مطالب مرتبط با کلیدواژه

بازیابی اطلاعات


۶۱.

بازیابی تخصص: مروری بر مبانی، روش ها و مدل ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات دوره ۳۱ بهار ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۸۵)

کلیدواژه‌ها: مدیریت دانش بازیابی اطلاعات مدل ها بازیابی تخصص خبره یابی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۷ تعداد دانلود : ۴۸۸
هدف: بازیابی تخصص حوزه ای است که از دهه 1990 میلادی مورد توجه سازمان های بزرگ و متوسط و محیط های دانش مدار قرار گرفته است، به طوری که یک اجتماع پژوهشی قوی از پژوهشگران مختلف، بخصوص پژوهشگران علوم رایانه و اطلاعات، حول آن شکل گرفته است. اما به نظر می رسد این حوزه در ایران چندان مورد توجه قرار نگرفته است. از این رو مقاله حاضر قصد دارد با پرداختن به مبانی و مدل های بازیابی تخصص، در جهت آشنایی بیشتر جامعه علمی و مدیران سازمان ها با مفاهیم این حوزه گام بردارد. روش شناسی: مقاله حاضر یک مقاله نظری است که با استفاده از روش کتابخانه ای انجام شده است. نتیجه: در کنار سایر کاربردها، یکی از کاربردهای مهم نظام های بازیابی تخصص، پشتیبانی از مدیریت دانش در سازمان هاست. در این نظام ها، پژوهشگران با دوری جستن از جنبه های چالشی مفهوم تخصص، مسئله بازیابی تخصص را به انباشت اسناد متنی و کشف روابط افراد با آن اسناد تقلیل می دهند. مدل های متعددی برای کشف روابط بین اسناد و افراد ارائه شده اند که مدل های ارائه شده توسط «بالوگ» سهم بسزایی در پیشبرد حوزه بازیابی تخصص داشته اند. مدل سند-محور وی یکی از موفق ترین مدل هاست که مبنای بسیاری از مدل های بعدی قرار گرفته است. اصالت: این مقاله برای نخستین بار در ایران به طور نسبتاً جامع به مبحث بازیابی تخصص ، مدل ها و مفاهیم بنیانی آن پرداخته است. بنابراین، می تواند مورد توجه متخصصان علم اطلاعات و پژوهشگران حوزه بازیابی اطلاعات، مدیران سازمان های بزرگ و متوسط، و سایر محیط های دانش مدار قرار گیرد.
۶۲.

تأثیر القای هیجانی بر بازیابی اطلاعات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات دوره ۲۷ زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۸)

کلیدواژه‌ها: هیجان بازیابی اطلاعات رفتار اطلاع یابی القای هیجانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵۳ تعداد دانلود : ۵۷۱
هدف: بررسی نقش القای هیجانی کاربران در بازیابی اطلاعات. روش/ رویکرد پژوهش: روش مورد استفاده، آزمایشی و از نظر هدف کاربردی محسوب می شود. جامعه آماری این پژوهش را دانشجویان کارشناسی ارشد رشته های علوم انسانی دانشگاه بین المللی امام رضا (ع) تشکیل می دادند که نمونه ای شامل 42 نفر در دو گروه انتخاب گردید. اطلاعات لازم از طریق ابزارهای متعددی همانند پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی و سابقه کار با اینترنت، پرسشنامه موفقیت و شکست در بازیابی اطلاعات، مقیاس پاناس، جورچین کلمات متقاطع، نمودار وضعیت هیجانی، پایگاه بین المللی تصاویر ژنو، و فایل های ثبت رخداد دو نرم افزار کیبورد تریسر و ریور پَست اسکرین رکوردر گردآوری گردید. یافته ها: از نظر عملکرد، تفاوت معناداری بین دو گروه القایی در جستجوی ساده، وجود ندارد اما در جستجوی دشوار این تفاوت وجود دارد. همچنین بین میانگین رضایت آزمودنی های گروه القای مثبت و منفی تفاوت معناداری وجود ندارد. از سوی دیگر، در هر دو گروه، رابطه معناداری بین نوع هیجان های بروز داده شده کاربران در جستجوهای ساده و دشوار وجود ندارد. نتیجه گیری: نظام های بازیابی اطلاعات در صورتی می توانند بهترین کارکرد را داشته باشند که تعاملات کاربر و نظام را مدیریت نموده و سبب تأثیرات متقابل مثبت شوند.
۶۳.

ریشه و میوه در علم اطلاعات و دانش شناسی

نویسنده:
منبع: تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی دوره ۲۲ پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۸۶)

کلیدواژه‌ها: مدیریت اطلاعات بازیابی اطلاعات سازماندهی اطلاعات فلسفه کتابداری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۳ تعداد دانلود : ۳۶۲
... من بارها گفته و باز می گویم که علم اطلاعات و دانش شناسی (کتابداری و اطلاع رسانی) علم بازیابی اطلاعات و دانش است که ریشه در وجود آدمی دارد و این تعریف برخلاف تعریف مصطلحی است که باواسطه و یا بی واسطه، آن را علم کتابخانه می دانند. اگر به تاریخچه این علم در غرب بنگرید می بینید که پس از گسترش منابع کتابخانه ها افراد برجسته این رشته به فکر سازماندهی منابع افتادند و در کنار آن با توجه به گسترش سرسام آور اطلاعات در سایه توسعه فن آوری، حوزه هائی چون کتابداری، سندآمائی (سندپردازی) و دانش یادمانه ها (آرشیو) و علم اطلاع رسانی پدید آمد (سینق، 1388). از طرف دیگر همه تحصیلکرده های این رشته می دانند که در سایه این تلقی از کتابداری و اطلاع رسانی در کشور ما چه مرارت ها که کشیدند تا بتوانند این رشته را همانند سایر رشته ها، رشته ای علمی معرفی، و برای دانش آموختگان آن شأن علمی دست وپا کنند. البته در کشورهای دیگر هم کم وبیش با فاصله زمانی دورتر این مباحث مطرح بوده است.
۶۴.

ارزیابی کارآمدی گوگل پژوهشگر در بازیابی اطلاعات نویسندگان دارای شکل های گوناگون نام: بررسی ضریب بازیافت و دقت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلیدواژه‌ها: بازیابی اطلاعات گوگل پژوهشگر نویسندگان پر استناد نام های نویسندگان نگارش های مختلف نام نویسندگان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۴ تعداد دانلود : ۵۰۰
هدف: هدف این مقاله بررسی قابلیت و توانایی موتور جستجوی گوگل پژوهشگر در بازیابی اطلاعات و انتشارات نویسندگان پر استناد بر اساس هر نوع نگارش نام است. روش: این پژوهش از نوع کاربردی بود و به روش پیمایشی-توصیفی انجام شد. روش گردآوری اطلاعات از نوع میدانی و کتابخانه ای بود. جامعه نمونه شامل ۱۰ نویسنده پر استناد غیر ایرانی از ۵ رشته علمی بود که از طریق نمونه گیری غیر-احتمالی از سایت ""این-سایت"" انتخاب شدند. نتایج بازیابی انواع نگارش های نام هر نویسنده در گوگل پژوهشگر با سیاهه وارسی فهرست انتشارات وی مطابقت داده شد. برای هر نویسنده بر مبنای نگارش های مختلف نام به همراه استفاده از عملگر OR و محدودسازی با موضوع، ۱۲ متغیر جستجو در نظر گرفته شد که در این پژوهش از آن ها به عنوان متغیر یاد می شود. یافته ها: نتایج میانگین ضریب بازیافت ۱۲ متغیر (متغیرهای به کاررفته در جستجو) برای ۱۰ نویسنده نشان داد که تنها در ۴ مورد ضریب بازیافت بالاتر از سطح متوسط و در تمام متغیرها ضریب دقت پایین تر از سطح متوسط است. اولویت بندی میانگین ضریب بازیافت و دقت متغیرها با آزمون فریدمن نشان داد که هیچ متغیری در خصوص بازیافت و دقت بر دیگر متغیرها برتری ندارد. نتایج آزمون t استودنت مستقل برای سنجش ارتباط میان متغیرهای ۱-۶ (نگارش های مختلف نام بدون محدودسازی با موضوع) و ۷-۱۲ (نگارش های مختلف نام با محدودسازی موضوعی) نشان داد که در مورد بازیافت میان این دو دسته متغیر تفاوتی وجود ندارد اما ضریب دقت در متغیرهای ۱-۶ (بدون محدودسازی نام با موضوع) بالاتر از ترکیب و محدودسازی نام با موضوع است. به طورکلی نتایج حاصل، حاکی از آن بود که گوگل پژوهشگر در بازیابی نگارش های مختلف نام نویسندگان معمولاً به طور مطلوب عمل نمی کند
۶۵.

بررسی مشکلات جستجو و بازیابی تصاویر در موتورهای کاوش برگزیده مبتنی بر ویژگی های نگارشی زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلیدواژه‌ها: زبان فارسی بازیابی اطلاعات شیوه نگارش موتور جستجو بازیابی تصویر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۶ تعداد دانلود : ۶۸۲
هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین مشکلات جستجو و بازیابی تصاویر در موتورهای کاوش برگزیده مبتنی بر ویژگی های نگارشی زبان فارسی انجام شد. روش: این پژوهش از نوع کاربردی است و برای پاسخ گویی به سؤالات پژوهش از روش ارزیابی با مشاهده مستقیم استفاده شد. جامعه آماری پژوهش شامل سه موتور کاوش گوگل، یاهو و بینگ است. برای گردآوری داده ها، از سیاهه محقق ساخته استفاده شد و تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفت. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که موتورهای کاوش گوگل، بینگ و یاهو بسیاری از ویژگی های نوشتاری و معنایی زبان فارسی را در هنگام جستجو و بازیابی تصاویر نادیده می گیرند. همچنین مشکلات مربوط به نگارش واژگان مشتق، مشتق- مرکب، انواع جمع های فارسی و مکسر عربی، همزه بدون کرسی و استفاده از زبان محاوره در بخش نوشتاری؛ و چند معنایی در بخش معنایی از مشکلات عمده زبان فارسی در جستجو و بازیابی تصاویر از این موتورهای کاوش به شمار می آیند. به علاوه، در بخش معنایی و نوشتاری، قابلیت های گوگل در انطباق با زبان فارسی نسبت به همتایانش بیشتر است.
۶۶.

رویکرد سیبرنتیکی به نظام های ذخیره و بازیابی اطلاعات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۱)

کلیدواژه‌ها: کنترل بازخورد سیبرنتیک بازیابی اطلاعات مدیریت نظام مند نظام های ذخیره و بازیابی اطلاعات پویایی نظام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶۹ تعداد دانلود : ۸۸۱
هدف: کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی به عنوان نظام های ذخیره و بازیابی اطلاعات با استفاده از رویکرد سیبرنتیک و به کارگیری قوانین آن می توانند توسعه یابند. این مقاله به شرح و تفسیر مباحث سیبرتنیک، مثل پویایی نظام، کنترل و بازخورد در نظام های ذخیره و بازیابی اطلاعات می پردازد و ضرورت دید نظام مند و سیبرنتیکی به کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی را بیش از پیش نمایان می سازد. روش: در این مقاله مروری، با مطالعه منابعی که در حوزه سیبرنتیک و مباحث علم اطلاعات و دانش شناسی نوشته شده است، نقاط مشترکی که این دو حوزه با هم دارند، مخصوصاً در حوزه بازیابی اطلاعات مشخص و از منظر سیبرنتیکی تبیین شد. یافته ها: از آنجایی که سیبرنتیک علم نظام هاست، نظام های ذخیره و بازیابی اطلاعات نیز برای رشد و توسعه خود ناگزیر از به کارگیری اصول دانش سیبرنتیک می باشند. کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی با اتخاذ رویکرد سیبرنتیکی می توانند کارکرد خود را در مقوله هایی چون نمایه سازی، ربط، جستجو و بازیابی بهبود بخشند.
۶۷.

کارآمدی فیلد ""زبان"" در موتورهای کاوش بین المللی برای بازیابی نتایج مرتبط در زبان فارسی و عربی (مطالعه مقایسه ای: گوگل، بینگ، و یاهو)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات دوره ۲۸ تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۱۰)

کلیدواژه‌ها: بازیابی اطلاعات کارآمدی موتور کاوش محدودیت زبان رتبه بندی نتایج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۶ تعداد دانلود : ۵۰۲
هدف:کارآمدی فیلد ""محدودیت زبانی"" در سه موتور کاوش گوگل، بینگ، و یاهو و تعیین کارآمدترین موتور کاوش در ارائه نتایج مرتبط در زبان فارسی و عربی. روش شناسی:پیمایش بر روی 38 واژه هم نویسه در زبان فارسی و عربی انجام شد. یافته ها:موتور کاوش گوگل در بازیابی و رتبه بندی نتایج مرتبط با زبان هدف، عملکرد ضعیف تری نسبت به موتور کاوش بینگ و یاهو داشت. سه موتور کاوش در بازیابی نتایج نامرتبط با زبان هدف، تفاوت معناداری با یکدیگر نداشتند؛ اما در رتبه بندی نتایج نامرتبط با زبان هدف، تفاوت معناداری در عملکرد موتور کاوش گوگل مشاهده شد. همچنین مشخص شد تأثیری در بازیابی نتایج نامرتبط با زبان هدف ندارد. نتیجه گیری:کاربران در بینگ و یاهو با اقبال بیشتری برای بازیابی نتایج مرتبط با زبان فارسی و عربی مواجه هستند.
۶۸.

همبستگی نظریه امیدواری در دقت بازیابی اطلاعات از پایگاههای اطلاعاتی علوم پزشکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات دوره ۳۳ بهار ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۹۳) 1065-1086

کلیدواژه‌ها: نظریه امیدواری دقت بازیابی قضاوت ربط بازیابی اطلاعات پایگاههای اطلاعاتی علوم پزشکی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۶ تعداد دانلود : ۴۳۸
هدف این پژوهش تعیین همبستگی میان میزان امیدواری کاربران به زندگی و دقت بازیابی اطلاعات از پایگاه های اطلاعاتی علوم پزشکی است. روش پژوهش نیمه تجربی و جامعه پژوهش شامل 45 دانشجوی سال آخر پزشکی عمومی دانشگاه های دولتی شهر تهران است. برای سنجش میزان امیدواری از پرسشنامه امیدواری بزرگسالان «اشنایدر» به همراه سیاهه ای برای درج ویژگی های جمعیت شناختی کاربران استفاده شد. پرسشنامه امیدواری «اشنایدر» شامل 12 سؤال است که دو مقیاس «عامل تفکر» و «راهبرد تفکر» را با مقیاس 8 درجه ای «لیکرت» اندازه گیری می کند. در این پژوهش آلفای «کرونباخ» برای مقیاس عامل تفکر 92 درصد و برای راهبرد تفکر 82 درصد بود. از آزمودنی ها خواسته شد که بر اساس نیاز اطلاعاتی واقعی خود، کلیدواژه مورد نظر را در پایگاه های اطلاعاتی «گوگل اسکالر»، «پاب مد» و «اُمیکس آنلاین» جست وجو کنند و مدارک مرتبط و تاحدودی مرتبط را در هر یک از صفحات نتایج بازیابی مشخص نمایند. در هر پایگاه دو صفحه (40 رکورد) در نظر گرفته شد. نتایج این پژوهش نشان داد که در حالت کلی بین میزان امیدواری کاربران با دقت نتایج بازیابی آن ها در هر سه پایگاه اطلاعاتی مورد بررسی همبستگی معنا دار و مثبت وجود دارد. میزان امیدواری کاربران با میانگین 11/54 در سطح بالایی قرار دارد. از بین ویژگی های جمعیت شناختی کاربران جنسیت، سن و وضعیت شغلی با میزان دقت بازیابی و امیدواری آن ها رابطه معنادار دارد. یافته های پژوهش در مجموع نشان داد که با افزایش میزان امیدواری کاربران به زندگی، دقت منابع بازیابی شده آن ها نیز افزایش می یابد.
۶۹.

بررسی مشکلات جستوجو و بازیابی اطلاعات در پایگاههای اطلاعاتی از جنبه ویژگیهای نگارشی زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات دوره ۳۳ بهار ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۹۳) 1087-1110

کلیدواژه‌ها: بازیابی اطلاعات پایگاه‌های اطلاعاتی زبان فارسی ویژگیهای نگارشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۸ تعداد دانلود : ۵۳۵
این پژوهش با هدف تشریح مشکلات عمده نوشتاری و معنایی زبان فارسی در استفاده از محیط های اطلاعاتی و تعیین میزان انطباق و توجه به این ویژگی ها هنگام جست وجو و بازیابی در پایگاه های اطلاعاتی فارسی و به روش پیمایشی-تحلیلی و با استفاده از شیوه مشاهده مستقیم انجام گرفت. پس از مرور پژوهش های مرتبط، کلیدواژه های کاوش در قالب یک سیاهه شکل گرفت. هر یک از این کلیدواژه ها در پایگاه های اطلاعاتی مورد مطالعه شامل «پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران»، «پایگاه استنادی علوم جهان اسلام»، «پایگاه مجلات تخصصی نور» و «پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی» جست وجو و تعداد نتایج بازیابی شده ثبت گردید. سپس، به بررسی میزان انطباق پایگاه های اطلاعاتی با این ویژگی ها پرداخته شد. برخی ویژگی های نوشتاری و معنایی زبان فارسی سبب بروز مشکلاتی در بازیابی اطلاعات از پایگاه های اطلاعاتی منتخب می شوند. مواردی مانند پیوسته نویسی و جدانویسی واژگان مشتق، مرکب و مشتق- مرکب، گوناگونی جمع ها، واژگان دخیل و معادل آن ها در بخش نوشتاری و چندمعنایی، همنامی و ... در بخش معنایی از این دست ویژگی ها هستند. فقدان پوشش مناسب ویژگی های یادشده در مراحل ذخیره سازی و پردازش و عدم آگاه نمودن کاربر از آن جهت اصلاح فرایند کاوش در مرحله بازیابی اطلاعات در پایگاه های اطلاعاتی مورد پژوهش، اثرات نامطلوبی بر فرایند کاوش و بازیابی دارد. یافته ها نشان داد که پایگاه های اطلاعاتی فارسی نسبت به ویژگی های نوشتاری و معنایی زبان فارسی توجه کافی نداشته و بسیاری از ویژگی های آن را در مراحل ذخیره سازی و پردازش اطلاعات نادیده می گیرند. با توجه به تأثیر این ویژگی ها در تعامل کاربران با پایگاه های اطلاعاتی، احتیاج کاربران فارسی زبان به ابزارهای کاوش بومی و پایگاه های اطلاعاتی که مبتنی بر ویژگی های زبانیِ خودشان طراحی شده باشد، بیش از پیش احساس می شود. پژوهش حاضر با بررسی میزان توانایی پایگاه های اطلاعاتی فارسی زبان در پوشش برخی ویژگی های این زبان که در فرایند جست وجو و بازیابی تأثیر قابل توجهی دارند، نقاط ضعف و قوت این پایگاه ها را مشخص نموده است. نتایج آن می تواند در جهت بهبود و اصلاح عملکرد پایگاه های مذکور مورد استفاده قرار گیرد.
۷۰.

کاربست مدل بازیابی تخصص برای یافتن نویسندگان خبره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات دوره ۳۳ تابستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۹۴) 1713-1744

کلیدواژه‌ها: ارزیابی استناد بازیابی اطلاعات بازیابی تخصص پدیدآوری خبره یابی رأی دهی مجموعه آزمون ها مدل ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۱ تعداد دانلود : ۵۰۵
این پژوهش مدل بازیابی تخصص را برای یافتن نویسندگان خبره از میان مقالات دانشگاهی به کار گرفته، و از روش های معمول در ارزیابی نظام های بازیابی اطلاعات، برای ارزیابی نتایج استفاده کرده است. هدف بررسی عملکرد مدل بازیابی تخصص برای یافتن نویسندگان خبره در شرایطی است که نوع رخداد نام افراد در مقالات مورد توجه قرار می گیرد. روش پژوهش تجربی است و درفرایند پژوهش از روش پیمایشی نیز استفاده شده است. برای یافتن نویسندگان خبره، مدل سند-محور بازیابی تخصص مبنای کار قرار گرفت و در بطن آن از مدل های رأی دهی نیز استفاده شد. مدل ها بر روی مجموعه آزمونی که برای این پژوهش توسعه یافته بود، پیاده سازی شدند. یافته ها نشان داد در امر یافتن نویسندگان خبره با استفاده از مدل های خبره یابی، رویکردهای استنادمحور در مقایسه با رویکردهای پدیدآور محور عملکرد بهتری دارند. همچنین عملکرد مدل های رأی دهی استفاده شده در این پژوهش تفاوت معناداری نداشتند. نام افراد در مقالات دانشگاهی در یکی از حالات پدیدآوری یا استنادی واقع می شود. نوآوری پژوهش حاضر آن است که عملکرد مدل بازیابی تخصص را با در نظر گرفتن نوع رخداد نام افراد بررسی کرده است.
۷۱.

آسیب شناسی انگلیسی نویسی مآخذ فارسی در مقالات و چالش های آن در بازیابی اطلاعات از پایگاه های اطلاعاتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات دوره ۲۸ زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۲) 31 - 54

کلیدواژه‌ها: انگلیسی نویسی منابع فارسی فینگلیش بازیابی اطلاعات پایگاه های اطلاعاتی فارسی زبان شبکه استنادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۸ تعداد دانلود : ۴۸۵
هدف: آسیب شناسی منابع فارسی که به صورت انگلیسی نوشته می شوند در نظام جستجوی پایگاه های اطلاعاتی ایرانی. روش شناسی:با رویکرد ترکیبی از طریق دو روش تحلیل محتوا و پیمایش 30 نشریه علمی پژوهشی از سه حوزه وزارت علوم، وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد از سال 1384 تا 1394که یک شماره از آنها دارای منابع انگلیسی نویسی شده بودند انتخاب و با مطالعه طولی و روش های آمار توصیفی داده های به دست آمده تحلیل شد. یافته ها:اشکال های اساسی در زمینه انگلیسی نویسی (فینگلیش) در چهار مقوله نام و نام خانوادگی، عنوان مقاله، سال نشر، و عنوان نشریه اتفاق می افتد. عمده مشکلات ناشی از اشتباه نوشتن نام و نام خانوادگی، تبدیل کردن سال شمسی به میلادی و ترجمه ناقص عنوان مقالات، و کوته نوشت عنوان مجلات است. نتیجه گیری:منابع انگلیسی نویسی شده فارسی سبب افزایش زمان بازیابی، کاهش دقت، نیافتن منبع اطلاعاتی، و کاهش ضریب تأثیر در پایگاه های اطلاعاتی ایرانی خواهند شد.
۷۲.

نظری بر مبانی فلسفی ربط: ثابت، سیال، یا هردو: ارزیابی ربط در نظام های بازیابی اطلاعات برمبنای دیالکتیک افلاطونی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات دوره ۲۹ تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۱۴) 97 - 116

کلیدواژه‌ها: قضاوت ربط بازیابی اطلاعات دیالکتیک افلاطون نظریه سیالیت هراکلیتوس نظریه ثبات پارمنیدس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۲ تعداد دانلود : ۴۸۷
هدف: تحلیل دو رویکرد نظام گرایی و کاربرگرایی در نظام های بازیابی اطلاعات و ارزیابی ربط از منظر بنیان های معرفت شناختی و ارائه رویکردی ترکیبی مبتنی بر دیالکتیک افلاطونی. روش شناسی: پژوهش حاضر مطالعه ای نظری است که با نگاهی انتقادی دو رویکرد نظام گرایی و کاربرگرایی در نظام های بازیابی اطلاعات و ارزیابی ربط را تحلیل کرده و با توجه به نقاط قوت و ضعف احتمالی آن، روشی به نسبت جامع مبتنی بر دیالکتیک افلاطونی پیشنهاد داده است. یافته ها: به لحاظ معرفت شناختی، رویکرد نظام گرایی ریشه در فلسفه ثبات پارمنیدسی و رویکرد کاربرگرایی ریشه در فلسفه سیلان هراکلیتوسی دارد. تغییر در نیاز اطلاعاتی، شیوه دیدن جهان، و تغییر در فرایند قضاوت ربط را می توان با استفاده از نظریه سیلان هراکلیتوسی؛ همچنین تغییر قضاوت ربط درباره مدرکی واحد را در زمان های مختلف می توان با ثبات پارمنیدسی توضیح داد. برای پیروزشدن بر کاستی های این دو رویکرد در ارزیابی ربط مدارک بازیابی شده، به کارگیری روش دیالکتیکی افلاطونی می تواند روشی جایگزین باشد. نتیجه گیری: دیالکتیکی افلاطونی روش مرکب استقرایی – قیاسی است که در آن همه اجزای بازیابی اطلاعات در تمام مراحل جستجو به صورت یک کل دیده می شود که همه اجزای آن در عمل، در تعامل با یکدیگرند؛ بنابراین می تواند رویکردی مناسب برای ارزیابی "ربط" در نظام های بازیابی اطلاعات باشد.
۷۳.

قابلیت رده بندی های مردمی در تقویت نظام های سازماندهی دانش حرفه ای: مروری بر مفاهیم و پژوهش ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات دوره ۲۹ زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۶) 7 - 26

کلیدواژه‌ها: رده بندی های مردمی فوکسونومی برچسب های اجتماعی نظام های سازماندهی دانش بازنمون اطلاعات نمایه سازی بازیابی اطلاعات وب 2

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۳ تعداد دانلود : ۵۱۲
هدف: آشنایی با مفهوم رده بندی های مردمی، نقاط قوت و ضعف آنها، و پیشنهاد در راستای بهره گیری از نقاط قوت رده بندی های مردمی برای تقویت نظام های سازماندهی دانش. روش شناسی: پژوهش حاضر از نوع کتابخانه ای است که در آن، ادبیات حوزه رده بندی های مردمی و پژوهش های انجام شده در این زمینه مرور و تحلیل شده است. نتیجه گیری: رده بندی های مردمی و نظام های سازماندهی دانش حرفه ای (مانند اصطلاح نامه ها، هستی شناسی ها، و طرح های رده بندی) هریک نقاط قوت و ضعفی دارند که تقویت نقاط قوت و رفع نقاط ضعف نیازمند مطالعات جدی در این زمینه است. با تکیه بر نقاط قوت رده بندی های مردمی و کشف و تحلیل ساختار و الگوهای پنهان موجود در این رده بندی ها می توان برای تقویت و روزآمدسازی نظام های سازماندهی دانش حرفه ای عمل کرد.
۷۴.

روند رشد رویکرد تحلیل چهریزه ای در سازماندهی دانش: مروری صد ساله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات دوره ۳۴ بهار ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹۷) 1235-1264

کلیدواژه‌ها: سازماندهی دانش بازیابی اطلاعات چهریزه تحلیل چهریزه ای مرور سیستماتیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۴ تعداد دانلود : ۵۳۷
رویکرد تحلیل چهریزه ای از اوایل قرن بیستم تاکنون روند رشد مستمری داشته است. هدف این مقاله مرور سیستماتیک پژوهش ها و مستندات طرح های سازماندهی چهریزه ای و نیز تقسیم بندی موضوعی و زمانی این مطالعات است. با مرور صورت گرفته، روند رشد و توسعه کاربردهای این رویکرد در ابزارهای سازماندهی و بازیابی اطلاعات شناسایی و پیشنهاداتی برای پژوهشگران آینده ارائه گردید. برای این منظور در گام اول، جست وجوی جامع در منابع و بررسی اولیه اسناد؛ در گام دوم، طبقه بندی و پالایش اسناد؛ و در گام سوم، طبقه بندی زمانی و موضوعی اسناد و تحلیل متون و شناسایی شکاف های موجود و در نهایت، پیشنهاداتی برای پوشش این شکاف ها صورت گرفت. حاصل تلاش های انجام شده قبلی، توسعه رده بندی های چهریزه ای، اصطلاحنامه ها و سرعنوان های چهریزه ای و نظام های بازیابی اطلاعات چهریزه ای بود که به طوری گسترده تا دهه 1990 میلادی ادامه داشت؛ اما بعد از آن با توسعه سیستم های کامپیوتری و وب، چهریزه ها نقش دیگری در بازیابی اطلاعات در پایگاه داده بر عهده گرفتند. در این دوره مجموعه ای از مدل ها، فراداده های چهریزه ای، رابط های کاربری چهریزه ای و آنتولوژی های چهریزه ای شکل گرفت و نرم افزارهای متعددی در این زمینه توسعه یافت. رویکرد تحلیل چهریزه ای از حدود اوایل قرن بیستم تا سال 1990 میلادی بر مبنای نظام منطقی (پیشینی) طبقه بندی علوم پیش رفته است. اما از آن سال به بعد، به دلیل گسترش توانایی های کامپیوتری و رشد نیازهای کاربران، دیدگاه منطقی جای خود را به دیدگاه محاسباتی و کاربرمدار (پسینی) سپرد. ایجاد ساختار چهریزه ها در محیط وب معنایی و ایجاد استانداردهای جدید، بهره برداری از روش های مؤثرتر درک رفتار کاربران و توجه به توسعه و تحول تاریخی علم، شکاف هایی است که هنوز نیاز به مطالعه و بررسی بیشتر دارد. پوشش این شکاف ها، تأثیر پایدار فرایند تحلیل چهریزه در آینده را نوید می دهد.
۷۵.

استانداردسازی نویسه گردانی اصطلاحات علوم اسلامی؛ ضرورت، آثار و مشکلات

نویسنده:
منبع: مدیریت دانش اسلامی سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 38 - 55

کلیدواژه‌ها: اصطلاحات علوم اسلامی استانداردسازی نویسه گردانی ورود اطلاعات بازیابی اطلاعات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۱ تعداد دانلود : ۴۰۶
مشکلات فراروی ترجمه متون و معادل یابی واژگان و اصطلاحات علوم اسلامی اقتضا می کند که از نویسه گردانی واژگان استفاده شود. استفاده از نویسه گردانی و شرح واژگان، سبب انتقال دقیق تر مفاهیم اسلامی، تعمیق آشنایی کاربر با اصطلاحات اسلامی و تسهیل در نشر معارف اسلامی در جهان می شود. از طرفی، عدم انضباط در نویسه گردانی، سبب هرج ومرج در کیفیت ورود اطلاعات در پایگاه داده ها شده و نیز سردرگمی کاربر، صرف وقت بسیار و عدم دست یابی به همه اطلاعات موردنظر در زمان بازیابی اطلاعات را در پی دارد.<br /> هدف این پژوهش، اثبات ضرورت مدیریت نویسه گردانی از طریق استاندارد سازی و نظام ارجاعات در مترادف ها است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی با مراجعه به اسناد و مدارک موجود به صورت نشر مکتوب یا دیجیتال انجام شده است. دستاوردهای تحقیق عبارتند از: لزوم سیاست گذاری، استانداردسازی نویسه های اصطلاحات همراه با تبیین مفهومی واژگان نویسه گردانی شده و ضرورت استفاده از نظام ارجاعات برای ارجاع به نویسه های استانداردشده. موفقیت در این کار، نیازمند مشارکت و همکاری مراکز پژوهشی، آموزشی، کتاب خانه ها، مراکز نشر و پایگاه های اطلاعاتی برخط به ویژه راهنماهای اینترنتی و موتورهای جستجو در سطح ملی و بین المللی است.
۷۶.

ابزارهای پژوهش در محیط وب

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۵ مرداد و شهریور ۱۳۹۳ شماره ۳ (پیاپی ۱۴۷) 21 - 26

کلیدواژه‌ها: پایگاه های اطلاعاتی پایگاه های اطلاعاتی کتابشناختی بازیابی اطلاعات وب جهان گستر دسترسی به منابع اطلاعاتی ابزارهای پژوهش وب سایت ها سایت های اینترنتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۸ تعداد دانلود : ۴۲۵
در محیط دگرگون وب، چالش عمده اکثر کاربران، چگونگی دستیابی به اطلاعات مورد نیاز خود از میان انبوه ذخایر منابع اطلاعاتی است. نویسندگان نوشتار حاضر با هدف فراهم آوردن دسترسی مؤثر پژوهشگران به منابع اطلاعاتی، ضمن ارائه آدرس اینترنتی برخی از انواع مختلف پایگاه های اطلاعاتی وب، به اختصار به معرفی آن ها می پردازند.
۷۷.

هستی شناسی : مبانی شکل گیری و جایگاه و کاربرد آن در علم اطلاعات و وب معنایی

نویسنده:
منبع: مدیریت دانش اسلامی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 126 - 148

کلیدواژه‌ها: هستی نگاشت هستی شناسی بازیابی اطلاعات وب معنایی ذخیره اطلاعات بازنمون اطلاعات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳۷ تعداد دانلود : ۶۲۴
به تناسب پیشرفت علم و افزایش اطلاعات در طول تاریخ تمدن بشر، نیاز به ذخیره و بازیابی مؤثرتر این اطلاعات نیز بیش از پیش خود را نشان داد. درنتیجه همگام با تحولات علمی، ابزارهای ذخیره و بازیابی نیز متحول شد و به تدریج از نظام تطبیق کلید واژه ای به سمت معنا گرایش یافت. پیدایش این ابزارها از فهرست های دستی دوران باستان گرفته تا سرعنوان های موضوعی در سده نوزدهم و اصطلاح نامه در سده بیستم حاکی از چنین تحولاتی است. درنهایت با پیدایش علوم رایانه و محیط دیجیتال به ویژه وب در اواخر سده بیستم، تغییر پارادایم از ابزارهای ذخیره و بازیابی سنتی و مبتنی بر تطبیق کلیدواژه به سمت ابزارهای تبیین روابط معنایی یعنی هستی شناسی ها صورت گرفت، به نحوی که امروزه با ظهور وب معنایی، کاربرد هستی شناسی ها جهت بازیابی معنایی و مفهومی اطلاعات و دانش در وب بسیار حیاتی است. در میان پژوهش های صورت گرفته، تاکنون پژوهشی که به صورت مفصل تاریخ و مبانی شکل گیری هستی شناسی را از ابتدا کاویده باشد و مفهوم و کاربرد آن را در حوزه علم اطلاعات بررسی کرده باشد، کمتر به چشم می خورد. بر این اساس، مقاله حاضر به روش کتابخانه ای و مطالعه اسنادی ابتدا به مبانی شکل گیری، مفهوم و سیر تطور هستی شناسی از ابتدا تاکنون پرداخته و در ادامه، جایگاه هستی شناسی ها در حوزه علم اطلاعات و بازیابی اطلاعات به ویژه وب معنایی را تبیین کرده است.
۷۸.

نقشه ی مفهومی خانواده در ایران(مطالعه ی متون منتشر شده در موضوع مطالعات زنان)(1397-1374)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی زنان سال بیست و یکم بهار ۱۳۹۸ شماره ۸۳ 53 - 80

کلیدواژه‌ها: بازیابی اطلاعات خانواده منابع اطلاعاتی مطالعات زنان نقشه ی مفهومی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۵ تعداد دانلود : ۸۶۱
پژوهش حاضر با هدف کشف نقشه ی مفهومی خانواده برمبنای پشتوانه ی انتشاراتی مطالعات زنان در ایران طی سال های 1374 تا 1397 با روش کمی و کیفی انجام شد. جامعه ی آماری پژوهش در بخش کمی شامل 792 کتاب و 1142 مقاله و در بخش کیفی 11 نفر از متخصصین حوزه مرتبط با موضوع پژوهش است. یافته ها ی پژوهش حاکی از آن است که مفهوم خانواده با بیشترین اولویت موضوعی با 61/33 درصد از مجموع مفاهیم عینی و ضمنی، مفهوم هسته در موضوع مطالعات زنان را تشکیل می دهد. مفاهیم به دست آمده از روش دلفی شامل دو دسته بندی موضوعی تحکیم خانواده و آسیب شناسی خانواده، با داشتن بالاترین میزان پژوهش در منابع اطلاعاتی زنان، برای دستیابی به نقشه ی مفهومی برگزیده شدند. در دسته بندی تحکیم خانواده، مقوله ی اخلاق، روحیه ی حمایت و اشتغال و در دسته بندی آسیب شناسی خانواده، مقوله ی اخلاق ناپسند، تعارضات و رسانه ها پربحث ترین مقولات شناخته شدند.
۷۹.

عملکرد موتورهای جستجوی گوگل، یاهو، و بینگ در بازیابی اطلاعات فارسی براساس رویکردهای ارزیابی فازی و کلاسیک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات دوره ۳۰ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۱۸) 96 - 111

کلیدواژه‌ها: بازیابی اطلاعات موتورهای جستجو دقت ریزش کاذب رکوردهای تکراری ارزیابی فازی ارزیابی کلاسیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۷ تعداد دانلود : ۴۹۱
هدف: ارزیابی فازی و کلاسیک عملکرد موتورهای جستجو در بازیابی اطلاعات فارسی و تعیین میزان ریزش کاذب و بهترین موتور جستجو با بازیابی کمترین رکوردهای تکراری. روش شناسی: پژوهش کاربردی حاضر به لحاظ روش انجام کار نیمه تجربی، تطبیقی، و ارزیابانه است. طبق نمونه گیری هدفمند و براساس محبوبیت موتورهای جستجو ، نمونه های پژوهش انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، سیاهه وارسی پژوهشگرساخته با 20 پرسش بود. یافته ها: در دو ارزیابی فازی و کلاسیک، گوگل عملکرد بهتری نسبت به بینگ و یاهو داشت. به علاوه، مشخص شد میزان دقت ارزیابی فازی موتورهای جستجو از میزان دقت ارزیابی کلاسیک آنها بیشتر است. همچنین یافته ها در هر دو ارزیابی نشان داد گوگل، بینگ، و یاهو به ترتیب کمترین میزان ریزش کاذب را داشتند. علاوه بر این، میزان ریزش کاذب موتورهای جستجو در ارزیابی فازی کمتر از این میزان در ارزیابی کلاسیک به دست آمد. در این بررسی مشخص شد گوگل کمترین و یاهو بیشترین میزان رکوردهای تکراری را بازیابی کرد. نتیجه گیری: یافته ها نشان داد ارزیابی فازی باعث افزایش میزان دقت و کاهش میزان ریزش کاذب در موتورهای جستجو می شود. با توجه به اینکه ارزیابی فازی با طیف بندی میزان ارتباط رکوردهای بازیابی شده، میزان مانعیت و ریزش کاذب دقیق تر و واقعی تری را ارائه می دهد، به پژوهشگران پیشنهاد می شود برای بررسی عملکرد موتورهای جستجو از ارزیابی فازی استفاده کنند. به طورکلی، یافته های پژوهش نشان داد موتور جستجوی گوگل براساس سه معیار اندازه گرفته شده، عملکرد بهتری نسبت به بینگ و یاهو از خود نشان داد. از این رو، به کاربران پیشنهاد می شود هنگام جستجوی اطلاعات فارسی در وب برای صرفه جویی در وقت و هزینه خود از این موتور جستجو استفاده کنند.
۸۰.

ارائه الگوی به کارگیری فناوری معنایی در بازیابی اطلاعات در کتابخانه های دیجیتالی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات دوره ۳۰ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۱۸) 129 - 151

کلیدواژه‌ها: الگوی فناوری معنایی مدل سازی معادلات ساختاری بازیابی اطلاعات ابزارهای معنایی کتابخانه های دیجیتالی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۵ تعداد دانلود : ۵۱۵
هدف: ارائه الگوی مفهومی کاربرد فناوری معنایی در بازیابی اطلاعات کتابخانه های دیجیتالی. روش شناسی: پژوهش حاضر کاربردی و ابزارگردآوری داده ها سیاهه وارسی بود که براساس نظر متخصصان و با روش دلفی در 3 بخش معماری فناوری معنایی، ابزارهای فناوری معنایی، و فناوری معنایی در بازیابی اطلاعات استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش معادلات ساختاری واریانس محور و مدل سازی کمینه مربعات جزئی (PLS-SEM) استفاده شد. درادامه، از ترکیب دیدگاه اعضای پنل دلفی و متخصصان، نرم افزار الگوی نهایی پژوهش تدوین شد. برای تأیید نهایی الگو و اعتبارسنجی آن از مصاحبه نیمه ساختاریافته و آمار توصیفی استفاده شد. یافته ها: برازش هر دو بخش الگوریتم داده ها و نتایج تحلیل عاملی تأییدی نشان دهنده مطلوبیت و مقبولیت ساختار مکنون در سطح شاخص ها و مؤلفه هاست. مقدار نیکویی برازش مدل از دیدگاه اعضای پنل دلفی برابر با 589/0 و مقدار نیکویی برازش مدل از دیدگاه متخصصان نرم افزار برابر با 387/0 به دست آمد که این عدد با توجه به سه مقدار 01/0، 25/0، و 36/0 به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط، و قوی برای  GOFنشان از برازش کلی قوی مدل دارد. بنابراین، می توان از آن به عنوان الگویی مناسب برای به کارگیری فناوری معنایی در بازیابی اطلاعات کتابخانه های دیجیتالی بهره گرفت.