دیپلماسی شهری

مقدمه و هدف پژوهش : هدف از پژوهش حاضر بررسی "نقش کلان شهر تهران در بهینه سازی دیپلماسی ارتباطی فرهنگی" با اتخاذ رویکرد میان رشته ای می باشد که در چارچوب تئوریک دربرگیرنده رویکردهای نظری حوزه های: دیپلماسی عمومی استراتژیک؛ نظریه دیپلماسی عمومی-دیپلماسی فرهنگی و ارتباطات- نای در قدرت نرم ، ارتباطات استراتژیک، شهر شبکه ای شهر اطلاعاتی آینده، پارادیپلماسی و دیپلماسی شهری است. روش پژوهش: این پژوهش اکتشافی از نظر هدف کاربردی، از نظر تحلیلی از نوع تحلیل همبستگی و از لحاظ شیوه جمع آوری اطلاعات از نوع تحقیق پیمایشی و مقطعی است. در این پژوهش هم چنین از روش های توصیفی آماری مانند جدول ها و نمودارهای توزیع فراوانی، جدول های توافقی و روش های استنباطی آماری مانند آزمون برازش توزیع کلموگروف-اسمیرنوف، شاپیرو-ویلک، آزمون های معنی داری وجود اختلاف در میانگین ها مانند آزمون های آنالیز واریانس یک طرفه، آنالیز واریانس ناپارامتری کروسکال-والیس، آزمون تساوی واریانس توکی، آزمون یو من ویتنی استفاده شده است. یافته ها: ماهیت ارتباطات و اقدامات ارتباطی شهر تهران، با ماهیت ارتباطات استراتژیک نوین دیپلماسی عمومی و دیپلماسی فرهنگی هماهنگی ندارد. از سوی دیگر دیپلماسی فرهنگی تهران، ارتباطی و فراشبکه ای طراحی و اجراء نمی شود و این شهر چندان از اعضای فعال سازمان ها، مجامع و برنامه های بین المللی شهری محسوب نمی شود. این ظرفیت فعال محدود شهر تهران در حوزه دیپلماسی فرهنگی، هم چنین زمینه لازم برای اجراء رویکردهای شهر خلاق در روابط بین المللی کنونی شهر تهران را فراهم نمی کند. نتیجه گیری: نتیجه نهایی تحقیق حاکی از آنست که از کلیه ظرفیت های کلان شهر تهران در راستای بهینه سازی دیپلماسی ارتباطی فرهنگی کشور بهره برداری مناسبی انجام نگرفته است و تنها اقدامات و روندهای اندکی در این راستا فعال می باشند. هم چنین این نتیجه حاصل شده است که یک رویکرد سیستماتیک نسبت به نقش کلان شهر تهران در دیپلماسی ارتباطی فرهنگی وجود ندارد.

تحولات دیپلماسی سبب شده که دولت ها در کنار پیگیری منافع ملی و تعقیب سیاست های خود در قالب دیپلماسی سنتی، به اشکال نوین دیپلماسی جهت تأثیر بر افکار عمومی بین المللی و محیط بین الملل متوسل شوند. حضور دولت ها یا حکومت های محلی تابع آن ها در نهادهای چندجانبه غیردولتی و تعاملات موجودیت های فرو ملی در راستای این مهم قرار دارد. این مقاله، جایگاه دیپلماسی شهری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را بررسی می کند. به همین جهت، مطالعه حاضر ابتدا مبانی و اصول نظری سیاست خارجی کشور را مورد نظر قرار می دهد که در واقع جهت گیری های اصلی در مورد دیپلماسی شهری را تعیین می نماید و سپس به بررسی عملکرد سیاست خارجی کشور در این خصوص می پردازد. بدین منظور، تعاملات دوجانبه (روابط خواهرخواندگی) و چندجانبه (عضویت در شبکه های بین المللی) شهرهای ایران بررسی شده است. به طور خلاصه، از حیث نظری، باتوجه به ماهیت فرهنگی انقلاب اسلامی، تعاملات غیردولتی (مانند دیپلماسی شهری) جایگاه مشخص و معینی در سیاست خارجی ایران دارد. عملکرد سیاست خارجی ایران در مورد تعاملات خارجی شهرها، بیانگر مطابقت آن با اصول نظری سیاست خارجی است. این مناسبات طیف وسیعی از شهرهای متعلق به تمدن های گوناگون را در بر دارد که بیشترین آن معطوف به روابط با شهرهای کشورهای اسلامی و محیط پیرامونی ایران است.

با ظهور جهانی شدن معاصر ، شهرها بیش از گذشته در عرصه ی فراملی نقش خود را برجسته نموده و در راستایدستیابی به منافع گوناگونبه گسترشتعاملات سازندهبا تقویت دیپلماسی شهری روی آورده اند .شکل گیری نمونه های موفقی از اتحادیه های شهری نظیر اتحادیه شهرهای مدیترانه، بالتیک و ... با بهره مندی از ابزار دیپلماسی شهری توسعه ی شهرها را در پی داشته و اثرگذاری ویژه ای بر فعالیت های بین المللی به ویژه صلح، همگرایی و هم افزایی شهرها داشته است. با چنین رویکردی، این پژوهش با هدف تبیین مفهوم شناختی دیپلماسی شهری و ارائه الگوی عام شبکه های شهری در جهانبا بهره مندی از روش توصیفی – تحلیلی صورت گرفته است. در این راستا بااستفاده از منابع و مقالات معتبرو بررسی تجارب موفق در این زمینه گونه های مختلف دیپلماسی شهری، سطوح و نظام همکاری دیپلماسی شهری همراه با استخراج مهم ترین ابعاد و شاخص های آن مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت الگوی عام دیپلماسی شهری ارائه گردیده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که دیپلماسی شهری به دو شکل دو جانبه و چندجانبه و در دو مقیاس منطقه ای و جهانی صورت گرفته و کنشگران متعددی در تحقق اهداف آن دخیل اند. در میان 32 شاخص استخراج گردیده از مطالعات و تجربیات مختلف تحقیق،مهم ترین شاخص ها، شاخص عضویت در سازمان ها و مجامع بین المللی و پس از آندو شاخص یادداشت تفاهم توسعه پایدار و تبادل دانش و خدمات می باشدکه برای مطالعات موردی در مناطق مختلف جهان قابل استفاده بوده و به کمک این شاخص ها می توان ظرفیت های شکل دهی به اتحادیه های شهری و پیوستن به آن ها را در یک منطقه مورد بررسی قرار داد.

دیپلماسی شهری، از ابزارهای مهم سیاست خارجی است که حکومت ها آن را در اختیار دولت های محلی، شهرها و انجمن ها قرار می دهند و نوعی از گفت وگو و همکاری های بین المللی در سطح خُرد، اما با اهداف کلان سیاسی است. در این شکل از دیپلماسی زمینه توسعه و روابط صلح آمیز برای همه شهروندان فراهم می شود و یکی از جنبه های آن، ایجاد روابط خواهرخواندگی میان شهرها است. خواهرخواندگی نوعی قرارداد و تفاهم میان دو شهر در سطوح ملی و بین المللی است که زمینه روابط گسترده تر سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی میان شهرها و کشورها را فراهم می سازد. بر این اساس، مقاله می کوشد تا به بررسی تاثیر شهرهای خواهرخوانده در توسعه شهری و با تاکید بر دیپلماسی شهری و توسعه ملی با مطالعه موردی کلانشهر شیراز بپردازد. روش پژوهش آمیخته و داده ها کتابخانه ای و میدانی هستند. ابزار روش میدانی، پرسشنامه و ﺟﺎمعه آﻣﺎری آن استادان دانشگاه، خبرگان، مدیران و مهندسان شهرداری شیراز هستند. نمونه گیری نیز با روش گلوله برفی بود. یافته ها نشان داد، چهار مولفه سیاسی و امنیت پایدار، توسعه اجتماعی- فرهنگی، توسعه اقتصادی و توسعه منابع انسانی به ترتیب دارای بیشترین اهمیت هستند. همچنین شاخص های درک و آگاهی متقابل فرهنگی، دیپلماسی و همکاری های سیاسی کلان، مزایا و فرصت های اقتصادی، توسعه همکاری های سیاسی در سطح محلی، رشد و توسعه پایدار شهر و تبادل اطلاعات و تکنولوژی بیشترین اهمیت را در میان شاخص های بیست و شش گانه احصا شده در مقاله، دارا هستند

با افزایش نقش شهرها به عنوان محور ارتباطات در حکمرانی جهانی، دیپلماسی کارآمد شهری به مثابه ابزاری در راستای توسعه روابط اقتصادی، فرهنگی، علمی، مذهبی، سلامت و...به منظور تأمین منافع شهری و ملی اهمیت روزافزونی یافته است.در میان شهرهای ایران، شهر مشهد با زمینه فرهنگی مذهبی و موقعیت جغرافیایی متمایز از کارکردها و فرصت های چندگانه ای در دیپلماسی شهری برخوردار است که سیاستگذاری هدفمند شهری در این حوزه را ضروری می سازد. از این رو در پژوهش حاضر به منظور شناسایی و اولویت یابی اهداف و سیاست های مطلوب در حوزه دیپلماسی شهری مشهد، با بهره گیری از مطالعات اسنادی و روش گروه متمرکز ضمن مسأله شناسی، به هدف گذاری و صورت بندی سیاستهای کلی و اجرایی متناظر با مسائل محوری دیپلماسی شهری مشهد پرداخته شده است. یافته ها حکایت از آن دارد که اهداف و سیاستهای ناظر به حل مسائل داخلی(مسائل مربوط به خلأ شناختی، معرفتی نسبت به ظرفیت ها(مسأله خودآگاهی)،نابسامانی اقتصاد سیاسی و حکمرانی تمرکزگرای محافظه کارانه) بیش از سیاست های ناظر به رفع مسائل تحمیلی خارجی(تحریم های بین المللی) در شکل گیری دیپلماسی موفق و پیشرو شهری مشهد اولویت داشته و از میان سیاست های ناظر به مسائل داخلی نیز، سیاستهای معطوف به خودآگاهی نسبت به ظرفیت ها و فرصت های شهر مشهد مانند «ایجاد زمینه ها و بسترهای ارتباطی مناسب به منظور تعارف(شناخت متقابل) کنشگران فرهنگی، علمی و اقتصادی از ظرفیت های مشترک»، «ارتقاء سطح آگاهی و شناخت شهروندان نسبت به پیشینه تاریخی شهر مشهد و ظرفیت ها و منابع فرهنگی و اقتصادی متنوع آن»، «ترسیم و ارائه روایت منسجم از شهر» و... در دیپلماسی شهری در درجه اهمیت بالاتری قرار دارد.