فضای مجازی

محیط همواره یکی از مهم ترین ابعاد موثر در تربیت به طور مستقیم در فرایند تربیت دخالت داشته است. نقش سازنده و یا مخرّب محیط تربیتی و راهکارهای بهبود و ارتقای سطح اثرگذاری آن در تربیت باید مورد توجه مربیان و والدین باشد تا بتوان ضمن آن به نتایج تربیتی مثبت دست یافت. این مسئله در فرهنگ دینی اسلام نیز به طور قابل توجهی مورد عنایت قرار دارد. امروزه با توجه به گسترش سریع محیط های مجازی از قبیل اینترنت، گوشی های همراه، شبکه های اجتماعی و... محیط تربیتی جدیدی به نام فضای مجازی به وجود آمده که به طور قابل ملاحظه ای افراد مختلف به ویژه کودکان و نوجوانان را با خود مرتبط کرده و تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم بسیاری در تربیت مخاطبان خواهد گذاشت. این نوشتار با رویکرد بررسی چالش های تربیت در فضای مجازی، ابتدا برخی از ویژگی های چالش برانگیز فضای مجازی را برشمرده و سپس با عنایت به آیات قرآن کریم و بررسی محتوای سیره رضوی به ارائه برخی راهکارهای موثر در برخورد با چالش تربیت در فضای مجازی پرداخته است. از جمله ویژگی های چالش برانگیز تربیت در فضای مجازی می توان به خاستگاه غربی داشتن آن، نامحدود بودن و غیرقابل کنترل بودن، تضاد فرهنگ ها در فضای مجازی، در خطر بودن حریم خصوصی کاربران، تشخیص ناپذیری هویت، جرایم علیه عفت و اخلاق عمومی، سرمایه گذاری دشمن در جبهه فضای مجازی و جنگ نرم، آثار سوء فضای مجازی بر اخلاق کاربران و... اشاره کرد. همچنین فرهنگ سازی استفاده بهینه و درست از امکانات فضای مجازی، آشناکردن متولیان تربیت با خطرات فضای مجازی، تولید و توسعه تولیدات فرهنگی متناسب با دین در فضای مجازی، نظارت و همراهی با فرزندان در استفاده از فضای مجازی، جایگزینی فرهنگی، تقویت عقاید، بصیرت بخشی و آگاهی دادن به کاربران و.. از جمله راهکارهایی است که بررسی آیات قرآن کریم و سیره رضوی ما را بدان رهنمون می کند.

پژوهش حاضر به منظور شناسایی و مقایسه آسیب های برآمده از فضای مجازی در روابط بین زوجین در شهر اصفهان انجام گرفت. روش پژوهش حاضر از نوع ترکیبی رویکرد اکتشافی متوالی (تدوین ابزار) بوده است. در مرحله کیفی پژوهش با استفاده از تکنیک زاویه بندی و شیوه نمونه گیری کیفی هدفمند (از طریق مصاحبه با زوجین آسیب دیده از فضای مجازی، متخصصین مشاور خانواده و مطالعه اسناد) مفاهیم و مقوله های آسیب های برآمده از فضای مجازی شناسایی گردید. این مفاهیم و مقوله ها شامل مشکلات بین فردی (مشکلات جنسی، روابط فرازناشویی، کاهش صمیمت) و مشکلات درون فردی (اعتیاد اینترنتی، تغییر در سبک زندگی، تزلزل در ارزش ها) می باشد. سپس مفاهیم و مقوله های شناسایی شده در بخش کیفی پژوهش برای تدوین ابزار پژوهش مورد استفاده قرار گرفتند. بعد از اعتباریابی، پرسشنامه در بین 240 زوج که با استفاده از شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند توزیع گردید. نتایج نهایی پژوهش بیانگر این است که آسیب های برآمده از فضای مجازی در روابط زوجین و ابعاد آن (مشکلات درون فردی و مشکلات بین فردی) در بین مردان به طور معناداری بالاتر از زنان برآورد شده است.

با گسترش روزافزون اینترنت و بسترسازی گسترده فضای مجازی، اجتماعاتی درون این فضا شکل گرفته که بسیاری از پدیدههای انسانی را تحت تأثیر قرار داده است. از این مفاهیم مهم و اساسی، میتوان به جامعه مدنی اشاره کرد و تغییراتی که در زمینه ارتباطات و رسانه به وجود آمده باعث شده تا جامعه مدنی شکل نوینی از تجربهها را خلق کند؛ از جمله این تجربهها روزنامهنگاری آرمانی است. در این مقاله تلاش شده است، ضمن تبیین جامعه مدنی و تأثیرات فضای مجازی در طول سالهای اخیر بر آن، روزنامهنگاری آرمانی تبیین شود. این نوع روزنامهنگاری، با اشاره به پیشینه آن در کشورهای اروپایی و نظریههای اندیشمندانی چون هابرماس، در بحث حوزه عمومی چارچوببندی نظری شده است. با استفاده از روش اسنادی و کتابخانهای مشکلاتی که در مسیر روزنامهنگاری آرمانی وجود دارد، بررسی شده؛ مشکلاتی چون قوانین ناکارآمد، عدم دسترسی گسترده و نبود دولت الکترونیک به معنای عام آن، پارهای از این مشکلات در ایران است. در پایان ضمن برشمردن معایب و مزایای فضای مجازی، روزنامهنگاری آرمانی در ایران، بهرغم مشکلاتی که وجود دارد، قابل حصول و دسترسی تشخیص داده شد و میتوان آن را به عنوان شیوهای از روزنامهنگاری به حساب آورده از مزایای آن سود برد.

هدف: بررسی مقوله ارتباط در فرایند اطلاع یابی براساس نظریه تغییر بنیادین در فضای مجازی است. روش شناسی:با رویکر کیفی و استفاده از نظریه زمینه ای داده های مورد نیاز گردآوری شد. برای سنجش نظریه، جامعه آماری از میان دانشجویان کارشناسی دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه تبریز و با روش گلوله برفی نمونه گیری شد. برای تحلیل داده ها نیز نرم افزار مکس کیو.دی.ای. بهره برداری گردید. یافته ها:پس از سه مرحله کدگذاری باز، محوری، و انتخابی 9 طبقه مفهومی مرتبط به مقوله ارتباط در فرایند اطلاع یابی در بستر فضای مجازی شناسایی شد. این طبقات مفهومی عبارت اند از: ظرفیت و ویژگی های فضای مجازی در راستای برقراری ارتباط، شبکه ارتباطی دانشجویان به هنگام اطلاع یابی در فضای مجازی، تأثیر فضای مجازی بر میزان اعتماد دانشجویان، نحوه به اشتراک گذاری اطلاعات شخصی در فضای مجازی، چگونگی به اشتراک گذاری احساسات درونی در فضای مجازی، تأثیر فضای مجازی بر میزان تمایل به انجام کارهای مشارکتی، نحوه استفاده از بستر فضای مجازی در انجام کارهای مشارکتی، نحوه حل مسئله به صورت تیمی در فضای مجازی، و نحوه مواجهه با دیدگاه های متنوع. نتیجه گیری:دانشجویان برای اطلاع یابی علاقه مند به استفاده از ظرفیت های ارتباطی فضای مجازی هستند؛ اما با چالش ها و مخاطرات آن آشنایی کامل ندارند.

فضای مجازی یکی از دستاوردهای نوپدید بشری است، که میلیون ها انسان را به خود جذب کرده است. امروزه کمتر کسی است، که از ارتباط با این فضای وسیع، بی نیاز باشد؛ به خصوص در سال های اخیر، و با وجود آمدن شبکه های اجتماعی، شاهد جذب طیف وسیعی از کاربران به این شبکه ها هستیم. فعالیت در فضای مجازی، از آن جایی که یک پدیده، و فعلی از افعال مکلفین است، به طور طبیعی در حیطه احکام فقهی- حقوقی قرار می گیرد. حال سوال این است: از منظر فقه و حقوق، چه عناوینی بر فعالیت های مجازی مترتب می شود؟ فرضیه پژوهش، امکان ترتب 12 عنوان بر این فعالیت ها می باشد. بدیهی است، یکی از ضمانت های مهم اجرایی این عناوین، فراگیری و به کار بستن آموزه های اخلاقی است؛ لذا روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی، و در برخی موارد انتقادی است. یافته های پژوهش به این نتیجه رهنمون می شود، که برای تحقق احکام فقهی- حقوقی و زیست فقه مدار در فضای مجازی، نیازمند تقویت و به کارگیری آموزه های اخلاقی هستیم.

ضرورت و اهمیت حجاب و عفاف و پاکدامنی، امری اجتناب ناپذیر است؛ آن چنان که نادیده گرفتن آن، همچون اسب لجام گسیخته ای است، که فرد یا جامعه را به هر سو می راند. در این مقاله تلاش شده به این پرسش پاسخ داده شود، که ضرورت و فایده حجاب چیست؛ فرق حجاب و عفاف چیست؛ اهمیت عفاف در چه حدی است؛ و این که آیا حجاب بدون عفاف، میسر است. از نتایجی که در این پژوهش حاصل شد، این که آثار رعایت حجاب تنها در قالب اجتماع و فضای واقعی نیست؛ چرا که بسیاری از آثار و مصونیت های آن متوجه فرد در محیط مجازی نیز خواهد شد.

امر به معروف و نهی از منکر، از مهم ترین واجبات دینی است، که شارع مقدس شرایطی برای تحقق وجوب آن، بیان کرده است. چهار شرط اصلی امر به معروف و نهی از منکر، عبارتند از: علم و آگاهی، احتمال تأثیر، اصرار بر گناه و نبودن ضرر و مفسده؛ شرط پنجم نیز با عنوان عدالت، توسط برخی از فقها بیان شده است. یکی از کاربردهای امر به معروف و نهی از منکر در عصر فناوری، فضای مجازی است. فضای مجازی در راستای فضای واقعی پیش می رود؛ به نحوی که بسیاری از مفاهیم واقعی، در فضای مجازی نیز عینیت می یابد. لذا شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر در فضای مجازی، همان شرایط وجوب آن در فضای حقیقی است، که فقها بر آن تأکید دارند؛ هر چند تفاوت هایی نیز از حیث نحوه عملکرد، تذکر زبانی، فعلی و سایر موارد وجود دارد. در این مقاله، سعی شده است شرایط امر به معروف و نهی از منکر در فضای واقعی و مجازی مورد بررسی قرار گیرد.

با آغاز هزاره سوم میلادی و توسعه و رشد فناوری های نوین اطلاعات و ارتباطات و نیز با حضور و گستردگی رسانه ها در سپهر عمومی و شئون زندگی، چارچوبی فراهم شده است که آموزش، فرهنگ، سیاست و اجتماع انسانی حول محور ارتباطات و رسانه در بستر فضای مجازی جریان یابد. از طرف دیگر، انسان قرن بیست و یکم با توجه به مشغله زیاد در عصر مدرن و نداشتن وقت کافی برای حضور در دوره های آموزش حضوری، به سبک جدیدی از آموزش به نام آموزش مجازی نیاز پیدا کرده که اکنون در سرتاسر دنیا در حال گسترش است. این پژوهش که با روش کیفی از نوع توصیفی- پیمایشی، کتابخانه ای و مشاهده مشارکتی انجام شده، با هدف آسیب شناسی آموزش های دینی و علوم اسلامی در فضای مجازی و ارائه راهکارهای ارتقای آن صورت گرفته است. همچنین مبانی نظری برای تبیین علمی پژوهش بر اساس آموزه های دینی در اهمیت تعلیم، تعلم و تبلیغ انجام یافته و در حوزه ارتباطات نیز بر اساس نظریه های ارتباطی اشاعه و نوآوری اورت راجرز، تبلیغات به مثابه گفتمان دانش- قدرت میشل فوکو، نقش های اجتماعی ارتباطات هارولد لاسول و چارلز رایت، نقش وسایل ارتباط جمعی ویلبر شرام، نظریه آموزشی اثربخش بزرگسالان و نقش ارتباطات گرافیکی انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد با توجه به ساختار نوین ارتباطی در عصر ارتباطات و فناوری اطلاعات؛ ﻓﻀﺎی ﻣﺠﺎزی دارای کارکرد، فرصت، ظرفیت مناسب و ﻧﻘﺶ تأثیرگذاری در ﺷﮑﻞﮔﯿﺮی سبک جدیدی از آموزش غیر حضوری و الکترونیک در حوزه آموزش دینی است؛ اما با توجه به نوپا بودن آموزش های دینی در فضای مجازی لازم است با برنامه ریزی مناسب، آسیب ها و ضعف ها شناسایی شود تا با ساماندهی و رفع چالش های موجود از این فرصت برای تحقق منویات مقام معظم رهبری در خصوص سواد فضای مجازی، اهداف آموزشی، فرهنگی، تبلیغی و احیا و گسترش تمدن اسلامی استفاده گردد.

انتخاب سبک زندگی اثرات بسیاری در زندگی دارد؛ به طوری که از یک طرف می تواند تمدن اسلامی را بسازد، و از طرف دیگر موجب هدر رفتن تمامی استعدادهای فرد شود. هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر فضای مجازی بر سبک زندگی بود که با روش تحلیلی- توصیفی و با گردآوری اطلاعات از میان نظریه ها و آرای به جای مانده به مطالعه و بررسی تأثیرات فضای مجازی بر سبک زندگی اقدام نمود و سپس به تحلیل داده ها مطابق با هدف پژوهش، پرداخته شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که فضای مجازی- به طور مستقیم و غیر مستقیم- بر سبک زندگی کاربران، تأثیرات بانفوذی دارد؛ چرا که طراحان اصلی در فضای مجازی- خود- مروج سبک زندگی غربی بوده و هدف اصلی نیز نشانه گرفتن اعتقادات کاربران می باشد؛ لذا سبک زندگی غربی- علیرغم سیما و سطح مرفه خود- حاوی چالش های عمیقی است که آینده روشنی را نمایان نمی سازد. در این میان، به نظر می رسد بسط تفکر توحیدی در فضای مجازی تنها راه ساختارشکنی ریشه های فرسوده سبک زندگی غربی است؛ چرا که سبک زندگی الهی و اسلامی بر مدار توحید در فضای مجازی، بستر رشد و تعالی فردی و اجتماعی را آماده ساخته و برای احیا و بازسازی این مهم، تلاش و همت همگان را می طلبد. در انتهای پژوهش نیز پیشنهاد شده است با عنایت به تأثیر عمیق و نافذ فضای مجازی بر سبک زندگی- در ابعاد مختلف کارکردی فرد- پرداختن به این موضوع به طور خاص مورد توجه سیاستگذاران فضای مجازی، شورای عالی فضای مجازی و استادان تدوین محتوای دینی مبلغان، قرار گیرد.

فضای مجازی از پدیده های نوظهور عصر حاضر است که با توجه به ویژگی هایی همچون جذابیت و تنوع گسترده علاوه بر نفوذ در میان اقشار مختلف جامعه، به منبع هویت ساز جدیدی مبدل شده که موجب تعارض ارزشی و بروز آسیب ها و چالش های جدیدی در هویت دینی جوامع گردیده است؛ مقوله ای که می تواند به تضعیف گرایشات دینی منجر گردد. در این میان، نهادهای دینی به عنوان یکی از ارکان اساسی جوامع در مواجهه با حرکت شتابنده فضای مجازی با فرصت ها و چالش های سهمگینی روبرو هستند؛ از سویی باید از هنجارهای دینی و ملی خود محافظت نمایند و از سوی دیگر- در تعامل با فضای مجازی- از آن برای پیشبرد اهداف دینی و مقابله با ناهنجاری های ضد دینی کمک بگیرند. این در حالی است که فرصت ها و چالش های نهادهای دینی در فضای مجازی به طور کامل و دقیق مورد بررسی قرار نگرفته است؛ لذا در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای به بررسی فرصت ها و چالش های نهادهای دینی در فضای مجازی با تأکید بر آموزش پرداخته شده است. برخی چالش هایی که در اثر کم توجهی و ضعف نهادهای دینی در فضای مجازی به وجود آمده است عبارتند از: مقابله با احکام دینی، از بین رفتن قبح هنجارهای دینی، تأثیر از فرهنگ غرب و بیگانگی فرهنگی، انحرافات جنسی، سست شدن بنیان خانواده، عدم آشنایی مبلغان دینی با فضای مجازی، تسخیر فضای مجازی توسط دین گریزان و شبهات گسترده علیه بنیان های دینی. از جمله فرصت های نهادهای دینی نیز در فضای مجازی می توان به این موارد اشاره نمود: تولید محتوای دینی، تبلیغ و اطلاع رسانی مباحث دینی، مقابله با شبهات و تهدیدات ضد دینی، ایجاد مراکز آموزش مجازی، آموزش متخصصان دینی در حوزه فضای مجازی، کاهش هزینه، سرعت و یکسان سازی اطلاعات.

تفکر شیطان گرایی به سال ها قبل از میلاد حضرت مسیح (علیه السلام) برمی گردد؛ زمانی که فشار مسیحیت بر مردم و سختگیری های آنها از یک سو و آموزه های یهودی- مسیحی، فلسفه یونانی و افول معنویت از سوی دیگر، باعث رشد مخفیانه این حرکت ضد دینی گردید که با گذشت زمان و با تغییر تمدن ها تنها صورت و عنوان آن عوض شده است. برای شناخت وضعیت موجود لازم است حرکت جریان های مبلغ این فرقه و آنچه در مقابل از طرف جریان های منتقد در حال ارائه است، جمع آوری شده و نقاط ضعف و قوت آن معلوم شود تا راه حلی مناسب برای مقابله با این جریان ارائه گردد. در این پژوهش با ارائه دیدگاه، اعمال، اصول و عقاید شیطان پرستی به آسیب شناسی آن و راهکارهای برون رفت از آن در فضای مجازی و نیز روند شیطان گرایی و بسترهای آن در غرب و ایران پرداخته شده است. بیان این نکته نیز لازم است که یکی از مهمترین حوزه های فعالیت شیطان پرستان، موسیقی است که از آن برای ترویج و تبلیغ استفاده می کنند؛ نکته دیگر اینکه بیشترین آسیب دیدگان این فرقه فاقد تحصیلات مناسب هستند و در نهایت به پوچی رسیده اند.

حریم خصوصی از مباحث مهم در حوزه حقوق و اخلاق اسلامی است، که در حقوق اسلامی با دو مفهوم عدالت و امنیت مرتبط است؛ از سوی دیگر، این مفهوم با رشد فناوری اطلاعات و نفوذ شبکه های ارتباطی و تأثیر بر کنش ها و تعاملات انسان ها- به ویژه در مراکز آموزش عالی و دانشگاه ها- به شکل برجسته تری در دهه های اخیر مطرح گردیده است. فضای مجازی آموزش عالی و آموزش های دانشگاهی از یک سو روابط دانشگاهیان را در نهایت سهولت قرار داده است، و از سوی دیگر امکان دست اندازی به حریم هایی که تا آن زمان در دسترس دیگران نبوده را فراهم آورده است. در این پژوهش هنجارهای اخلاقی در سه حوزه کاربران، مدیران و پردازشگران محتوای سایبری به روش بررسی اسناد و تحلیل اسنادی و بر مبنای آیات قرآنی و روایات اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاکی از آن است که هنجارهای اخلاق اسلامی حریم خصوصی در فضای مجازی آموزش عالی و آموزش های دانشگاهی با مفاهیم کلی صداقت، امانت، رازداری، تعهدپذیری و حریم خصوصی پیوند عمیقی دارد و می تواند گام جدیدی در تبیین مبانی اخلاقی حق حریم خصوصی در مسائل نوظهور و پیچیده فضای مجازی و اخلاق فناوری اطلاعات در آموزش عالی داشته باشد.

عصر حاضر مواجه با بسیاری از رسانه های جمعی و البته فضاهای مجازی با تنوع و قابلیت های گوناگون است. ارتباط گرفتن در دهکده جهانی اکنون و تبادل نظر و در کنار آن ارائه فرهنگ ها و تبلیغات غلط و غرض ورزانه درباره جناح، گروه، اشخاص و به طور خاص دین، بسیار رایج و قابل دسترس است. آن چه که همیشه مورد هجمه و آسیب بوده است، فرهنگ و متن اصلی دین و باورهای الهی است که در فضای مجازی نیز دستخوش آسیب و تبلیغات ضد دین شده است. عرفان های نوظهور، پدیده داعشیسم و بسیاری از شبکه ها و گروه های شبه دین با تغییر ظاهر و پوسته دین آن را به صورتی دیگر به جهانیان- مخصوصاً- جوانان نشان داده اند، و در این میان هجمه و آسیبی که به دین اسلام وارد می کنند، قابل توجه است؛ در چنین وضعیتی، فضای مجازی باید بتواند با راه اندازی شبکه ها، گروه ها و لینک های صحیح ترویج فرهنگ اسلام و ارائه صحیح از تفاسیر و منابع قرآنی، چهره واقعی دین مبین را نشان داده و همزمان با تبلیغات ضد دینی مبارزه کند. پژوهش حاضر تلاش نموده است ابتدا با بیان آسیب های وارده به فرهنگ و باور مذهبی از طریق شبکه های اجتماعی و خطرات آن برای نسل جوان، روش برخورد با چنین فضاهایی را تبیین نموده و سپس با ارائه راهکارهای مناسب، تبلیغ صحیح دین در این فضاها را ارائه و روش صحیح استفاده از این فضا در راستای فرهنگ دینی را به جوانان آموزش دهد.

در دنیای امروز که رسانه های ارتباط جمعی به شکل های مختلفی زندگی انسان را احاطه کرده و افکار او را جهت دهی می کنند، فضای جدیدی در مباحث مربوط به دین و ارتباط آن با رسانه به وجود آمده است که از یک طرف راه را برای تبلیغ معارف دینی و بالا بردن سطح آموزش های دینی هموارتر نموده و حرکت به سوی برنامه های نوین تبلیغی را نوید می دهد؛ اما از سوی دیگر، بستر فراگیری را در اختیار دشمنان دین و شبهه افکنان قرار می دهد. در این میان و برای این که رسانه های مختلف- به ویژه اینترنت- بتوانند توان بالایی در این عرصه داشته باشند؛ نیاز به مدیریتی کارآمد در این عرصه خودنمایی می کند. مدیریت رسانه بر دو پایه اساسی مدیریت مطلوب سازمان رسانه ای و مدیریت محتوای رسانه ای استوار است؛ فضای مجازی نیز به عنوان یک رسانه بسیار گسترده و در دسترس ظرفیت بالایی در تبلیغ و آموزش معارف دینی دارد، که برای تحقق هر چه بیشتر چنین ظرفیتی نیاز به راهکارهای عملی در بخش مدیریت رسانه است. برای تولید یک بسته تبلیغی یا آموزشی و ارائه و کسب موفقیت در ارائه آن که جلب اعتماد مخاطب و تأثیر گذاری در افکار اوست، عوامل متعددی دخیل هستند؛ از جمله افراد، ابزارها و روش ها که با هماهنگی و پویایی بیشتر هر کدام از این بخش ها می توان به یک رسانه جذاب، پرمخاطب و تأثیرگذار رسید. بنابراین، بسته تهیه شده برای تبلیغ یا آموزش در فضای مجازی باید جذاب باشد؛ برای جذاب شدن آن نیز لازم است به مؤلفه هایی هم چون نیاز مخاطب و سرگرمی و چگونگی طراحی توجه کرد؛ هم چنین این بسته باید در تمام ابزارهای معمول دریافت کننده اینترنت قابل دسترسی باشد. در این پژوهش سعی شده با استفاده از اصول مدیریت رسانه و چشم پوشی از برخی مباحث تئوری، راهکارهای عملی برای رسیدن به یک رسانه جذاب، پر مخاطب و تأثیرگذار ارائه شود.

الإختلاف والإتفاق والتحاور والجدل والدعایه والحقیقه وغیرها من المفاهیم لیست ظواهر ومفاهیم عابره بل هی نتاجات لصراع امم وقوى دینیه وسیاسیه مؤثره فی بناء مجتمعات وإقامه علاقات بعضها تحمل مصالح لفئه ما واخرى ناشئه من معاناه امه لواقع تعیشه ولظروف قاهره تمر بها ومن هنا بین الحین والآخر تظهر الحرکات حامله الفکر والسلاح فی آن واحد داعیه لنشر ما تحمله مبادئ وقیم وقد سجل التاریخ على طوله جانب من هذه الظواهر وظهرت حرکات مناهضه لواقعها داعیه إلى أن تتحرر مما تمر به هذا من جهه، ومن جهه اخرى ترى ان التاریخ یصور لنا طروحات فلسفیه واخرى متطرفه تحمل إنحرافا فکری خطر وثالثه تحمل أفکارا ثقافیه إباحیه بحجه کونها ترف فنی تحمل تلاقح فکری بین حضارات وتنوع وأدیان مختلفه على مستوى الإنصهار الإجتماعی والدعوه على التوحید والتحرر من العبودیه والتخلص من الظلم وتطور الأمر فی عالمنا الیومی لنرى من هذا التلاقح والتحاور الفکری ظهر واسعا بتقنیاته الإتصالیه المتنوعه وهی تنقل لنا قسما من العلاقات بین الأمم تحمل أفکارا مختلفه ومتنوعه وبالأخص ما ظهر فی صراع الحضارات بین قطبی المسیحیه والإسلامیه مما نشأ من هذه العلاقات التأثر والتأثیر والقبول والتقبل والریادیه والتخلید والبحث عن الهویه (الذات) والنصره لها والدعوه الیها. ولذا سیحاول الباحث من خلال عنوانه ان یبین طبیعه الحوار ومواضیعه التی صدرت على الفضاء الإلکترونی من خلال مفردات الجدل والبرهان والإستدلال والحوار مع هذه الأدیان وما تحمله من حضارات  مبینا فی ذلک المتناقضات والمتقاطعات والتنظیرات فی ظل هذا الحوار. وتبنى الباحث بیان دور الفضاء الإلکترونی من خلال تمهید مبحثین تناول فی التمهید التعریف فی الفضاء الإلکترونی ومصادیقه اولا وبیان معنى الحوار کمفهوم وعلاقته مع مفاهیم اخرى مقاربه له وأما فی المبحث الأول فقد ذکر الباحث جذور ومنابع الحوار فی القرآن الکریم ومصادیقه فی المدونه النصیه التی جاء بها القرآن الکریم بمطلبین. والمبحث الثانی ذکر دور الفضاء الإلکترونی فی التقریب بین الأدیان وتثبیت ارکان الحوار ومن ثم خاتمه ذکر فیها جمله من النتائج أهمها ان الحوار أصلا ثابتا فی الحضاره الإسلامیه وهو من مبادى اسس القرآن الکریم واسس الشرع الحنیف ولقد سار على هذا النهج اوصیاء النبی بعد النبى کون الحوار اسلوب من أسالیب الأنبیاء ومصادیقهم الإلهیه الى الإنسان وایضا توصل الباحث من خلال النصوص إلى ان الشریعه الإسلامیه اکدت على ضروره اقامه الحوار والتزام الموضوعیه وعدم الخروج عن الموضوع کما بین الباحث على اسلوب خاتم الأنبیاء فی حواره مع اصحابه وکذلک مع المشرکین وحمله الأدیان الأخرى.

عصر حاضر با بسیاری از رسانه های جمعی و فضاهای مجازی با تنوع و قابلیت های گوناگون مواجه است. ارتباط گرفتن در دهکده جهانی اکنون و تبادل نظر و در کنار آن ارائه فرهنگ ها و تبلیغات غلط و غرض ورزانه درباره جناح، گروه، اشخاص و به طور خاص دین، بسیار رایج و قابل دسترس است؛ آن چه که همیشه مورد هجمه و آسیب بوده است، فرهنگ و متن اصلی دین و باورهای الهی است که در فضای مجازی نیز دستخوش آسیب و تبلیغات ضد دین شده است. عرفان های نوظهور، پدیده داعشیسم و بسیاری از شبکه ها و گروه های شبه دینی با تغییر ظاهر و پوسته دین آن را به صورتی دیگر به جهانیان- مخصوصاً- جوانان نشان داده اند و در این میان، هجمه و آسیبی که به دین اسلام وارد می کنند، قابل توجه است؛ در چنین وضعیتی فضای مجازی باید بتواند با راه اندازی شبکه ها، گروه ها و لینک های صحیح ترویج فرهنگ اسلام و ارائه صحیح از تفاسیر و منابع قرآنی، چهره واقعی دین مبین را نشان داده و همزمان با تبلیغات ضد دینی مبارزه کند. پژوهش حاضر تلاش نمود ابتدا با بیان آسیب های وارد شده به فرهنگ و باور مذهبی از طریق شبکه های اجتماعی و خطرات آن برای نسل جوان، روش برخورد با چنین فضاهایی را تبیین نموده و سپس با ارائه راهکارهای مناسب، تبلیغ صحیح دین در این فضاها را ارائه  و روش صحیح استفاده از این فضا در راستای فرهنگ دینی را به جوانان آموزش دهد.

امر به معروف و نهی از منکر بنا به نص آیات قرآن کریم و روایات اسلامی از فرائض دینی و عامل استحکام حکومت و گسترش هنجارهای صحیح به لحاظ مسئولیت پذیر نمودن جامعه است؛ از طرف دیگر، با ظهور فناوری های نوین ارتباطاتی مانند شبکه های اجتماعی و آسیب ها و تهدیدهای حاصل از آن، احیا و گسترش این امر علاوه بر محیط واقعی در فضای مجازی نیز ضرورت می یابد که با توجه این که عرصه مجازی با فضای حقیقی متفاوت بوده و دارای پیچیدگی های خاص خود است، سازمان ها و نهادهای مختلفی که در جمهوری اسلامی ایران مسئولیت فعالیت در حوزه امر به معروف و نهی از منکر دارند، لازم است راهبرد مشخصی اتخاذ نموده و علاوه بر آن اولویت های راهبردی را با توجه به ظرفیت های محدود برای برنامه ریزی و اقدام، تدبیر نمایند. این پژوهش کیفی با روش SWOT و با دریافت نظرات 32 نفر از نخبگان حوزه دینی و فضای مجازی سعی نمود اهم نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدات را برشمرده و متناسب با آن ضمن احصای وضعیت فعلی، راهبرد متناسبی را پیشنهاد نماید؛ راهبردها نیز در دو حوزه کمی و کیفی ارائه شده است که دو راهبرد اصلی شامل شناخت و تبیین معروف و منکر در فضای مجازی و آموزش و تبلیغ معروف و منکر در فضای مجازی می شود.

امروزه با پیشرفت تکنولوژی و استفاده روز افزون مردم- به ویژه جوانان- از ابزارهای پیشرفته ارتباطی هم چون فضای مجازی، کشورهای اسلامی با حملات گسترده ای از سوی دشمنان داخلی و خارجی مواجه هستند. این حملات و تهدیدها به حدی گسترده است که مقام معظم رهبری از آن به جنگ نرم تعبیر کرده اند. در این جنگ و نبرد مجازی، ضرورت ایجاب می کند تمامی کشورهای اسلامی- به ویژه جمهوری اسلامی ایران- با استفاده از امکانات و ظرفیت های موجود و بر اساس یکی از مهم ترین استراتژی های دفاعی- یعنی پدافند غیر عامل- به دفاع در برابر این حملات بپردازند. پدافند غیر عامل نوعی دفاع بدون جنگ افزار نظامی است که یکی از روش های آن در حملات نرم افزاری، استفاده از ظرفیت های موجود در فضای مجازی است. فضای مجازی بستر مناسبی برای تبلیغ معارف دینی، پاسخ به شبهات دینی، آموزش نیروهای متخصص و کاردان در حوزه دین و شریعت است. در این میان نقش حکومت ها و نهادهای دینی واجد اهمیت بیشتری است؛ به طوری که می توان بر اساس مبانی شرعی پدافند غیر عامل در حوزه فضای مجازی، حکم به لزوم و وجوب فعالیت در این حوزه نمود. در این پژوهش بعد از تبیین پدافند غیر عامل در جنگ نرم، ظرفیت های فضای مجازی در حوزه آموزش دینی مورد بررسی قرار گرفته و این نتیجه حاصل شد که امروزه آموزش دینی در فضای مجازی نوعی دفاع در برابر دشمنان دین محسوب شده و این نوع از فعالیت ها در حوزه فضای مجازی به یک امر لازم تبدیل شده است تا جایی که می توان گفت مهم ترین نقش در این فریضه بر عهده حکومت ها و نهادهای دینی است.

مختلف فرهیختگان از جمله اصحاب رسانه نسبت به ابعاد اقتصاد مقاومتی است. این موضوع نشان می دهد که فرآیند تبیین اقتصاد مقاومتی به طور خاص برای فرهیختگان و به طور عام برای عموم طی نشده است. رسانه ها گستره ای از اهداف را دنبال می کنند که ناآگاهی از آنها، افراد را تأثیرپذیرتر می سازد. رسانه ها ابزاری هستند که مردم به مدد آنها ساختارها و حوادث جامعه را شناسایی و تفسیر می کنند. در همین راستا، کارکرد رسانه ها، به ویژه رسانه های مجازی، برجسته سازی و بازنمایی گفتمان های شکل گرفته در نظام اجتماعی است. از این جهت، بررسی و تحلیل نحوه بازنمایی مؤلفه های اصلی اقتصاد مقاومتی از سوی رسانه ها، به ویژه در فضای مجازی با توجه به وسعت گستره انتشار، سرعت اطلاع رسانی و فراگیری ضرورت و اهمیت فراوانی دارد. همچنین فهم و شناخت رویکرد نخبگان نسبت به اقتصاد مقاومتی از منظر همراهی با گفتمان رسمی به منظور پیشبرد و تحقق شاخص های اصلی اقتصاد مقاومتی دارای اهمیت زیادی است. در این پژوهش با بررسی نحوه بازنمایی مؤلفه های اقتصاد مقاومتی در خبرگزاری ها و سایت های خبری، ابعاد نظری اقتصاد مقاومتی و اثربخشی رسانه ها در بازنمایی گفتمان اقتصاد مقاومتی مورد مطالعه قرار گرفته است. تحلیل یافته های این پژوهش بیانگر این مسئله است که تفسیرها و تحلیل هایی که درباره واقعیت اقتصاد مقاومتی در رسانه ها ارائه می شود، گاهی بر گستره پیچیدگی های برداشتی نسبت به ماهیت واقعی مفهوم اصلی و مفاهیم فرعی اقتصاد مقاومتی افزوده و زمینه بهبود نگرش نسبت به تعریف دقیق، اهمیت و جایگاه اقتصاد مقاومتی را دشوار ساخته است. از این رو به نظر می رسد فرآیند تبیین اقتصاد مقاومتی از سوی عوامل متعدد ساخت گفتمان باید ساده سازی شود تا زمینه درک مفهوم دقیق موضوع و پذیرش اجتماعی آن فراهم شود. همچنین رسانه ها در فضای مجازی ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مرتبط با اقتصاد مقاومتی را بیشتر مورد مداقه قرارداده اند. از سوی دیگر، به تناسب زمانی و بسته به موضوعات مطرح شده در جریان های رسانه ای کشور، همسویی یا عدم همسویی نهادهای ذی ربط با گفتمان اقتصاد مقاومتی در رسانه ها برجسته سازی شده است.

پژوهش حاضر بررسی رابطه میان میزان و نوع حضور در فضای مجازی با دلبستگی به مکان در کاربران پرمصرف و کم مصرف فضای مجازی دبیرستان های شهر تهران را در دستور کار خویش قرار داده است. این پژوهش، بر اساس روش «پیمایش»، و ابزار اندازه گیری آن پرسشنامه است. جامعه آماری را کلیه دانش آموزان دختر و پسر دوره اول و دوم شهر تهران (غیرانتفاعی و دولتی) در سال تحصیلی 1396-1395 تشکیل دادند که تعداد کمی آنها 8750 نفر بود. همچنین با توجه به گستردگی شهر تهران از روش نمونه گیری خوشه ای استفاده شد و تهران به پنج منطقه شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز تقسیم بندی و انتخاب نمونه به روش تصادفی ساده با استفاده از فرمول کوکران انجام، و بر این اساس، تعداد نمونه برای انجام پژوهش 384 نفر تعیین شد. آنچه به عنوان نتیجه تحقیق استنتاج می شود، این نکته است که حضور در فضای مجازی و استفاده از آن، به خصوص در کلان شهرهای در حال گذار جهان سومی، چه با انگیزه های حرفه ای چه با انگیزه های فراغتی باشد، چه مداوم و پیوسته باشد و چه حاشیه ای و مقطعی، بنا به ویژگی ها، خصوصیات، امکانات و کارکردهای خاص این فضا، تأثیرات عمیقی بر جنبه های متفاوت هویت و به تبع آن، بر دلبستگی مکان در میان کاربران ایرانی گذاشته است. نتایج نشان می دهد که بین میزان و نوع استفاده از فضای مجازی با دلبستگی به مکان رابطه وجود دارد و هر چه استفاده از فضای مجازی و اینترنت و پذیرش فرهنگ غربی بیشتر باشد، ابعاد دلبستگی مکان کمتر است.