شکل

بررسی شکل و فرم شهر بعنوان یکی از گام های ابتدایی در فرایند شناخت برای طراحی و برنامه ریزی هرشهر، از اهمیت چندانی برخوردار است. روش تحقیق مطالعه حاضر، روش تحقیق پیمایش بصری، مبتنی بر تجربه «اسپری رگان [1] »(1965) در بررسی شکل و فرم شهر می باشد. در این روش مواردی همچون دوره تاریخی، شکل، عوامل نوع شکل، فرم بافت و دانه بندی، عوامل فرم، عناصر شهری، نمادها و نشانه ها، خط آسمان، هویت، جهت یابی، الگوی دسترسی ها مبنای بررسی شکل و فرم شهر قرار می گیرد. نتایج حاکی از آن است که شهر یزد دارای 4 محدوده اصلی، متمایز به لحاظ شکل و فرم می باشد. که عوامل متعددی در تمایز آنها دخیل بوده اند. این چهار محدوده عبارتند از: محدوده A ، این محدوده تقریبا تمامی آنچه تحت عنوان بافت تاریخی به صورت رسمی در شهر یزد وجود دارد را شامل می شود. و شامل بافت بجای مانده در شهر یزد از دوره پیش از اسلام، تا قاجاریه می شود. محدوده B این محدوده که به لحاظ تاریخی بیشتر به دوره پهلوی و دهه های 60 و 70 مربوط می شود. خود دارای دو زیر مجموعه B1 و B2 است. رشد شهر در دوره پهلوی و تغییرات آن تا به امروز تحت عنوان محدوده B1 و رشد شهر در دهه های 60 و 70 شمسی تحت عنوان محدوده B2 بررسی شده است. محدوده C ، شامل توسعه های مربوط به پروژه های مسکن مهر است و محدوده D شامل توسعه های پراکنده شهری در دهه های اخیر می باشد. ویژگی های شکلی و فرمی این محدوده ها مطابق موارد روش پیمایش بصری در مقاله بسط یافته است [1] -spreiregen

این مقاله به تحلیل و تغییر دیدگاه محتوایی رولان بارت، اندیشمند فرانسوی معاصر پیرامون اسطوره می پردازد. بارت توانسته است از اسطوره به معنای افسانه، عبور کرده و از آن به مثابه سازوکاری برای برساختن جهان اجتماعی استفاده کند. بارت، با استناد به قواعد زبان شناسی و نظام مفهومی سوسور و نیز با اقتباس از نشانگان جمعی دورکیم، به این نتیجه رسید که اسطوره به نمادهای لفظی و مکتوب منحصر نمی شود؛ بلکه هر چیزی در عالم انسانی، بالقوه می تواند به اسطوره بدل شود. مهم ترین نکته الهام گرفته از سوسور، دلالت فرهنگی اجتماعی نمادها و نشانه ها در مقابل دلالت زبان شناختی(دال و مدلولی) نمادها (دلالت اولیه) است. از دید سوسور، دال های اسطوره ای، دارای دو جنبه مختلف اند: شکل و معنا. مهم ترین سازوکار اسطوره پردازی «تفوق شکل بر معنا» است. بارت، از همین موضوع، به «تبدیل امور اجتماعی تاریخی به امور طبیعی» انتقال یافته است. از نظر وی، با تفوق شکل، جنبه اساسی نشانه، که مربوط به معنای آن است، دچار تحریف می شود و هویت زمانی و مکانی، معنای نشانه ناپدید می گردد. در این صورت، ما با موجودی فرازمان و فرامکان مواجه می شویم. در این مرحله، بورژوازی توانسته با تصرف در این نشانه تهی شده از معنای اصلی، معنای موردنظرش را که همان جنبه شکلی دال است برجسته کند.

این پژوهش به دنبال استخراج تصویر ذهنی مردم ایران (شهر اصفهان به عنوان مورد مطالعه) از شخصیت های کهن الگویی است. به علاوه، بر مبنای نظریه نمادگری شکل، اشکال هندسی به عنوان یکی از عناصری که ممکن است در انتقال معنای کهن الگویی به برندها نقش داشته باشند، مطالعه شده اند. نتایج اجرای مطالعات مقدماتی و مطالعه اصلی شامل 77 مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته نشان می دهد تصویر ذهنی پاسخگویان ایرانی از شخصیت های کهن الگویی با ادبیات موجود در این زمینه شباهت ها و تفاوت هایی دارد. همچنین متناسب و نامتناسب ترین اشکال هندسی با هر کهن الگو شناسایی شدند. تداعیات کهن الگویی افراد از اشکال هندسی مبتنی بر برایند معانی ذاتی ناشی از ویژگی هایی مثل تقارن، زاویه داری و تعداد اضلاع و نیز، معانی اکتسابی است. علاوه بر این، خلاف پژوهش های پیشین در خصوص اشکال هندسی، زاویه دار بودن تنها عامل اثرگذار بر ادراک کهن الگویی از اشکال نبوده و در مورد همه کهن الگوها نیز عامل مؤثر نیست. نتایج این پژوهش می تواند در طراحی محصول و لوگوی شرکت و تبلیغات و به طور کلی مدیریت معنای برند، بسیار مفید باشد.

پایپوشهای سنتی، در گذر زمان همواره تحت تأثیر عواملی چون آب و هوا و شرایط اقلیمی هر منطقه، سنت ها، آداب و رسوم، شیوه زندگی و شغل و پیشه، در انواع مختلف و متفاوتی جلوه گر شده اند. زیبایی، تنوع در فرم، رنگ و جنس، و تناسب این سه مورد با شرایط اقلیمی و فرهنگی، و همچنین استفاده از مواد و مصالح طبیعی و بومی، از جمله ویژگی های آشکار این پایپوش ها است. شهرستان بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی، از جمله مناطقی است که در گذشته تولیدات پایپوش آن از شهرت و آوازه بسیاری در منطقه و حتا کل کشور برخوردار بوده است. هنر-صنعتی بومی که امروزه از آن چیزی جز نام و آوازه، و معدود استادکاران کهنسال، باقی نمانده است. این در حالی است که علاوه بر اهمیت فرهنگی و تاریخی، پیشهی کفاشی سنتی به عنوان هنر-صنعتی بومی، به دلایلی همچون تکیه بر دانش و نیروی کار بومی و بهره گیری از مواد و مصالح محلی و در دسترس، می تواند از جنبه اقتصادی و اشتغالزایی نیز حائز اهمیت ویژه باشد. هدف از انجام این پژوهش شناسایی و معرفی هنر-صنعت کفاشی سنتی در شهرستان بیرجند، محصولات، فرآیند تولید و ابزار و مصالح مورد استفاده در این صنعت می باشد. بدیهی است که گام اول در زمینه ی حفظ واحیاء این پیشهی بومی، شناسایی و معرفی آن است تا پیش زمینه آن فراهم گردد تا با رفع نواقص و بهینهسازی، و همچنین با تکیه بر خلاقیت و نوآوری، پایپوش سنتی به محصولی کاربردی برای مصرف کننده امروزی تبدیل شود. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی انجام می پذیرد. بدین صورت که با بهره گیری از فنون گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای، مشاهده و مصاحبه و با تکیه بر رویکرد تاریخی-تحولی تلاش می گردد تا پیشه کفاشی سنتی و نمونه تولیدات آن در شهرستان بیرجند شناسایی و معرفی گردد.

این مقاله در پی همزبانی و همدلی با معماری کاخ هشت بهشت و توجه و تذکر به حقیقت زندگی در آن است، و در نتیجه به دنبال تاریخ نگاری و تجزیه و تحلیل معماری آن، بر روی میز نقد هنری و محدود به علوم محض و برداشت های ذهنی و بدون استناد نیست. هم سو با روش تحقیق کیفی مقاله، حضور و تأثیرگذاری عوامل و حقایق مرتبط با وجه شاعرانه و هنری این اثر، بیش از وجه کالبدیِ ملموس و ساختاری آن در نظر گرفته شده است. این رویکرد، پرداختن به صورت و ایده و نیز ارزش های این بنا را اجتناب ناپذیر کرده است. براساس یافته های این تحقیق، رمز ضمن بیان پیوستگی اجزای بنا، آنها را به «صورتی» ورای قالب مادی «شکل» کاخ سوق می دهد. صورت نیز بدان گونه که رموز آب، نور، زمان، ماده و مرکز، در شکل معماری این بنا، شدّت تجربه ای خوب و ماندگار را تحقق بخشیده اند بررسی شده است. از این طریق، چه بسا بتوان ضمن تذکر آنها، در اقتباس از معماری های باارزش گذشته، خود را محدود به ویژگی های شکلی آنها نکرد و صورت و لایه های متعالی تر و تأثیربخش تر را برای معماری امروز کشور مورد توجه قرار داد.

رضایی بودن اعمال حقوقی به عنوان یکی از نتایج اصل حاکمیت اراده، مفید آزادی اشخاص در شیوۀ ابراز ارادۀ انشایی آنان است؛ بااین حال، گاهی قانونگذار با اهداف گوناگون، اشخاص را مکلف به اظهار ارادۀ خود در قالب های خاص قانونی یا انضمام برخی تشریفات به ارادۀ اظهار شدۀ آنها می کند و ضمن عدول از اصل رضایی بودن قرارداد ها، با مسکوت گذاشتن ضمانت اجرای تخطی از شکل مقرر، زمینۀ ایجاد اختلاف نظر را به وجود می آورد و ازاین رو، تمهید یک اصل که در موارد تردید بتوان در خصوص ضمانت اجرا به آن استناد کرد، ضروری به نظر می رسد. به دنبال اصلاحات قانون مدنی فرانسه در سال 2016 میلادی، ضمن تصریح به اصل رضایی بودن قراردادها، وضعیت بطلان به عنوان ضمانت اجرای عمومی تخطی از شکل های مقرر، پیش بینی شد. اگرچه در حقوق ایران نیز رضایی بودن قرارداد ها به عنوان یک اصل، قابل پذیرش است و ازاین حیث، حقوق ایران و حقوق فرانسه در موضع یکسانی قرار دارند، بااین حال، وضعیت بطلان نمی تواند به عنوان ضمانت اجرای عمومی تخطی از شکل های مقرر در حقوق ایران پذیرفته شود؛ زیرا اهدافی که قانونگذار را به سوی وضع تشریفات سوق می دهد، گوناگون تر از آن است که بتوان برای نقض تمام احکام قانونی دراین خصوص، به ضمانت اجرای سنگین بطلان متوسل شد. به علاوه، چنین رویکردی با ضرورت صیانت از اصل صحت و تفسیر مضیق احکام استثنایی نیز مغایرت دارد. از این منظر، میان حقوق ایران و حقوق فرانسه تفاوتی چشمگیر به نظر می رسد.

میدان ها همواره به عنوان یکی از فضاهای شهری موثر در شهرهای کهن جهان و همچنین در ایران مطرح بوده اند که "حضور مردم از تمامی اقشار" در این فضا اتفاق می افتاد. اما در دوره های اخیر به دلیل ورود اتومبیل به شهرها، میدان ها معنای گذشته خود را از دست داده اند و تنها به عنصری ترافیکی  و در اختیار سواره ها تبدیل شده اند. همین امر باعث شده تا در طراحی میدان ها جدید، اصول زیبایی شناختی کنار گذاشته شود. آنچه که در تعریف جدید میدان ها دیده می شود، با تعریف گذشته میدان ها فاصله بسیاری دارد. در همین راستا، پژوهش حاضر قصد دارد که شناسایی عوامل زیبایی شناختی موثر در ادراک مردم از میدان ها شهری را مورد بررسی قرار دهد. به همین منظور، سه میدان شهر همدان که از نظر ویژگی های کالبدی، فرهنگی و اجتماعی با یکدیگر تمایز دارند، انتخاب شد. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده که با به کارگیری نرم افزار SPSS و با استفاده از روش آنالیز واریانس یک طرفه، صورت گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که دو عامل طراحی از پیش اندیشیده شده و فرهنگ و اجتماع تاثیر معناداری در ادراک زیبایی شناسانه از میدان شهری توسط مردم خواهند داشت.

زمینه و بستر فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که آثار هنری بدان تعلق دارند، از عوامل و وجوه مهمی است که اگر در مطالعات تطبیقی هنرها وارد شود و به دقت مورد بررسی قرار گیرد، بر غنای تبیین ها و دستاوردهای نظری این نوع پژوهش ها خواهد افزود. این دست مطالعات تطبیقی نیز می تواند با توجه به خصوصیات نشانه گذارانه آثار هنری، به حصول درک بهتر و عمیق تری از هنر و فرهنگ ملی، منطقه ای، قومی و محلی منجر شود. در این مقاله، زمینه مندی آثار و موضوعات هنری از حیث نظری مطالعه گردیده و سپس مهم ترین زمینه های تولید خلاقانه هنر، در سه حوزه زمینه های اقتصادی، زمینه های سیاسی و زمینه های فرهنگی، تحقیق خواهدشد. ارزش ها و زمینه های اقتصادی فعالیت هنری، حوزه هنر را به دنیای سرمایه و مبادلات تجاری وارد می سازند؛ اثر هنری و هنرمند نقش بزرگی در بازتولید و حفظ فرهنگ های ملی و منطقه ای و خرده فرهنگ های محلی و قومی و نشان دادن خواست ها، عواطف و رفتارهای گروه های مختلف اجتماعی دارند؛ همین طور هنرها می توانند در خدمت برآورده ساختن مقاصد سیاسی ساخت قدرت قرار گیرند. در پایان مقاله، با پیش کشیدن مبحثی در باب روابط زمینه و شکل (فرم) در آثار هنری، اهمیت توجه به مقوله شکل در مطالعات تطبیقی هنر توضیح داده می شود. شایان ذکر است در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی استفاده شده و اطلاعات به صورت کتابخانه ای جمع آوری گردیده است.

اهمیت گنبدخانه در معماری ایران سبب گردیده تا از نظر تأثیرگذاری زیبایی شناختی، همواره موردتوجه طراحان باشد. هدف از پژوهش حاضر، بازشناسی ویژگی های شکلی، هندسی و تناسباتی بناهای گنبدخانه ای با پوشش نار در دوره ی اسلامی با توجه به کیفیت بصری ظرافت است. به این منظور، ابتدا به شناخت ساختار و گونه های مختلف و روند تحولات شکلی گنبدخانه ها اقدام گردید. سپس 18 بنای گنبدخانه ای از میان آرامگاه ها در بازه ی زمانی سده های نهم تا دوازدهم هجری انتخاب و با استفاده از روش مدل سازی و طراحی ابزار تحلیل هندسی بر پایه ی پنج ضلعی منتظم، خصوصیات هندسی بررسی و در گام بعد بر اساس تعریف چهار شاخص (سنجه)، تحلیل گردید. یافته ها نشان داد طرح گنبدخانه ها در بازه ی زمانی موردبررسی، از چارچوب مشترکی برخوردار است به طوری که در اغلب نمونه ها، کشیدگی ارتفاعی گنبد بیش از دو قسمت ساقه و پایه بوده و بخش فوقانی، بیش از نصف ارتفاع بنا را به خود اختصاص می دهد. درعین حال تفاوت هایی در نمونه های این دو دوره به خصوص از نظر شکل و تناسبات بخش فوقانی دیده می شود؛ به طوری که ظرافتِ کشیدگی در دوره تیموری و نیز اوایل صفوی؛ و ظرافتِ هماهنگی در دوره صفوی نمود بیشتری دارد. الگوی مشترک هندسی و شاخص های ارائه شده در این مقاله به عنوان دو روش مکمل یکدیگر می توانند در ارزیابی زیبایی شناختی گنبدخانه های مشابه به کار گرفته شوند.

تفاوت فیلم های تجربی از فیلم های رواییِ سینمای متعارف را از دو منظر نوعِ روایت و فرم سینمایی می توان بررسی نمود. فیلم انیمیشن تجربی بر اساس این دو مفهوم از فیلم انیمیشن شخصیت محور متمایز می شود. یکی از تمهیدات فیلم های انیمیشن تجربیِ دوبُعدی، استفاده ی خلاقانه از طراحی و نقاشی است که فارغ از کلیشه های مرسوم، به بازنمایی ایده های دیداری-مفهومی برآمده از ذهن هنرمند می پردازد. هدف این مقاله بررسی مؤلفه های ساختاری فیلم انیمیشن دوبُعدی تجربی و بازشناسی آن ها در اثر منتخب این پژوهش است. با توجه به ماهیت داده ها، روش پژوهش کیفی در نظر گرفته شده که فرایند بررسی به صورت توصیفی–تحلیلی و با رویکرد مقایسه ای انجام شده است. هم چنین بر مبنای نظریه های روایت و تعاریف فرم، ارتباط ساختار شکلی با محتوای فیلم انیمیشن دوبُعدی تجربی بررسی می شود. در بررسی مؤلفه های این فیلم انیمیشن مشخص شد که زمان، روایت و تدوین آن به صورت مرسوم و غیرتجربی است اما بازنمایی و سرپیچی از قواعد ژانری به شکلی تجربی در فیلم رخ داده است. بنابراین مقاله به این نتیجه-گیری رسیده است که اگر عنصر مسلط در فیلم انیمیشن تجربی (دو بُعدی) غیرمتعارف و تجربی باشد، می توان آن فیلم را تجربی برشمرد، هرچند سایر مؤلفه های آن متعارف باشد؛ همچنین محتوای مفهومی اثر می تواند غیرآوانگارد یا غیرتجربی باشد در صورتی که عنصر مسلط و فرمال فیلم کاملاً تجربی باشد.

فرم یا صورت به این دلیل که شیوه بیان درمجموع به اثر ادبی ساختار و شکل می بخشد و در صورت، تجلی می یابد عاملی مهم در ماندگاری اثر است. در این مقاله، با تکیه بر نگرش سیستمی، به تبیین و بررسی عوامل و عناصر مؤثر در انسجام و یک پارچگی و فرم و شکل تمثیلات و مناظرات دیوان پروین اعتصامی پرداخته شده و این نتایج حاصل آمده است: 1. در مناظرات پروین اعتصامی، به دلیل اینکه اجزای شعر در یک بافت گف توگویی محکم در هم تنی ده شده است، تداوم و انسجام متن به وضوح دیده می شود. 2. بیان روایی پروین در تمثیلات و مناظراتش سبب شده که نسبت متقابل هر جزء یا دیگر اجزا به خوبی رعایت شود و ساختاری منسجم و هیئتی متشکل به وجود آید. 3. پروین با استفاده هوشمندانه از موسیقی مناسب با محتوای این بخش از اشعارش، تداوم متن و ارتباط متقابل میان اجزای شعر را مستحک متر نموده است. 4. پروین اعتصامی به مدد بهره گیری از شکل ذهنی کامل و سازما نیافته اش و با سازمانده ی به عناصر زبانی (آواها، واژگان، و صورت های نحوی) در شعرش توانسته است ساختاری قوی و شکلی ماندگار در ذهن مخاطب به وجود آورد.