مطالب مرتبط با کلیدواژه

علامه طباطبایی (ره)


۱.

نقد و بررسی ایده نسبیت ظواهر قرآن، با تکیه بر ایده نسبیت متشابهات قرآن علامه طباطبایی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلیدواژه‌ها: ظواهر قرآن نسبیت ظواهر نسبیت درون فردی نسبیت میان فردی نسبیت متشابهات علامه طباطبایی (ره)

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی حکمت متعالیه
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل
  5. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی
تعداد بازدید : ۱۰۸۵ تعداد دانلود : ۵۴۷
علامه طباطبایی (ره) حسب روایت (المحکم ما یعمل به و المتشابه ما اشتبه علی جاهله) ایده نسبیت متشابهات قرآن را مطرح می فرماید. این ایده، ایده دیگری را بر صفحه ذهن پدید می آورد که آیا نسبت به ظواهر قرآن نیز می توان چنین گفت؟ ایده نسبیت ظواهر قرآن باعث بررسی بیشتر پیرامون دو سؤال مهم 1. ظاهر به چه معنا و برای چه کسی؟ و 2. حجیت برای چه کسی و با چه شاخصی؟ می شود. به نظر می رسد ظاهر به هر دو معنای خود (معنای راجحِ همراه معنای احتمالی دیگر یا معنای ترسیمی در ذهن بدون معنای احتمالی دیگر) که باشد و برای هر کسی که پدیدار شود، بی نیاز از فحص قواعدی و قرائنی نیست. در مواجهه با نسبیت ظواهر چه نسبیت درون فردی (حالات یک آیه برای یک نفر) و چه نسبیت میان فردی (حالات یک آیه برای دو فرد یا بیشتر) باید فاصله ظهور معنای ترسیمی تا وصول به معنای تثبیتی و مراد جدی با فحص روشمند پر شود تا به طمأنینه معنایی و حجت بخش برسیم؟
۲.

تحلیل مبانی انسان شناسی پارادایم های جامعه شناختی سازمان و مدیریت از منظر اندیشه های علامه طباطبایی(ره)

نویسنده:
منبع: اسلام و مدیریت سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۸ و ۹

کلیدواژه‌ها: مدیریت علامه طباطبایی (ره) انسان شناسی پارادایم اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۹ تعداد دانلود : ۴۷۸
این مقاله در صدد تحلیل مبانی انسان شناختی پارادایم های جامعه شناختی سازمان و مدیریت براساس نظریات علامه طباطبایی(ره) و نقش آن در راستای شکل گیری پارادایم مدیریت اسلامی است. داده های این تحقیق با روش کتابخانه ای جمع آوری و با روش تحلیل مضمون بررسی شده اند. پس از ارائه گزاره های انسان شناسانه پارادایم های جامعه شناختی براساس تقسیم بندی بوریل و مورگان، گزاره های استنباط شده از اندیشه های علامه طباطبایی(ره) پیرامون انسان، در قالب دو زاویه تحلیلی "وجودی" و "ماهوی": ارائه شده است. در انتها، گزاره های استنباط شده از اندیشه های علامه طباطبایی(ره) در چهار دسته با گزاره های انسان شناختی پارادایم های جامعه شناختی سازمان و مدیریت نسبت سنجی شده که عبارتنداز:1- گزاره های تأسیسی بدیع 2- گزاره های تأییدکننده 3- گزاره های تأسیسی متضاد4- گزاره های تکمیل کننده. در انتها مبانی انسان شناسی پارادایم های چهارگانه از منظر انسان شناسی حاصل از بررسی های انجام شده از منظر علامه طباطبایی(ره) مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که از منظر انسان شناسی علامه طباطبایی(ره) نگاه پارادایم های جامعه شناختی سازمان و مدیریت اولا از زاویه تحلیل ماهوی بوده و ثانیا از ساحت طبیعت مادی انسان فراتر نرفته است. در نتیجه زاویه تحلیل وجودی و نیز بعد اول و سوم از زاویه تحلیل ماهوی انسان، دارای قابلیت ممتازی برای شکل گیری پارادایم مدیریت اسلامی می باشند.
۳.

اخلاق حرفه ای پژوهی، مطالعه موردی سیره علمی علامه طباطبایی(ره)

نویسنده:
منبع: اندیشه علامه طباطبایی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی (ره) اخلاق پژوهش اخلاق پژوهشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۵ تعداد دانلود : ۴۲۹
پژوهش، فرایندی منظم است که منجر به حل مسئله یا مشکلی می گردد. هر پژوهشگر متعهدی باید در حرفه خویش، حریمی را رعایت کند. پس از شناخت این حریم ها باید بررسی کرد که افراد بسیار متعهد و فرهیخته ای همچون علامه طباطبایی این حریم ها را چگونه در سیره علمی خویش رعایت کرده اند. نوشتار پیش رو، با استناد به منابع مکتوب و به روش کتابخانه ای و توصیفی و تحلیلی درصدد پاسخ به این سوال است که علامه سید محمدحسین طباطبایی (ره)، اخلاق حرفه ای در پژوهش را چگونه سیره علمی خویش رعایت می کردند؟ بر این اساس پس از تعاریف واژگان کلیدی، اهمیت رعایت اخلاق پژوهشی، مصادیق اخلاق پژوهشی رعایت شده در سیره علامه طباطبایی به صورت مستند از زبان خود علامه، شاگردان، علما و بزرگان تبیین شده است از جمله: تحقیق به نیت الهی و معنوی، حقیقت جویی با پرهیز از پیش داوری و قضاوت عجولانه، احترام به استاد، داشتن روحیه قدرشناسی از پیشینیان، رجوع به منابع معتبر، تواضع علمی و عدم فخرفروشی، ترویج علم و نویسندگی و پاسخگویی به نیازهای روز، عدم سرقت محتوایی، انصاف علمی، نقادی و نقدپذیری، پشتکار، صبر، اهمیت به وقت و عمر خود و دیگران، جامعیت و علم سرشار پژوهشگر، برهانی و مستدل نوشتن، شجاعت و جرأت علمی.
۴.

علامه طباطبائی (ره) و آینده جهان با حاکمیت اسلام

نویسنده:
منبع: اندیشه علامه طباطبایی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی (ره) آینده جهان نظام انسانی ظهور امام مهدی (عج)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۶ تعداد دانلود : ۶۲۵
مقاله پیش رو موضوع آینده جهان از دیدگاه علامه طباطبائی (ره) را مورد بررسی قرار داده است. علمی بودن وتازگی آن هم ازاین جهت است که موضوع ذکر شده ازنگاه قرآن و از دیدگاه علامه طباطبائی (ره) است. این مسئله با روش ویژه تفسیری علامه و با بررسی تحلیلی وی از احادیث مربوط مورد بررسی قرار گرفته است. ایشان ضمن بررسی نظام حق گرا و فطری انسانی و جوامع بشری، فرماید گرایش انسان مطابق فطرتش به صلاح و رفع فساد و ظلم است. بنا براین مسیر نهایی وی به سوی حاکمیت حق است و نهایتاً عواملی دست بدست هم داده و آینده جهان را از آنِ صالحان خواهند کرد. وی وقوع کامل چنین واقعه را در زمان ظهور مهدی موعود (عج) و با حاکمیت سراسری اسلام می داند و باتفسیر آیاتی، فرماید در آن عصر دینی غیر از اسلام نخواهد ماند و تمام اهل کتاب به عیسی(ع) که برای امام مهدی (عج) نزول خواهد کرد، ایمان می آورند. ایشان برای رفع ابهام مسئله رابطه ظهور امام مهدی(عج) با مسئله رجعت و قیامت را که در برخی ادله پایان جهان، علاوه برقیام حجت(عج) رجعت و یا قیامت دانسته شده، پرداخته و آن را به این جهت می داند که حقیقت این سه موضوع در ظهور حق یکی است.
۵.

بررسی دیدگاه علامه طباطبایی(ره)درباره معرفت نفس و رابطه آن با تهذیب و اخلاق

نویسنده:
منبع: اندیشه علامه طباطبایی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: معرفت نفس معرفت حق تهذیب نفس مراتب نفس علامه طباطبایی (ره)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۸۱ تعداد دانلود : ۹۴۷
علامه طباطبایی(ره) با بررسی آیات معرفت نفس در قرآن کریم علاوه بر تعریف فلسفی از نفس، آن را موجودی معتدل و ساده دانسته که تقوا و فجور بر اساس آن نسبت پیدا می کند. موجودی که با گناهان آلوده شده و با تقوا، تزکیه و تهذیب می شود. بر اساس نفس است که انسان محروم یا سعادتمند و رستگار می شود. به طورکلی نفس آدمی موجودی مجرد و ماورای بدن بوده و احکامی غیر از احکام بدن دارد. به بیانی دیگر موجودی است غیرمادی که نه طول دارد نه عرض و نه در چهاردیواری بدن می گنجد؛ بلکه با بدن ارتباط و علقه ای دارد و یا به عبارتی با آن متحد است و با شعور، اراده و سایر صفات ادراکی، بدن را اداره می کند. علامه طباطبائی(ره)  معتقد است نفس انسان طریقی است که به واسطه آن به پروردگار خود می رسد. راه و مسیر انسان به سوی خداوند متعال همان نفس است زیرا چیز دیگری به جز خود انسان نمی تواند طریق او باشد و این خود انسان است که دارایِ تطورات، درجات و مراحل مختلف است. این حرکت و سیر در نفس، تنها به واسطه اعمال قلبی و تهذیب نفس که با اعمال بدنی، انجام فرایض و ترک محرمات صورت می گیرد، واقع می شود. در این مقاله  با استناد به آیات قرآن کریم به بیان مراتب نفس، ارتباط آن با معرفت نفس و ارتباطِ معرفت نفس با تهذیب و اخلاق پرداخته شده است. مسئله اصلی تحقیق بررسی چگونگیِ ارتباطِ تهذیب نفس با اخلاق است و فرضیه آن به اثبات این موضوع می پردازد که با استناد آیات قرآن کریم رابطه اخلاق و معرفت نفس دوطرفه است.
۶.

ساختار و ماهیت حکومت از منظر غایت و وسیله در پرتو نظریه اعتباریات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات حقوق عمومی دوره ۴۶ بهار ۱۳۹۵ شماره ۱ 19-39

کلیدواژه‌ها: ادراکات اعتباری اعتباریات ساختار علامه طباطبایی (ره) ماهیت نظام سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۳ تعداد دانلود : ۷۸۶
با قطع نظر از نقش عامل و البته با اذعان به تأثیر رفتارهای کارگزاران حکومتی در نیل به غایات هر نظام حکومتی، بحث تأثیرات متقابل ساختار و ماهیت حکومت، موضوعی بسیار مهم و پیچیده است. تأثیرات متقابل ساختار و ماهیت و اینکه گاهی ابزارها به عنوان طریق، خود موضوعیت یافته و به مثابه غایت نگریسته می شوند، به جز در حقوق به طور عام، حقوق عمومی به طور خاص و حقوق اساسی به طور اخص، در سایر حوزه های علوم انسانی قابل جست وجو و پیگیری است.این نوشتار به دنبال بررسی رابطه ساختار و ماهیت و تأثیرات متقابل آنها بر یکدیگر از منظر غایت و نتیجه در نظریه اعتباریات علامه طباطبایی (ره) به عنوان یکی از نظریات بدیع در حوزه علوم انسانی است که با شناخت صحیح از انسان، نیازها و غایات او، به شرح اسباب شکل گیری نظامات اجتماعی و بنیان های حقوقی می پردازد تا از منظر حقوق عمومی این موضوع را بررسی کند که آیا هر محتوا و غایتی، ظرف و ساختار متناسب با خود را طلب می کند یا اینکه اصولاً ساختارها و نهادهای حقوقی ایجادشده در نظام های حکومتی به ظرف هایی خنثی و بی طرف می مانند که متناسب با محتوا و ماهیت خود شکل می گیرند.
۷.

واقع گرایی در نظام معرفت اخلاقی علامه طباطبایی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت معاصر سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۲۶) 85-110

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی (ره) حسن و قبح وجوب اعتباریات احساس واقع گرایی اخلاقی واقع گرایی تعریف گرایانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۶ تعداد دانلود : ۵۵۵
علامه طباطبایی (ره) فیلسوفی کلاسیک بر ممشای حکمت متعالیه و مفسر بزرگ قرآن کریم است اما اندیشه ی وی در این دو حوزه محدود و متمرکز نشده و در حوزه های معرفتی دیگر نیز دارای اندیشه های بدیعی است. یکی از این حوزه ها فلسفه ی اخلاق است. بی تردید اصلی ترین بحث در فلسفه ی اخلاق به تقسیم بندی واقع گرایی و غیر واقع گرایی اخلاقی تعلق دارد. هدف از این پژوهش پردازش این مسأله است که علامه طباطبایی در کدام یک از این دسته بندی ها جای دارد و تبیین آن با کدام موضوعات فلسفی انجام می پذیرد؟ این مقاله که با روشی اسنادی _تحلیلی تألیف شده است، تلاش دارد با تحلیل و تبیین مساله ی «اعتباریات» و نگهداشت مساله ی «احساس» ذیل عنوان اعتباریات به این موضوع بپردازد. نتیجه ی پژوهش این است که علامه طباطبایی (ره) یک واقع گرای اخلاقیِ تعریف گرایانه است.
۸.

بررسی قول به قِدم نفوس ناطقه انسانی در سنجش با آیه میثاق (عالم ذر) با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی(ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال نوزدهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۷۴) 130 - 147

کلیدواژه‌ها: نفس ناطقه انسان حادث قدیم عالم ذر علامه طباطبایی (ره)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۵ تعداد دانلود : ۴۲۹
نفس ناطقه انسانی یا «روح» همواره مورد توجه و مطالعه بسیاری از دانشمندان قرار گرفته است. نحوه پیدایش نفس ناطقه از مسائل اصلی در باب نفس ناطقه انسانی است. مقاله پیشِ رو به این مسئله پرداخته که آیا آیه شریفه «میثاق» می تواند تأییدی بر قِدم نفوس ناطقه انسانی باشد؟زیرا طبق آیه شریفه «میثاق» خداوند از فرزندان آدم - پیش از این که به دنیای مادّی بیایند - بریگانگی خویش پیمان و اِقرار گرفته است و فرزندان آدم بر این توحید اِقرار کرده اند. سپس به صلب حضرت آدم(ع) بازگشته اند. درباره معنای آیه  «میثاق» سه قول گفته شده است که عبارتند از: اثبات عالم ذَر ، پیمان فطری از انسان در همین دنیا و وجود جمعی نفوس  نزد خداوند که در مرتبه ای قبل از عالم دنیاست. در مقام داوری وپاسخ به پرسش پیش گفته، می گوییم: قول اول که با قِدم نفوس سازگار است با ضرورت عقل و ظهور آیه مخالفت دارد و به تناسخ باطل منجر می شود. قول دوم نیز با سیاق آیه «میثاق» سازگاری ندارد و مستلزم این است که آیه را بر معنای مجازی حمل کنیم. به این ترتیب، آیه «میثاق» - در نظر علامه طباطبایی(ره) - نمی تواند تاییدی بر قِدم نفوس ناطقه باشد ، بلکه مقصود این است که نفوس در مرتبه ای پیش از عالم دنیا در نزد خدا و به وجود جمعی حضور داشته اند و پروردگار را در ربوبیت مشاهده کرده اند و این مشاهده از طریق نفس خودشان بوده است و حمل آیه شریفه برقول علامه طباطبایی(ره)هم تاحدی بعید به نظرمی رسد.
۹.

مساله گی جنسیت در اندیشه علامه طباطبایی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه زنان سال نهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (ویژه نامه زبان و ادبیات فارسی) 53-70

کلیدواژه‌ها: مسئله گی جنسیت انگاره نگرش اسلامی علامه طباطبایی (ره)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۲۲ تعداد دانلود : ۵۶۷
تفکیک «جنس» و «جنسیت» از مبنایی ترین انگاره های فمینیستی تلقی شده است. فمینیست ها بر این اساس، ادعای برساخت بودن بسیاری از ویژگی های زنانه را که طبیعی تلقی می شدند، مطرح نموده و نظریه های انتقادی و هنجارین خود را در راستای رفع فروتری زنان، پایه گذاری می کنند. بر این اساس، برخی برنامه ریزان حوزه مطالعات زنان ایران، در مورد اندیشمندانی مانند علامه طباطبایی ره ادعا می کنند که؛ چون جنسیت مسئله مدنظر این شخصیت ها نبوده، نمی توان اندیشه های ایشان را به عنوان رقیبی برای نظریه های فمینیستی یا چارچوبی منسجم برای فهم، تبیین یا اصلاح وضعیت زنان تلقی نمود. بررسی این ادعا مسئله اصلی پژوهش است. نتایج این پژوهش که با روش تحلیل محتوای کیفی آثار علامه خصوصا (المیزان) انجام گرفت نشان می دهد: علامه درصدد ارائه مباحثی منسجم در دفاع از وضعیت زن در اندیشه اسلامی و نقد آن در جوامع اسلامی و مدرن بوده، این مباحث را ناظر به مهم ترین انگاره های فمینیستی طرح و در چارچوبی علمی هدایت نموده است؛ از این رو توجه به تفکیک بین جنس و جنسیت یکی از ویژگی های صورت بندی مسائل زنان در اندیشه علامه است. با این وجود، چون ایده پردازی های ایشان ناظر به مباحث اقناعی و انتقادی نسبت به آموزه های اسلامی و فمینیستی است، نمی توان دیدگاه ایشان را به عنوان نظریه علمی با ویژگی های نظریه تجربی قلمداد نمود.
۱۰.

تربیت اخلاقی علامه طباطبایی (ره) با تأکید بر مبانی، هدف، محتوا، روش و ارزشیابی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال بیست و هفتم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۳ 57 - 76

کلیدواژه‌ها: تربیت اخلاقی رویکرد دعوت محور علامه طباطبایی (ره) سعادت خودسنجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵۲ تعداد دانلود : ۵۸۴
تربیت اخلاقی یکی از دغدغه های مربیان نظام های تربیتی و اخلاقی جوامع در دوران معاصر است. در کشور ما نیز این موضوع مطرح شده و از الگوهای متعدد و صاحب نظران غربی و اسلامی مختلف استفاده شده است. هدف این مقاله، تبیین تربیت اخلاقی از دیدگاه علامه (ره) به عنوان نماینده رئالیسم اسلامی، باتأکیدبر چهار عنصر: هدف، محتوا، روش و ارزشیابی است. در این پژوهش از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است. هدف غایی تربیت اخلاقی علامه (ره) دستیابی به سعادت دنیوی و اخروی عامل اخلاقی است. ازنظر علامه، در تربیت اخلاقی، محتوا موضوعیت دارد و برنامه ریزان باید در سازماندهی و انتخاب آن تأملات جدی داشته باشند. اولین گام در تربیت اخلاقی علامه (ره) شناخت فضایل و رذایل اخلاقی است. روش دعوت، اصلی ترین روش آموزشی تربیت اخلاقی علامه (ره) است. علاوه براین، در تربیت اخلاقی از روش هایی مثل، اجرای عبودیت، احیای فطرت و روش رفع و پیشگیری بهره برده است. روش اساسی ارزشیابی در تربیت اخلاقی علامه (ره) خودسنجی است. متربی با استفاده از چهار مهارت: مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاقبه با روش خودسنجی به ارزشیابی اخلاقی خود می پردازد.
۱۱.

تحلیل و نقادی مواجهه علامه طباطبایی(ره) با معنای ایده آلیسم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره نوزدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۷۲ 121 - 142

کلیدواژه‌ها: ایده آلیسم رئالیسم معرفت شناسی علامه طباطبایی (ره)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۸ تعداد دانلود : ۵۱۵
در مباحث معرفت شناسی ، مکتب «ایده آلیسم» تأثیر بسزایی در نحوه شکل گیری شناخت داشته است. از  آنجا که بنای معرفت شناسی در فلسفه اسلامی بر معرفت یقینی، بدیهی دانستن عالم واقع و انکار هر گونه شکاکیت و نسبی گرایی است، این جریان فلسفی و حوزه های کاربردی آن، در میان فلاسفه مسلمان کمتر مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. در این میان علامه طباطبایی(ره) به تبیین این مکتب پرداخته و در مقابل این جنبش اروپایی و معرفت شناسی فیلسوفان مغرب زمین، تلاش دارد تا جریان فلسفه اسلامی را «رئالیسم» بخواند. وی معرفت شناسی را «رئالیسم» و در برابر جنبش «ایده آلیسم» رایج در غرب قرار داده و نقطه جدایی «رئالیسم» از «ایده آلیسم» را اعتراف به وجود جهان خارج می داند. ایشان بر این باور است که اگر کسی به وجود جهان خارج اذعان داشته باشد، «فیلسوف» و یا یک «رئالیست» است و هر کس هیچ اعتباری برای جهان خارج قائل نباشد یک «ایده آلیست» و «سوفیست» به حساب می آید. در این نوشتار با روش توصیفی و تحلیل مفهومی و گزاره ای، به بررسی نگرش و مواجهه علامه طباطبایی(ره) با ایدآلیسم به معنایی که در میان فیلسوفان مغرب زمین رواج یافته، پرداخته می شود. نتایج نشان می دهند که معنای ایده آلیسم در فلسفه اسلامی به خصوص در اندیشه علامه طباطبایی(ره)، با معانی و تعاریف ذکر شده در میان فیلسوفان غربی، تفاوت دارد. این برداشت متفاوت موجب بروز ابهاماتی شده است که در نهایت منجر به ناهماهنگی میان تحلیل ایشان با برخی مبانی و معانی ایده آلیسم می گردد.
۱۲.

انسان از آغاز تا انجام بازنگاهی به بنیان های انسان شناختی تربیت اسلامی در اندیشه علامه طباطبائی (ره)

نویسنده:
منبع: اندیشه علامه طباطبایی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۸ 43 - 71

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی (ره) بنیان انسان شناسی تربیت اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۷ تعداد دانلود : ۲۸۳
هدف پژوهش حاضر، بازشناسی و بازنگاری بنیان های انسان شناختی تربیت اسلامی در اندیشه علامه طباطبائی (ره) است. این تحقیق از نوع کاربردی، روش آن تحلیلی- استنباطی و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات تحلیل محتوای کیفی از نوع قیاسی است و داده ها به روش کتابخانه ای گردآوری شده است. این تحقیق به این سؤال پاسخ داده است: بنیان های انسان شناختی تربیت اسلامی در اندیشه علامه طباطبائی (ره) کدامند؟ ابتدا تحقیق با ایضاح مفاهیمی چون «بنیان»، «انسان شناسی»، «تربیت» و «تربیت اسلامی» آغاز گردید و سپس این نتایج بدست آمد: بنیان های ناظر به حیات دنیوی انسان (زینت بودن امور دنیا؛ حمل امانت از سوی انسان؛ هدایت عمومی انسان ها توسط خداوند متعال؛ حتمی بودن مرگ انسان)؛ بنیان های ناظر به حیات اُخروی انسان (دریافت سعادتمندانه یا شقاوتمندانه نامه اعمال؛ حقیقت شفاعت اُخروی: تبدّل گناهان به حسنات با در نظرگرفتن رضای الهی؛ مجازات اُخروی: وجود عینیت بین عمل و جزای عمل؛ برانگیخته شدن انسان ها برای قضاوت عادلانه)؛ بنیان های ناظر به حیات دنیوی و اُخروی انسان (هبوط ارواح به عالم ماده و سعادتمند یا شقاوتمند شدن آن ها؛ مرتبه مندی نفوس بشری بر اساس میزان بهره مندی یا عدم بهره مندی آن ها از کمالات؛ استثناء برخی از افراد از حکم نفخ صور و ایتاء کتاب؛ پرورش و عدم پرورش فطرت در دنیا و آثار اخروی مثبت و منفی آن؛ امتداد آثار تکریم الهی انسان در دنیا و آخرت؛ مرتبه مندی ارواح انسان ها؛ مرگ به معنای انتقال انسان از دنیا به آخرت). واژگان کلیدی: علامه طباطبائی(ره)، بنیان، انسان شناسی، تربیت اسلامی.
۱۳.

رابطه خاتمیت با جامعیت و تأسیس حکومت دینی در نگاه علامه طباطبایی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال شانزدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۶۲ ۵۹-۷۸

کلیدواژه‌ها: خاتمیت جامعیت حکومت ولایت اسلام علامه طباطبایی (ره)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۶ تعداد دانلود : ۶۳۷
انگاره علامه طباطبایی (ره) در مسئله خاتمیت، درون دینی بوده و آن را ناشی از جامعیتِ قوانین دینی می دانند. جامعیتی که در مطابقت تامّ با فطرت، عقل و دانش بشری بوده، و در راستای نیازمندی های بشر اعمّ از معاد و معاش او ارزیابی می شود. مسئله اصلی این نوشتار کشف ارتباط میان خاتمیت با تأسیس حکومت دینی از منظر علامه طباطبایی (ره) است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی به دنبال چگونگی کارکرد قوانین جامع اسلام و نحوه اجرای آنها در زندگی بشری است. یافته های تحقیق نشان می دهد که ایشان اِعمال قوانین جامع اسلام را تنها در سایه سار تأسیس حکومت دینی، به همراه تنفیذ اختیاراتی خاص به والی اسلامی از یک سو و اعطای حق دعوت دینی به تک تک افراد جامعه جهت صیانت از انحراف و انحطاط از سویی دیگر، به عنوان دو شرط اساسی برای رسیدن به کمال، ارزیابی می کنند. بنابراین سرّ خاتمیت در نظرگاه ایشان، تقنین آن قوانین جامع و این نحوه از اجراء، به صورت توأمان است.
۱۴.

تحلیل رابطه ی تربیت اخلاقی و جنسیت از نظر علامه طباطبایی(ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی زنان سال بیست و دوم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۸۸ 33 - 53

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی (ره) تربیت اخلاقی جنسیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۰ تعداد دانلود : ۳۳۷
بررسی آرای تربیتی و چگونگی پرورش فرزندان همواره از مباحث مطرح در نظام تعلیم و تربیت ادوار مختلف بوده است. در پژوهش حاضر تلاش شده است از دیدگاه دیگری به امر تربیت پرداخته شود، در این مطالعه بررسی آرای تربیتی و اخلاقی علامه طباطبایی (ره) در رابطه با جنسیت صورت گرفته است. روش تحقیق پیش رو از منظر هدف بنیادی و با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده و گردآوری اطلاعات با مراجعه به منابع دست اول و روش کتابخانه ای صورت گرفته است. با جمع آوری و تحلیل اطلاعات در پایان پژوهش روشن گردید علامه طباطبایی(ره) قائل به برابری هر دو جنس در تربیت اخلاقی است و هر دو جنس را مکمل یکدیگر دانسته و اصول ثابتی را برای هر دو جنس مشخص می کند. ایشان در تربیت اخلاقی بیشتر نگاه جمعی دارد تا فردی، هرچند ایشان به تفاوت های فردی هم توجه داشته اند. علامه (ره) می فرماید: علت قوامیت، وجود فضیلتی در مردان است و تأکید دارد این فضیلت استعدادی خاص بوده که بر اساس آن حیات دنیوی، یعنی امور ناظر به معاش، به بهترین نحو نظم یابد و نباید آن را ارزش معنوی که در تقرب به خداوند تأثیر گذار است، شمرد.
۱۵.

واکاوی نسبت حقیقت و معنا در قرآن در نظر علامه طباطبایی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۴ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 83 - 67

کلیدواژه‌ها: تأویل حقیقت قرآن علامه طباطبایی (ره) لفظ قرآن معنای قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۲ تعداد دانلود : ۱۵۵
تنزیل قرآن از منبع حقیقتی است که مصحف شریف و ظاهر قرآن صورت نازله آن بوده و در تناظر با عالم تکوین است. از طرفی قواعد زبان شناسی و وجود شناسی خاص قرآن؛ بین الفاظ، معانی و حقایق آن ارتباط برقرار نموده و تناسب هستی و قرآن را با یکدیگر نمایش می دهد. وصول به این تناسب، چیستی تأویل را روشن، مانع از ورود اغیار به تعریف تأویل شده و استفاده از قرآن را روش مند و تفسیر به رأی را طرد می کند. در این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی مدون شده، به دنبال دستیابی به نسبت الفاظ، معانی و حقیقت قرآن در نظر علامه طباطبایی برآمده؛ که حجیت ظواهر، اهمیت حقایق قرآنی و ارتباط وجودی ظاهر و باطن، نتایج حاصله از این بحث می باشد.
۱۶.

نقد و ارزیابی هرمنوتیک فلسفی گادامر براساس معیارهای ناظر به مفسر با تأکید بر دیدگاه های تفسیری علامه طباطبایی

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 7 - 30

کلیدواژه‌ها: رویکرد ناظر به مفسر هرمنوتیک فلسفی گادامر علامه طباطبایی (ره) معیار درونی فهم معیار بیرونی فهم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۳ تعداد دانلود : ۱۶۴
پژوهش حاضر درصدد پاسخگویی به این سؤال است که هرمنوتیک فلسفی گادامر چگونه براساس معیارهای ناظر به مفسر قابل نقد و ارزیابی است. این نقد و ارزیابی با روش توصیفی - تحلیلی و با تأکید بر دیدگاه های تفسیری علامه طباطبایی صورت می گیرد. بررسی این مسئله حکایت از آن دارد که هرمنوتیک فلسفی گادامر، یکی از سبک های مختلف دانش فرایند فهم متن است که با محور قرار دادن ماهیت فهم متن (مثلاً متون مقدس) و با همانی دانستن نگرش مؤلف و مفسر، معیارهایی چون پیش داوری و تاریخ مندی در فهم، دوره پایان ناپذیر از فراینده فهم متن را ایجاد کرده و با دادن اختیار تام به مفسر موجب کثرت گرایی از فهم متن و درواقع تفسیر به رأی شده است. این دیدگاه را می توان با توجه به دیدگاه های تفسیری علامه طباطبایی نقد کرد. ایشان با ارائه معیارهایی چون داوری و استنطاق عادلانه، دوری از علائق و پیش دانسته های مفسر در فهم متن، نقش و مراد مؤلف را از میان نبرده است؛ ازاین رو موجب گسترش کمّی و کیفی فهم از متن (متون مقدس) و کارآمدی و عدم تفسیر به رأی و تحمیل سلائق و نظریات مفسر بر متن شده است.
۱۷.

روش تعامل علامه طباطبایی(ره) با روایات تفسیری نقل به معنا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۱ 9 - 25

کلیدواژه‌ها: نقل به معنا نقل به لفظ علامه طباطبایی (ره) تفسیر المیزان روایت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱ تعداد دانلود : ۱۱۵
مقاله حاضر با تکیه بر آراء علامه طباطبایی به تبیین پدیده نقل به معنا و تأثیر آن در فهم آیات قرآن و روایات نبوی پرداخته و با دقت در نمونه هایی از روایات تفسیری آسیب دیده که در «المیزان» مورد نقد و بررسی قرار گرفته، شیوه علامه را در نقد این روایات، معیارهای تشخیص آسیب و قضاوت نهایی ایشان درباره روایات مذکور را بیان کرده است. به عقیده علامه یکی از عوامل پیدایش نقل به معنای بی ضابطه اجتهاد و بدفهمی راویان است. ایشان در مواردی که این پدیده باعث اختلاف بین روایات شده در صورت عدم امکان ترجیح بین روایات به جمع بین آن ها یا بیان وجه مشترکشان می پردازد؛ و هرگاه نقل به معنا منج ر ب ه تحریف روایات گردد با دقتی کم نظیر، تحریف ها را بیان و رد می کند. علامه طباطبایی(ره) در «المیزان» با معیار قرآن، روایات، عقل و تاریخ به نقد و بررسی پدیده نقل به معنا در روایات پرداخته اند. یافته این پژوهش آن است که در این تفسیر، سه نوع نقل به معنا به کار رفته است؛ تفاوت الفاظ بدون تغییر مفاهیم، تفاوت الفاظ همراه با تغییر مفاهیم، تفاوت در الفاظ همراه با تحریف مفاهیم، که به تفصیل بیان شده اند. روش این تحقیق توصیفی-تحلیلی با فن کتابخانه ای می باشد.
۱۸.

نقد و بررسی انگاره سرسیداحمدخان هندی از امور متافیزیکی و مکاشفات عرفانی از دیدگاه علامه طباطبایی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۸ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۶۹ 337 - 358

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی (ره) سیداحمدخان هندی متافیزیک علوم تجربی تفسیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹ تعداد دانلود : ۸۴
سیداحمدخان هندی با این استدلال که دین، قول خدا است و علم فعل خدا و فعل و قول خدا نمی توانند متعارض باشند، نظریات علوم تجربی برآمده از حسّ را قطعی و غیرقابل تغییر فرض کرده، با تمثیلی قرار دادن زبان دین، اقدام به تأویل مطلق آموزه های دینی، امور متافیزیکی و مکاشفات عرفانی مطابق با یافته های علوم تجربی می کند و با ارائه تفسیری مادی از حقیقت نبوّت، وحی، معجزات انبیا، ملائکه و شیاطین، مکاشفات عرفانی، کرامات اولیاء و... همگی را خرافات و اوهام تلقی می کند. در مقابل علامه طباطبائی(ره) با ردّ این مدعیات تفسیر الفاظ را در پرتو معنای عرفی و لغوی آن ها می داند و در تعیین مصداق به آیاتی که ناظر و مفسّر آیات دیگر است استناد می جوید بدون این که آن مصداق را به گونه ای که ما بدان انس داریم، تعیین نماید و ضمن تبیین قانون علییّت، معجزات را در غالب و مجرای امور طبیعی لکن با تأثیرگذاری خداوند در شرایط، اسباب و زمان آن واقعه تبیین می نماید.
۱۹.

بررسی دلالی «تسبیحات اربعه» بر جمع بین تشبیه و تنزیه از منظر علامه طباطبایی (ره) و امام خمینی (ره)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال ۱۴ بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۱ 71 - 98

کلیدواژه‌ها: تسبیحات اربعه تشبیه تنزیه تعطیل امام خمینی (ره) علامه طباطبایی (ره) وحدت شخصی وجود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۷۷
بحث از صفات الهی خصوصاً صفات خبری، همواره از مباحث مهم و بحث برانگیز بوده است. سه نظریه تشبیه، تعطیل و تنزیه مهم ترین رویکردها به این بحث اند. در این میان عرفا با استفاده از آموزه وحدت شخصی وجود به جمع میان تشبیه و تنزیه قائل شدند. در این نوشتار که به روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده است، به بررسی دلالت تسبیحات اربعه بر جمع میان تشبیه و تنزیه از نظر علامه طباطبایی (ره) و امام خمینی (ره) پرداخته و روشن می شود که ایشان به جمع میان تشبیه و تنزیه اعتقاد دارند و تسبیحات اربعه را نیز بر همین اساس تفسیر نموده اند. البته در نحوه دلالت تسبیحات اربعه بین این دو متفکر اختلاف نظر وجود دارد؛ به طوری که هر دو مقام «تسبیح» را مقام تنزیه می دانند، هر دو مقام «تحمید» را دال بر تشبیه می دانند، در بیان مقام «تهلیل» طبق معنایی که تهلیل، توحید در الوهیت است، نظر علامه طباطبایی (ره) و امام خمینی (ره) یکسان و به معنای مقام جمع میان تشبیه و تنزیه است. در بیان مقام «تکبیر» علامه طباطبایی (ره) تکبیر را ناظر به مقام توحید اطلاقی و وحدت شخصی وجود می داند؛ اما امام خمینی (ره) طبق احتمالی مقام تسبیح را دال بر چنین مقامی می داند. اما آنچه با میراث عرفان اسلامی قابل تطبیق است، این است که مقام تکبیر فوق مقام تسبیح است.
۲۰.

واکاوی تحدّی قرآن از منظر علامه طباطبایی(ره) و آیت الله جوادی آملی

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی نامه جامعه سال ۱۶ بهار ۱۳۹۷ شماره ۱۲۵ 25 - 46

کلیدواژه‌ها: تحدی اعجاز قرآن علامه طباطبایی (ره) آیت الله جوادی آملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰ تعداد دانلود : ۶۴
تحدی (دعوت قرآن کریم به آوردن مثل آن)، پس از ناتوانی عمومی در این مبارزه، دلیل اعجاز قرآن شد و از آنجا که تحدی همه جانبه است و مختصّ زمان و مکان محدودی نیست، اهمیت خاصی دارد. نوشتار حاضر درصدد بررسی تحدی قرآن و ابعاد آن از منظر دو مفسر بزرگ معاصر شیعه، یعنی علامه طباطبایی(ره) و آیت الله جوادی آملی است. این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی نشان می دهد تفاوت در تعبیر و تعریف از تحدی و بسط و گسترش آن جهت فهم دقیق تر از آن به همراه بهره گیری از قاعده عقلی در تبیین آن، توجه به دیدگاه مخالفان، انضمام دلیل عقلی به نقلی و تفاوت در مرجع ضمیر در «مِثله» همراه با ذکر ادله قول مرجح و عدم اعتقاد علامه به روایات ترتیب نزول در سیر نزولی آیات تحدی، از جمله تفاوت های موجود بین این دو دیدگاه است.