سازمان های پروژه محور

عوامل بستری و زمینه ای بسیاری موفقیت یا شکست یک پروژه را تحت تاثیر قرار می دهند که از جمله این عوامل می توان به سازمان مادر اشاره نمود. سازمان مادر کارکردهای متفاوتی در قبال پروژه های تحت امرش دارد که برخی از این کارکردها ارزش آفرین و برخی دیگر مخرب ارزش هستند. این امر بیانگر اهمیت شناخت نحوه تعامل سازمان مادر با پروژه های زیرمجموعه اش است. در این پژوهش که طی دو فاز و بر اساس رویکرد ترکیبی(کیفی-کمّی) انجام گرفت، فاز نخست مطالعه چندموردی روی شش سازمان پروژه محور دولتی فعال در صنعت نفت و با انجام مصاحبه با 21 نفر از مدیران ارشد و مدیران پروژه سعی گردید تا نحوه تعامل سازمان مادر با پروژه ها مشخص گردد. طبق نتایج این بخش از پژوهش، کارکردهای ارزش آفرین شامل: حمایت، منابع و خدمات مرکزی، اقدامات هم افزا کننده و یکپارچه کننده است. از سویی دیگر کارکردهای مخرب ارزش نیز شامل: کارکردهای مخرب ارزش ناشی از پشتیبانی، کارکردهای مخرب ارزش ناشی از ارائه منابع و خدمات مرکزی (هزینه بالاسری)، کارکردهای مخرب ارزش ناشی از اقدامات هم افزا کننده (کمبود منابع) و کارکردهای مخرب ارزش ناشی از اقدامات یکپارچه کننده (پیچیدگی) است. در فاز دوم پژوهش، با استفاده از روش پیمایش و با ابزار پرسشنامه روشهای نمونه گیری آماری، با بررسی 8 سازمان از تعداد کل 10 شرکت نفتی پروژه محور دولتی فعال در شهر تهران این کارکردها اولویت بندی شدند.

هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه میان مدیریت دانش و عملکرد سازمانی در شرکت ها و سازمان های پروژه محور است. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی مدیران و کارکنان شرکت مهندسی آبادگران است که با توجه به حجم کم جامعه تمامی 108 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب گردیدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است که روایی آن با استفاده از روایی صوری و پایایی آن با استفاده از روش آلفای کرونباخ (برای پرسشنامه مدیریت دانش برابر با 808/0 و پرسشنامه عملکرد سازمانی برابر با 784/0) مورد تائید قرار گرفته است. روش پژوهش توصیفی و از نوع مدل یابی معادلات ساختاری است و به صورت میدانی اجرا شده است. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که بین مدیریت دانش و عملکرد سازمانی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. با توجه به اینکه مدیریت دانش نقش بسزایی در بهبود عملکرد سازمانی سازمان ها دارد، مدیران شرکت باید به دنبال ایجاد محیطی صمیمی و قابل اعتماد همراه با ارتباطات مفید و سودمند در سازمان باشند تا بتوانند شرایط توسعه و تسهیم دانش را فراهم آورند.

هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه میان مدیریت دانش و عملکرد سازمانی در شرکت ها و سازمان های پروژه محور است. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی مدیران و کارکنان شرکت مهندسی آبادگران است که با توجه به حجم کم جامعه تمامی 108 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب گردیدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است که روایی آن با استفاده از روایی صوری و پایایی آن با استفاده از روش آلفای کرونباخ (برای پرسشنامه مدیریت دانش برابر با 808/0 و پرسشنامه عملکرد سازمانی برابر با 784/0) مورد تائید قرار گرفته است. روش پژوهش توصیفی و از نوع مدل یابی معادلات ساختاری است و به صورت میدانی اجرا شده است. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که بین مدیریت دانش و عملکرد سازمانی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. با توجه به اینکه مدیریت دانش نقش بسزایی در بهبود عملکرد سازمانی سازمان ها دارد، مدیران شرکت باید به دنبال ایجاد محیطی صمیمی و قابل اعتماد همراه با ارتباطات مفید و سودمند در سازمان باشند تا بتوانند شرایط توسعه و تسهیم دانش را فراهم آورند.

سازمان ها با برخورداری از منابع انسانی مستعد و شایسته، می توانند توسعه فعالیت و بقای خود را در بازار متلاطم کسب وکار تضمین نمایند. منابع انسانی به عنوان اصلی ترین دارایی سازمان ها می باید در تمامی جوانب رشد کند و برنامه ریزی برای توسعه قابلیت ها و شایستگی های کارکنان سازمان ها از الزامات اساسی حضور در شرایط کنونی در جهان است. هدف پژوهش حاضر، ارائه چارچوبی برای تبیین ابعاد و مؤلفه های توسعه منابع انسانی است. روش تحقیق پژوهش حاضر، کیفی، مطالعه کاربردی و شیوه تحلیل داده ها، تحلیل مضمون و تحلیل روایت پژوهانه می باشد. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه نیمه ساختار یافته است که 30 نفر از کارکنان سازمان های پروژه محور با استفاده از نمونه گیری هدف مند انتخاب شدند. براساس یافته های پژوهش و تحلیل های انجام شده، مطابق با تحلیل مضامین؛ 66 مضمون پایه، 19 مضمون سازمان یافته و 3 مضمون فراگیر، ارائه شد. در بررسی نتایج سه دسته عوامل فردی، سازمانی و محیطی به عنوان مضامین اصلی مشخص شدند که هرکدام از عوامل به طور کامل تشریح و درانتها چارچوب مفهومی تبیین ابعاد و مؤلفه های توسعه منابع انسانی ارائه شد.

هدف : به زعم صاحب نظران، یکی از راهکارهای تحقق اهداف توسعه پایدار در طرح ها، بهبود قابلیت های سازمانی مرتبط با ابعاد سه گانه توسعه پایدار در سازمان های طرح محور است. از این رو هدف پژوهش حاضر شناسایی قابلیت های سازمانی توسعه پایدار در سازمان های طرح محور نفت و گاز در ایران است. روش: به منظور بررسی عمیق قابلیت های توسعه پایدار در بستر سازمان های نفت و گاز ایران، استراتژی مطالعه موردی در هشت سازمان نفت و گاز ایران استفاده شد. برای گردآوری اطلاعات سازمان ها، 23 فرد مطلع انتخاب و مورد مصاحبه واقع شدند، به این ترتیب که باتوجه به فهرست قابلیت های استخراج شده از ادبیات و تهیه ماتریس تعریف قابلیت ها، از مصاحبه شوندگان خواسته شد تا قابلیت هایی که در سازمان های طرح محور نفت و گاز ایران درزمینه توسعه پایدار موجود است، تشریح کنند. داده های حاصل از مصاحبه با روش تحلیل محتوی کیفی قیاسی، حول مفاهیم شکل گرفته از ادبیات، کدگذاری شدند. یافته ها: در پژوهش حاضر قابلیت های توسعه پایدار در سازمان های طرح محور حوزه نفت و گاز در هشت دسته عامل اصلی مشتمل بر فرایندی، ساختاری، فناورانه، فرهنگی، دانشی، انسانی، سیاسی و مالی شناسایی شدند و وضعیت نسبی این قابلیت ها در سازمان های نفت و گاز ایرانی بررسی شد. دانش افزایی پژوهش حاضر از این بعد موردتوجه است که قابلیت ها با توجه بستر خاص سازمان های نفت و گاز ایرانی شناسایی شدند، ازسوی دیگر قابلیت های سازمانی در هر سه حوزه زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی به صورت هم زمان بررسی قرار شده اند.

مدیریت منابع انسانی یک اقدام جمعی است که از بازیگران متعدد متاثر و توسط آنان در سازمان پروژه محور انجام می شود. در یک سازمان پروژه محور، عمدتا چهار بازیگر کلیدی ایفای نقش می کنند: عضو پروژه، مدیر صف، مدیر پروژه و کارشناسان واحدهای منابع انسانی که کارکرد نامطلوب مدیریت منابع انسانی در نتیجه تعامل ضعیف بین این بازیگران است. از طرفی کارکردهای مدیریت منابع انسانی با توجه به نحوه سازماندهی پروژه محوری و نوع آرایش کار در پروژه دچار تغییر و تحول شده است. لذا از آنجا که تمرکز در این مقاله بر سازمان های پروژه محور است، ابتدا توصیفی گویا از این گونه سازمان ها ارایه می شود. سپس ساختار و تشکیلات منابع انسانی در سازمان های پروژه محور و انواع آرایش کار پروژه ای توضیح داده می شود و در ادامه ضمن بررسی جایگاه منابع انسانی و تعیین نقش های بازیگران اصلی در چهار وجهی منابع انسانی با بهره گیری از روش تحلیل داده های عینی از محدوده کاری و نحوه مشارکت اعضاء پروژه، نوع آرایش کار پروژه محور در پژوهشگاه صنعت نفت تعیین و بر آن اساس مدل ساختاری مدیریت منابع انسانی در این سازمان برای اولین بار در کشور ارائه می شود و همچنین در پایان نکاتی راهبردی و پیشنهاداتی برای استقرار مدیریت منابع انسانی در سازمان های پروژه محور ارائه می شود.

پیچیدگی عمومی صنعت نفت و پیچیدگی اختصاصی سازمان های پروژه محور، برقراری تعادل میان دو بخش دائمی شرکت های صنعت نفت و بخش موقتی آن ها -یعنی پروژه ها- را با چالش مواجه کرده است. بدین سبب، روش های کمی برنامه ریزی منابع انسانی پاسخ گوی نیاز این سازمان ها نیست. بر این اساس، در تحقیق حاضر تعیین عوامل و مولفه های برنامه ریزی منابع انسانی در سازمان های پروژه محور نفت و گاز با استفاده از رویکرد کیفی و ارائه چارچوبی جامع هدف قرار گرفت. با توجه به رویکرد اکتشافی، در این تحقیق از روش نمونه گیری نظری استفاده شد که پس از انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته با 28 تن از خبرگان صنعت نفت، اشباع نظری حاصل گردید. در نهایت بر اساس عوامل بدست آمده، چارچوب جامع برنامه ریزی منابع انسانی، شامل: برنامه ریزی هم زمان ده زیرسیستم طراحی سازمان، سیستم جذب و گزینش، سیستم توسعه، ارتقا و جانشین پروری، سیستم نگهداشت، سیستم پاداش، مدیریت و ارزیابی عملکرد، ارتباطات، مدیریت دانش و نهایتا ایمنی و بهداشت ارائه گردید.

عملکرد پروژه های سازمان، تأثیر مهمی بر اجرای موفقیت آمیز استراتژی های سازمان دارد و این امر در سازمان های پروژه محور که کسب وکارشان براساس پروژه هاست، از اهمیت بیشتری برخوردار است. سازمان مادر که یکی از گروه های تعیین کننده موفقیت یا شکست پروژه  است، کارکردهای متفاوتی در رابطه با پروژه هایش دارد که شناسایی آنها نقش مهمی در توسعه ادبیات موضوع و شناخت بیشتر این نوع سازمان ها دارد. در این پژوهش بر اساس رویکرد کیفی و با استفاده از یک مطالعه چند موردی، هفت سازمان پروژه محور فعال در صنعت ساخت مورد بررسی قرار گرفتند تا کارکردهای سازمان مادر آنها در رابطه با پروژه هایشان مشخص شوند. براساس تجزیه وتحلیل های بین موردی، هفت کارکرد اصلی برای سازمان های پروژه محور شناسایی شده است. با مشخص شدن این کارکردها، سازمان های پروژه محور می بایست در توسعه قابلیت های لازم برای انجام هرچه بهتر آنها حرکت کرده و سیاست ها و استراتژی هایی را در این جهت تدوین و پیاده سازی کنند.

منابع مختلفی برای ارزش آفرینی در سازمان های پروژه محور وجود دارد. این منابع می تواند کارکنان، تکنولوژی، ساختار، فرآیند یا هرآنچه که در چرخه حیات پروژه وجود دارد در نظر گرفت، در این تحقیق مدیران پروژه به عنوان کنشگران اجتماعی فعال در محیط پروژه، منبع ارزش آفرینی هستند که با تعامل خلاقانه خود، می توانند ارزش را در ذهن کارکنان ایجاد نمایند، هدف این تحقیق ارائه مولفه هایی برای ارزش آفرینی مدیران پروژه با استفاده از تعاملات روزمره خود با کارکنان است، تحقیق حاضر با استفاده از نمونه گیری هدفمند با رویکردکیفی داده بنیاد و مصاحبه ی نیمه ساختار یافته با ۲۳ نفر از مدیران دارای سابقه اجرایی بیش از ۱۰ سال در سازمان های پروژه محور انجام شده است، نتایج تحقیق نشان می دهد، برای جلب همکاری کارکنان در انجام کار های اولویت دار نیاز به در نظر گرفتن مقولات شناخت تعاملی، آموزش مدیران و کارکنان، امکانات مورد نیاز، ساختار انجام کار، ضعف در ارتباطات به عنوان مهمترین عوامل زمینه ای و مداخله گر اثرگذار برکنش اجتماعی ارزش آفرین مدیران پروژه است، همچنین 12 مقوله پس از گردآوری و تحلیل داده ها به عنوان مولفه های راهبردی ارائه گردید.

سازمان های پروژه محور صنایع نفت و گاز ایران، به عنوان مجری پروژه های عظیم توسعه ای بخش نفت و گاز کشور، نقش حیاتی در چرخه اقتصادی دارند، هم راستا با روند تحول دیجیتال در سایر کسب و کارها بالاخص صنایع نفت و گاز، تحول دیجیتال در این سازمان ها نیز اجتناب ناپذیر بوده و در این مسیر، چالش های زیادی پیش روی آنها خواهد بود. از اینرو، واکاوی موانع تحول دیجیتال و ارایه توصیه های کاربردی، از اهداف این پژوهش تعیین شده است. ابتدا موانع تحول دیجیتال از ادبیات تحقیق و تحلیل داده های گردآوری شده از مصاحبه با خبرگان، استخراج و پس از تائید نهایی با استفاده از فن دلفی فازی، از طریق مدلسازی ساختاری تفسیری، مدل ساختاری موانع تحول دیجیتال طراحی و تبیین گردید. در این پژوهش 52 مولفه از موانع تحول دیجیتال در این سازمان ها شناسایی و در10 مولفه اصلی دسته بندی گردید. تحلیل قدرت نفوذ-وابستگی بین مولفه ها نشان می دهد که عوامل محیطی، چشم انداز غیرشفاف و اهداف ناهماهنگ و عوامل زمینه ای وابسته به کسب و کار پروژه ای از تاثیرگذارترین عوامل بر سایر موانع هستند و چالش امنیت سایبری و حریم خصوصی در پائین ترین سطح قرار گرفته و بیشترین وابستگی را به سایر عوامل دارند. یافته های پژوهش، با ارایه اطلاعات از موانع تحول دیجیتال و توالی و روابط بین آنها، بینش لازم برای تصمیم گیرندگان به منظور تعیین اولویت ها و تخصیص موثر منابع برای غلبه بر موانع تحول دیجیتال را ارایه نموده و زمینه بهبود مدیریت تحول دیجیتال در این سازمان ها را فراهم می نماید.

درعصر انقلاب صنعتی چهارم، فناوری های دیجیتال باعث تحول بنیادین در کسب وکارها شده است و هیچ کسب و کاری از این قاعده مستثنی نیست. با توجه به نقش حیاتی سازمان های پروژه محور صنایع نفت و گاز ایران در اقتصاد کشور، هدف این پژوهش طراحی و تببین مدل تحول دیجیتال برای این سازمان ها بوده است. پژوهش حاضر، یک پژوهش کاربردی با رویکرد اکتشافی آمیخته است. در بخش کیفی، گردآوری داده ها از طریق مصاحبه عمیق، تحلیل داده ها با استفاده از نظریه پردازی داده بنیاد و غربال گری مولفه ها با استفاده از فن دلفی فازی صورت گرفت. در بخش کمی، جهت طراحی مدل از فن مدل سازی ساختاری تفسیری و جهت اعتبارسنجی مدل پیشنهادی ازمدل یابی معادلات ساختاری_پی ال اس استفاده گردید. مدل تحول دیجیتال سازمان های پروژه محور صنایع نفت و گاز ایران، یک فرآیند سیستمی دارای 9 وجه و 53 عامل تاثیرگذار/تاثیرپذیر است. دراین فرآیند، عوامل پیشران موجب تصمیمات راهبردی سازمان جهت بکارگیری نوآورانه فناوری دیجیتال و همزمان با آن ایجاد تغییرات ساختاری و رفتاری در سازمان می شود. تحول دیجیتال در این سازمان ها، باعث ایجاد تغییرات بنیادین در نقاط اهرمی فرآیندهای عملیاتی، خدمات و محصولات پروژه، تجربه ذینفعان پروژه، روابط سازمانی، مدیریت داده ها و دانش پروژه ها و مدیریت منابع و دارایی های فیزیکی شده و می تواند موجب بهبود عملکرد پروژه ها، بهبود ارتباطات تیم پروژه، افزایش قابلیت اطمینان، افزایش رضایت کارفرمایان، افزایش ایمنی کار و حفاظت از محیط زیست شود، باوجود افزایش پیچیدگی سازمان، تحول دیجیتال از طریق کاهش هزینه باعث بهبود بهره وری، تمایز راهبردی و ایجاد مزیت رقابتی در سازمان خواهد شد.

انتقال فناوری مقوله ای مهم و اساسی در ارتقای سطح فناوری یک کشور و فرایند پیچیده و دشواری است و بدون مطالعه لازم نه تنها مفید نیست بلکه ممکن است علاوه بر هدر رفتن سرمایه و زمان، به تضعیف فناوریملی هم بیانجامد. تحقیق حاضر با هدف شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر موفقیت انتقال فناوری در بنگاه های کوچک و متوسط می باشد. روش تحقیق ، از نوع تحلیلی است و از نظر نوع هدف، تحقیق کاربردی محسوب می شود. این تحقیق دارای ماهیت میدانی بوده و برای گردآوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. روایی سوالات پرسشنامه با استفاده از نظر اساتید تعیین شده و جهت سنجش پایایی سوالات از آلفای کرونباخ استفاده شده که برابر با 89/0 می باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر مدیران عالی، میانی، عملیاتی و کارشناسان و تکنسین های شرکتهای می باشد. از آمار توصیفی و آزمونهای کولومگروف–اسمیرنوف ،تی تست و فریدمن به بررسی قبول/ رد فرضیات تحقیق پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد 5 عامل در موفقیت انتقال فناوری در بنگاههای کوچک و متوسط تاثیرگذار است که عبارتند از:عوامل فرهنگی، فنی فناوری، توانمندی های انسانی، توانمندی تحقیق و توسعه و مالی.