پژوهش ها

برای مقایسه پژوهش های یادگیری الکترونیکی چاپ شده در نشریات معتبر از لحاظ میزان توجه به راهبرد سه سوسازی منابع و ابزارهای جمع آوری داده، پژوهش های مرتبط چاپ شده طی ده سال در پنج نشریه خارجی (1424 عدد) و نشریه های داخلی (62 مورد) توسط پژوهشگر و دو بازبین بیرونی بررسی شد. در 67/83 درصد از موارد در نشریه های ایرانی، یک منبع و در 24/16 درصد چند منبع و در 66/60 درصد از پژوهش های نشریه های خارجی یک منبع و در 34/39 درصد چند منبع مورد استفاده قرار گرفته بود. همچنین، در 03/79 درصد از پژوهش های نشریه های ایرانی یک ابزار و در 91/20 درصد چند ابزار و نیز در 08/28 درصد از پژوهش های نشریه های خارجی یک ابزار و در 92/71 درصد چند ابزار مورد استفاده قرار گرفته بود. بر این اساس، در پژوهش های خارجی مربوط به یادگیری الکترونیکی بیش از پژوهش های ایرانی به راهبرد سه سوسازی منابع و ابزارهای جمع آوری داده ها توجه شده بود.

هدف پژوهش حاضر بررسی روند پژوهش های حوزه یادگیری الکترونیکی در ایران با رویکرد فراتحلیل است. در دهه اخیر روند پژوهش های انجام شده در حوزه یادگیری الکترونیکی، رشد چشمگیری داشته اند. علاوه بر پژوهش های ارائه شده در همایش ها و کنفرانس های ملی و بین المللی در ایران، پژوهش های زیادی سالانه در نشریه های معتبر به چاپ می رسد. حال پرسش مطرح شده این است که روند این پژوهش ها از نظر موضوع، روش، سال چاپ، دانشگاه و حوزه علمی پژوهشگر به چه صورت است؟ آیا این ویژگی ها با توجه به رشته تحصیلی پژوهشگر (حوزه علوم انسانی، علوم فنی و مهندسی و علوم پزشکی) متفاوت است؟ در این تحقیق با توجه به هدف پژوهش، از روش فراتحلیل استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل مقاله های چاپ شده در نشریه ها و نمایه شده در پایگاه های اطلاعات نشریات علمی ایران: noormags, sid, magiran می باشد (237 مقاله). قابل ذکر است که مقاله های ارائه شده در همایش و کنفرانس ها در این پژوهش مورد بررسی قرار نگرفتند. مقاله ها براساس عنوان، روش پژوهش، جامعه آماری، نوع نمونه گیری، دانشگاه پژوهشگر، رشته تحصیلی پژوهشگر، محل چاپ (نشریه) و سال چاپ، طبقه بندی و کدگذاری شدند و سپس کدهای مشخص شده در نرم افزارSPSS وارد و با توجه به پرسش های پژوهش، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و با توجه به نتایج به دست آمده از یافته های پژوهش، پیشنهادهایی ارائه شد.

نوشتار حاضر به منظور ارائه تصویری روشن، علمی و واقعی از وضعیت رفتار اطلاع یابی در ایران، با رویکردی تحلیلی و کیفی در دو بخش، متون منتشر شده در باب مباحث و بنیان های نظری و پژوهش های انجام شده در حوزه رفتار اطلاع یابی را در ایران بررسی کرده است. بر این اساس کلیه متون چاپی اعم از کتاب ها، مقالات، پایان نامه ها و طرح های پژوهشی که در حوزه رفتار اطلاع یابی در ایران چاپ و انتشار یافته و در پیشبرد این حوزه مؤثر واقع شده اند، مورد مطالعه قرار گرفته است. بررسی ها مبین آن است که در طی 17 سالی که از طرح بحث رفتار اطلاع یابی در ایران می گذرد، روند رو به رشدی هم از لحاظ کیفی و هم از لحاظ کمی در انتشار منابع به چشم می خورد. کمتر از 4 درصد از متون منتشر شده در حوزه رفتار اطلاع یابی، ترجمه شده اند. عمده منابع این حوزه در قالب پژوهش به بررسی رفتار اطلاع یابی افراد پرداخته اند. در بیشترین پژوهش های انجام یافته (در حدود 34 درصد کل پژوهش ها) رفتار اطلاع یابی اعضاء هیأت علمی مورد مطالعه قرار گرفته است. پس از آن رفتار اطلاع یابی دانشجویان (در حدود 17 درصد) و سپس پژوهشگران (در حدود 14 درصد) بررسی شده است. کمترین میزان توجه به سنجش رفتار اطلاع یابی عامه مردم از جمله مراجعان و اعضاء کتابخانه های عمومی صورت گرفته است. بررسی ها بیانگر آن است که بیشترین پژوهش های رفتار اطلاع یابی در دانشگاه های آزاد اسلامی به ویژه واحد علوم و تحقیقات تهران و واحد علوم و تحقیقات اهواز انجام شده است. بر اساس تحلیل صورت گرفته، بیشترین مقالات به ترتیب در فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و اطلاع رسانی (فصلنامه کتاب سابق)، فصلنامه پردازش و مدیریت اطلاعات و فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی منتشر شده است. این حوزه مورد توجه کتابداران و تا حدودی متخصصان رشته های کشاورزی، علوم ارتباطات اجتماعی، برنامه ریزی درسی و مدیریت دولتی قرار گرفته است.

بسیاری از مفاهیم پدیدارشناسی هوسرل، نخستین بار، در کتاب پژوهش های منطقی معرفی می شوند و حیث التفاتی کانونی ترین مفهوم این اثر پدیدارشناختی است، البته، ایده حیث التفاتی نه تنها در مراحل مختلف اندیشه ی پدیدارشناختی هوسرل جایگاه محوری خود را حفظ می کند، بلکه در همه ی جریان ها و مکاتب پدیدارشناسی محلِ توجه و اعتنا قرار می گیرد. نظریه حیث التفاتی دارای ابعاد گوناگون است و هوسرل در پژوهش های اول، پنجم و ششم جنبه های متفاوت این نظریه را می کاود، هرچند، ثقل مباحث در دو پژوهش آخر قرار دارد. ساختار حیث التفاتی از سه برهه ی کنش التفاتی، ابژه التفاتی و محتوای التفاتی فراهم می آید. کنش التفاتی به ساده و پیچیده تقسیم می شود و در آن دو لحظه ی کیفیت و ماده از هم تفکیک می گردد؛ وحدت و یگانگی آن دو ذات التفاتی کنش را تحقق می بخشد.اما حیث التفاتی صرفا به این حیث تقلیل پذیر نیست، بلکه ذات التفاتی تنها وجه خاصی از این نظریه است و انواع دادگی ابژه و نحوه های متفاوت آشکارگی آن بعد دیگر این نظریه را هویدا می سازد. روی این ملحوظ، تحلیل همه جانبه ی حیث التفاتی مستلزم فراروی از دوگانه کیفیت و ماده کنش است، چون در هر کنش با دو بخش مواجهیم، یکی معطوف بودگی به ابژه یعنی ذات التفاتی کنش و بخش دوم ناظر به چگونگی دادگی ابژه است؛ دادگی ابژه شامل دادگی نشانه ای، ایماژی و شهودی، اعم از شهود حسی و مقوله ای، می شود. در این مقال تلاش می شود با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی، ابعاد و زوایای متفاوت این نظریه تبیین و تحلیل گردد.

بحث اصلی این مقاله پژوهش نظام مدیریت گفتمان می باشد. در این گستره سه نظریه انسجام، ارتباط، و معرفت شناسی ارائه شده اند. در گستره هر یک از نظریه های انسجام و ارتباط ، سه مدل ارائه شده است. به کمک تجزیه و تحلیل مدل های ششگانه و پژوهش نظرات دیگر محققان، استنباط علمی پژوهش حاضر این است که مدل فریزر (1998) از کاربرد بیشتری در هدایت پژوهش ها برخوردار است. گرچه مدل های دیگر، از جمله مدل شفرین (1987)، از نظر مباحث علمی و نظری دارای جامعیت، گستردگی و پیچیدگی بیشتری هستند، ولی دارای مشکلات متعددی می باشند. همچنین، نتایج نشان می دهد که راهبردهای مدیریت سه نوع اند: گوینده-محور، شنونده-محور و گوینده و شنونده-محور. بعضی از راهبردها هم از مشکلاتی برخوردارند. دستاورد بعدی این مطالعه این است که از پژوهش های انجام شده در این گستره دارای نقاط ضعف گوناگونی بوده و به قول شفرین (2001)، نمی توان آن ها را در یک مجموعه جامع و در هم تنیده نظری و اجرایی گرداوری نمود. و در پایان، مجموعه ای از راه کارهای پژوهشی، علمی، آموزشی، و کاربردی برای تسهیل، آموزش و مدیریت گفتمان پیشنهاد گردید.

هدف: بروندادهای علمی یکی از مهم ترین شاخص های ارزیابی میزان توسعه حوزه های علمی در کشورهای مختلف است. سنجش و ارزیابی بروندادهای علمی از ضروریات است. پژوهش حاضر به شناسایی وضعیت بروندادهای علمی ایران در حوزه کتابخانه دیجیتالی پرداخته است.   روش شناسی: پژوهش از نظر هدف کاربردی، و از نظر نوع پژوهش، پیمایشی تحلیلی است. روش پژوهش مورد استفاده، کتابسنجی بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل مقالات و چکیده پایان نامه هایی است که در حوزه کتابخانه های دیجیتالی طی سال های 1397- 1386 منتشر شده اند. ابزار گردآوری داده ها، سیاهه وارسی و برای تجزیه وتحلیل داده ها از آمار توصیفی و نرم افزار اکسل استفاده شده است. یافته ها: نتایج نشان داد که بیشترین آمار تولیدکنندگان متون علمی مربوط به حوزه کتابخانه دیجیتال، از نظر مقطع تحصیلی، کارشناسی ارشد؛ وابستگی سازمانی، دانشگاه آزاد اسلامی همدان، جنسیت، مرد و از نظر همکاری علمی، بیشترین مقالات به صورت گروهی نوشته شده است. فعال ترین نویسندگان مقالات یعقوب نوروزی، مهدی علیپور حافظی و رحمت الله فتاحی است. بیشتر پژوهش ها از نظر نوع، پژوهش پیمایشی توصیفی و بیشترین کلیدواژه ها، کتابخانه دیجیتالی بود. فعال ترین اساتید راهنمای پایان نامه های این حوزه، مهدی علیپور حافظی (13)، یعقوب نوروزی (9) و عصمت مومنی (4) بوده است. نتیجه گیری : با تحلیل پژوهش های حوزه کتابخانه های دیجیتالی می توان نتیجه گرفت که در بعضی از حوزه های کتابخانه دیجیتال توجه خوبی صورت گرفته و پژوهش های نظری و کاربردی مطلوبی ارائه شده است. اما در برخی حوزه ها مانند سازماندهی دانش، سیستم های پردازش، الگوهای مفهومی، بازنمون دانش، میانکنش پذیری و محتوای وب به ترتیب یا پژوهشی صورت نگرفته یا کمتر انجام شده است. بنابراین ضروری است که پژوهشگران و متخصصان حوزه کتابخانه دیجیتالی در ایران توجه و اهتمام بیشتری به تولید منابع در این محورهای موضوعی داشته باشند.

هدف. هدف اصلی این پژوهش ترسیم شبکه های علمی پژوهش های حوزه موضوعی امام رضا (ع) با روش های علم سنجی است. روش شناسی. پژوهش حاضر با رویکرد علم سنجی و با استفاده از تحلیل هم رخدادی واژگان و تکنیک تحلیل شبکه ای به بررسی و شناسایی روابط مفهومی میان آثار پژوهشی منتشر شده در موضوع امام رضا (ع) پرداخته است. برای تحلیل مقاله ها، کتاب ها و پایان نامه های این حوزه از نرم افزارهایی چون راور ماتریس، یو.سی.آی.نت و نت.دراو استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را 4372 اثر پژوهشی مرتبط با امام رضا (ع) شامل 2423 کتاب، 1305 مقاله و 644 پایان نامه تشکیل داده است. اطلاعات توصیفی گردآوری شده با استفاده از سیاهه وارسی، جهت یکدست سازی و ترسیم نمودارها وارد نرم افزار اکسل شدند. برای ترسیم نقشه های هم رخدادی از نرم افزار راورماتریس استفاده شد. یافته ها. یافته های پژوهش نشان داد که بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا (ع)، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، آستان قدس رضوی سازمان فعال در تولید آثار با محوریت موضوعی امام رضا (ع) هستند و عمده آثار را مردان منتشر کرده اند. نخستین کنگره جهانی حضرت رضا (ع)، محمدبن علی ابن بابویه، محسن صادقی و غلامرضا اکبری زیبدی از محبوب ترین نویسندگان در زمینه موضوعی امام رضا (ع) هستند. انتشارات انصاری، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی، دانشگاه پیام نور و دانشگاه علوم اسلامی رضوی با داشتن بیشترین میزان مرکزیت درجه از محبوب ترین سازمان ها و مؤسسات در انتشار آثار هستند. همچنین به ترتیب موضوعات امام، اهل بیت، زائرسرا، آستان قدس رضوی و پزشکی اسلامی از محبوبترین موضوعات هستند.

هدف: هدف پژوهش حاضر، فراتحلیل کمی پژوهش ها پیرامون دروس معارف اسلامی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی کشور بود. روش: رویکرد پژوهش کمی و روش پژوهش فراتحلیل بود. جامعه آماری کلیه پژوهشهای انجام شده پیرامون دروس معارف اسلامی در بازه زمانی 1392تا 1399بود.نمونه آماری کلیه پژوهش هایی بودند که واجد شرایط مفروضات فراتحلیل کمی بودند.ابزار اندازه گیری چک لیست سنجش معیارهای مقالات واجد شرایط جهت فراتحلیل بود.برای تعیین اعتبار ابزار، چک لیست در اختیار سه نفر از متخصصان سنجش و اندازه گیری که سابقه حداقل یک پزوهش فرا تحلیل را داشتند،قرار گرفت و روایی ابزار مورد تأیید قرار گرفت. برای تحلیل سؤالات از آزمون ناهمگونی مطالعات، شاخص g هگز و مدل ثابت و تصادفی استفاده شد. داده ها با استفاده از نرم افزار CMA 3 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: بر اساس نتایج آزمون ناهمگونی مطالعات، فرض صفر ناهمگونی مطالعات تایید گردید. همچنین مقدار شاخص I2 نشان دهنده اثر ناهمگونی مطالعات بر 97/33درصد از تغییرات کل بود. اندازه اثر و Z محاسبه شده برای 15 متغیر از 22 متغیر در سطح آلفا 05/0 معنادار بود. بیشترین اندازه اثر بر اساس شاخص g هگز مربوط به متغیر نگرش دینی دانشجویان ، با اندازه اثر 488/1 و پس از آن مربوط به متغیر استاد با اندازه اثر 450/1 و پس از آن ارتباط متقابل استاد دانشجو با اندازه اثر 215/1بود. اندازه اثر کلی برای همه مطالعات در مدل ثابت و تصادفی در سطح متوسط بود که بیانگر ارتباط متغیرها با اثربخشی دروس معارف بود. نتیجه گیری: بر اساس نتایج پژوهش، سه عامل نگرش دینی، استاد و ارتباط متقابل استاد و دانشجو بیشترین اندازه اثر را در اثربخشی این دروس دارا بودند.لذا بر اساس نتایج فراتحلیل و با تمسک بر عوامل شناسائی شده مرتبط با اثربخشی برنامه درسی دروس معارف اسلامی،ضرورت باز اندیشی و تحول دربرنامه درسی دروس معارف اسلامی باید همواره یکی از دغدغه های اصلی سیاست گذاران و طراحان برنامه درسی معارف اسلامی باشد.

هدف از اجرای پژوهش حاضر، توصیف و تحلیل موضوعی پژوهش های رشته مطالعات برنامه درسی به منظور شناخت وضع موجود بود. در راستای این هدف با استفاده از روش تحلیل کمی، مقاله های فصلنامه های تخصصی رشته مطالعات برنامه درسی بر مبنای چارچوب موضوعی دانشنامه ایرانی برنامه درسی، بررسی و تحلیل شدند. جامعه آماری شامل مقاله های مجلات تخصصی در پنج سال اخیر (1397-1392) بود که کل جامعه آماری (تمام شماری) به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها چک لیست محقق ساخته بر اساس محورهای دانشنامه ایرانی برنامه درسی بود که روایی آن با استفاده از اعتبار ساختاری و نظرسنجی متخصصان و پایایی آن به روش پایایی بین گروهی برآورد شد. به منظور تجزیه وتحلیل یافته ها از تحلیل توصیفی بهره گرفته شد. بر اساس یافته های پژوهش، در مقاله های مجلات تخصصی، بیشترین توزیع موضوعی مربوط به محورهای «برنامه درسی و حوزه های محتوایی» و کمترین توزیع مربوط به محورهای «تاریخ»، «تجارب عملی برنامه ریزی درسی و نوآوری های برنامه درسی»، «مشاهیر در جهان»، «مبانی» و «بیانیه ها و توصیه های بین المللی» بود. در نهایت، نتایج پژوهش نشان دهنده محدود شدن عناوین و موضوعات پژوهش ها به تعداد کمی از قلمروهای دانشنامه برنامه درسی و تکرار و موازی کاری موضوعات و بی توجهی پژوهش ها به قلمروهای نوین رشته مطالعات برنامه درسی بود.