پناهگاه

حفظ جان غیر نظامیان از جمله مهم ترین اهداف مسئولان کشور در کاهش آسیب پذیری حوزه ی نیروی انسانی بوده و ایجاد فضاهای امن و پناهگاهی در زمره ی اقدامات رسیدن به این هدف می باشد. با توجه به هزینه بالای احداث فضاهای امن پناهگاهی، احداث فضاهای چند منظوره به نحوی که در زمان صلح به کاربری خاصی تعلق یابند و در زمان بحران به عنوان فضای امن پناهگاهی استفاده شوند، امری منطقی، مقرون به صرفه و دارای اهمیت است. هدف از انجام این تحقیق، مکانیابی یک کاربری عمومی مورد نیاز در منطقه 14 تهران است که قابلیت بهره برداری به عنوان فضای امن را دارا باشد. به همین منظور با اعمال نظر کارشناسان در محدود مورد مطالعه، پارکینگ طبقاتی به عنوان کاربری عمومی شهری انتخاب شد. تبیین شاخص های مکانیابی نیز بر این اساس قرار گرفت که کاربری پارکینگ طبقاتی علاوه بر ارزش کارکردی در زمان صلح، در زمان بحران به عنوان فضای امن پناهگاهی قابلیت بهره برداری را داشته باشد. این مهم از طریق بررسی تحلیلی تحقیقات گذشته و دریافت نظرات کارشناسان انجام پذیرفت. در ادامه با روش تحلیل سلسله مراتبی(AHP) و وزن دهی به شاخص های مکانیابی از طریق پرسشنامه، لایه های مربوط به هر شاخص در نرم افزار GIS تشکیل و سپس با روی هم اندازی لایه ها مکان نهایی شناسایی و معرفی گردید.

امروزه در امر تصمیم گیری در مساله مکان یابی استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چند شاخصه همراه با سیستم اطلاعات مکانی نتایج کاراتری ارائه می دهد. بنابراین پژوهش حاضر با هدف ارائه یک رویکرد جدید در مکان یابی پناهگاه و کمک به تصمیم گیران و متولیان امور شهری و پدافند غیرعامل درهنگام بروز احتمالی خطر و بحران در اولویت بندی مکان های مناسب و انتخاب مکان بهینه برای احداث پناهگاه چند منظوره در سطح شهر سمنان انجام شد. از روش تاپسیس برای تعیین وزن معیارهای تصمیم و اولویت بندی نواحی شهری و سیستم اطلاعات جغرافیایی در شناسایی مکان های مناسب و از فرایند تحلیل سلسله مراتبی در اولویت بندی مکان ها و انتخاب مکان بهینه استفاده شد. پژوهش به روش توصیفی –تحلیلی که از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ نوع روش پیمایشی بود. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه مقایسات زوجی و همچنین پرسشنامه محقق ساخته تاپسیس بود که در اختیار پنج نفر از خبرگان قرار گرفت. نتایج پژوهش حاکی از آن است که هر دو بُعد مکانی و مدیریتی در مساله مکان یابی پناهگاه چند منظوره مورد توجه قرار گرفته است.

در سال های اخیر با افزایش سرعت رشد صنایع و علوم و فنون، تغییرات در عرصه استانداردها، عملکردها وکاربری های معماری بیشتر عیان گشته است. این امر بیانگر آن است که معماری امروز نیازمند تغییرات و پویایی بیشتری نسبت به گذشته است و به نظر می رسد که باید ساختمان های جدید متنوع تر، انعطاف پذیرتر و قابل انطباق با تغییرات احتمالی آینده باشند. با نگاهی به گذشته می توان دریافت که انسان چگونه با خلق اولین و ابتدایی ترین ساختار متحرک با مشکلات زندگی خود کنار آمده است و خانه های متحرک و شهرسازی انعطاف پذیر را چنان با نیازهای خود طراحی کرده که بتواند از آن در آینده نیز بهره گیرد. امروزه نیاز استفاده کنندگان و عملکردهای متنوع ساختمان ها، در سراسر جهان به سرعت در حال تغییر است و ساختمان ها باید منعطف و انطباق پذیر با تغییر عملکردها یا تغییرات زمانی (مانند آب و هوا) و یا مکانی متناسب با تغییر شرایط اجتماعی و فرهنگی باشد. آنچه که دراین مقاله مورد بحث قرار می گیرد، بررسی، تحلیل و تقسیم بندی سیستم های سازه ای پناهگاه های موقت و سیار است. هدف ازاین تقسیم بندی تعیین مدل های قابل تولید و متنوع برای توسعه فرم های پیشنهادی و سیستم های ساخت قابل دسترس و اجرا است. با این نگرش به معرفی نمونه ها و روش های اجرایی و ممکن سیستم های ساخت پرداخته می شود.

از مهم ترین مسائلی که باید همواره در مدیریت بحران به آن توجه شود، اسکان موقت جمعیت آسیب دیده، تأمین کالاهای امدادی، طراحی و ایجاد بستر مخابراتی مناسب برای برقراری ارتباطات در زمان بحران است. به این منظور، در این مقاله با ارائه مدلی به مکان یابی پناهگاه ها برای اسکان موقت جمعیت آسیب دیده، انبارهای کالاهای امدادی و نیز دکل های مخابراتی پرداخته می شود، به طوری که انبارهای کالاهای امدادی و دکل های مخابراتی در یک تسهیل، با عنوان مرکز امدادی- مخابراتی، برای کاهش هزینه ها و ارائه خدمات بهتر در نظر گرفته شد. همچنین، برای افزایش قابلیت اطمینان در مدیریت بحران از انبارهای پشتیبان استفاده شد و مدل به صورت دوهدفه و غیر خطی ارائه شد که ابتدا نرمال سازی و سپس خطی شد. همچنین، با توجه به محیط و شرایط ناپایدار در بحران های طبیعی، مدل مذکور با نبودن قطعیت و به صورت فازی درنظر گرفته شد. درنهایت، مدل توسعه داده شده برای مطالعه موردی بحران سیل در منطقه سه تهران پیاده سازی شد که نتایج نشان می دهد درصورت مکان یابی بهینه تسهیلات مذکور می توان به تصمیم گیرندگان امر مدیریت بحران در این منطقه، برای افزایش خدمت رسانی در هنگام بحران کمک شایانی کرد.

موقعیت ژئواستراتژیک، استقرار در پهنه خطرپذیری زلزله با ریسک متوسط و خطرپذیری بالای سیل و همچنین موقعیت استراتژیک به عنوان شهر دفاعی در غرب کشور، ضرورت پرداختن به مسئله مکانیابی پناهگاه شهری کوهدشت را اجتناب ناپذیر کرده است. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش شناسی توصیفی تحلیلی مبتنی بر رویکرد مطالعات مکانی- مدلی است. به منظور مکانیابی پناهگاه شهری کوهدشت، شاخص های (کاربری ها)هفت گانه آموزشی، بهداشتی، پایانه ها، تجاری، راه شریانی درجه یک، مسکونی، نظامی، با روش دلفی و آرای خبرگان استخراج شده است. با توجه به اثرگذاری متفاوت شاخص های یاد شده، از مدل ترکیبی GIS-AHP-FUZZY برای ارزش گذاری و تهیه مدل مکانی شاخص ها استفاده شده است و در نهایت با استفاده از ابزار  Geostatistical Analyst تحلیلگرهای زمین آماری، از طریق مدل سمی واریوگرام، نقشه حد نهایی مجاز برای ساخت پناهگاه تهیه گردید. نتایج دو سطحی نشان می دهد که در بخش تحلیل FAHP در ارتباط با وزن دهی؛ شاخص های بهداشتی درمانی و راه شریانی هرکدام با وزن 232/0به عنوان مهم ترین شاخص ها شناخته شدند. نتایج  تحلیل ترکیبی-GIS FAHP و مدل Semi Variogram نشان داده است که ناحیه دو شهر کوهدشت بیشترین مناسب ترین مکان برای ساخت پناهگاه می باشد.