صحنه نمایش

 پرده خوانی یکی از گونه های نمایش انفرادی ایرانی و یکی از نمونه های بسیار قدیمی آن در جهان است. پرده خوانی در رده نمایش های سنتی قرار می گیرد و تلفیقی از هنرهای مختلفی چون نمایش، شعر/ ادبیات، موسیقی/ آواز و نقاشی است. از لحاظ اجرایی، پرده خوانی به دو شیوه قهوه خانه ای و میدانی، و از لحاظ مضمونی به پرده خوانی مذهبی یا شمایل گردانی و غیر مذهبی که خود شامل حماسی رزمی و بزمی است تقسیم می شود. در پرده خوانی میدانی، محیط نمایشی و محیط فیزیکی برهم منطبق اند و پیوند گسترده چندوجهی با یکدیگر می یابند. هدف از این پژوهش مطالعه و بررسی کنش و هم کنش عناصر بصری و اجرایی در پرده خوانی میدانی است که در آن محیط، و به ویژه تماشاگر را به مثابه چشم انداز در تعامل با عناصر بصری پرده و عناصر اجرایی قرار می دهد و در پی پاسخ دادن به این سوال است که نقال و تماشاگر چه رابطه ای با پرده نقاشی دارند، رابطه پرده با محیط چگونه است و چگونه و با چه تمهیداتی پرده از پیش نقاشی شده می تواند علاوه بر اینکه در هر اجرا پرده ای متفاوت باشد بلکه مبدل به چشم اندازی شود که پرده، نقال و تماشاگر را در خود بگنجاند. از این رو با بهره جستن از روش توصیفی تحلیلی و با فنون جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی به مطالعه نمونه های مورد نظر در راستای اهداف تحقیق پرداخته می شود.

میدان توپخانه ازجمله میدان های شهر تهران است که با کنشی نمادین توسط حکام قاجار هم زمان با توسعه کالبد شهر، شکل می گیرد. در این مسیر، میدان توپخانه به واسطه استقرار توپ هایی که نمادی از قدرت و اقتدار زمانه به شمار می روند به لحاظ کالبدی، میدانی سیاسی-نظامی تلقی می شود؛ این فضای وسیع به سرعت تبدیل به مکانی برای دیدن و دیده شدن می شود و کاربرد و کارکرد مکانِ میدان تغییر می کند و کاربردهایی همسان با صحنه نمایش پیدا می کند و در این مکان، مردم در نقش بازیگران و تماشاگران زندگی روزمره خود را دیگرگون به نمایش می گذارند. این روند مکانِ میدان را به مکانی برای نمایشگری اقتدار حکومت تبدیل می کند و معنایی فراتر از میدان پیدا می کند. در نظر هانا آرنت، میدان ، مکانِ مناسبی برای تعامل کنش های سیاسی-نمایشی انسان است. این عرصه در بسیاری از جوامع شرایط را برای آشکار شدن کنش های نمایشگری مهیا می سازد؛ به تعبیری هرگاه آرنت در حال سخن گفتن از سیاست است؛ او در حال بازسازی واقعیت ها و ویژگی های تئاتری انسان است. ازاین رو، در این پژوهش تلاش بر آن است که به روش توصیفی-تحلیلی به کنش های نمایشگری موجود در میدان توپخانه پرداخته شود و این نتیجه به دست آید که فعالیت های نمایشگری در میدان منجر به تبدیل آن به مکان ِ اجرا و در نهایت تغییر کاربری میدان می شود.