مطالب مرتبط با کلیدواژه

سبک هندی


۸۱.

فرمانروایان «مصرعِ برجسته»

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۱ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۸۱) 255 - 278

کلیدواژه‌ها: مجموعه خیال گزیده سبک هندی سبک هندی صائب تبریزی معرفی کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۵ تعداد دانلود : ۳۶۸
گزیده اشعار سبک هندی اثر علیرضا ذکاوتی قراگزلو که مرکز نشر دانشگاهی در سال 1372 منتشر کرد نخستین گزیده سبک هندی در ایران بود. اثری که دایره منتخباتِ سبک هندی را از سروده های صائب و کلیم فراتر برد و از دیگر گویندگان و سخنورانی ناشناخته تر در این شیوه شعرهایی درخشان ارائه داد. در این نوشتار سخن بر سرِ چاپ دوم و صورت مفصّل و بازنگریسته کتاب گزیده اشعار سبک هندی یعنی کتاب مجموعه خیال است؛ برگزیده غزلیات چهل وشش شاعر از بابا فغانی شیرازی تا صفاءالحق همدانی که در سال 1397 از سوی انتشارات فرهنگ نشر نو منتشر شد. در نوشتار پیش رو نخست به مخالفان و موافقان سبک هندی پرداخته شده و سپس به معرفی گزیده ها از سروده های شاعران سبک هندی از کتاب منتخبات اشعار صائب تبریزی اثر حیدرعلی کمالی اصفهانی (تاریخ نشر: 1305) و دیگر منتخبات تا سال 1397 و نقد و  ارزیابی کتاب مجموعه خیال . در این بخش ضمن تبیین اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران پس از حمله مغول و استیلای صفویان، ویژگی های اسلوب هندی و اوج و فرود این سبک به بحث گذاشته شده است.از مهم ترین مزیت های مجموعه خیال در مقایسه با دیگر گزیده های سبک هندی این است که بینش فلسفی مؤلف سنجه اصلی در برگزیدن شعرها بوده و مؤلف کوشیده با تأمل و تأکید ویژه بر تفکر فردی و اجتماعی هر شاعر، «فردیت» و خصیصه های سبکی و فکری آنان را آشکار کند.
۸۲.

بازتاب غم، رنج و ناامیدی در سبک هندی (با تکیه بر غزلیات طالب آملی)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و ادبیات غنایی سال اول زمستان ۱۳۹۰ شماره ۱ 83-98

کلیدواژه‌ها: رنج اندوه غزل سبک هندی طالب آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۹ تعداد دانلود : ۲۱۲
با تأمل در شعر سبک هندی، بویژه غزلسرایان این سبک در می یابیم که غم و ناامیدی و رنج از پر بسامدترین واژگان در غزلیات شعرای سبک هندی می باشد که علت آن را در عوامل گوناگونی چون جریانات اجتماعی و مسائل اقتصادی، فرهنگی و سیاسی عصر صفویه، و به دنبال آن فردگرایی شدید شعرای این دوره و مهاجرت و اندوه و غم ناشی از فراق و دوری از وطن،بازتاب اندوه، ستم و بیداد بر مردم روزگار خود و تأثیر اندیشهی غم و رنج های سه گانه در مکاتب فلسفی هند و ... می توان جستجو کرد. با تحلیل غزلیات شعرای این مکتب و بخصوص غزلیات طالب آملی -که این تحقیق با تأکید بر آن می باشد- می توان به شاخص های زیر در موضوع غم و رنج دست یافت: تفکر جبرگرایانه، ایجاد تصاویر پارادوکسی با موضوعات غم وشادی و یأس و امید، اصالت دادن به موضوع غم در هستی، همت بلند و غم جویی، استفاده از عناصر طبیعت برای توصیف غم و اندوه چون شاعران رمانتیسم و استفاده از کلمات عامیانه و بازاری در القای ملموس تر و بهتر غم و اندوه و ... اشاره کرد. هم چنین با تحلیل اشعار سبک هندی از این منظر می توان به برخی ازباورها و نکات دقیق و مبهم زندگی و عصر شاعر پی برد
۸۳.

خاستگاه تصاویر اجتماعی – سیاسی در شعر صائب تبریزی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و ادبیات غنایی سال ششم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۲۰ 21 - 30

کلیدواژه‌ها: سبک هندی تصاویر شعری خاستگاه تصاویر اجتماعی خاستگاه تصاویر سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۷ تعداد دانلود : ۲۲۳
تصاویر شعری در زمینه عناصر اجتماعی – سیاسی از جمله تصاویری است که در دوره های مختلف رنگ و جلوه-ای متفاوت داشته است. مقاله حاضر از جایگاه تصاویر اجتماعی –سیاسی که بسامد بالایی در شعر صائب دارد، سخن می گوید؛ تصاویری که حاصل خیال دورپرداز صائب، حول عنصری واحد است که از این طریق تجربه های ذهنی و حسی خویش را به تصویر می کشد. شاعر در دوره ای از ادب فارسی قرار دارد که برای دست یافتن به معنی و مضمون های بدیع و بیگانه به ناچار نیازمند داشتن گستره وسیعی از واژگان است؛ بنابراین هر عنصر و واقعه ای را دست مایه کار و هنر خویش قرار می دهد. از آنجایی که ارتباط مستقیمی با حکومت و دربار داشته، تأثیری پذیری او از شرایط حاکم دور از انتظار نخواهد بود؛ او از نزدیک به طور ملموس و عینی با امور و وقایع اجتماعی – سیاسی در ارتباط است، او این تجربه های حسی را با تجربه های ذهنی خویش می آمیزد و تداعی های دور و نزدیک را شکل می-دهد. و به این ترتیب مسئله تأثیر و تأثر پذیری از جامعه و شرایط حاکم بر آن، در شعر او امری کاملاً طبیعی خواهد بود.
۸۴.

سبک شناسی و جلوه های غنایی غزلیات حسن خان شاملو(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و ادبیات غنایی سال هفتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۵ 53 - 68

کلیدواژه‌ها: حسن خان شاملو غزل سبک شناسی شعر غنایی سبک هندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۱ تعداد دانلود : ۵۱۸
حسن خان شاملو (متوفیّ ۱050 ه.ق) شاعر، نویسنده، خطاط، بیگلر بیگی و امیرالامرای کل خراسان و حاکم هرات، در قرن دهم و یازدهم ه .ق [17م]است. او از شاعران توانا، ناشناخته و نازک خیال است که متأسفّانه نه تنها دیوان و دیگر آثار وی تصحیح نشده، حتیّ در تذکره ها و تاریخ ها مطلب چندانی درباره شعر و سبک شعر او نیامده است. مهم ترین اثر وی، دیوان که به گفته نصرآبادی حدود سه هزار بیت است که بخش اعظم آن را غزلیات تشکیل داده است. غزلیات حسن خان شاملو گنجینه ای سرشار از مضامین و بن مایه های غنایی است. فضای کلیّ و حال و هوای غزل وی را عشق و عاشقی و عرفان تشکیل می دهد. نیز مضامین دیگری چون: اخلاق، پند و اندرز و حکمت های عملی، طنز و طعنه، شکوه، مفاخره و... که از گونه های شعر غنایی هستند، در شعر او دیده می شود. حسن خان شاملو در شاعری، به ویژه غزل سرایی، توانایی بالایی داشته است. غزل های پخته و سنجیده وی با مضامین رنگارنگ و گوناگون و تصویرسازی های زیبا و شوق انگیز در هم آمیخته شده است. این پژوهش با روش تحلیلی و توصیفی، بر آن است تا ضمن سبک شناسی غزلیات وی، شعر غنایی حسن خان شاملو را معرفّی کند و نشان دهد غزلیات وی از نمونه های برجسته در حوزه ادبیات غنایی است.
۸۵.

بیدلانه های سپهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۲ بهار و تابستان ۱۳۸۵ شماره ۳ 55 - 71
تعداد بازدید : ۱۹۱ تعداد دانلود : ۱۲۵
این مقاله به بررسی مشترکات و تناسبات شعری بیدل و سپهری پرداخته است. ممکن است عملاً بر پایه تفکر یا تصویر آفرینی بیدل نسروده باشد، اما در دفترهای شعر سپهری و دیوان بیدل تشابهات بسیاری می توان دید. به زعم من جوهر شعر در آفرینش جاری است و این شاعر است که می تواند به اندازه گنجایش قلبی خود از این رود جاری برخورد. و به قلم بنگارد و وقتی دو شاعر از نظر احساس و اندیشه به یکدیگر نزدیکتر باشند، لاجرم اشعاری مشابه هم خواهند داشت. بیدل با فرهنگ هزار توی هند آشناست و روحی درون گرا و تخیّلی عمیق، سرمایه شعری او به شمار می رود که در بستر زبان نغمه فارسی آنان را به کار می گیرد، سپهری نیز فارسی زبانی ساده است. با همان روح لطیف و درون گرا و با همان تخیل انتزاعی. از این رو کنار هم قرار دادن این اشعار تو خالی از لطف نیست. با مطالعه در شعرهای سپهری و بیدل نقاط مشترک بسیاری را می توان دید. با توجه به پژوهش های قبلی در این موضوع، در این مقاله سعی بر این است که چشم اندازهایی که کسی تاکنون به آن نپرداخته یا گذرا از آن رد شده نشان داده می شود. موضوعات اصلی، اندیشه های مشترک این دو شاعر، تصویر آفرینی ها و تخیلات نزدیک به هم آنان، تفکرات سوررئال حاکم بر بعضی اشعار، عرفان موجود در اشعار و دیگر تشابهات شعری است. اما قصدی بر اثبات تأثیر سپهری از بیدل نیست. در این مقاله نیز نجواهای نزدیک به هم دو شاعر که متعلق به زمان های مختلفی اند با قالب های شعری متفاوت، بررسی شده است و به واقع افسون همین نزدیکی روح انسان هاست به هم.
۸۶.

تحلیل و بررسی بن مایه حباب و کارکردهای تعلیمی آن در شعر صائب تبریزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادبیات تعلیمی سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۸ 1 - 20

کلیدواژه‌ها: سبک هندی صائب تبریزی حباب مضمون پردازی ادبیات تعلیمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۶ تعداد دانلود : ۲۲۲
سبک هندی یا اصفهانی سرشار از مضامین متنوع و تصویرهای رنگارنگ است. صائب تبریزی از شاعران توانمند این سبک است که از پدیده های مختلف طبیعی و غیرطبیعی به عنوان بن مایه در مضمون پردازی و تصویرسازی بهره گرفته است. صائب در بسیاری از موارد، از این مضمون ها و تصاویر بر اساس نقش ترغیبی و اخلاقی زبان برای برانگیختن مخاطب به انجام ارزش ها و ترک ضد ارزش ها بهره برده است. در این مقاله که با روش تحلیل محتوا و به صورت اسنادی انجام شده، بن مایه حباب در دیوان صائب بررسی و تحلیل گردیده و به این پرسش پاسخ داده شده که صائب از بن مایه حباب در جهت کدام یک از مضامین تعلیمی بهره برده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که صائب غیر از اهداف توصیفی و بیان موضوع های غنایی، حکمی و... اهداف تربیتی و تعلیمی را هم مد نظر داشته است. او با استفاده از قابلیت این بن مایه در مضمون پردازی و تصویرسازی، مخاطب خود را به خاموشی، ترک هواپرستی، دوری از نخوت و تکبر، ترک پوچ گویی، ترک گناهکاری و تردامنی، تکیه نکردن و دل نبستن به دنیای فانی، دل نبستن به عمر زودگذر و... دعوت کرده است .
۸۷.

جوشش جوهر هستی در سبک هندی (خوانش صدرایی شعر صائب تبریزی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی سال ۷۳ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴۲ 217 - 238

کلیدواژه‌ها: سبک هندی صائب تبریزی حکمت متعالیه ملاصدرا حرکت جوهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۲ تعداد دانلود : ۴۱۲
تخیل شاعران فارسیگوی قرن یازده و دوازده، به جانب نازک اندیشی در طبیعت و ذره نگری در پدیده ها گراییده است. این گرایش همزمان است با تحولاتی که در فلسفه ایرانی در اصفهان قرن یازدهم روی داد. محتمل است که این همزمانی حاصل تأثر ادبیات و حکمت از یکدیگر باشد. در این مقاله مسأله «حرکت در جوهر طبیعت» به عنوان موضوع مشترک در شعر نازک خیال صائب و حکمت متعالیه ملاصدرا بررسی شده است. این جستار می کوشد تا شباهت دو گفتمان فلسفی و ادبی را در نگرش به یک موضوع (حرکت در جوهر) نشان دهد. برای این منظور تخیلات شعری را - که پویایی و حرکت درونی هستی را بازنمایی نمایی می کند- در شعر نماینده برجسته نازک خیالان یعنی صائب تبریزی (1006- 1087 ق) بررسی کرده و شباهت نگرش صائب را با اندیشه حرکت جوهری ملاصدرا نشان داده است. آنچه صدرای فیلسوف با برهان و استدلال درباره حرکت جوهری و انقلاب مستمر وجود بیان کرده شاعر نازک خیال با قوه مخیله در صورت های محاکاتی بازنموده است.
۸۸.

بررسی فراهنجاری اشتقاقی در اشعار طالب آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های دستوری و بلاغی (علوم ادبی سابق) سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۸ 41 - 61

کلیدواژه‌ها: سبک هندی طالب آملی واژه سازی اشتقاق هنجارگریزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۰ تعداد دانلود : ۳۸۶
در زبان فارسی فرآیندهای متعددی برای واژه سازی وجود دارد. ساخت انواع واژه بر پایه موازین و معیارهایی پذیرفته شده و معهودی در زبان است که عدول از آن به هنجارشکنی زبانی منجر می شود. در شعر سبک هندی، واژه های تازه فراوانی ساخته شدند. یکی از مهم ترین فرآیندهای ساخت واژه در سبک هندی که موجب غنای زبان هم شده، اشتقاق است. در این سبک، علاوه بر ساخته شدن واژه هایِ مشتق جدید بر اساس قواعد عادی و متداول واژه سازی، نوعی واژه های مشتق نیز به وجود آمدند که از قواعد و نظام حاکم بر ساخت واژه عدول کرده اند. ساختار این نوع واژه ها، دور پروازی خیال و اراده معنای جدید را به شکل بهتر نشان می دهند. طالب آملی از شاعران بنام و برجسته سبک هندی، از جمله کسانی است که انواع واژه های تاز ه آفریده است. در این میان، واژه های مشتق فراهنجاری وجود دارند که در ساختار آن ها، در محور هم نشینی وندهای اشتقاق ساز با تکواژ پایه، تخطّی و عدول صورت گرفته است. در مقاله حاضر با بررسی و تحلیل این نوع واژه ها در اشعار طالب آملی بدین نتیجه رسیدیم که طالب آملی با استفاده از انعطاف زبان فارسی و نوآوری در قاعده اشتقاق هم موجب انکشاف زبان فارسی و هم موجب برجستگی کلامش شده است تا به سهم خود نشان دهد زبان فارسی از حیث صرفی کم مایه نیست.
۹۰.

تأثیر عاطفه اندوه بر زبان شعر حزین لاهیجی (با تأکید بر ردیف در غزلیات)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۸۷ 213 - 238

کلیدواژه‌ها: اندوه جانشینی و هم نشینی حزین لاهیجی سبک هندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۹ تعداد دانلود : ۳۴۹
عاطفه اندوه از جمله مهم ترین مضامین در غزل های سبک هندی است. این مضمون در غزلیات حزین لاهیجی نیز بسیار برجسته و پرکاربرد است که به شکل های مختلف در زبان شعر او نمود یافته و شاعر مبتنی بر آن ها کوشیده است این حس خود را با انواع ترفندها و ابزارهای زبانی مانند به کارگیری دقیق واژگان، تلفیقِ متناسب در محور هم نشینی، ساخت ترکیبات جدید، تقابل ها و تضادها و تصویرسازی های متنوع به ویژه متناسب با کاربرد انواع «ردیف» در غزلیات خود به خواننده منتقل کند و او را در درک این تجربه شخصی شریک خود سازد. هدف مقاله پیش رو بررسی و تحلیل چگونگی استفاده حزین لاهیجی از این ترفندهای زبانی برای انتقال مفهوم موردنظر به مخاطب است.  نظریه «هم نشینی» و «جانشینی»، چارچوب تحلیلی نویسندگان مقاله برای نیل به این هدف بوده است. نتایج این پژوهش که به شیوه مطالعه کتابخانه و روش تحلیل متن انجام شده، نشان می دهد حزین با انتخاب ردیف های مناسب و همخوان با سایر واژگان، ترکیبات و گروه های جمله در قالب تقابل، پرسش های تأکیدی، ایجاد تناسب بین نوشتار و مفهوم، کاربرد افعال متناسب و مانند آن توانسته ضمن تبیین دقیق مفهوم «اندوه»، عاطفه اندوه را در مخاطب برانگیزد و او را در این تجربه با خود همراه سازد. 
۹۱.

تشیع در شعر شاعران ایرانی عصر صفوی

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۲ پاییز ۱۳۸۹ شماره ۵ 139 - 161

کلیدواژه‌ها: تشیع دوره ی صفویه سبک هندی شاعران ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۵ تعداد دانلود : ۱۷۳
تشیع پاره ای از پیکره ی مستحکم و ریشه دار اسلام است. که نتیجه ی شرایط و عوامل و حوادثی است که بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) و اتفاقات قرن اول هجری می باشد. اجتماع سقیفه، کشته شدن خلیفه سوم، اتفاقات جنگ صفین، و ظهور خوارج و همچنین شهادت امام حسین(ع) و پیدایش توابین از جمله حوادث مهم و مؤثر در شکل گیری تشیع بوده اند. ایرانیان از همان ابتدا به این مذهب علاقه ی خاصی نشان دادند. در طول قرن های متمادی بعد از اسلام در برخی از مناطق ایران تشیع فعال بود، تا اینکه در ابتدای قرن دهم با روی کارآمدن صفویان، شاه اسماعیل صفوی، تشیع را مذهب رسمی ایران اعلام کرد و آن را در اغلب مناطق ایران گسترش داد. متناسب با این شرایط خاص مذهبی که در ایران شکل گرفت، ادبیات فارسی به ویژه شعر که شیوه ی آن در این دوره موسوم به سبک هندی(اصفهانی) است، دچار تحولاتی شد که یکی از آنها رواج مدح و مرثیه ی ائمه ی اطهار شیعه به عنوان موضوعی تازه در آن بود که در دیوان اکثر شعرا کم یا زیاد این موضوع دیده می شود. این مقاله به بررسی این پدیده، یعنی تاثیر تشیع در شعر شاعران ایرانی دروه صفویه می پردازد.  
۹۲.

مضامین انتقادی و تعلیمی طنز در اشعار حافظ و سرآمدان سبک هندی

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۵ زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱۸ 85 - 104

کلیدواژه‌ها: حافظ سبک هندی طنز شوخ طبعی ریا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹
حافظ در نزد ایرانیان پایگاهی بس بلند دارد. زبان شیرین و کلام تأثیر گذار او شهره ی خاصّ و عامّ است. هنر مطایبه و طنز، جزو مختصّات بیان خواجه است. حافظ در زمانه ای  می زیسته که ریاورزی و ظاهر پرستی های زاهدان و جور و تزویر حاکمان، دل شاعر را به درد می آورده است. حافظ با زبان فاخر و شوخ طبعانه، معایب زمانه و زاهدان و پارسایان و شیوخ وابسته درباری را بر ملا می کند و قصد اصلاح گری دارد. دوره صفوی نیز گرچه از نظر سیاسی از ثبات بیشتری نسبت به دوره حافظ برخوردار است اما از نظر تعصّب مذهبی حاکم با آن دوره مشابهت دارد و مانند دوره حافظ، دربار، مملو است از پارسایان و شیوخ و واعظان ومفتیانی که مدّعی زهد و تقوی هستند و از درک معانی عرفانی بازمانده اند. شاعران این دوره مستقیم و صریح و کمتر به کنایه به مبارزه با ظاهرسازی، خود بینی، ریا، تزویر و مدعیّان خدمت به مردم برخاسته اند و طنزهایی دل نشین و گاه گزنده و ماندگار را در شعر و ادب پارسی به یادگار گذارده اند.
۹۳.

بازتاب تعلیمی مثل ها در دیوان صائب تبریزی

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۶ بهار ۱۳۹۳ شماره ۱۹ 41 - 58

کلیدواژه‌ها: سبک هندی صائب تبریزی فرهنگ عامه مثل ها تعلیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۵ تعداد دانلود : ۳۰۹
سبک هندی (اصفهانی) از سبک های معروف شعر فارسی است که هر چند در ابتدا مورد بی مهری بسیاری قرار گرفت امّا به مرور زمان توانست حقانیت خود را ثابت کند. صائب بزرگ ترین شاعر ایرانی این سبک است که از تمام امکانات فرهنگی، طبیعی و زبانی اطراف خود برای ساختن، ترکیبات و مضمون های شعری بهره گرفته و آن ها را با خیال های رنگارنگی ترکیب کرده تا در مخاطب تأثیر فراوانی به جا بگذارد. این شاعر که بیشتر مضمون های به کار رفته اش انسانی و جهانی است همواره مخاطبان خود را به شیوه های گوناگون و با استفاده از امکاناتی که از اطراف خود به وام گرفته است تعلیم می دهد. یکی از این امکانات فرهنگ عامه به ویژه مثل ها هستند که با وجود کوتاهی شان پیام های اخلاقی فراوانی در آن ها وجود دارد. مقاله مذکور درصدد است پیام اخلاقی و تعلیمی این مثل ها را در دیوان صائب بررسی نماید.
۹۴.

جایگاه پرندگان در تمثیل با توجه به دیوان صائب تبریزی

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۷ پاییز ۱۳۹۴ شماره ۲۵ 73 - 90

کلیدواژه‌ها: صائب پرندگان تمثیل سبک هندی سمبل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۲۱۸
پژوهش حاضر، عه ده دار بررسی وتحلیل ابع اد به ک ارگیری پرندگان در تمثیل های این ش اع رنامی پارسی گوی می باشد؛ در این جستار باواکاوی دیوان صائب سعی شده تا بیش از پیش سحر بیان وی نمایانده شود؛ بیانی که با بهره گیری از صنعت تمثیل سبب اعجاز بسیاری ازادب شناسان و دانش پژوهان شده است. صائب با بهره گیری از ماده خام طبیعت وآمیختن آن ها با اندیشه و جهان بینی خاص خود دیوانی خلق نموده است. روش این مقاله، نظری و بنیادی می باشد. و از روش استدلال و تحلیل عقلانی برپایه ی مطالعات "کتاب خانه ای" انجام شده است. نتیجه ی این پژوهش بدین گونه است که صائب با بهره گیری از پرندگان در تمثیل خویش، بسیار بدیعانه، اغراض و مضامین اجتماعی، سیاسی و تعلیمی را بیان نموده وازهرپرنده سمبلی ساخته برای رشادت های فکری وروح متأثرشده از زمانه ی خویش وصائب بدین وسیله سبب بالندگی و انسجام کلام خویش شده است.
۹۵.

بررسی جنبه ها و جلوه های تمثیلی پرندگان در دیوان صائب تبریزی

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۷ زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۶ 61 - 86

کلیدواژه‌ها: سبک هندی صائب تبریزی شعر فارسی پرندگان تمثیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴ تعداد دانلود : ۱۶۷
بررسی و مطالعه نظام مند جایگاه پرندگان در تمثیل های دیوان صائب، از جمله راه های دقیق و علمی است که ما را به دنیای فکری وی نزدیک خواهد ساخت. پژوهش حاضر، عهده دار بررسی و تحلیل ابعاد به کار گیری پرندگان در تمثیل های این شاعر نامی پارسی گوی می باشد؛ نگارنده در این جستار با واکاوی دیوان صائب سعی در نمایاندن هرچه بیشترسحر بیان وی می باشد. بیانی که با   بهره گیری از صنعت تمثیل سبب اعجاز بسیاری از ادب شناسان شده است. از جمله نتایج این پژوهش آن است که صائب با بهره گیری از پرندگان در تمثیل به نحو بسیار بدیعی اغراض و مضامین اجتماعی، سیاسی و تعلیمی خویش را بیان نموده و از هر پرنده سمبلی ساخته برای رشادت های فکری و روحی متأثر شده از زمانه خویش و بدین وسیله کلام خویش را پرورش داده و به آن انسجام بخشیده است.
۹۶.

رویکرد تمثیلی صائب تبریزی در بیان ویژگی های انسان سالم از منظر روان شناسان انسان گرا، با تکیه بر دیوان غزلیات شاعر

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۱۱ بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۹ 28 - 57

کلیدواژه‌ها: صائب تبریزی دیوان غزلیات شخصیت تمثیل سبک هندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۹ تعداد دانلود : ۱۹۸
امروزه استفاده از علم نوین روان شناسی در عرصه ی ادبیات فارسی و در تحلیل عوالم درونی متون کلاسیک و معاصر، توانسته است راه های تازه ای پیش روی پژوهشگران و منتقدان قرار دهد. بر همین اساس، ساختار کلّی این مقاله مطابق رویکرد فوق شکل گرفته و دو هدف عمده را دنبال می کند. اوّل کشف و شناسایی ویژگی های بارز شخصیت افراد سالم (خودشکوفا) بر اساس نظریه ی انسان گراها و دوم بررسی رویکرد تمثیلی صائب در بیان این ویژگی ها. برای دست یابی به این دو مقصود نیز از سخنان و اشعاری که شاعر با توجّه به دو خصیصه ی مهمّ سبک هندی یعنی بسیارگویی و کشف مضمون های تازه، در دیوان غزلیّاتش به این موضوع پرداخته، استفاده شده است.در این روش 364 غزل از دیوان مذکور بر اساس جدول مورگان و استفاده از نمونه گیری تصادفی ساده از بین 6995 غزل، انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته است. بر همین اساس بعد از بیان مطالبی درمورد تمثیل، کارکرد و شاخه های آن، موضوع شخصیت و مفهوم آن تبیین شده و سپس دوازده ویژگی معرّفی شده انسان های سالم در نظریه انسان گرا، از دیوان صائب استخراج شده و رویکرد تمثیلی او در بیان این ویژگی ها مورد بررسی و تحلیل قرار خواهد گرفت.
۹۷.

بررسی گونه های تمثیل در مثنوی خلاصه الحقایق اثرنجیب الدین رضا تبریزی

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۱۲ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۶ 93 - 112

کلیدواژه‌ها: تمثیل خلاصه الحقایق نجیب الدین رضا عصر صفویه سبک هندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۲۳۴
شاعران عارف ازشعر به عنوان ابزاری برای بیان اصول اعتقادی واخلاقی به مریدان ورهروان طریق حق استفاده کرده اند. لذا برای تفهیم اصطلاحات غامض فلسفه، منطق و عرفان ناگزیراز صنایع ادبیی مانندتشبیه، تلمیح، استعاره وتمثیل بهره جسته اند. مثنوی خلاصه الحقایق اثر نجیب الدین رضاتبریزی یکی ازآثارعرفانی و تعلیمی عصر صفویه است. نجیب الدین رضا از شاعران سده یازدهم هجری، از معتقدان به سلسله ذهبیه وازتالیان مولاناجلال الدین بلخی رومی بود. از آنجاکه تمثیل ازعناصر مهم ادبی درسبک هندی است، نگارندگان این مقاله برآنندتا بابکارگیری روش تحلیل اطلاعات ومنابع کتابخانه ای گونه های تمثیل مانند مثل، ارسال المثل، حکایت تمثیلی و تمثیل های قرآنی وهمچنین مواردی از نمادها و حکایت های رمزی را در این اثر عرفانی- تعلیمی بررسی نمایند. بررسی های به عمل آمده نشان می دهد که این منظومه یک اثرتمثیلی با مضامین عارفانه است وپربسامدترین نوع تمثیل دراین اثرحکایت تمثیلی (الیگوری) وارسال المثل است که باهدف تربیت انسان ورهنمون کردن او به سوی کمال بکارگرفته شده اند.
۹۸.

تحلیل ساختار ضرب المثل های برساخته از سفالینه «سبو» در غزلیّات صائب تبریزی

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۱۳ بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۷ 1 - 16

کلیدواژه‌ها: سبک هندی سبو سفالینه صائب تبریزی ضرب المثل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۴ تعداد دانلود : ۲۰۸
ضرب المثل، شکلی ادبی است که همانند معمّا  به ساختار کلامی خود، توجّه دقیق دارد. امّا در ضرب المثل، قصد نه پنهان کردن معنا که فشرده کردن آن در قالب شکلی به یاد ماندنی است. ضرب المثل ها، امثال و حکم وکلمات قصار، همگی شکل هایی اند که حکمت این جهانی و تجربه گذشته را در قالب  سرفصل هایی کوتاه، فشرده می کنند که می توان در زمان حال به آنها متوسّل شد. استفاده از ضرب المثل یکی از ویژگی های بارز شعر دوره سبک هندی است. شاعران این سبک با الهام از محیط زندگی روزانه به مضمون سازی پرداخته اند. نبوغ مخاطب شناسی صائب تبریزی به عنوان سرآمدترین شاعر این سبک، وی را بر آن داشته است تا برای ت فهیم بهت ر و مؤثّرتر مطالب اخلاق ی، عرفان ی و اجتماعی از شکل ادب ی  ضرب المثل، بیش ترین استفاده را ببرد. ضرب المثل درغزلیّات صائب از تنوّع وگستردگی بسیار بالایی برخوردار است. صائب از هر موضوع و وسیله ای برای منظور خود استفاده کرده است. سفالینه ها از قابل دسترس ترین ابزار و وسایل زندگی مردم عادی کوچه و بازار می باشند که از ظرفیّت بالایی برای آفرینش شکل ادبی ضرب المثل برخوردارند. بررسی  ضرب المثل های برساخته از تمام سفالینه ها در دیوان کثیرالشعر صائب در یک مقاله ممکن نیست، از این رو در این پژوهش که به روش کتاب خانه ای و به شیوه توصیف تحلیل محتوا فراهم آمده است، فقط به تحلیل ضرب المثل های برساخته از سفالینه سبو، پرداخته ایم تا میزان و چگونگی بهره گیری صائب از سفالینه سبو در شکل ادبی ضرب المثل را نشان دهیم. 
۹۹.

بررسی فرا نیارها و فرا آسیب ها در شخصیت صائب تبریزی بر اساس ابیات تمثیلی غزلیات شاعر با تکیه بر نظریه روان شناسان انسان گرا

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۱۳ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۹ 24 - 50

کلیدواژه‌ها: شخصیت صائب تبریزی دیوان غزلیات تمثیل فرانیاز فراآسیب سبک هندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۷ تعداد دانلود : ۲۲۸
در عصر حاضر علم نوبنیاد روان شناسی توانسته است با تکیه بر نظریه های متنوع اندیشمندان این علم،    دریچه های تازه ای پیش روی پژوهشگران و منتقدان قرار دهد که از جمله آن تحلیل عوالم درونی نویسندگان متون کلاسیک و معاصر در عرصه ادبیات فارسی است. بر همین اساس، ساختار اصلی این مقاله با رویکرد فوق شکل گرفته و دو هدف عمده را دنبال می کند. اول کشف و شناسایی فرانیازها و فراآسیب های شخصیت صائب تبریزی بر اساس نظریه انسان گراها و دوم بررسی رویکرد تمثیلی صائب در بیان این ویژگی ها. برای دست یابی به این دو مقصود نیز از سخنان و اشعاری که شاعر با توجّه به دو خصیصه مهمّ سبک هندی یعنی بسیارگویی و کشف مضمون های تازه، در دیوان غزلیّاتش به این موضوع پرداخته، استفاده شده است. در این روش 364 غزل از دیوان مذکور بر اساس جدول مورگان و استفاده از نمونه گیری تصادفی ساده از بین 6995 غزل، انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته است. بر همین اساس بعد از بیان مطالبی درمورد تمثیل، کارکرد و شاخه های آن، موضوع شخصیت و مفهوم آن تبیین شده و سپس 18 مورد فرانیاز و فراآسیب عنوان شده توسط مزلو، از دیوان صائب استخراج شده و رویکرد تمثیلی او در بیان این ویژگی ها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در این تحقیق که رویکردی توصیفی- تحلیلی دارد ضمن تبیین فرانیازها و فراآسیب های شخصیت شاعر به عنوان یک انسان خودشکوفا سعی شده است به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که آیا صائب در استفاده از رویکرد تمثیلی برای بیان موارد فرانیاز و فراآسیب شخصیت خود موفق بوده است؟
۱۰۰.

تحلیل کارکردهای ترکیب های زبانی بیدل دهلوی در تزیین صورت کلام از منظر سبک شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های دستوری و بلاغی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۹ 183 - 201

کلیدواژه‌ها: بیدل ترکیب سازی سبک هندی صورت گرایی برجسته سازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۴ تعداد دانلود : ۴۵۴
بیدل دهلوی یکی از قله های ادب پارسی در دوره سبک هندی است. بیشتر توجّه پژوهشگران سبک هندی، به مضمون آفرینی، نکته سنجی و تصویرگری شاعران است. لیکن توجه به هنرهای زبانی این شاعران کمتر بوده است. در این مقاله، تلاش بر آن است که به هنر ترکیب سازی بیدل و کارکردهای این هنر زبانی پرداخته شود. هنر ترکیب سازی، با توجه به قابلیّت زبان فارسی از آغاز شعر پارسی در میان شاعران جریان داشته امّا در دوره سبک هندی نمودی برجسته تر به خود گرفته است. اکثر ترکیبات موجود در شعر بیدل، برساخته قلم خود اوست و نمونه های کمتری از آن را می توان حتّی در میان شاعران ترکیب ساز معاصرش یافت. کاربرد فراوان ترکیبات در شعر بیدل مقاصد متعددی دارد؛ تازه و پویا کردن کلام، برجسته سازی صورت سخن، مهارت در گزینش واژگان و اظهار فضل، آرایش و زینت بخشیدن به اشعار و آهنگین و گوشنواز کردن کلام، از جمله آنهاست. الگوهای ترکیب سازی بیدل در این مقاله عبارتند از: ترکیبات وندی، ترکیبات شبه ونددار، صفات فاعلی مرکّب، صفات مرکّب و ترکیبات مصدری. چینش ترکیبات زبانی در محور افقی و عمودی ابیات با نظم و دقّت خاصی صورت می گیرد تا صورت گرایی شاعر بیشتر نمود پیدا کند. تجلّی ترکیبات اشتقاقی فراوان در شعر بیدل علاوه بر بلیغ ساختن صورت کلام او، موجب ایجاد تشخّص سبکی برای سخن او نیز شده است.