رفتار اطلاع یابی

هدف: این پژوهش با هدف بررسی رفتار اطلاع یابی محققان مراجعه کننده به آرشیو ملی ایران، شناسایی اهداف و انگیزه ها و رابطة آن با رشتة تحصیلی محققان(با فرض اینکه بین رفتارهای اطلاع یابی مراجعه کنندگان به آرشیو ملی برای مطالعة اسناد با رشتة تحصیلیِ تاریخ و مدرک تحصیلیِ دکتری رابطة معنا دار وجود دارد) انجام شده است. بنابراین، بررسی و مقایسة رفتار اطلاع یابی مراجعانی که در سال 1392 برای نخستین بار به معاونت اسناد ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مراجعه کرده اند، هدف اصلی این پژوهش است. علاوه بر آن، در این پژوهش اهداف جزئی دیگری پیگیری می شوند که عبارت اند از: شناسایی موضوعات مورد درخواست مراجعان، رابطة رشته و مدرک تحصیلی مراجعه کنندگان، و رابطة جنسیت و استفاده از اسناد. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش به روش پیمایشی انجام شده است. اطلاعات مورد نیاز از بین 419 کاربرگة مربوط به جامعة هدف استخراج شده که از آن میان پاسخ 29 نفر کامل نبود. یافته های پژوهش: پس از گردآوری داده ها و تلخیص و تنظیم آنها مشاهده شد که بیشترین فراوانی محققان( 42/59 درصد) دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد یا دارندگان مدرک کارشناسی ارشد هستند. بیشترین فراوانی(11/29 درصد) از بین جامعة هدف با مدرک کارشناسی ارشد، دانش آموختة رشتة تاریخ هستند و 23/37 درصد از کل محققان، برای انجام پروژه های پایان نامه به تحقیق در اسناد پرداخته اند. نتیجه گیری: فرضیة پژوهش فقط در مورد رابطة بین رشتة تحصیلی و استفاده از اسناد تأیید شد. نتایج نشان می دهد در زمینة تولید اطلاعات علمی(23/37 درصد) محققان اسناد را به منظور استفاده در پایان نامه مورد بررسی قرار داده اند. در ردیف دوم( 56/35 درصد) اسناد به منظور تولید مقاله مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی رشتة تحصیلی این افراد(بدون در نظر گرفتن مقاطع تحصیلی) نشان دهندة آن است که دانشجویان و دانش آموختگان رشتة تاریخ، سهم بسیار قابل توجه و معنا داری در استفاده از اسناد را به خود اختصاص داده اند: 33/40 درصد از کل جامعة آماری، دانش آموختة رشتة تاریخ هستند.

مقدمه: رفتار اطلاع یابی از مهمترین موضوع های مورد توجه پژوهشگران، برای شناسایی نیازهای واقعی و مشکلات استفاده کنندگان در بازیابی و استفاده از اطلاعات است و در این میان پیامد نگاه فرایندی به جست وجوی اطلاعات، بازنگری در نحوه و نوع خدمات اطلاعاتی است که می توان به مراجعه گنندگان ارائه کرد. هدف این پژوهش مقایسه رفتار اطلاع یابی دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و دانشگاه اصفهان در تدوین پایان نامه بر اساس الگوی فرایند جست وجوی اطلاعات Kuhlthau در سال 1391 خورشیدی و در محیط کتابخانه ای و الکترونیکی بوده است. روش بررسی: روش پژوهش، پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه نارمنجی است که بر اساس پرسشنامه «کراکر» با عنوان «پرسشنامه فرایند پژوهش» بومی سازی شده است. روایی ابزار توسط متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی تأیید و نارمنجی(1389) میزان Cronbach's alpha را جهت پایایی پرسشنامه، برای جنبه های شناختی (اندیشه ها) 78درصد و برای جنبه های عاطفی 87درصد ذکر نموده است (6). جامعه آماری پژوهش، کلیه دانشجویان کارشناسی ارشد در حال تحصیل ورودی سال 1390 تا 1388 خورشیدی ، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و دانشگاه اصفهان بودند. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 196 نفر تعیین شده و نمونه گیری به صورت تصادفی طبقه ای انجام گرفت. نوع آمار، توصیفی (میانگین و توزیع فراوانی) و استنباطی (آزمون تی مستقل و همبستگی پیرسون) و نرم افزار مورد استفاده SPSS20 بوده است. یافته ها: دانشجویان دو دانشگاه مورد بررسی، مراحل الگوی Kuhlthau را با تفاوت های عمده ای طی کرده اند؛ به طوری که فقط دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در یک یا چند مرحله از ترتیب مراحل این الگو تبعیت کرده است. در حیطه احساسات، در مراحل اول (شروع) و ششم (ارائه) تفاوت معناداری بین دانشجویان دو دانشگاه مشاهده شد. تفاوت در حیطه کنش ها (مجموع مراحل) بین دو دانشگاه معنادار بود. بررسی رابطه جنسیت با مراحل الگوی Kuhlthau نشان داد که تنها بین مرحله چهارم (خاص کردن موضوع) و نمره کل حیطه احساسات بین دو جنس اختلاف معناداری وجود دارد. همچنین بین مرحله سوم (بررسی اطلاعات) حیطه احساسات با سن دانشجویان رابطه معکوس و معناداری مشاهده شد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که دانشجویان دانشگاه اصفهان در تدوین پایان نامه مطابق با مراحل الگوی Kuhlthau عمل نکرده اند و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نیز تنها از یک پنجم ترتیب آن پیروی کرده اند. در برخی مراحل حیطه احساسات و حیطه کنش ها بین رفتار اطلاع یابی دانشجویان دو دانشگاه تفاوت معناداری وجود دارد. بین مرحله چهارم (خاص کردن موضوع) حیطه احساسات الگوی Kuhlthau با جنسیت رابطه معناداری وجود دارد به نحوی که مردان اطمینان بیشتری در فرایند جست وجوی اطلاعات از خود نشان می دهند. همچنین بین احساسات مرحله سوم (بررسی اطلاعات) با سن رابطه معکوس و معناداری وجود دارد به طوری که با افزایش سن دانشجویان تردید کمتری در فرایند جست وجوی اطلاعات از خود نشان می دهند.

هدف این مقاله بررسی تأثیر رفتار اطلاع یابی بر عملکرد پژوهشی اعضاء هیئت علمی دانشگاه گیلان است. بدین منظور با استفاده از روش تحقیق پیمایشی، تعداد 177 نمونه انتخاب و داده ها از طریق پرسش نامه محقق ساخته دارای اعتبار و روایی مناسب، گردآوری و با استفاده از روش رگرسیون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که بیش از دو سوم از اعضای هیئت علمی دانشگاه گیلان، در دوره های آموزشی مرتبط با رفتار اطلاع یابی شرکت نکرده اند. مهارت اطلاع یابی بیش از 50درصد از اعضای هیئت علمی دانشگاه گیلان در سطح کم، 38درصد در سطح متوسط و 12درصد در سطح زیاد است. عملکرد پژوهشی 8/28درصد از اعضای هیئت علمی این دانشگاه در سطح ضعیف، 5/65درصد در حد متوسط و 6/5درصد در سطح خوب است. تحلیل رگرسیون چند متغیره حکایت از تأثیر معنی دار آموزش، مهارت اطلاع یابی و میزان استفاده از امکانات اطلاع یابی (با ضریب تعیین 62/0) بر عملکرد پژوهشی اعضای هیئت علمی دانشگاه گیلان دارد.

این پژوهش با هدف تحلیل رفتار کاربران و درک میزان و نحوه استفاده آنها از پایگاه اطلاعاتی ایرانداک به مطالعه یک دوره 26 روزه (در ماه های بهمن و اسفند 91 ) لاگ جستجوی کاربرانی می پردازد که از بیرون ایرانداک به جستجوی اطلاعات در این پایگاه اطلاعاتی پرداخته اند. تحلیل های انجام شده روی لاگ شامل تحلیل کدگذاری جغرافیایی، تحلیل های آماری و تحلیل خرد رفتار اطلاع جویی است. یافته ها حاکی از آن است که کاربران شهرهایی چون تهران، مشهد و تبریز بیش از سایر نقاط از پایگاه استفاده کرده اند. ساعات بین 9 الی 13 روزهای دوشنبه و یکشنبه اوج استفاده است. پربسامدترین طول عبارت جستجوها بین 10 الی 15 حرف و پربسامدترین موضوع جستجو شده علوم اجتماعی است . همچنین مشخص شد که برخی از کاربران با مفاهیمی نظیر اصلاح عبارت جستجو یا نحوه صحیح استفاده از عملگرهای بول آشنا نیستند و این نکات منجر به بازیابی ناکارآمد از پایگاه می شود . ضعف هایی از جمله ناکارآمدی الگوریتم بازیابی در مورد کلمات کوتاه نیز در خود پایگاه آشکار شد. انجام این تحقیق نشان داد که استفاده از لاگ می تواند در ارزیابی سامانه بازیابی و شناخت رفتار کاربران آن بسیار مفید باشد.

نوشتار حاضر به منظور ارائه تصویری روشن، علمی و واقعی از وضعیت رفتار اطلاع یابی در ایران، با رویکردی تحلیلی و کیفی در دو بخش، متون منتشر شده در باب مباحث و بنیان های نظری و پژوهش های انجام شده در حوزه رفتار اطلاع یابی را در ایران بررسی کرده است. بر این اساس کلیه متون چاپی اعم از کتاب ها، مقالات، پایان نامه ها و طرح های پژوهشی که در حوزه رفتار اطلاع یابی در ایران چاپ و انتشار یافته و در پیشبرد این حوزه مؤثر واقع شده اند، مورد مطالعه قرار گرفته است. بررسی ها مبین آن است که در طی 17 سالی که از طرح بحث رفتار اطلاع یابی در ایران می گذرد، روند رو به رشدی هم از لحاظ کیفی و هم از لحاظ کمی در انتشار منابع به چشم می خورد. کمتر از 4 درصد از متون منتشر شده در حوزه رفتار اطلاع یابی، ترجمه شده اند. عمده منابع این حوزه در قالب پژوهش به بررسی رفتار اطلاع یابی افراد پرداخته اند. در بیشترین پژوهش های انجام یافته (در حدود 34 درصد کل پژوهش ها) رفتار اطلاع یابی اعضاء هیأت علمی مورد مطالعه قرار گرفته است. پس از آن رفتار اطلاع یابی دانشجویان (در حدود 17 درصد) و سپس پژوهشگران (در حدود 14 درصد) بررسی شده است. کمترین میزان توجه به سنجش رفتار اطلاع یابی عامه مردم از جمله مراجعان و اعضاء کتابخانه های عمومی صورت گرفته است. بررسی ها بیانگر آن است که بیشترین پژوهش های رفتار اطلاع یابی در دانشگاه های آزاد اسلامی به ویژه واحد علوم و تحقیقات تهران و واحد علوم و تحقیقات اهواز انجام شده است. بر اساس تحلیل صورت گرفته، بیشترین مقالات به ترتیب در فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و اطلاع رسانی (فصلنامه کتاب سابق)، فصلنامه پردازش و مدیریت اطلاعات و فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی منتشر شده است. این حوزه مورد توجه کتابداران و تا حدودی متخصصان رشته های کشاورزی، علوم ارتباطات اجتماعی، برنامه ریزی درسی و مدیریت دولتی قرار گرفته است.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی هیجان های کاربران در مراحل مختلف بازیابی اطلاعات بر مبنای مدل بازیابی اطلاعات در محیط وب انجام شد. از نظر روش شناسی، پژوهش حاضر آزمایشی و از نظر نوع، کاربردی است. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد رشته های علوم انسانی دانشگاه بین المللی امام رضا (ع) تشکیل می دادند که G*Power بر اساس روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای و با استفاده از نرم افزارحجم نمونه ای برابر 30 نفر انتخاب شد . گردآوری داده ها با استفاده ازپرسشنامه ویژگی های جمعیت شناختی و سابقه کار با اینترنت، پرسشنامه پس از جست وجو و تصاویر ضبط شده از چهره کاربران صورت گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که: 1. در مرحله جست وجوی آغازین، هیجان ترس و در 49 درصد بیشترین میزان / مرحله پیوندیابی، هیجان های منفی در مجموع با 3 فراوانی را داشتند. 2. بین هیجان های مختلف کاربران در مراحل چهارگانهبازیابی اطلاعات رابطه معناداری مشاهده شد. 3. در مجموع هیجان های منفی(ترس، عصبانیت، غم، و تنفر) در جست وجوی دشوار بیشتر از جست وجوی ساده بود، و بین سطح دشواری وظایف جست وجو و نوع هیجان های کاربران رابطه معناداری وجود داشت.

هدف: مطالعه رفتار جستجوی کاربران در وب و تأثیر سبک های شناختی کلی نگر و جزئی نگر، نوع وظیفه، و میزان تجربه بر عملکرد جستجو. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش ترکیبی و از نوع کاربردی است. در بخش کیفی، تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل محتوا بود و در بخش کمّی از روش پیمایشی تحلیلی استفاده شد. جامعه پژوهش 44 پژوهشگر در حوزه های مختلف علوم بودند. از آزمون سبک شناختی رایدینگ، پرسشنامه تجربه وب، و سه وظیفه جستجو به عنوان ابزار گردآوری داده ها استفاده شد. یافته ها:در رفتار جستجوی اطلاعات افراد با سبک های شناختی کلی نگر و جزئی نگر از نظر توصیفی تفاوت هایی وجود دارد؛ کلی نگرها از تعداد راهبرد های بیشتری نسبت به جزئی نگرها برای تکمیل سه وظیفه استفاده کردند. در عملکرد جستجوی افراد با سبک شناختی کلی نگر و جزئی نگر تفاوت هایی وجود دارد. افراد با سبک شناختی جزئی نگر نسبت به کلی نگر زمان بیشتری را صرف و تعداد گره های بیشتری را برای تکمیل وظایف بازدید کردند. تحلیل آماری بین سبک های شناختی کلی نگر و جزئی نگر در مدت زمان تکمیل وظایف و در تعداد گره های بازدیدشده برای تکمیل وظایف تفاوت معناداری نشان نداد. بین سطوح وظایف و بین سبک شناختی و میزان تجربه در مدت زمان تکمیل وظایف و تعداد گره های بازدیدشده تفاوت معناداری وجود نداشت. هیچ تفاوت معناداری بین نوع وظیفه و سبک های شناختی در مدت زمان تکمیل وظایف و تعداد گره های بازدیدشده مشاهده نشد. نتیجه گیری: انتظار می رود نتایج این مطالعه از یک سو بتواند به بهبود درک رفتار جستجوی کاربران در وب بر مبنای سبک های شناختی رهنمودهایی برای آموزش کاربر و طراحی ابزارهای جستجو در وب فراهم نماید و از سوی دیگر بتواند به ایجاد و توسعه مدل های رفتار جستجوی کاربران وب کمک کند.

این پژوهش به روش پیمایشی از نوع توصیفی و با هدف بررسی نیازهای اطّلاعاتی و رفتار اطّلاع یابی اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر انجام شده است. اطّلاعات مورد نیاز به وسیله پرسشنامه از اعضای هیأت علمی دانشگاه به روش نمونه گیری جمع آوری گردید. در تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزار SPSS به شیوه توصیفی استفاده شده است. براساس یافتههای پژوهش اکثر اساتید عضو مجامع علمی تخصصی منطقه ای و بین المللی نبودند. در محاورة زبان انگلیسی دچار مشکل هستند. اعضای هیأت علمی از منابع اطلاعاتی رسمی بیش از منابع اطلاعاتی غیر رسمی استفاده می نمایند. از منابع اطلاعاتی رسمی مانند کتاب ها و تک نگاشت ها، نشریات چاپی و تخصصی، اینترنت، نشریات تخصصی الکترونیکی، و پایگاه های اطلاعاتی به منظور ارتقاء کیفیت تدریس، نگارش مقالات علمی، حفظ مرتبه علمی و آموزشی، و روزآمد کردن اطلاعات استفاده می کنند. مهمترین عواملی که مانع دستیابی به اطلاعات مورد نیاز اعضای هیأت علمی واحد شوشتر شده است عبارتند از: کمبود منابع در کتابخانه، کمبود نیروی انسانی متخصص کتابداری و اطلاع رسانی، نبود سالن مطالعه مناسب برای اعضای هیأت علمی، عدم روز آمد بودن منابع موجود، و فقدان بانک های اطلاعاتی تخصصی. عواملی که باعث عدم استفاده از اینترنت گردیده است: عدم وجود اینترنت در دانشگاه، پایین بودن سرعت اینترنت، و عدم آموزش کافی در زمینه اینترنت است.

هدف از پژوهش حاضر مقایسه رفتار اطلاع یابی آموزشی- پژوهشی دانشجویان تحصیلات تکمیلی علوم انسانی و فنی و مهندسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول در استفاده از منابع اینترنتی بوده که با روش توصیفی پیمایشی صورت گرفته است. جامعه پژوهش شامل کلیه دانشجویان تحصیلات تکمیلی و نمونه پژوهش شامل250 نفر از این دانشجویان بوده که به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شده اند. به منظور گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته رفتار اطلاع یابی آموزشی و پژوهشی استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد در زمینه آشنایی با نحوه استفاده از ایمیل، استفاده از اینترنت بصورت آفلاین، نوع موتور مورد استفاده، استفاده از راهبردهای بهینه از موتورهای جستجو و چگونگی یادگیری استفاده از اینترنت بین دو گروه علوم انسانی و فنی مهندسی تفاوت معناداری وجود دارد. هم چنین نتایج نشان داد در ابعاد توانایی در راه اندازی وبلاگ، آشنایی با آدرس های اینترنتی در زمینه موفقیت در بازیابی اطلاعات، استفاده از اینترنت جهت مشاهده فیلم و موسیقی و نحوه آشنایی با منابع اینترنتی بین دو گروه تفاوت معناداری وجود ندارد.

هدف: بررسی نقش القای هیجانی کاربران در بازیابی اطلاعات. روش/ رویکرد پژوهش: روش مورد استفاده، آزمایشی و از نظر هدف کاربردی محسوب می شود. جامعه آماری این پژوهش را دانشجویان کارشناسی ارشد رشته های علوم انسانی دانشگاه بین المللی امام رضا (ع) تشکیل می دادند که نمونه ای شامل 42 نفر در دو گروه انتخاب گردید. اطلاعات لازم از طریق ابزارهای متعددی همانند پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی و سابقه کار با اینترنت، پرسشنامه موفقیت و شکست در بازیابی اطلاعات، مقیاس پاناس، جورچین کلمات متقاطع، نمودار وضعیت هیجانی، پایگاه بین المللی تصاویر ژنو، و فایل های ثبت رخداد دو نرم افزار کیبورد تریسر و ریور پَست اسکرین رکوردر گردآوری گردید. یافته ها: از نظر عملکرد، تفاوت معناداری بین دو گروه القایی در جستجوی ساده، وجود ندارد اما در جستجوی دشوار این تفاوت وجود دارد. همچنین بین میانگین رضایت آزمودنی های گروه القای مثبت و منفی تفاوت معناداری وجود ندارد. از سوی دیگر، در هر دو گروه، رابطه معناداری بین نوع هیجان های بروز داده شده کاربران در جستجوهای ساده و دشوار وجود ندارد. نتیجه گیری: نظام های بازیابی اطلاعات در صورتی می توانند بهترین کارکرد را داشته باشند که تعاملات کاربر و نظام را مدیریت نموده و سبب تأثیرات متقابل مثبت شوند.

هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین رفتار اطلاع یابی دانش پژوهان دانشگاه های علوم پزشکی خراسان رضوی با استفاده از شبکه عصبی می باشد. روش: روش پژوهش حاضر از نوع کاربردی و به روش پیمایشی- توصیفی است که با استفاده از شبکه عصبی، انجام شده است. ابزار این پژوهش پرسشنامه ای متناسب با رفتار اطلاع یابی دانش پژوهان دانشگاه های علوم پزشکی استان خراسان رضوی است که بین نمونه ای از افراد جامعه (۲۹۸ نفر) توزیع شد. پس از جمع آوری داده ها، شبکه عصبی به منظور خوشه بندی داده ها انتخاب و با استفاده از نرم افزار MATLAB ۱۴، دانش پژوهان براساس مؤلفه های اصلی پژوهش (مهارت اطلاع یابی، راه های اطلاع یابی، موانع اطلاع یابی) خوشه بندی شدند. سپس با حذف هر یک از زیر مؤلفه های اصلی پژوهش، مؤثرترین و کم اثرترین گزینه در رفتار اطلاع یابی آنان تعیین شد. یافته ها: با انجام خوشه بندی با استفاده از شبکه عصبی خودسازمان ده، مهم ترین مؤلفه در مهارت اطلاع یابی آگاهی از نیاز اطلاعاتی خود و کم اثرترین مؤلفه مشاهده نشد. مؤثرترین راه دسترسی به اطلاعات استفاده از منابع الکترونیکی و کم اثرترین راه خرید منابع می باشد. مؤثرترین مانع کمبود وقت به دلیل فشار کاری و کم اثرترین مانع دور بودن کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی می باشد.

هدف:شناسایی ریشه های فکری و علمی حوزه مطالعات رفتار اطلاع یابی. روش شناسی:با روش تحلیل استنادی و هم استنادی ریشه های رفتار اطلاع یابی بررسی شد. یافته ها:آغاز برون داد علمی حوزه رفتار اطلاع یابی به اوایل دهه 1970 بازمی گردد. ساختار فکری حوزه رفتار اطلاع یابی مبتنی بر دو دسته منابع است: منابع محوری که چارچوب نظری این حوزه بر آن استوار بوده است و منابع پیرامون که یا به لحاظ روش شناختی مورد توجه قرار گرفته اند و یا با استفاده از منابع محوری به معرفی راهکارهای استفاده از منابع اطلاعاتی پرداخته اند؛ به همین دلیل، در جایگاه دوم اهمیت قرار دارند. نتیجه گیری:حوزه رفتار اطلاع یابی در گسترش و توسعه خود وام دار دو حوزه کتابداری و اطلاع رسانی و علوم رایانه و نظام های اطلاعاتی است.

پژوهش حاضر به دسته بندی کاربران هدف کتابخانه مرکزی دانشگاه صنعتی اصفهان به جهت شناسایی رفتارها و نیازهای اطلاعاتی آنان پرداخته است. این پژوهش که از نوع کاربردی و به روش پیمایشی- توصیفی بوده، با رویکرد کمی و با استفاده از تکنیک شبکه عصبی در داده کاوی انجام شده است. ابزار پژوهش پرسشنامه ای محقق ساخته و داری64 گویه با پایایی معدل ضریب آلفای کرونباخ 0.862می باشد. جامعه نمونه پژوهش 356 نفر از اعضای هیئت علمی و دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی دانشگاه صنعتی اصفهان در سال تحصیلی94-93 بوده که با استفاده از نرم افزار MATLAB، بر حسب هر یک از مؤلفه های اصلی پژوهش (هدف و انگیزه اطلاع یابی، میزان استفاده از منابع اطلاعاتی، موانع اطلاع یابی، مهارت های اطلاع یابی و میزان استفاده از خدمات اطلاعاتی) خوشه بندی گردیده اند. سپس با حذف هر یک از زیرمؤلفه های اصلی پژوهش مشخص شد، بیشترین هدف و انگیزه اطلاع یابی در بین افرادجامعه پژوهش، تحقیق و انجام فعالیت های پژوهشی و کم اثرترین مؤلفه کسب وجه علمی و رقابت با هم ترازان؛ بیشترین منابع اطلاعاتی مورد نیاز کاربران کتابخانه ترجمه کتاب های لاتین و کمترین نیاز آنان گزارش ها و طرح های پژوهشی؛ مهمترین مانع اطلاع یابی آنان دسترسی نداشتن به اینترنت مناسب و کم اثرترین عامل،پر دردسر بودن استفاده ازمنابع؛ بیشترین مهارت اطلاع یابی کاربران آگاهی آنان از نیاز اطلاعاتی خود و مجراهای دسترسی به آن و کم اثرترین مؤلفه، توانایی تشخیص اهمیت اطلاعات حاصل از جستجوهای آنان با نیاز اطلاعاتیشان و مؤثرترین خدمات در رفع نیازهای اطلاعاتی آنان، توانایی کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی در بازیابی اطلاعات و آگاهی آنان از منابع و خدمات اطلاعاتی و کم اثرترین،آشنایی با انواع منابع و خدمات اطلاعاتی در زمینه رشته تخصصی خودو امکان استفاده از منابع اطلاعاتی به صورت فایل های دیجیتالی و بدون نیاز به حضور در کتابخانه شناسایی شده است. شبکه عصبی به دلیل کارآمدی و قدرتمندی در تحلیل فضاهای پیچیده و با توجه به برخورداری از دقت بالا، توانسته از داده های حاصل از رفتارها و نیازهای اطلاع یابی جامعه پژوهش ویژگی های برجسته را فرا گیرد و از طریق آن ها کاربران را دسته بندی نماید. استفاده از شبکه عصبی خودسازمانده کوهونن به دلیل عدم نیاز به خروجی و ناظر توانسته است به صورت مستقیم و با کمترین خطای ممکن داده های حاصل از تراکنش های رفتارهای اطلاع یابی کاربران را تحلیل نماید. با توجه به هدف و یافته های پژوهش حاضر، دسته بندی کاربران هدف کتابخانه مرکزی دانشگاه صنعتی اصفهان با استفاده از تکنیک شبکه عصبی در داده کاوی بر مبنای نیازها و رفتارهای اطلاع یابی آنان امکان پذیر است.

هدف: بررسی نیاز اطلاعاتی و رفتار اطلاع یابی در صنعت ساخت و تولید ایران به منزله نمونه ای از محیط کسب و کار این کشور. روش : جامعه اصلی شرکت های مستقر در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان در سه ماه اردیبهشت، خرداد و تیر سال 1392، و جامعه مکمل آن به دلیل مطابقت کامل این پژوهش با بازار واقعی چندین شرکت در بیرون از شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان است. شرکت ها با استفاده از شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب و حجم نمونه نیز با توجه به اشباع نظری تعیین شد. داده ها با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختاریافته 20 تا 30 دقیقه ای از مدیران شرکت ها به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش کدگذاری نظری استفاده شد. یافته ها: نیاز اطلاعاتی شرکت های درگیر پژوهش تحت تاثیر محیط کار و رشته تخصصی آن ها است. شرکت ها برای کسب اطلاعات از سه روش شخص، سازمان و مشاور و از سه نوع منبع اطلاعاتی استفاده می کنند. این منابع عبارتند از منابع تجاری (تجربه و دانش، رصدبازار، نمایشگاه و تبلیغات، سازمان های دیگر، و ارتباطات)؛ منابع علمی (منابع رسمی، تقلید، تجربه و دانش، کارشناسان و متخصصین) و منابع مشترک (اینترنت، رسانه های عمومی، و مشتری) است. رفتار اطلاع یابی شرکت ها را می توان در طول یک طیف، از آسان گیرانه تا سخت گیرانه جای داد. محل یک شرکت بر روی این طیف تحت تاثیر عوامل انسانی، ساختار سازمانی، فضای کار و منابع محیطی قرار می گیرد.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی رفتار اطلاع یابی اعضای هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی در استفاده از منابع اطلاعاتی پیوسته بوده است. روش این پژوهش از نوع کاربردی و به روش توصیفی پیمایشی اجرا شده است. ابزار مورد استفاده برای جمع آوری داده ها پرسشنامه ای محقق ساخته بوده که در بین 472 نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبائی توزیع شده است. یافته های پژوهش نشان داد 80 درصد اعضای هیات علمی  از طریق جست وجو در اینترنت و مطالعات شخصی  با منابع پیوسته آشنا می شوند و هدف اصلی آن ها در استفاده از منابع پیوسته انجام فعالیت های پژوهشی و به روز کردن اطلاعات است. در بین انواع منابع اطلاعاتی پیوسته استفاده از مجلات و کتب الکترونیکی بیش از سایر انواع منابع کاربرد داشت. 88درصد  هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبائی از منابع اطلاعاتی رایگان برای رفع نیازهای خود بهره می گرفتند. مهم ترین معیار اعضای جامعه برای ارزشیابی منابع پیوسته وجود اطلاعات جدید و روزآمد است. نتایج پژوهش نشان داد که عدم دسترس پذیری دائمی به بانکهای اطلاعاتی به علت اشتراک نشدن به موقع و نداشتن سیاست جامع و کامل در این زمینه و همچنین سرعت پایین اینترنت از جمله مهم ترین موانع اعضای هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبائی در استفاده از منابع اطلاعاتی پیوسته ذکر شده است. 

هدف: بررسی مقوله ارتباط در فرایند اطلاع یابی براساس نظریه تغییر بنیادین در فضای مجازی است. روش شناسی:با رویکر کیفی و استفاده از نظریه زمینه ای داده های مورد نیاز گردآوری شد. برای سنجش نظریه، جامعه آماری از میان دانشجویان کارشناسی دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه تبریز و با روش گلوله برفی نمونه گیری شد. برای تحلیل داده ها نیز نرم افزار مکس کیو.دی.ای. بهره برداری گردید. یافته ها:پس از سه مرحله کدگذاری باز، محوری، و انتخابی 9 طبقه مفهومی مرتبط به مقوله ارتباط در فرایند اطلاع یابی در بستر فضای مجازی شناسایی شد. این طبقات مفهومی عبارت اند از: ظرفیت و ویژگی های فضای مجازی در راستای برقراری ارتباط، شبکه ارتباطی دانشجویان به هنگام اطلاع یابی در فضای مجازی، تأثیر فضای مجازی بر میزان اعتماد دانشجویان، نحوه به اشتراک گذاری اطلاعات شخصی در فضای مجازی، چگونگی به اشتراک گذاری احساسات درونی در فضای مجازی، تأثیر فضای مجازی بر میزان تمایل به انجام کارهای مشارکتی، نحوه استفاده از بستر فضای مجازی در انجام کارهای مشارکتی، نحوه حل مسئله به صورت تیمی در فضای مجازی، و نحوه مواجهه با دیدگاه های متنوع. نتیجه گیری:دانشجویان برای اطلاع یابی علاقه مند به استفاده از ظرفیت های ارتباطی فضای مجازی هستند؛ اما با چالش ها و مخاطرات آن آشنایی کامل ندارند.

انسان برای برطرف کردن نیازهای خود دائماً مشغول بروز رفتارهای گوناگون است. این رفتارها انواعی دارند و هرکدام موضوع بحث رشته های علمی مانند روانشناسی، جامعه شناسی، مدیریت، هنر، علم اطلاعات و دانش شناسی، و برخی زیرمجموعه های تخصصی آن ها است. رفتارهای اطلاعاتی و دانشی که ارکان اصلی فعالیت کاربر در تعامل با اطلاعات و دانش و همچنین نظام های بازیابی نشان می دهد، از جمله موضوع هایی است که در علم اطلاعات و دانش شناسی مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به اهمیت این مفاهیم، در این جستار تلاش شده است تا با توجه به متون و پژوهش های علمی موجود و با رویکردی مروری- تحلیلی، مفاهیمی کلیدی همچون داده، اطلاعات، دانش، خرد، و هوش مورد بحث قرار گرفته، سپس پیش نیازهای شکل گیری یک رفتار دانش یابی مطرح شده و در ادامه تعریفی از رفتار دانش یابی و تمایز آن با رفتار اطلاع یابی ارائه شود. بررسی های صورت گرفته نشان داد مفهوم رفتار دانش یابی، مفهومی مهم و بسیار گسترده است، به همین دلیل می توان انتظار داشت که عرصه نوینی در ادبیات و پژوهش های حوزه های گوناگون به ویژه علم اطلاعات و دانش شناسی باز کند. به نظر می رسد که تلاش در زمینه تدوین و ضابطه مند کردن چارچوب ها در این عرصه بسیار ضروری باشد.

سابقه و هدف: هدف از پژوهش حاضر شناسایی رفتار اطلاع یابی و چگونگی اولویت دهی و استفاده ی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد شیراز از منابع اطلاعاتی و ﺷﻨﺎﺳﺎیی ﻧﻘﺶ ﺑﺮﺧی ویﮋﮔیﻫﺎی ﺟﻤﻌیﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘی داﻧﺸﺠﻮیﺎن در ﻓﺮایﻨ ﺪ اﻃ ﻼعی ﺎﺑی و اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗی اﺳﺖ. مواد و روش ها: روش پژوهش پیمایشی است. جامعه پژوهش 298 نفر از دانشحویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد شیراز است که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته است. تجزیه و تحلیل داده ها به کمک آمار توصیفی و استنباطی و با استفاده از نرم افزار SPSS صورت گرفت. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که دانشجویان برای رفع نیازهای اطلاعاتی و روزآمدسازی اطلاعات خود بیشترین استفاده را به ترتیب از منابع الکترونیکی، چاپی، و سپس انسانی دارند. اکﺜﺮ اﻓﺮاد ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳی ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ کﻪ فناوری های اﻃﻼﻋﺎﺗی و ارﺗﺒﺎﻃی در کﺎﻫﺶ ﻣﺮاﺟﻌﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ کﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. آﻧﺎن از کﺘﺎﺑﺪاران در ﻣﺮﺣﻠﻪ ی ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺮای ﺟﺎیﺎﺑی کتابﻫﺎ یﺎ اﺳ ﻨﺎد و ﺟﺴ ﺖوﺟ ﻮی اﻃﻼﻋﺎت کﻤک ﻣیﻃﻠﺒﻨﺪ. داﻧﺸﺠﻮیﺎن در ﻓﺮایﻨﺪ اطلاع یابی با مشکلاتی مانند ﭘﺮاکﻨﺪﮔی اﻃﻼﻋﺎت در مکانﻫﺎی ﺑﺴ یﺎر ﻣﺨﺘﻠ ﻒ، ﮔ ﺮان ﺑﻮدن ﺗﻬیﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗی، و ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﻮدن آﺧﺮیﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ. نتیجه گیری: به رغم گسترش فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی بر میزان مراجعه حضوری دانشجویان به دانشگاه، تمامی انواع منابع اطلاعاتی همچنان مورد استفاده است. متنوع بودن اهداف کسب اطلاعات، عامل تعیین کننده نوع منبع اطلاعاتی است و دانشجویان بر حسب نیاز اطلاعاتی خود منبع اطلاعاتی را مشخص کرده و از آن استفاده می کنند.

مقدمه: مبتنی بر میزان آگاهی افراد از نیاز اطلاعاتی خود و نیز، هدفمندی در رفع آن، می توان رفتارهای اطلاعاتی انسان را به دو مقوله کلی تقسیم کرد؛ رفتار اطلاع یابی و مواجهه اطلاعاتی. در تعریفی ساده، مواجهه اطلاعاتی، کسب اطلاعات به صورت غیرمنتظره است. هدف این مطالعه، شناخت درباره چیستی و عوامل روانشناختی و محیطی مؤثر بر رخداد این پدیده است. روش: این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه ای انجام گرفته است. یافته ها: تصمیم آگاهانه یا ناآگاهانه برای پیگیری اطلاعات به وسیله فرایند پیچیده ای از شناخت، انگیزش و هیجان هدایت می شود. ویژگی های شخصیتی خاص و همچنین، حالت های انگیزشی و هیجانی خاص، کشف غیرمنتظره را بهبود می دهند. برخی از عوامل محیطی وجود دارند که می توانند احتمال رخداد مواجهه اطلاعاتی را افزایش دهند. نتیجه گیری: رفتار انسان محصول سه عامل است؛ انگیزش، توانایی و محرک های بیرونی. در زمینه رفتار اطلاعاتی، نیازها و علاقه های اطلاعاتی، انگیزش را پدید می آورند. منظور از توانایی، توانایی های شناختی و روانشناختی است. محرک های بیرونی، ساختارهای همگرا و واگرا در محیط اطلاعاتی را شامل می شود که امکان بروز رفتارهای اطلاعاتی همگرا و واگرا را فراهم می کنند. از این رو، می توان گفت اگرچه میزان آگاهی کاربر از نیاز اطلاعاتی خود و هدفمندی در رفع آن و همچنین، توانایی های شناختی و روانشناختی وی، همگرا بودن یا واگرا بودن رفتارهای اطلاعاتی او را تعیین می کنند، اما این ساختار محیط اطلاعاتی است که راه های تعامل کاربر با محیط اطلاعاتی را شکل می دهد و زمینه را برای ظهور رفتارهای همگرا و واگرا فراهم می سازد. همچنین، تفاوت های فردی در میزان مواجهه اطلاعاتی به صورت عمیقی در توانایی های شناختی انسان از جمله پردازش اطلاعات، توجه و ادراک ریشه دارد. رخداد مواجهه اطلاعاتی مستلزم واگرایی در رفتار اطلاعاتی است. واگرایی در رفتار اطلاعاتی نشانه ای از تفکر واگرا است. از این رو، چنین به نظر می رسد که ضروری است درباره عواملی که بر تفکر واگرا مؤثر هستند، شناخت به دست آورد.

هدف: بررسی رفتار اطلاع یابی نمایه سازان برای رفع نیازهای اطلاعاتی نمایه سازی پایان نامه ها. روش : جامعه آماری 35 نفر نمایه سازان شاغل در سازمان اسناد و کتابخانه ملی و پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران بوده است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه 5 گزینه ای در طیف لیکرت بود. داده ها با نرم افزار آماری اس پی اس اس تحلیل شد. یافته ها: ۷ مؤلفه در رفتار اطلاعاتی نمایه سازان شناسایی شد. تنها مؤلفه «استفاده از نمونه مدارک مشابه» با میانگین پایین تر از حد متوسط (66/2) نیازهای اطلاعاتی نمایه سازان را برطرف نکرده است. میانگین کل به دست آمده از ۸ مؤلفه 63/3 (بالاتر از متوسط) یافته و فرضیه پژوهش تأیید شد. نتیجه گیری : پاسخ گویان تخصص و تجربه کافی دارند. رفتار اطلاع یابی آنها، میزان بالایی از نیازهای اطلاعاتی شان را در مراحل مختلف نمایه سازی برآورده می کند.