مطالب مرتبط با کلیدواژه

ادبیات غنایی


۴۱.

کارکرد نشانه «گل سرخ» در اندیشه واقع گرای پروین اعتصامی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: ادبیات غنایی پروین اعتصامی گل سرخ رمزپردازی رئالیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۲ تعداد دانلود : ۳۴۷
یکی از شاعران کمتر شناخته شده معاصر ایران، پروین اعتصامی است. اشعار وی به دلیل مناظره پردازی و رویارویی با زبان و نگرش ادبیات زنانه (مؤنث) معروف است. اندیشه وی به سبب بیماری، ورود به دنیای طبیعت را به همراه داشته است؛ اما نه برای لذت یا آرامش مطلوب، بلکه برای این نتیجه مهم که زمزمه های اجزای طبیعت به ویژه گیاهان بازتاب «عمر کوتاه بشر، به ویژه زن» است. از میان این اجزا، «گل سرخ» در شعر او کارکردی نمادین یافته و در بستر تمثیل، در بیش از 27 مورد از قطعه، مثنوی و قصیده از مجرای مناظره، مفاخره (خودگویی و حدیث نفس) و پرسش گری گل در برابر ساکنان باغ و اجزای آسمان به تصویر کشیده شده است. در این مقاله به روش تحلیلی توصیفی تمام اشعار روایی -که درآن شاعر از نشانه گل سرخ بهره برده- بررسی می شود تا نوع نگاه شاعر به جایگاه خود به عنوان زن در ادبیات فارسی تحلیل گردد. حاصل کار نشان می دهد که نقش و کارکرد متفاوت گل سرخ در این نمونه ها خصوصاً و در مجموعه اشعار پروین عموماً، گونه ای خاص از واقع گرایی زنانه را در ادب تغزلی فارسی بازتاب می دهد که برخلاف هنجارهای مرسوم ادب غنایی و اساطیری قوم ایرانی بوده و از اولین نشانه های مدرنیسم است. به بیانی دیگر، در این نگرش خاص، جایگاه «زن» به عنوان «معشوق» در پیوند با عشق و زیبایی و تقدّس نیست؛ بلکه با ماهیت مادی وی در اجتماع یعنی «جوانی ناپایدار» گره خورده است.
۴۲.

عشق در کتاب مقدس با تأکید بر نگاه ژوزف مورفی و ابن عربی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: عشق ادبیات غنایی عهد عتیق عهد جدید ژوزف مورفی ابن عربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۷ تعداد دانلود : ۳۸۶
ریشه بخش مهمی از ادبیات غنایی خاور میانه را باید در کتب آسمانی عهد عتیق و عهد جدید یافت. از منظر این کتب، خداوند و عشق مساویِ همند و عشق در ذره ذره موجودات عالم گسترش یافته است. در متون اولیه اسلامی محبّت به طور متعادل به عنوان رابطه ای دو طرفه میان خدا و بنده وجود داشته است، امّا تجربه عشقی با چنان غلظت که آغازگرِ آن خدا باشد، برگرفته از انجیل است که بعید نیست در قرن دوم هجری با ترجمه شدن متون یونانی به عربی، واردِ متون عربی و بعد از آن فارسی شده باشد. ابن عربی از جمله متأثرانِ از اندیشوران یونان است. دور نمی نماید که عشق ترسیمی او اثری از اندیشه های یونانی در خود داشته باشد. در متون قرون شش به بعد، تجربه عشقی، در غلظت حتّی از تورات و انجیل فراتر می رود و به قول مولوی به عشقی خونی تبدیل می شود. تأثیرپذیری ابن عربی به معنای شیفتگی و دلدادگی او نیست. بلکه تنها لحاظ کردنِ این اندیشه ها در کنار صدها اندیشه دیگر است. آنچه در این مقاله مطرح می شود، هیچ ارتباطی با دیدگاه آسین پالاسیوس در مورد ابن عربی ندارد.
۴۳.

بن مایه مهر و محبت در روابط خانوادگی در آثار مولوی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: ادبیات غنایی خانواده والدین فرزندان مولوی مثنوی مکتوبات فیه مافیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۰ تعداد دانلود : ۱۴۴۰
یکی از زمینه های مهم شعر غنایی، بُعد اجتماعی آن است که یکی از ابعاد آن زندگی خانوادگی است. مولوی یکی از شاعرانی است که به طور گسترده به صورت تمثیلی به موضوع خانواده و حقوق آن در آثار خود با رویکردی دینی و اخلاقی و البته غنایی پرداخته است. مولوی درباره زندگی زناشویی، فرزند و تربیت او، زندگی خانوادگی، حقوق والدین و... هم در آموزه ها و هم در تنظیم قواعد و قوانین، به جایگاه خانواده و زنان توجه بسیار دارد و موجب ارتقای شأن و منزلت نظام خانواده شده است. تفکرات و آرای وی درباره خانواده با احادیث و روایات اسلامی مطابقت دارد. از نظر وی رابطه عاشقانه ای باید بین زن و شوهر برقرار باشد و این دو وظیفه رفع نیازهای عاطفی یکدیگر را بر عهده دارند. مهر و محبت اساس روابط خانوادگی است هرچند وظیفه کسب معاش و توجه به رفاه و تربیت فرزندان بر عهده مرد و خانه داری، فرزندآوری و تربیت و تعلیم فرزندان بر عهده زن است. مولوی همچنین بین بسیاری از روابط خانوادگی و مفاهیم عرفانی پیوند ایجاد کرده است؛ مثلاً از نظر وی زندگی زناشویی نمادی از نظام آفرینش و رابطه انسان و پروردگار و آفرینشگری و الطاف مادرانه می تواند نمادی از خداوند باشد. از دیدگاه وی زن و مرد مکمّل یکدیگرند. این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی با توجه به آیات و احادیث درباره زنان و خانواده به واکاوی نظریّات مولوی درباره خانواده بر مبنای چهار اثر وی پرداخته است.
۴۴.

مضامین ادبیات غنایی روی سفالینه های مینایی کاشان؛ بررسی موردی: داستان بیژن و منیژه، بهرام و آزاده(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۳۷۴ تعداد دانلود : ۳۴۴
در طول زمان، ذوق و علاقه سفالگران منجر به ترسیم نقوش و طرح های گوناگون روی سفالینه شد. نقوش به عنوان عنصر اصلی تزیین در سفالینه ها بیانگر مفاهیمی چون اعتقادات، باورها، اندیشه ها، تمایلات و آرزوهاست. توجه به خرد و دانش و اشاره به فرهنگ ها و آیین ها و اسطوره های ملی، از مهم ترین موضوعاتی است که علاوه بر نظم و نثر، در دیگر آثار هنری این سرزمین رواج می یابد. در سده های ششم و هفتم هجری قمری، هنر سفالگری کاشان رونق تازه ای گرفت. این مهم بدون توجه حاکمان و دولتمردان نسبت به هنر و هنرمندان امکان پذیر نبود. در این فرایند، بسیاری از نقش مایه ها و تزیینات هنری پیش از اسلام، دست مایه نقش پردازی سفالگران ایرانی در این دوره شد. برخی از این نقوش، به لحاظ زیبایی شناختی، از شاهکارهای هنر نقاشی دوران اسلامی محسوب می شود. در این تحقیق، سعی شده مشخصه های سفالینه مینایی کاشان با مضمون و مفاهیم ادبیات غنایی معرفی شود. مهم ترین نقوش ادبیات غنایی با تکیه بر داستان بیژن و منیژه و بهرام و آزاده، روی این سفالینه ها مورد بررسی قرار گرفته است. روش انجام این تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات با استناد به منابع کتابخانه ای است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که در تصویرسازی اشعار غنایی، سهم تکنیک سفال مینایی از سایر تکنیک ها بیشتر بوده است. همچنین سفالگران کاشانی سهم فراوانی در تولید فرهنگ و کالاهای هنری متناسب با جامعه زمان خود داشتند. در واقع می توان گفت که این مضامین و نقش مایه هنری و ادبی آن دوران، کهن الگوی ساسانی داشته، با این تفاوت که در آثار هنری دوران اسلامی، این مضامین به صورت اغراق آمیز بیان شده است.
۴۵.

مقایسه ساختاری عاشقانه های زرین قبانامه و شاهنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ادبیات غنایی ساختارداستان زرین قبانامه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۹ تعداد دانلود : ۲۹۸
در تقسیم بندی انواع ادبی اگرچه بعضی متون در زمره ادب حماسی قرار می گیرند، امّا گاه از جنبه های غنایی نیز خالی نیستند و چه بسا بخش های غنایی این گونه آثار در کلیت داستان، نقشی کلیدی دارند؛ مانند داستان های عاشقانه شاهنامه فردوسی که بر اساس نظر محققان، ساختاری ویژه و متفاوت با داستان های عاشقانه غیر حماسی دارد. در این تحقیق با روش تحلیل سنجشی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای، ویژگی ها و ساختار داستان های عاشقانه زرین قبانامه که در واقع نوعی داستان شهسواری و پهلوانی است، با موارد مشابه در شاهنامه فردوسی، مقایسه می شود تا به این سوال اصلی پاسخ داده شود که با وجود تشابهات احتمالی، چه تفاوت هایی در ساختار این گونه داستان ها وجود دارد؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که داستان های عاشقانه زرین قبا نامه، اگرچه در موضوع شروع داستان با شکار، دیگرتباری معشوق و استقلال دختر در تصمیم گیری برای ازدواج، با عاشقانه های شاهنامه شباهت هایی دارد، اما در نحوه آشنایی و عاشقی، شخصیت یاریگر، اظهار خاکساری و ... با آن متفاوت است که شاید به دلیل تفاوت بنیادین داستان های حماسی و داستان های عیاری و پهلوانی باشد.
۴۶.

ادبیات پایداری در «ایرج و هوبره»، آخرین منظومه غنایی فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ادبیات پایداری ادبیات غنایی ایرج و هوبره قاسم لاربن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۹ تعداد دانلود : ۷۱۵
ادبیات پایداری که دیرینگی اش ایستادگی و مبارزه بشر در مواجهه با بیداد است در دوره های مختلف ادبیات فارسی در آثار منظوم و منثور نمود یافته است. در ادبیات معاصر ایران، وقایع انقلاب اسلامی به ویژه جنگ تحمیلی، زمینه مناسبی برای بررسی تخصصی آن فراهم نموده است. پژوهش حاضر، مؤلفه های ادبیات پایداری در منظومه «ایرج و هوبره» آخرین منظومه غنایی ادبیات کلاسیک فارسی سروده قاسم لاربن را با روش توصیفی تحلیلی می کاود. یافته های تحقیق نشان می دهد بسامد ادبیات پایداری در منظومه با 11 مؤلفه شناسایی شده، 9/26 % است. این مؤلفه ها عبارتند از: نمادهای ملی، گرامی داشت وطن، پاسداری از وطن، تقدّم عشق آرمانی، بیان رشادت ها، اصطلاحات نظامی، صحنه پردازی جنگ، عملکرد دشمن، شهادت ایرج، نقش خانواده و جاودانگی شهید. با توجه به سرایش منظومه در بحبوحه جنگ تحمیلی، صحنه پردازی جنگ و کاربرد اصطلاحات نظامی بیشتر از دیگر مؤلفه ها بسامد یافته است. نکته قابل توجه آن است که با وجود غالب بودن جنبه غنایی منظومه، لاربن تنها به یک یا دو مؤلفه خاص از ادبیات پایداری بسنده نکرده است؛ بلکه وجوه مختلف آن را در منظومه گنجانده و «حماسه عشق و جنگ» را زیبا و دلنشین به تصویر کشیده است. 
۴۷.

جایگاه ادبیات غنایی در نزد برتولت برشت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ادبیات غنایی تئاتر روایی فاشیسم کمونیسم ناسیونال سوسیالیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۶ تعداد دانلود : ۲۲۵
برشت در ادبیات غنایی خود در ارتباط با اوضاع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی زمان اشعاری می سراید که هم بیانگر تفکر وی در تئاتر روایی است و هم خواننده را به چالش با مسایل روز وامی دارد. این سیر تفکر برشت در ادبیات غنایی که در این مقاله به بحث و بررسی گزارده می شود، گویای آن است که اشعار اولیه برشت، بیانگر گرایش های نیهیلیستی، آنارشیستی و اکسپرسیونیستی و به سخریه گرفتن شیوه زندگی بورژوازی است که این نمودها از ویژگی های نمایشنامه های آغازین اوست. اشعار برشت در اواسط دهه سی گرایشی مارکسیستی می یابد که در آن ها به بعد عقیدتی وی، یعنی تعمیق دیدگاه های مارکسیستی، توجه خاصی نشان داده شده است. برشت در دوران هجرت، برای مبارزه با حاکمیت فاشیستی شیوه جدیدی در ادبیات غنایی خود دنبال کرد و بر خلاف اشعار اولیه که مبتنی بر شعر سنتی، دارای فرم ثابت و اوزان شعری بودند، از شعر بدون قافیه و ریتم بی قاعده سود جست، چرا که معتقد بود، چنین اشعاری برای مسایل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی روز مناسبترند. گرچه اولین اشعار پس از جنگ جهانی دوم نیز بیانگر تفکرات سیاسی برشت بودند، اما در اواخر عمر هنری برشت، عشق نیز تا حدودی جای پایی در ادبیات غنایی وی باز کرد.
۴۸.

«شکواییه در شعر خاقانی»

کلیدواژه‌ها: ادبیات غنایی شعر شکواییه خاقانی شروانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۹ تعداد دانلود : ۳۸۷
شکواییه گونه ای از ادبیات غنایی است که در آن شاعر می کوشد تا عامل رنج وآزردگی خاطر خود را برای مخاطب روشن کند. به طور کلی شکواییه را براساس موضوع می توان به پنج دسته تقسیم کرد:1) شخصی 2) اجتماعی 3) فلسفی 4) سیاسی 5) عرفانی. خاقانی از جمله شا عرانی است که غم و اندوه از جانمایه های شعر اوست.تقریباً می توان گفت شکوه و شکایت در شعر او نمود خاصی یافته است. او در دیوان اشعارش که شامل هفده هزار بیت است تقریباًًًًًًًًًًً هزاربیت به شکوه و شکایت پرداخته یعنی حدود 6 %  دیوان خود را به این موضوع اختصاص داده است.شکواییه عرفانی در شعر خاقانی اصلاً وجود ندارد و شکواییه سیاسی کم ترین بسامد را داراست اما دیگر موضوعات، خود به شاخه های متنوع دیگری تقسیم می شوند.در این نوشتار به بررسی مقوله شکواییه وبازتاب آن در شعر خاقانی پرداخته می شود.  
۴۹.

سعدی و ابعاد عشق در زندگی انسانی

کلیدواژه‌ها: سعدی عشق انسان زندگی ادبیات غنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۴ تعداد دانلود : ۲۲۳
عشق در وجود سعدی به گونه ای ریشه دوانده که تمامی ابعاد وجودش را تحت تأثیر قرار داده است. از نظر اوانسان با عشق، این ودیعه الهی، پا به عرصه جهان می گذارد و به واسطه ی آن از سایر موجودات ممتاز می گردد. این عشق با تجربه ازلی دیدار با زیبایی مطلق در جهان مادی به عشقی حسی بدل می شود. سعدی این عشق را پایگاه و تکیه گاه مسائل انسانی وبه تعبیر دیگر زندگی ساز می داند. امّا این عشق حسی با تمام ویژگی هایش انسان را راضی نمی کند و دغدغه جاودانگی و نامیرایی انسان از یک سو و قدسی و ازلی بودن عشق از سوی دیگر موجب می شود این دو باهم سیری رو به کمال را آغاز کنند و با پیوستن به کمال زیبایی و خیر محض، جاویدان و نامیرا شوند. تبیین و تحلیل و طبقه بندی این مقولات ، همراه نمونه هایی از آثار سعدی، هدفی است که نگارنده از ارائه این مقاله پی می گیرد.
۵۰.

کهن ریشه های ادب غنایی

کلیدواژه‌ها: خسرو و شیرین ویس و رامین ادبیات غنایی فهلویات خسروانیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۸ تعداد دانلود : ۱۸۲
ادب غنایی، یکی از مؤثرترین و پرمخاطب ترین انواع ادبی در زبان فارسی است. قدمت وگستردگی آن به گونه ای است که شاید نتوان هیچ متن ادبی را یافت که به نوعی با ادبیات غنایی آمیخته نباشد. پژوهش حاضر، بر آن است به این پرسش پاسخ بدهد که آیا ادب غنایی ریشه در ادبیات پیش از اسلام دارد؟ واگر چنین است، میزان و نوع بهره گیری متون غنایی از ادبیات پیش از اسلام چگونه و به چه میزان بوده است؟ برای دست یابی به پاسخی علمی، نخست تاریخچه تلفیق شعر و موسیقی وپیشینه ترانه سرایی درایران باستان، از رهگذر کاوش در سنّت شفاهی ادبیات – یعنی خسروانیات، فهلویات و موضوعات مطرح شده در این ن وع از شعر – بررسی و سپس با تامّل در دو منظومه ویس و رامین فخرالدین اسعدگرگانی وخسرو و شیرین نظامی گنجوی، میزان تأثیر ادبیات پیش از اسلام، در روند تکامل تدریجی ادبیات غنایی فارسی، نشان داده می شود.    
۵۱.

بسم الله الرحمن الرحیم در منظومه های غنایی ادب فارسی

کلیدواژه‌ها: شعر فارسی ادبیات غنایی منظومه ها قرآن بسمله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۲۱۶
منظومه های غنایی از جمله مهم ترین و دراز آهنگ ترین و پرمخاطب ترین گونه های ادبی به شمار می آید. با وجود آن که موضوع اصلی این قبیل آثار، عشق و مضامین عاشقانه است ولیکن به دلیل ساختار، انواع معانی شعر فارسی همچون مدح، وصف، پند و اندرز، مضامین دینی و اخلاقی، مناجات و ... را در خود جمع کرده است. یکی از مضامین پربسامد که در بسیاری از این منظومه ها مطرح گردیده و به ویژه آغازگر بسیاری از این منظومه های غنایی است، مضمون بسم الله الرحمن الرحیم است. این پژوهش سعی دارد با توجه به شهرت و کثرت استعمال این عبارت شریف قرآنی در آثار سخنوران و سرایندگان زبان فارسی به جهت تیمّن، تبرّک، استعانت و نظایر آن، منظومه های گوناگونی را که با این عبارت آغاز می گردد معرفی نماید.
۵۲.

بنیاد ابتلاء و امتحان در منظومه خسرو و شیرین نظامی

کلیدواژه‌ها: خسرو و شیرین ابتلاء و امتحان عشق ادبیات غنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۶ تعداد دانلود : ۲۰۳
در این مقاله تلاش نگارندگان، تحلیل مفهوم ابتلاء و امتحان، و بررسی آثار و لوازم آن در منظومه خسرو و شیرین نظامی است. مقصود از ابتلاء و امتحان، آزمودن است و در فرهنگ قرآنی نیزبه مجموعه ای از برنامه های مستمر و مداوم که درباره انسان و عملکرد و رفتار وی اطلاق می شود، می باشد. نظامی در این منظومه، خسرو «و» شیرین را در معرض امتحانات و ابتلائات گوناگون قرار می دهد؛ ابتلاء به عشق، دوری، قدرت .این مقاله ابتدا پیشینه ابتلاء و امتحان را در قرآن و روایات معصومین و متون عرفانی پی می گیرد و ضمن تلخیص داستان خسرو و شیرین، ابتلائات موجود در این داستان را بررسی می کند. و سرانجام نتیجه می گیرد که نظامی در این منظومه با پرورش این دو شخصیت، و در سایه ابتلاء و امتحان، عشق آنان را خالص نموده، و از عشق زمینی و هوس آلود به عشق والای پاک و خالصانه رسانده است.  
۵۳.

بررسی تطبیقی تعلیمی نقش های نمادین پرندگان در خسرو و شیرین و لیلی و مجنون

کلیدواژه‌ها: ادبیات غنایی خسرو و شیرین لیلی و مجنون نمادپردازی پرندگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۸ تعداد دانلود : ۱۸۶
نمادها بخشی از فرهنگ یک ملت هستند که برای درک بهتر اسطوره ها و آثار ادبی آن ملت باید به مفاهیم آن ها پی برد. نماد، علامت، اشاره یا کلمه ای است که پیامی گاه متناسب با ظاهر و گاه ورای معنی ظاهری خود دارد. نمادها در تمامی عرصه های هستی جایی برای خود گشوده اند. جانوران، گیاهان، آدمیان، اشیا و ... مصادیقی هستند که با نمادها در پیوندند. این پژوهش بر آن است تا به این پرسش ها پاسخ دهد که بسامد نام پرندگان در خسرو و شیرین و لیلی و مجنون چگونه است؟ هر یک از پرندگان در این دو اثر در چه مفاهیم نمادینی به کار رفته اند؟ آیا بین مفهوم نمادین آن ها تطابق وجود دارد یا خیر؟ برای به دست آوردن پاسخی علمی، نخست این دو اثر مورد مطالعه ی دقیق قرار گرفته؛ آن گاه مفاهیم نمادین نهفته در لابه لای پیام ها و صورخیال موجود در این دو اثر برجسته شده؛ نیز مفاهیمی که دارای مایه های غنایی هستند مشخص گردیده؛ سرانجام به مقایسه ی این مفاهیم با زبان نمودار پرداخته شده است.
۵۴.

تحلیل ارتباطات غیرکلامی در منظومه غنایی خسرو وشیرین(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: ارتباطات غیرکلامی ادبیات غنایی زبان بدن کارکردهای زبانی منظوما خسرو وشیرین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۶ تعداد دانلود : ۲۸۷
ادبیات منظوم غنایی دنیایی از رازهای ارتباطی است که از طریق شاخه های علوم چند دانشی و ارتباطی می توان مفاهیم پیچیده ی غیرکلامی را از بطن آن استخراج کرد . تغییرات فیزیولوژی و کنش های حرکتی و رفتاری به نوعی راهی برای خلق مفاهیم و ترکیبهای گوناگون از طریق ارتباطات و رفتارهای زبان بدن می باشد و ارتباطی شگرف و عمیق با مخاطب برقرار می سازد . در این مقاله نگارنده با پژوهشی درعلوم ارتباطات و بین رشته ای ، ارتباطات غیرکلامی منظومه خسرو و شیرین را بررسی نموده و تلاش شده پیام هایی را که شاعر کوشیده است از طریق ارتباطات غیرکلامی nonverbal communication به خواننده منتقل کند آشکار نماید. نظامی بااستفاده از کارکردهای غیرکلامی زبان علامات، زبان عمل و زبان اشیاء دراین منظومه فضای دراماتیک ایجاد کرده است که در این مقاله به تحلیل این کارکردها پرداخته می شود. نتیجه بررسی ها نشان می دهد که ازمیان این فرایندهای ارتباطی، « حرکات و اشارات اندام» و « ارتباطات چشمی»، نقش بسزایی در جریان انتقال مفاهیم و پیام ها ایفا می کنند.
۵۵.

طبقه بندی و تحلیل بنمایه مرگ عشّاق در منظومه های عاشقانه فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ادبیات غنایی منظومه های عاشقانه بنمایه مرگ عشاق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۳ تعداد دانلود : ۵۳۵
یکی از بنمایه های داستانی منظومه های عاشقانه "مرگ عشّاق" است. سراینده در این متون هنر خود را به کار می گیرد تا مرگ قهرمان را همانند تولّد او، حادثه ای به یادماندنی توصیف کند. این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی به این سؤالات پاسخ می دهد که بنمایه مرگ عشّاق در منظومه های عاشقانه فارسی را چگونه می توان طبقه بندی کرد و هر زیرگونه آن چه نقشی در روایت داستان ایفا می کند. برای این منظور کتاب " یک صد منظومه عاشقانه فارسی" (ذوالفقاری،1394) مبنای کار قرار گرفت و این نتیجه به دست آمد که سه گونه مرگ طبیعی، خودکشی و قتل به همراه زیرگونه ها و عللی برای عشّاق اتّفاق افتاده است.
۵۶.

تحلیل محتوای غنایی منشآت خاقانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تحلیل محتوا ادبیات غنایی منشآت خاقانی نثر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۲۴۸
منشآت خاقانی نمونه ای فاخر از کیفیت نثر فارسی است که با وجود اهمیت بسیار، پژوهشگران کمتر به آن توجه کرده اند. ازسوی دیگر، ادبیات غنایی منثور نیز در مقایسه با نوع منظوم آن، مغفول مانده است و برخی این نوع کلام را برای ادب غنایی، کارآمد ندانسته اند. این پژوهش با تکیه بر روش تحلیل محتوا و با بررسی جنبه های غنایی متن منشآت ، پرتوی بر شناخت ادب غنایی منثور می افکند. با این هدف، نخست با توجه به گونه های شناخته شده ادب غنایی، مانند حسب حال، مدح، هجو، شکواییه و...، متن کتاب بادقت مطالعه و قطعات دربردارنده محتوای غنایی استخراج و براساس فراوانی معرفی شد. برپایه نتایج، همان اندازه که نثر به طبیعت زبان نزدیک تر است، منشآت نیز سیمای عاطفی خاقانی را آشکارتر بازمی تاباند؛ حسب حال ها، مدایح، هجویه ها و شکواییه ها به ترتیب بیانگر تنهایی و سرگشتگی خاقانی، طبع والایش، ناسازگاری او با محیط پیرامونش و خاطر نازک و سریع التأثیر اوست. نمونه های به دست آمده بیانگر آن است که بر خلاف تصور رایج، نثر فارسی هیچ نقصانی در بیان محتوای غنایی ندارد و گاهی بنابر مقیدنبودن نویسنده به محدودیّت رعایت وزن، نثر غنایی تأثیرگذاری و برجستگی ادبی بیشتری نیز دارد.
۵۷.

نقد و بررسی درس نامه آثار غنایی غیرمنظوم در سرفصل دکتری زبان و ادبیات فارسی، گرایش غنایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۳۵۳ تعداد دانلود : ۲۳۶
حدود ده سال است که کمیته برنامه ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصمیم گرفته است رشته دکتری زبان و ادبیات فارسی را به گرایش های مختلف تقسیم کند. مبنای اولیه این تقسیم بندی، انواع ادبی ارسطویی است. بر این اساس یکی از این گرایش ها ادبیات غنایی است.در این مقاله که به روش انتقادی - مروری نوشته شده است یکی از دروس این گرایش به نام «آثار غنایی غیر منظوم» نقد و بررسی می شود. اصطلاح «غیرمنظوم» در عنوان درسنامه نارسا است. با توجه به سایر اجزای درسنامه بهتر است اصطلاح «منثور» جایگزین آن شود. همچنین اصطلاح «شناخت تحلیلی» در هدف مبهم است و بهتر است از اصطلاح «بررسی تحلیلی» استفاده شود. باتوجه به رئوس مطالب و منابع آشکار است که طراحان این درسنامه از استاد درس خواسته اند داستان های عامیانه بلند را به عنوان منابع اصلی تدریس کند. این داستان ها با توجه به اینکه سالیان متمادی به صورت شفاهی در بین مردم نقالی می شده است اجزای متنوعی دارد و از منظر ساختاری ارتباط چندانی با سرفصل گرایش ادبیات غنایی ندارد. بهتر است متون منثور موزون، متون نثر فنی و داستان های مدرن فارسی به عنوان منابع این درسنامه مد نظر قرار گیرد.
۵۸.

بررسی بُن مایه های غنایی در شعر انقلاب اسلامی

کلیدواژه‌ها: شعر انقلاب درون مایه ادبیات غنایی سوگواری های عاشقانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۳ تعداد دانلود : ۱۶۰
شعر انقلاب اسلامی ادامه شعر گذشته فارسی است و دایره شمول آن چه از نظرگاه مضمون و درون مایه و چه از منظر قالب و شکل، همه قلمروهای گذشته را در برمی گیرد. شعر انقلاب هم درون مایه حماسی دارد هم عارفانه، هم عاشقانه، هم مذهبی و هم اجتماعی و سیاسی؛ بهتر است بگوییم هیچ موضوع و مضمون الهی، انسانی و جهانی نیست که شاعران انقلاب بدان نپرداخته باشند. شعر عاشقانه یکی از شاخه های شعر انقلاب است که در شعر شاعران این دوره نمود چشمگیری دارد. سروده های تغزّلی عاشقانه انقلاب که در همه قالب ها به ویژه غزل سروده شده اند، عمدتاً از وقار و نجابت و ادب شاعرانه ای برخوردارند که از این منظر با سروده های تغزّلی عاشقانه پیش از انقلاب تفاوت بارز و محسوس دارند. از آنجا که عشق و بیان احساسات ناب و عواطف در قالب زیباترین جملات توصیفی در ادبیّات انقلاب نقش بسته و جزو مضامینی است که ما آن را در شمار ادبیّات غنایی می دانیم، در پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی و تحلیل محتوا جنبه های غنایی ادبیّات بعد از انقلاب مورد بررسی قرار گرفته است. با توجّه به روحیّات مردم و همچنین اشعار شاعران در این زمان می توان گفت ادب غنایی علاوه بر مضامین عرفانی و حماسی، بخش قابل توجّهی از ادبیّات این دوره را به خود اختصاص داده است.
۵۹.

ساختار بن مایه های داستانی هانی و شَیمُرید(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ادبیات غنایی ادبیات بلوچی هانی و شیمرید بن مایه های داستانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۲ تعداد دانلود : ۱۹۱
قوم بلوچ علاوه بر فرهنگ غنی ایرانی خود، میراث دار فرهنگ و ادبیاتِ بومی کم نظیری است، در ادبیات این قوم منظومه های حماسی و رزمی و داستان های عاشقانه منظومی وجود دارد که تاریخ سرودن آن ها به قرن ها پیش برمی گردد. هانی و شَیمُرید معروف ترین داستان عاشقانه ادبیات بلوچی است و جایگاه آن در ادبیات بلوچ، همانند جایگاه داستان لیلی و مجنون در ادبیات فارسی است. این دو دلداده پس از سال ها جدایی، به وصالی عارفانه می رسند و به باور مردم بلوچ، آن ها همانند خضر و الیاس به زندگی جاوید دست می یابند و به لقب «زندَه پیر» مشهور می شوند. از این داستان کهن چند روایت و ده ها منظومه کوتاه و بلند در دست است. خنیاگران یا در اصطلاح بلوچی «پهلوانان»، مهم ترین انتقال دهندگان منظومه های این داستان از نسلی به نسل دیگر بوده اند. راویان این داستان از بن مایه های متنوعی استفاده کرده و بر غنای آن افزوده اند. در این مقاله ساختار بن مایه های داستانی هانی و شَیمُرید در چهار بخش «بن مایه های عاشقانه، عیاری، کرامت و عرفانی» موردبررسی قرار گرفته اند. داستان با بن مایه عیاری «قول و پیمان» آغاز و با بن مایه کرامت «غایب شدن» دو قهرمانِ اصلی از نظر و زندگی جاوید آن ها، به پایان می رسد. این داستان همانند داستان های منظوم دیگر بلوچی، به ویژه درمیان ایرانیان غیربلوچ ناشناخته است. اشعار و روایات این تحقیق از زبان خنیاگران و راویان به صورت میدانی گردآوری شده است و ما ضمن گزارش خلاصه دو روایت مشهور به تحلیل نکات و بن مایه های اصلی و مهم این داستان پرداخته ایم
۶۰.

تطبیق مفاهیم تمثیلی و نمادین سگ در آثار حماسی، غنایی و عرفانی (با تکیه بر شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی و مثنوی مولوی)

کلیدواژه‌ها: نماد تمثیل سگ ادبیات حماسی ادبیات غنایی ادبیات عرفانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۵ تعداد دانلود : ۲۴۵
نماد ، یک شگرد بیانی است که به جای اشاره مستقیم به موضوعی، آن را غیرمستقیم و به واسطه موضوعی دیگر یا به شیوه تمثیل بیان می کند. نماد در قلمرو ادبیّات هماره نقش آفرین بوده است. نمادها بخشی از فرهنگ یک ملّت هستند که برای درک اسطوره های آن ملّت باید به مفاهیم آن ها پی برد. جانوران از مصادیقی هستند که با نمادها در پیوندند. این پژوهش با روش کتابخانه ای و شیوه تحلیلی تطبیقی نوشته شده است و هدف آن بررسی مفاهیم نمادین و تمثیلی سگ در آثار حماسی، غنایی و عرفانی (با تکیه بر شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی و مثنوی مولوی) است و می خواهد به این پرسش ها پاسخ دهد: در اوستا و متون پهلوی در مورد سگ چه نگرشی وجود دارد؟ سگ در هر یک از آثار مورد بررسی در چه مفاهیم نمادین و تمثیلی به کار رفته است؟ آیا بین مفهوم نمادین و تمثیلی سگ در آثار مورد بررسی تطابق وجود دارد؟ کدام مفهوم مایه حماسی، کدام، مایه غنایی و کدام، مایه عرفانی دارد؟