شده با استفاده از آزمون T و همبستگی در محیط نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. یافته ها : تحلیل آماری بیان گر این است که رابطه مستقیم و معناداری بین منظر روستایی و توسعه گردشگری می باشد. نتیجه گیری و پیشنهادات : با توجه به این، می توان گفت منظر روستایی بر توسعه گردشگری در مناطق روستایی شهرستان کاشان مؤثر بوده و بنابراین جهت تحقق توسعه گردشگری، درک مؤلفه های مناظر روستایی و استفاده از آن ها در طراحی مجموعه و همچنین توجه به انتظارات و دیدگاه های گردشگران می تواند در ارتقاء کیفیت مجموعه و توسعه گردشگری نیز نقشی اساسی داشته باشد. نوآوری و اصالت : نوآوری پژوهش در توجه به منظر روستایی به عنوان یک ضرورت در برنامه ریزی توسعه گردشگری است و استفاده از نظرات روستاییان برای طراحی مدل گردشگری از اهمیت خاصی برخوردار است.  
۱۰.

تحلیل تطبیقی الگوهای حکمروایی خوب روستایی بخش مرکزی پل دختر و بخش موسیان دهلران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال ۲۴ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۷۵ 116 - 132

کلیدواژه‌ها: حکمروایی خوب توسعه پایدار بخش مرکزی شهرستان پلدختر بخش موسیان شهرستان دهلران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۴ تعداد دانلود : ۱۵۲
حکمروایی خوب با دارا بودن مهمترین اصول و معیارهای نظیر مشارکت مردمی، پاسخگویی، مسئولیت پذیری، قانون محوری، شفافیت، کارایی و اثربخشی، عدالت و برابری، اجماع گرایی و مشروعیت یکی از رویکردهای نوین مدیریتی و رهیافت جدید توسعه و کاهش فقر به ویژه در نواحی روستایی می باشد. در این راستا پژوهش حاضر با هدف تحلیل تطبیقی الگوی حکمروایی خوب روستایی در بخش مرکزی شهرستان پلدختر و بخش موسیان شهرستان دهلران تدوین شده است. حجم نمونه پژوهش طبق فرمول کوکران، 284 نفر از سرپرستان خانوارهای ساکن در روستاهای دو بخش مرکزی و موسیان هستند. تجزیه و تحلیل داده های استنباطی با استفاده از آزمون T صورت گرفته است، همچنین رتبه بندی روستاهای نمونه به لحاظ وضعیت حکمروایی روستایی با استفاده از تکنیک چند معیاره TOPSIS صورت گرفته است. نتایج بدست آمده از روش تاپسیس نشان می دهد که وضعیت حکمروایی در بخش موسیان شهرستان دهلران بهتر از بخش مرکزی شهرستان پلدختر می باشد، و آزمون تی تک نمونه ای نشان داده است که میانگین همه مولفه های حکمروایی خوب روستایی بالاتر از حد متوسط بوده و مقدار سطح معنی داری آنها کمتر از 05/0 است. نتایج آزمون لوین نیز نشان می دهد بین دو بخش مرکزی و موسیان در خصوص حکمروایی و مولفه های آن به جز مسئولیت پذیری تفاوت معناداری وجود دارد (t≥1.96; p≤0.05)؛ در بخش موسیان میانگین مولفه های (مشارکت، پاسخگویی و شفافیت) بیشتر از بخش مرکزی پلدختر و در مولفه های (قانونمندی، توافق جمعی، عدالت محوری، کارایی و اثربخشی) کمتر از بخش مرکزی پلدختر بوده است.
۱۱.

سنجش پایداری نظام های بهره برداری در روستاهای استان چهارمحال و بختیاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: روستا و توسعه سال ۲۷ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ 241 - 262

کلیدواژه‌ها: سنجش پایداری نظام بهره برداری کشاورزی مناطق روستایی استان چهارمحال و بختیاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱ تعداد دانلود : ۲
الگوی نظام های بهره برداری یکی از مباحث اصلی در توسعه بخش کشاورزی است. نیاز به مواد غذایی با رشد روزافزون جمعیت بیشتر می شود و در این وضعیت برای تأمین غذا و خودکفایی کشاورزی باید به یکی از مسائل بنیادی کشاورزی یعنی نظام های بهره برداری، توجه خاصی مبذول شود. به همین منظور هدف از این پژوهش، سنجش پایداری نظام های بهره برداری در استان چهارمحال و بختیاری است. جامعه آماری پژوهش مورد نظر را بهره برداران خرد دهقانی و تعاونی تولید روستایی استان چهارمحال و بختیاری تشکیل داده اند. با توجه به گستردگی جامعه آماری، حجم نمونه تحقیق با استفاده از فرمول کوکران در مجموع، 750 بهره بردار بود. به منظور مقایسه دو نظام بهره برداری، حجم نمونه در نظام بهره برداری خرد دهقانی 380 و تعاونی تولید 370 بهره بردار تعیین شد. ابزار اصلی تحقیق، پرسش نامه محقق ساخته است که داده های آن با استفاده از مدل ویکور مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد تعداد تعاونی های پایدار، نیمه پایدار و ناپایدار در نظام های بهره برداری تعاونی تولید به ترتیب هفت، ده و چهار تعاونی است. همچنین نظام بهره برداری خرد دهقانی در شهر فرخشهر و سامان، پایدار، در سودجان، شیخ شبان، بن، دستنا، بلداجی، فرادنبه، حیدری و آلونی، نیمه پایدار و در نافچ، شمس آباد، آورگان، گندمان، کنرک، امام قیس، دهنو، بهشت آباد، گهرو، تیشنیز و جونقان، کاملاً ناپایدار است.
۱۲.

تحلیلی بر آثار حکمروایی مطلوب و پایداری خانوارهای روستایی (مطالعه موردی: شهرستان کاشان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی فضایی سال ۱۳ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۴۹) 107 - 124

کلیدواژه‌ها: پایداری روستایی حکمروایی خوب خانوارهای روستایی شهرستان کاشان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۷ تعداد دانلود : ۱۹۸
حفظ و ارتقا پایداری روستایی یکی از پیش شرط های اساسی برای رسیدن به توسعه پایدار و از اساسی ترین معیارهای رفاه در هر جامعه است. پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی-پیمایشی است که در آن روابط ساختاری پایداری روستایی با ابعاد چهارگانه بر اساس مبانی نظری Newman و حکمروایی خوب با ابعاد هشت گانه UNPD تحلیل شده است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ چگونگی جمع آوری داده ها پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش سرپرستان خانوارهای روستایی شهرستان کاشان بوده است (364482=N) که با استفاده از جدول کرجسی-مورگان، حجم نمونه آماری 379 نفر محاسبه شد. در پژوهش حاضر برای دستیابی به نمونه ها از روش نمونه گیری چند مرحله ای استفاده شده است. مقدار آلفای کرونباخ به دست آمده برای شاخص های حکمروایی خوب 75/0 و برای شاخص های پایداری روستایی 72/0 به دست آمده است. در پژوهش حاضر برای تجزیه و تحلیل داده ها از بسته نرم افزاری SPSS نسخه 24 و AMOS استفاده شده است. بر اساس نتایج به دست آمده مؤلفه های حکمروایی خوب و پایداری روستایی به ترتیب با میانگین 220/3 و 773/2 در روستاهای شهرستان کاشان بیشتر از حد متوسط و پایین تر از حد مطلوب ارزیابی و روابط علّی بین این دو مؤلفه نیز با شاخص های مطلوبی برازش شده است (RMSEA= 0/025). بر اساس یافته های پژوهش شاخص هایی چون قانونمندی، شفافیت، مسئولیت پذیری، کارایی و اثربخشی، مشارکت، اجماع گرایی، عدالت محوری و پاسخگویی در ارتقا توسعه مؤلفه های پایداری روستایی اثرگذار است. از جمله نوآوری پژوهش حاضر می توان به کاربرد شاخص های متناسب با شرایط محلی، نوع آزمون ها و مکان اشاره کرد.
۱۳.

Assessing and Measuring the Sustainability of Rural Settlements Active in the Field of Medicinal Plants (Case Study- Kohgiluyeh & Boyerahmad Province)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش و برنامه ریزی روستایی سال ۱۲ بهار ۱۴۰۲ شماره ۴۱ 19 - 36

کلیدواژه‌ها: economic sustainability Social sustainability Environmental Sustainability The activities of medicinal plants Kohgiluyeh & Boyerahmad province

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۰ تعداد دانلود : ۳۲۰
Purpose- Medicinal plants have a special value and significance in providing hygiene, health and food resources. Although the human attitude towards the products of medicinal plants has a long history, the issue of increasing the production of these products at the level of fields and gardens has taken on a new scientific form since the second half of the 20th century. The purpose of this research is to assess and measure economic, social, environmental sustainability of expanding the activities of medicinal plants in the rural development in Kohgiluyeh and Boyer Ahmad province.Design/methodology/approach- It is an applied descriptive research based on field data collection (questionnaire). The statistical population of this research included 13 villages in cold region of Kohgiluyeh and Boyer Ahmad province. According to a report by Natural Resources of the Province in 2022, 383 medicinal plant producers were determined and among all of whom the questionnaires were distributed. Descriptive statistics (mean, standard deviation and variance) and inferential (one-sample t-test and VIKOR model) were used for data analysis.Findings- The findings showed that the mean score of the social and environmental indicators is over the theoretical average value (3), while the mean score was 2.80 in terms of economic indicators. The results of VIKOR model revealed that Sepidar village with a VIKOR index of (0.157) has the highest rank and Sadat Mahmoudi village with a VIKOR index of (0.993) has the lowest rank in terms of the sustainability of the activities of medicinal plants among the villages in the study area.Original/value- This study is promising the activities of rural areas in the production of medicinal plants, which is considered as a strategy for diversification in rural settlements. Therefore, the results of this research can be given special consideration in recognizing the effects of medicinal plants in different geographical areas and have an effective role in the development of rural areas.
۱۴.

ترسیم الگوی چالش های سیاست گذاری توسعه روستایی استان کردستان (با تأکید بر توان افزایی و نقش آفرینی در مسیر تحقق پذیری سند راهبردی آمایش سرزمین)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: روستا و توسعه سال ۲۶ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 25 - 64

کلیدواژه‌ها: سیاست گذاری توسعه ای آمایش سرزمین و ساماندهی فضایی نواحی روستایی استان کردستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۲ تعداد دانلود : ۱۶۲
از پیش نیازهای مهم در ارتباط با تحقق سند راهبردی آمایش استان کردستان به عنوان سند مبنا و بالادستی توسعه این استان که متکی بر توان های محیط طبیعی و انسانی واقع در نواحی روستایی است، شناسایی و برطرف نمودن چالش های پیش روی سیاست گذاری مطلوب توسعه روستایی در راستای افزایش توان نقش آفرینی مؤثر در مسیر تحقق اهداف و مأموریت های تعریف شده این سند است. در این راستا، پژوهش حاضر با ماهیتی کیفی و روش توصیفی- تحلیلی به گردآوری داده های مبتنی بر مصاحبه های نیمه ساختارمند با عوامل و ذی نفعان دخیل در عرصه توسعه روستایی و منطقه ای استان (تعیین شده به روش هدفمند) پرداخته است. تجزیه و تحلیل داده ها پس از حصول به اشباع نظری با تکنیک تئوری بنیادی در راستای ترسیم الگوی پارادایمی، مبتنی بر شناسایی عوامل علی، محوری، زمینه ای، مداخله ای، راهبردها، پیامدها و در نهایت، ترسیم الگوی نهایی چالش های سیاست گذاری توسعه روستایی استان با تأکید بر نقش آفرینی در مسیر تحقق سند راهبردی آمایش استان انجام گرفت. یافته ها با توجه به تعدد بازیگران، پیچیده و درهم تنیده بودن صحنه گسترده عرصه های توسعه روستایی و توسعه منطقه ای و اسنادی با ماهیت فضایی به مانند سند آمایش نشان دادند که فاصله از سیاست گذاری توسعه منطق ه ای بر پایه مدیریت یکپارچه فضا (با تأکید بر سند راهبردی آمایش استان)؛ کیفیت نامناسب سیاست های توسعه روستایی؛ اشکالات فرایند سیاست گذاری (مسئله شناسی، تصمیم سازی و تدوین سیاست ها)؛ ضعف در حکمروایی روستایی و شناخت و ذهنیت نامناسب شخصی سیاست گذاران توسعه ای مبتنی بر اصول منطقه گرایی قدیم، سیاست گذاری خردگرا و بخشی نگری به توسعه روستایی استان، مهم ترین چالش ها در این عرصه هستند. لذا اصلاح فرایند، محتوا و کیفیت سیاست گذاری بر پایه منطقه گرایی نوین، توسعه یکپارچه روستایی و خلق و ساماندهی فضای کمیاب توسع ه ای، لازمه اصلاح وضعیت نامطلوب موجود می باشند. بر این مبنا، حرکت در مسیر ساماندهی فضای توسعه ای استان و ساخت توسعه منطقه ای پایدار مبتنی بر نقش آفرینی نواحی روستایی در فضای جغرافیایی آن در چارچوب سند آمایش، نیازمند نگرش سیستمی، مدیریت یکپارچه و هم افزا در ساختار و فرایند سیاست گذاری شبکه ای و ذی نفع محورانه خواهد بود.
۱۵.

بررسی اثرات تغییر الگوی کشت از برنج به کیوی در توسعه مناطق روستایی، مطالعه موردی استان گیلان (دیدگاه خانوارهای روستایی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای انسانی دوره ۵۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۳) 127 - 145

کلیدواژه‌ها: الگوی کشت اثرات اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی توسعه روستایی استان گیلان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۷ تعداد دانلود : ۳۲۵
تولید محصولات کشاورزی مقرون به صرفه همواره از دغدغه های مهم کشاورزان است. به طوری که الگوی کشت به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار در رشد و توسعه بخش کشاورزی است که می تواند به بهبود بخش اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در روستاها کمک کند، الگوی کشت بیان گر سطح زیر کشت محصولات مختلف در یک زمان معین است. انتخاب هر الگوی کشت، به دلیل چند بعدی بودن کشاورزی می تواند پیامدهای مهمی در زندگی کشاورز و جامعه ی روستایی داشته باشد(پورطاهری و همکاران،1393،1). برای پی بردن به میزان تأثیر گذاری تغییرالگوی کشت که سئوال تحقیق است ، مطالعات کتابخانه ای و میدانی در رابطه با روستاهای شهرستانهای آستارا، تالش و رودسر استان گیلان صورت گرفت. به این منظور 390 خانوار در روستاهای این سه شهرستان که دست به تغییر الگوی کشت از برنج به کیوی زدند، به عنوان نمونه انتخاب شدند. یافته های تحقیق باسوالهای ضریب آلفای کرون باخ برای تمامی ابعاد و شاخص ها، میزان به دست آمده بیشتر از 70/0 بوده است، نشان داد که تفاوت معناداری در سطح آلفا 0/01 بخش های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در دوره ی قبل و بعد از تغییر الگوی کشت وجود دارد. در شاخصهای اجتماعی به جز مؤلفه مشارکت در مؤلفه های ماندگاری و آگاهی کشاورز پیرامون فعالیت کشاورزی، میانگین ها نشان از رشد شاخص دارند و در شاخصهای اقتصادی کیفیت اشتغال،رفاه و امنیت اقتصادی این رشد محسوس تر نیز هست. براین اساس می توان گفت الگوی کشت مرکبات در توسعه ی روستاهای مورد مطالعه نقش مؤثری را ایفا نموده است
۱۶.

موانع کشت و تولید گیاهان دارویی در مناطق روستایی سردسیری کهگیلویه و بویر احمد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و توسعه ناحیه ای سال ۲۱ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۴۵) 55 - 88

کلیدواژه‌ها: توسعه روستایی گیاهان داروی تنوع بخشی استان کهگیلویه و بویراحمد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۲ تعداد دانلود : ۱۸۰
توجه به فعالیت گیاهان دارویی، یکی از رویکردهای تحلیلی در زمینه مطالعات توسعه روستایی است. هدف این پژوهش، تحلیل موانع فعالیت گیاهان داروی در مناطق روستایی سردسیری استان کهگیلویه و بویراحمد بود. نوع تحقیق کاربردی ، روش استفاده شده توصیفی و مبتنی بر گرد آوری های میدانی (پرسش نامه) بود. جامعه آماری این تحقیق، 13 روستا منطقه سردسیری استان کهگیلویه و بویراحمد براساس سرشماری 1400، بالغ 21453 نفر بود که براساس فرمول کوکران و خطای 05/0، 383 پرسش نامه محاسبه شد و به صورت تصادفی بین مردم محلی توزیع شد. برای تحلیل داده از آماره توصیفی و استنباطی استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد، شش عامل شناسایی و درمجموع 304/53 درصد واریانس کل متغیرها را تبیین می کنند و 696/46 درصد از واریانس باقی مانده مربوط به سایر عواملی است که پیش بینی آن ها مسیر نشده است؛ به طوری که عامل اول، موانع اقتصادی با مقدار ویژه 269/3 و بیش از 273/11 درصد از کل واریانس ها را به خود اختصاص داد و عامل ششم موانع اطلاعاتی با مقدار ویژه 273/2 و مقدار واریانس آن 838/7 در آخرین عامل قرار داشت. نتایج نشان داد که موانع بسیاری در انجام فعالیت گیاهان دارویی در مناطق روستاها وجود دارد و یافته های تحقیق آن را تأیید می کند. 
۱۷.

بررسی تأثیر شاخص های کارآفرینی گردشگری بر توسعه پایدار روستایی در قلمروهای عشایری ایران (مطالعه موردی شهرستان اردل؛ استان چهارمحال و بختیاری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات برنامه ریزی قلمرو کوچ نشینان دوره ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۶) 61 - 76

کلیدواژه‌ها: کارآفرینی گردشگری توسعه پایدار روستایی قلمروهای عشایری شهرستان اردل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۲ تعداد دانلود : ۲۰۶
مقدمه: با توجه به گستردگی قلمرو جغرافیایی جامعه عشایری ایران، در این فضای زیستی سکونتگاه های روستایی متعددی قرار دارند که علی رغم ظرفیت های متعدد، با چالش هایی از جمله فقر، بیکاری، مهاجرت و ... مواجه هستند. در این میان توسعه کارآفرینی گردشگری می تواند ظرفیت مهمی در راستای حل چالش های توسعه در این روستاها باشد.هدف پژوهش: بررسی تأثیر شاخص های کارآفرینی گردشگری بر توسعه پایدار روستایی در شهرستان اردل، هدف اصلی پژوهش حاضر است.روش شناسی تحقیق: این پژوهش با ترکیبی از روش های پیمایشی و توصیفی تحلیلی انجام گرفته است. جامعه آماری شامل 7574 سرپرست خانوار است و با استفاده از نرم افزار سمپل پاور، 220 نفر به عنوان نمونه آماری در نظر گرفته شد. ابزار اصلی جهت جمع آوری داده های میدانی، پرسشنامه است که روایی و پایایی آن تأیید شده است. برای توزیع پرسشنامه ها از روش نمونه گیری طبقه ای استفاده شد. پرسشنامه ها، در میان 18 روستا شهرستان اردل، که به صورت هدفمند انتخاب شده اند، توزیع شد و نمونه گیری نهایی با روش تصادفی ساده بوده است. برای تجریه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شد.قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی این مطالعه، شهرستان اردل واقع در استان چهارمحال و بختیاری است.یافته ها و بحث:  یافته های پژوهش نشان داد در مدل رگرسیونی برازش شده، متغیرهای مستقل پژوهش توانسته اند 36 درصد توسعه پایدار روستایی را تبیین نمایند. در میان شاخص های کارآفرینی گردشگری، شاخص سازگاری اجتماعی فرهنگی با ضریب بتای 556/0، بیشترین اثر را بر توسعه پایدار روستایی داشته است.نتایج: با توجه به اینکه کارآفرینی گردشگری بر توسعه پایدار روستایی اثرگذار است، توسعه و ترویج کارآفرینی گردشگری از طریق حمایت بخش دولتی و خصوصی با در نظر گرفتن مشارکت فعال روستاییان در این فرایند، امری ضروری و منطقی به نظر می رسد.
۱۸.

تحلیل ساختاری پیشران های توسعه ای مؤثر بر تحقق پذیری طرح آمایش سرزمین استان کردستان بر مبنای نقش آفرینی نواحی روستایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و توسعه پاییز ۱۴۰۲ شماره ۷۲ 205 - 238

کلیدواژه‌ها: پیشران های توسعه ای آمایش سرزمین استان کردستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۷ تعداد دانلود : ۲۳۶
ماهیت جامع و آینده نگرانه طرح های آمایشی از یک سو و تغییرات مستمر فضای توسعه ای به واسطه اثرگذاری روندها، اتفاقات و عوامل کلیدی که از آن ها به عنوان پیشران، یاد می شود، اهمیت شناسایی، کنترل و برنامه ریزی روی آن ها را در راستای ساماندهی فضای کمیاب توسعه ای و تحقق پذیری اهداف و مأموریت های سند آمایش، ضروری می سازد. در این میان، بدون نقش آفرینی مؤثر نواحی روستایی، تحقق پذیری سند راهبردی آمایش سرزمین استان ها به عنوان بالاترین سند توسعه ای با چالش های بسیاری روبه رو می شود. برهمین اساس، پژوهش حاضر با تأکید بر مرحله اول و مهم مطالعات آینده نگری با هدف شناسایی مهم ترین پیشران های مؤثر بر توان افزایی نواحی روستایی در راستای نقش آفرینی مؤثر در تحقق اهداف، مأموریت و چشم انداز ترسیمی سند راهبردی آمایش سرزمین استان کردستان انجام گرفته است. در پژوهش کاربردی حاضر با روشی توصیفی-تحلیلی و با رویکرد اکتشافی با بهره گیری از تکنیک دلفی؛ عوامل اصلی شناسایی و سپس با تعیین چگونگی روابط و نحوه اثرگذاری و اثرپذیری آن ها در نرم افزار MicMac، پیشران های مؤثر مشخص شد که درنهایت 60 متغیر با ماهیت های مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، طبیعی و فضایی در مقیاس های محلی، منطقه ای، ملی و فراملی در حوزه ارتباط با اقلیم کردستان عراق، شناسایی و با توجه به نحوه اثرگذاری و اثرپذیری، 29 متغیر که بیشترین نقش را در عملکرد سایر متغیرها دارا بودند، به عنوان پیشران اصلی، تعیین شدند. توزیع متغیرها و پیشران های شناسایی شده به تلفیقی از تمامی ابعاد اصلی اثرگذار ختم شد که در این میان، پیشران و متغیرهای با ماهیت اقتصادی (بیشترین تعداد) و مدیریتی (بیشترین اثرگذاری) دارای بیشترین اثرگذاری در تعیین روند تغییر و عملکرد سایر متغیرها و پیشران ها بودند. توزیع بیش از 69 درصد از متغیرهای اصلی در ناحیه 1 یا اثرگذار، ناحیه 2 یا دووجهی و در ناحیه 4 یا تنظیمی، نشان از روابط پیچیده و درهم تنیده و حساسیت کنترل و برنامه ریزی بر پیشران ها در راستای تحقق اهداف و مأموریت های سند آمایش استان بر مبنای نقش آفرینی نواحی روستایی آن دارد.
۱۹.

واکاوی شبکه روابط فضاییِ بازار خرما در نواحی روستایی ناحیه مَکُّران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اقتصاد فضا و توسعه روستایی سال یازدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۳۹) ۲۵۴-۲۲۷

کلیدواژه‌ها: روابط فضایی کنشگران انسانی بازار خرما نواحی روستایی مکران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۴ تعداد دانلود : ۳۷۶
با توجه به نقش تولیدی و صادراتی محصول خرما و وابستگی معیشت بسیاری از خانوارهای روستایی به فعالیت نخلداری در مناطق خرماخیز کشور از جمله در ناحیه مکران، پرداختن به مسائل و شبکه روابط بازار این محصول اهمیت ویژه ای دارد؛ زیرا اقتصاد نخلداری در روستاهای این ناحیه غالباً بر کشاورزی خرده پا و سنتی استوار بوده و به لحاظ کارکردهای توزیعی، مبادله ای و مصرفی با چالش های عدیده ای روبرو است. از این رو هدف پژوهش حاضر کاوش و تحلیل شبکه روابط فضایی بین کنشگران (انسانی و غیرانسانی) به منظور توسعه کارکردی بازار خرما در روستاهای ناحیه مکران است. این پژوهش بر روش آمیخته (راهبرد متوالی- تغییرپذیر) استوار است. جامعه آماری پژوهش شامل 17493 نخلدار و 32 کارشناس کشاورزی است. حجم نمونه به روش هدفمند- احتمالی در مرحله کیفی 111 نخلدار و 16 کارشناس و در مرحله کمی 376 نخلدار و 32 کارشناس تعیین شد. براساس «روش آمیخته متوالی» داده های کیفی به کمک نرم افزار «NVIVO» و داده های کمّی به وسیله نرم افزار «SPSS» پردازش و تحلیل شدند. سپس تحلیل و استنتاج نهایی طبق استدلال لاتور (1987) به روش «ترجمه» صورت گرفت. نتایج نشان داد که روابط فضایی چندگانه ای بین کنشگران (انسانی و غیرانسانی) وجود دارد و یا در حال پدیدار شدن است. در این میان دلالان خرما با ایجاد شبکه ای قوی از روابط فضایی، بازار خرما را به زیان تولیدکنندگان به تسخیر درآورده و به عنوان کلیدی ترین کنشگر، نقش و عاملیت یافته اند. در وجه غالب ضعف و ناکارآمدی کنشگران اصلی (نخلدار و دولت) و هم پیمانی کنشگران سرمایه و سردخانه با دلالان منجر به چنین پیامد زیانباری شده است؛ هر چند این روابط فضایی با مشارکت کنشگران جدید (نخل های غیربومی، سردخانه و ... ) در حال دگرگونی است.
۲۰.

ارزیابی و تحلیل اثرات مشاغل خانگی در ساختار اجتماعی از دیدگاه روستاییان با رویکرد مدل سازی معادلات ساختاری (مطالعه موردی: مناطق روستایی استان اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای انسانی دوره ۵۴ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۲۰) 583 - 597

کلیدواژه‌ها: استان اصفهان اشتغال مشاغل خانگی معادلات ساختاری نواحی روستایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۲۸۸
مشاغل خانگی در مناطق روستایی در راستای ماندگاری آن ها و عدم مهاجرت بسیار بااهمیت است و بررسی آن می تواند در راستای اشتغال پایدار باارزش باشد. این امر در مناطقی که دارای تعداد زیاد روستا با جمعیت زیاد و اغلب بدون درآمد ثابت اند، از جمله مناطق روستایی استان اصفهان، از اهمیت بسزایی برخوردار است که موجب توسعه پایدار می شود. هدف از این مقاله ارزیابی و تحلیل اثرات مشاغل خانگی در ساختار اجتماعی از دیدگاه روستاییان با رویکرد مدل سازی معادلات ساختاری است. تحقیق حاضر به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و به لحاظ ماهیت از نوع تحقیقات توصیفی – علّی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه روستاییان شاغل در مشاغل خانگی استان اصفهان است که بر طبق اعلام مرکز آمار ایران در آبان سال 1395 برابر با 78704 نفر بوده اند. از فرمول کوکران برای محاسبه حجم نمونه آماری استفاده شد؛ بر این اساس، حجم نمونه برابر با 268 خانوار برآورد شد. در ادامه با استفاده از روش نمونه گیری احتمالی، پرسش نامه ها در میان 112 روستای استان اصفهان (برای هر شهرستان استان اصفهان (24 شهرستان) 4 روستا انتخاب شده است) که به صورت تصادفی در سال 1398 انتخاب شده اند توزیع شد. نتایج نشان می دهد اعتبار اندازه گیری شده هر پنج مدل اندازه گیری و نیز مدل پنج عاملی مرتبه دوم برای بررسی مشاغل خانگی قابل قبول است. درنهایت، آسیب های اجتماعی (31 / 0)، مشارکت و ارتباطات اجتماعی (28 / 0)، نظام بهداشت و سلامت (63 / 0)، ساختار جمعیتی (43 / 0)، و کاهش مهاجرت (21 / 0) بارهای عاملی را تبیین می نمایند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان