علم اطلاعات و دانش شناسی

امروزه، موفقیت حال و آینده در رقابت بین سازمان ها تا حدودی مبتنی بر تخصص راهبردی منابع فیزیکی و مالی و تا حد زیادی مبتنی بر مدیریت راهبردی دانش و دارایی های دانشی است. ظهور شرکت ها و سازمان هایی که شالوده اصلی آن ها مبتنی بر دانش و استفاده از ایده ها، خلاقیت ها و نوآوری هاست، از واقعیت های دنیای کسب وکار الهام می گیرد. هدف کلی این پژوهش شناسایی مؤلفه های مؤثر بر مدیریت دانش در استارت آپ های شاخه علم اطلاعات و دانش شناسی و ارائه مدلی در این خصوص است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش در زمره تحقیقات آمیخته اکتشافی است. پژوهش حاضر در دو بخش کیفی (فراترکیب) و کمّی (دلفی و تحلیل عاملی اکتشافی) صورت گرفت. جامعه پژوهش در بخش کیفی شامل مقاله های فارسی و لاتین مرتبط با مدیریت دانش در استارت آپ هاست که با توجه به معیارهای ورود در روش فراترکیب انتخاب شدند. برای دستیابی به اجماع در خصوص مؤلفه های مستخرج از فراترکیب، از روش «دلفی» و نظرسنجی از ۳۰ نفر از اعضای هیئت علمی این رشته استفاده شد. بخش کمی نیز شامل ۳۲۳ نمونه از شرکت های مرتبط با استارت آپ در زمینه علم اطلاعات و دانش شناسی است که با روش طبقه ای تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه است که پایایی آن از طریق آلفای «کرونباخ» برای کل پرسشنامه برابر ۰/۸۱۱ تأیید شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل عاملی اکتشافی با استفاده از نرم افزارهای آماری «اس پی اس اس» استفاده شد. بر اساس تحلیل عاملی اکتشافی ۱۲۸ گویه پرسشنامه در ۹ مؤلفه اصلی و ۵۵ مؤلفه فرعی طبقه بندی شده است. نتایج تحلیل عاملی تأییدی نشان می دهد که ۹ مؤلفه کاربست دانش (۲۳/۸۷۵)، تسهیم دانش (۱۱/۲۶۱)، خلق دانش (۸/۸۰۵)، سازماندهی دانش (۴/۴۲۶)، شناسایی دانش (۲/۸۲۰)، ارائه دانش (۲/۶۸۴)، توسعه دانش (۲/۳۴۲) تغییر دانش (۲/۰۴۷) و حفاظت دانش (۱/۸۷۶) بر مدیریت دانش در استارت آپ های علم اطلاعات و دانش شناسی مؤثر هستند. بر این اساس «کاربست دانش» دارای بیشترین واریانس و «حفاظت دانش» از کمترین واریانس برخوردار است. با توجه به مطالعات محدود که در زمینه استارت آپ های علم اطلاعات و دانش شناسی در داخل کشور صورت گرفته، نتایج این پژوهش می تواند به عنوان مدلی برای پیاده سازی مدیریت دانش در تبیین و شناخت عوامل مؤثر بر استارت آپ های شاخه علم اطلاعات و دانش شناسی یاری کرده و زمینه را برای رشد و توسعه هرچه بیشتر این گونه استارت آپ ها فراهم آورد.

تداوم پیشرفت های همه جانبه در آینده و تأثیرگذاری آن ها بر حوزه های علمی مختلف، لزوم انجام مطالعاتی نظام مند در خصوص شناخت آینده را آشکار می سازد. یکی از مهم ترین ابعاد تأثیرپذیر رشته ی علم اطلاعات و دانش شناسی از تحولات آینده که ضرورت آینده پژوهی در این زمینه را روشن می کند، مطالعه در خصوص موضوعات پژوهش هاست. در این راستا، پژوهش حاضر در صدد پیش بینی روند موضوعی پژوهش های آینده در این رشته در ایران تا سال ۱۴۰۹ است. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و با رویکرد یادگیری عمیق انجام گرفته است. پس از پیش پردازش و طبقه بندی موضوعی پژوهش ها، از الگوریتم های شبکه های عصبی عمیق برای مدل سازی پژوهش های گذشته و پیش بینی موضوعات آینده استفاده شده است. جامعه ی مورد مطالعه شامل مقالات مستخرج از وبگاه نشریات ایرانی نمایه شده در پایگاه آی. اس. سی. در فاصله ی سال های ۱۳۹۸-۱۳۵۱ و مقالات انجام شده در ایران که از سال ۲۰۱۹-۱۹۴۵ در پایگاه وب آو ساینس نمایه شده اند، هستند. کلیه ی فرآیندهای پژوهش به زبان برنامه نویسی پایتون پیاده سازی و اجرا شده اند. یافته های پژوهش نشان داد که در آینده بیش ترین تعداد پژوهش ها به ترتیب به حوزه های اینترنت و مطالعات وب؛ مدیریت دانش؛ فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ و علم سنجی و اطلاع سنجی اختصاص خواهند یافت. به علاوه، در دهه ی آینده، روند رشد پژوهش ها در محورهای اینترنت و مطالعات وب؛ ارتباطات علمی و اطلاعاتی؛ کتابداران و متخصصان اطلاعات؛ داده کاوی و کشف دانش؛ هوش مصنوعی و مطالعات آینده سریع تر خواهد بود. هم چنین حوزه هایی مانند مدیریت سازمانی، مبانی نظری، مدیریت منابع اطلاعاتی، و پردازش و مدیریت اطلاعات طرفداران کم تری در میان پژوهشگران آینده خواهند داشت و به علاوه، در آینده، محورهای مدیریت سازمانی؛ کتابخانه ها و مراکز اطلاعاتی و آرشیو؛ مدیریت منابع اطلاعاتی؛ سواد اطلاعاتی و دیجیتالی؛ و سازماندهی اطلاعات و دانش روند رشد آهسته تری را تجربه خواهند کرد. نتایج بیانگر آن است که موضوعاتی که طی سال های گذشته در این رشته مطرح بوده علی رغم تحولاتی که داشته اند، در آینده نیز به همان منوال به حیات خود ادامه خواهند داد و تنها بستر، قالب، روش شناسی و شیوه ی اجرای آن ها متحول خواهد شد. به عبارتی، به دلیل انتقال کارکردهای سنتی این رشته به دنیای دیجیتالی و مجازی و افزایش نقش فناوری های اطلاعاتی، ابزارهای ارتباطی، توسعه ی اینترنت و وب، ابزاهای معنایی و فناوری های هوشمند در ارائه ی خدمات و ابعاد مختلف این رشته، موضوعات پژوهش های آینده بیش از پیش تحت تأثیر این تحولات قرار گرفته و به سوی موضوعات وب محور و مبتنی بر فناوری های نوین سوق پیدا خواهند کرد.

هدف: هدف از انجام این پژوهش ارائه الگویی برای درس هوشمندی رقابتی در برنامه آموزشی علم اطلاعات و دانش شناسی از طریق ترسیم تصویر وضعیت هوشمندی رقابتی در عرصه بین المللی از منظر پژوهش و آموزش و همچنین کسب نظر خبرگان است. روش کار: پژوهش حاضر با رویکرد چند روشی و بهره گیری از روش تحلیل محتوای کمی در سه بخش صورت پذیرفته است. جامعه اول این پژوهش، کلیه تولیدات علمی نمایه شده در پایگاه استنادی وب آو ساینس از سال 1945 تا سال 2018 است. در بخش دوم در بین کشورهای تولیدکننده آثار علمی پایگاه استنادی وب آو ساینس در حوزه علم کتابخانه و اطلاعات نمونه گیری هدفمند صورت گرفت و برنامه درسی دانشکده ها و یا گروه های علم کتابخانه و اطلاعات کشوری که بیشترین تولیدات علمی را در حوزه هوشمندی رقابتی داشت، مورد تحلیل محتوا قرار گرفت (52 دانشگاه، جامعه دوم پژوهش بود). پس از تحلیل محتوای برنامه درس هوشمندی رقابتی در پنج دانشگاه، الگوی درس تدوین شد. جامعه سوم پژوهش، خبرگان و استادان علم اطلاعات و دانش شناسی هستند. داده های این پژوهش از طریق سیاهه وارسی محقق ساخته و بر اساس مشاهده مستقیم و همچنین پرسشنامه به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آماره هایی مانند فراوانی و درصد و آزمون نسبت استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که حوزه علم کتابخانه و اطلاعات، بیشترین میزان تولیدات علمی را در موضوع هوشمندی رقابتی به خود اختصاص داده است. بیشترین تولیدات در سال 2016 بوده و کشور آمریکا در زمینه این تولیدات پیشتاز بوده است. دانشگاه های گرانادا و غرب اوراسیا در این زمینه بیشترین سهم مشارکت را داشته اند. جین، واقان، بوتیلیر و سیمون پر تولیدترین افراد در این حوزه بوده اند. تولیدات علمی بیشتر در قالب مقاله بوده و میزان استناد به این آثار در سال 2018 به بیشترین مقدار خود رسیده است. هوشمندی رقابتی در اکثر دانشکده ها و گروه های آموزشی علم کتابخانه و اطلاعات در کشوری که بیشترین میزان تولیدات علمی را دارد، تدریس می شود. در الگوی درس هوشمندی رقابتی برای رشته علم اطلاعات و دانش شناسی که بر اساس دانشگاه های آمریکا پیشنهاد شد مواردی مانند نام، تعداد واحد، سرفصل ها و نظایر این مورد توجه قرار گرفت و سپس ارائه این درس و الگوی آن مورد تأیید خبرگان واقع شد. نتیجه گیری: نتایج حاکی است که فقدان حضور ایران و ایرانیان در عرصه هوشمندی رقابتی در علم اطلاعات و دانش شناسی بسیار آشکار است. موافقت خبرگان و استادان رشته علم اطلاعات و دانش شناسی با وجود این درس نشان از علاقمندی آن ها به مرزگستری رشته و کسب سهم بیشتر در بازار کار است.

هدف: رشته علم اطلاعات و دانش شناسی برای انطباق و همگام شدن با تحولات روز و رویارویی مؤثر با آن ها و حفظ موقعیت و بقای خود در شرایط رقابتی کنونی، نیاز به مطالعاتی نظام مند درباره آینده دارد. در این راستا، پژوهش حاضر بر آن است تا با مرور مطالعات مربوط به آینده علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران و جهان، پژوهشگران آینده را در جهت توسعه پژوهش در این زمینه سوق دهد. روش پژوهش: پژوهش حاضر با استفاده از روش مرور نظام مند انجام گرفته است. بدین منظور، پژوهش های مرتبط در پایگاه های اطلاعاتی بین المللی و داخلی بدون در نظر گرفتن محدودیت زمانی مورد جستجو قرار گرفتند. در مجموع، 114 اثر مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: مروری بر مطالعات نشان داد که 14 پایان نامه، 25 مقاله همایش، 65 مقاله نشریه و 10 یادداشت وبگاه به مسئله آینده علم اطلاعات و دانش شناسی پرداخته اند. این پژوهش ها در چهار محور مورد مطالعه قرار گرفتند: 1. کتابخانه ها و مراکز اطلاعاتی در آینده؛ 2. کتابداران و متخصصان علم اطلاعات در آینده؛ 3. آینده آموزش در علم اطلاعات و دانش شناسی؛ و 4. آینده پژوهش در این حوزه. نتیجه گیری: رشته علم اطلاعات و دانش شناسی، کتابخانه ها و کتابداران در آینده همچنان به ایفای نقش خود ادامه خواهند داد؛ اما، برای این که بتوانند با وجود رقبایی نظیر اینترنت، ابرموتورهای جستجو، شبکه های اجتماعی و سایر ابزارهای نوین جایگاه خود را حفظ و ارتقا دهند، لازم است خدمات خود را متناسب با نیازهای روز و فناوری های نوین متحول سازند.  

مقدمه: هدف، آینده پژوهی سازماندهی دانش با استفاده از نظرات متخصصین ایرانی این حوزه درباره آینده و مسائل مرتبط با آن هست. روش شناسی: نوع پژوهش کاربردی با رویکرد کیفی است که با روش تحلیل محتوای کیفی، گراندد تئوری و ابزار مصاحبه گردآوری شده است. روش نمونه گیری هدفمند است. جامعه پژوهش نیز 20 نفر از متخصصین علم اطلاعات و دانش شناسی با زمینه تخصصی سازماندهی دانش هستند که با آن ها مصاحبه شد. یافته ها: به نظر متخصصین، نیروهای پیشران تأثیرگذار در آینده سازماندهی دانش عبارت اند از: تولیدکنندگان دانش، دست اندرکاران دانش، کاربران دانش و برخی مصاحبه شوندگان مجموعه پژوهش های سازماندهی دانش را روند روبه رشد و در عین حال متنوعی می دانند. فهرست نویسی و رده بندی، تاکسونومی، مباحث سنتی از جمله موارد کاهشی و ابزارهای تحت وب، ابزارها و استانداردهای سازماندهی دانش، وب معنایی و هستی شناسی از جمله موارد افزایشی بیان شده است. در زمینه چالش های سازماندهی دانش نیز می توان به عواملی مانند مشکلات پژوهشی، نیروی انسانی، آموزش و ...، اشاره کرد. نتیجه گیری: سازماندهی دانش موضوعی چندوجهی، روبه رشد و دارای زایش در علم اطلاعات و دانش شناسی است که با مسائل و موارد قوت و ضعف خود دست به گریبان است. هر کدام از بخش های مدل پارادایمی با یکدیگر در تعامل بوده و بر یکدیگر اثر مثبت یا منفی می گذارند. صاحب نظران سازماندهی دانش شناخت خوب و روشنی از مسائل این حوزه دارند و موارد تأثیرگذار مختلفی را بیان کرده اند. بنابراین لازم است با بهره گیری از خرد جمعی و حمایت های مالی و معنوی اهمیت بیشتری به سازماندهی دانش داد و در ارتقای نقاط قوت و رفع نقاط ضعف کوشید.

مقدمه: علم اطلاعات و دانش شناسی دارای بیش از نیم قرن سابقه دانشگاهی و مقاطع تحصیلی کاردانی تا دکتری است و پژوهش جزو شرایط لازم آن به شمار می رود. اما علی رغم این سابقه تاریخی، برخی نوشته های جاری حاکی از آن است که بخش عمده ای از دانش تولیدشده در قالب پایان نامه های تحصیلی بلااستفاده و یا فاقد ارزش پژوهشی هستند و یا با تکرار مطالب پیشین فاقد نوآوری بوده و توانایی اثرگذاری و کاربردی شدن در جامعه علمی را ندارند. با توجه به این مسئله پژوهش حاضر بر آن شد تا دلایل این امر را شناسایی و راهکارهایی برای بهبود آن ارائه دهد. روش شناسی: این پژوهش در دو مرحله انجام شد. ابتدا متون و ادبیات موضوع مورد واکاوی قرار گرفت و با تحلیل محتوای آنها عوامل مؤثر در نگارش و تدوین پژوهش های دانشگاهی شناسایی شد. متغیرهای شناسایی شده پس از پالایش در مؤلفه های سه گانه تولیدکنندگان (دانشجویان)، میانجی ها (اساتید و نظام دانشگاهی)، و مصرف کنندگان (جامعه بهره بردار) جایدهی و بر مبنای آن پرسشنامه ای طراحی شد. سپس هر یک از مؤلفه ها و متغیرهای آن از نظر دانش آموختگان تحصیلات تکمیلی علم اطلاعات و دانش شناسی مورد پیمایش قرار گرفت. یافته ها: تحلیل محتوای متون 12 متغیر را به عنوان عامل تأثیرگذار فردی در کارایی پژوهش های دانشگاهی و کاربست آنها نشان داد. از میان این متغیرها، قریب به 100 درصد دانش آموختگان بر این اعتقادند که داشتن انگیزه بیشترین تأثیر را در انجام پایان نامه ای خوب یا موفق دارد. پس از آن ناآگاهی از نحوه انجام پژوهش به دلیل نداشتن تجربه قبلی و یا آموزش ناصحیح را جزو دلایل مهم فردی ذکر کرده اند. همچنین 14 متغیر با تحلیل محتوای متون در ارتباط با عوامل زمینه ای (میانجیان دانش/نظام دانشگاهی) شناسایی شد. از میان آنها، عدم حمایت مادی و معنوی از دانشجویان پژوهشگر از سوی دانشگاه یا نظام آموزشی، عدم توانایی اساتید در دادن ایده های نو و مبتکرانه به دانشجویان، ضعف دانشی اساتید نسبت به موضوعات پژوهشی و اشراف نداشتن به برخی حیطه های تخصصی و موارد دیگری از این دست 90 درصد پاسخ ها را به خود اختصاص داد. در تحلیل محتوای متون، 11 متغیر از متغیرهای مربوط به جامعه علمی و مراکز بهره بردار از بسامد بیشتری برخوردار بود. از میان این متغیرها نیز بی اعتمادی مدیران دستگاه های اجرایی به دستاوردهای دانشگاهی یا ضعف ساختارهای اداری در بهره برداری از یافته های پژوهشی دانشگاهی در تصمیم گیری ها، پایین بودن سطح کیفی، بی اطلاعی دستگاه های اداری و ذینفعان از پژوهش های دانشگاهی و موضوعات آن، عدم حمایت مادی یا معنوی از پایان نامه های دانشگاهی پربسامدترین متغیرهایی بود که از سوی جامعه پژوهش به آن اشاره شده بود. نتیجه : حجم عمده ای از پژوهش های دانشگاهی در قالب پایان نامه انجام می شوند و این آثار نقشی مهم در تولید دانش جدید دارند. لذا نظام دانشگاهی باید به شایستگی ها و بهسازی مداوم فرایند تولید، تبادل و به کارگیری صحیح دانش میان پژوهشگران و مصرف کنندگان توجه ویژه داشته باشد تا بتواند نتایج آن به تولید محصولات مؤثرتر و یا ارائه خدمات قوی تر بیانجامد.

هدف: شناسایی عوامل و چالش های مؤثر بر پژوهش در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی از منظر متخصصان دانشگاهی در ایران است. روش پژوهش: این پژوهش با رویکرد کیفی و با استفاده از نظریه پردازی زمینه ای انجام شد. ابزار گردآوری داده ها، مصاحبه عمیق و تجزیه وتحلیل و کدگذاری داده ها طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی، با استفاده از نرم افزار تحلیل داده های کیفی MAXQDA ۱۰انجام شد. جامعه پژوهش را اعضای کمیته برنامه ریزی علم اطلاعات و دانش شناسی و صاحبنظرا ن علم اطلاعات و دانش شناسی در دانشگاه های مختلف را تشکیل دادند که با روش نمونه گیری هدفمند ترکیبی تعداد ۱۳ نفر به عنوا ن حجم نمونه انتخاب شدند. یافته ها: ۴۰۵ مفهوم در مرحله کدگذاری باز در۴۶ مقوله فرعی و ۲۵ مقوله اصلی انتخاب و دسته بندی شد. در شرایط زمینه ای ۳۴ مفهوم و ۵ مقوله فرعی و ۳ مقوله اصلی؛ در شرایط علی ۸۹ مفهوم و ۱۵  مقوله فرعی و ۵  مقوله اصلی؛ در شرایط مداخله گر ۱۴۲ مفهوم و ۱۳ مقوله فرعی و ۹ مقوله اصلی؛ در راهبرد ها ۱۱۴ مفهوم و ۸ مقوله فرعی و ۴ مقوله اصلی؛  و در پیامد ها ۲۶ مفهوم و۵ مقوله فرعی و ۴ مقوله اصلی استخراج شد نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد عوامل سیاست کلان آموزشی که شامل استخراج مقاله از پایان نامه است باعث تولید دانش و رشد مقاله شده است و عامل محدودیت منابع مالی که باعث عدم پژوهش محوری شده است و ضعف برنامه پژوهشی که عوامل ضعف ساختار پژوهشی و فقر روشناختی و نبود مسأله یابی که ضعف در کار بست یافته ها را باعث می شود مهمترین عوامل مؤثر بر چالش های پژوهش است.

هدف: هدف از انجام این پژوهش رتبه بندی موانع نظریه پردازی در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی است.   روش پژوهش: پژوهش حاضر از نظر هدف تحقیقی کاربردی، از نظر شیوه گردآوری اطلاعات، پژوهشی کتابخانه ای است که از تکنیک ه ای میدانی نیز بهره برده است. این تحقیق به لحاظ روش انجام در زمره پژوهشی توصیفی پیمایشی قرار گرفته است. داده های این پژوهش از طریق پرسش نامه ی محقق ساخته جمع آوری شد. دانشجویان رشته ی علم اطلاعات و دانش شناسی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه های دولتی تهران، جامعه ی آماری این پژوهش را تشکیل داده اند. در این پژوهش روش نمونه گیری تلفیقی متوالی مورد استفاده قرار گرفت. پرسشنامه بین  80  نفر از دانشجویان رشته ی مزبور توزیع شدکه تعداد 51 پرسش نامه برگردانده شد. داده های جمع آوری شده با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی تحلیل شد. جهت پاسخگویی به سؤالات پژوهش، از آزمون فریدمن  استفاده شد. نرم افزار spss25 به منظور تحلیل داده ها مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها: یافته های این پژوهش نشان از آن دارد که از میان  موانع  نظریه پردازی، به ترتیب موانع فردی با میانگین رتبه 84/6 در اولویت اول، موانع فرهنگی با میانگین رتبه ی 85/5 در اولویت دوم، موانع سیاسی با میانگین رتبه ی 62/4  در اولویت سوم، موانع مدیریتی با میانگین رتبه ی 95/3 در اولویت چهارم، موانع اجتماعی با میانگین رتبه ی 73/2 در اولویت پنجم، موانع آموزشی با میانگین رتبه ی 23/2 در اولویت ششم و موانع اقتصادی با میانگین رتبه ی 78/1 در اولویت هفتم قرار گرفته اند. اصالت / ارزش:   در بیان  اصالت و ارزش این پژوهش، می توان گفت که از نظر جامعه مورد مطالعه و همچنین به لحاظ موضوعی دارای اصالت است.  

پژوهش حاضر با هدف بررسی الگوهای برچسب گذاری کاربران به مقالات مرتبط با حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی در پایگاه academia.edu انجام شد. روش پژوهش از لحاظ رویکرد کمی و مبتنی بر پژوهش های تحلیل متن و از لحاظ نوع کاربردی است. جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل 6086 مقاله برگرفته از 159 مجله انگلیسی زبان حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی موجود در پایگاه استنادی Scopus و جزء مجلات هسته در پایگاه LISTA می باشد. مقالات مستخرج از مجلات پایگاه Scopus (به تعداد 194337 مقاله) در پایگاه Academia.edu مورد جستجو قرار گرفته و آن دسته از مقالاتی که توسط کاربران برچسب گذاری شده بود، انتخاب گردید. بررسی رابطه بین رشد انواع برچسب ها (یک واژه ای، دو واژوه ای، سه واژه ای، و چهار واژه ای و بیشتر) و افزایش مدارک حاکی از همبستگی خطی بین آنها بود. در بین گروه های مختلف برچسب ها بیشترین ضریب رشد مربوط به برچسب های دو واژه ای (0/609) و کمترین ضریب رشد مربوطه به برچسب های چهار واژه ای و بیشتر (0/143) بود. ضریب رشد کل برچسب ها (جدید و تکراری) نیز 5/52بود (یعنی به ازای هر مدرک 5/52برچسب). همچنین مشخص شد که برچسب های دو واژه ای بیشترین انطباق (54/92درصد) و برچسب های چهار واژه ای و بیشتر کمترین انطباق (1/76درصد) را بخش های مختلف مقالات (عنوان، چکیده، و کلیدواژه های نویسندگان) داشته است. کل برچسب ها نیز به میزان 5/7 درصد با عنوان، 79/76 درصد با چکیده، و 15/89درصد با کلیدواژه های نویسندگان منطبق بود. در مورد استفاده مجدد از برچسب ها نیز آشکار شد که به طور کلی 38/8درصد برچسب ها مورد استفاده مجدد قرار گرفته است. از سوی دیگر، برچسب های دو واژه ای با 57/59درصد بیشترین و برچسب های چهار واژه ای و بیشتر با 7/54درصد کمترین استفاده مجدد را داشته اند. نکته دیگر اینکه  16 درصد از برچسب ها در سال اول و بیش از 50 درصد برچسب ها تقریبا در 3 سال اول مورد استفاده مجدد قرار گرفته است. در پایان می توان گفت که وجود اجماع قابل توجه کاربران در مورد اصطلاحات معینی بیانگر آن است که الگوهای جدید از برچسب های کاربران حداقل تا حدی با مفاهیم نمایه سازی حرفه ای در مورد محتوای مدارک سازگار است و با تمرکز بر پرکاربردترین برچسب ها و توزیع پایدار آنها می توان به فرمولی برای تعیین وزن و حتی طرح های رده بندی و طبقه بندی دست یافت. همچنین، از فعالیت های کاربران در شبکه های اجتماعی  به منظور افزایش کیفیت پیشنهادات در نظام های برچسب گذاری جمعی می توان بهره برد. نکته دیگر اینکه، بین نمایه سازی حرفه ای و برچسب گذاری کاربر پیوستگی وجود دارد و این دو نسبت به هم بیگانه نیستند. این پیوستگی می تواند پایه و اساسی برای یک سیستم مکمل دسترسی موضوعی که موجب غنی شدن نمایه سازی حرفه ای است، باشد.

شناسایی موضوعات داغ در حوزه های پژوهشی همواره موردتوجه بوده است؛ تصمیم گیری هوشمندانه در مورد آنچه باید مورد مطالعه و قرار بگیرد، همواره عاملی اساسی برای محققان بوده و می تواند برای پژوهشگران موضوعی چالش برانگیز باشد. هدف پژوهش حاضر، شناسایی موضوعات داغ در مقالات نمایه شده در پایگاه اسکوپوس در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی در سال های 2010 تا 2019 با استفاده از تکنیک های متن کاوی است. جامعه آماری، شامل 50995 مقاله منتشرشده در 249 عنوان مجله نمایه شده در پایگاه اسکوپوس در این حوزه در بازه زمانی 2010 تا 2019 است. برای شناسایی خوشه های موضوعی این حوزه، از الگوریتم های تکنیک تخصیص دیریکلت پنهان (LDA) استفاده شد و داده ها با استفاده از کتابخانه های متن کاوی در نرم افزار پایتون مورد تحلیل قرار گرفت. برای این کار، با اجرای الگوریتم وزن دهی لغات به روش TF-IDF و تشکیل ماتریس متنی، موضوعات در پیکره اسناد تعیین و ضرایب اختصاص هر سند به هر موضوع (تتا) مشخص شد. خروجی اجرای الگوریتم LDA، منجر به شناسایی تعداد 260 موضوع شد. تخصیص برچسب به هریک از خوشه های موضوعی، بر اساس کلمات با بالاترین وزن اختصاص یافته به هر موضوع و با نظر کارشناسان حوزه موضوعی، انجام گرفت. با انجام محاسبات با ضریب اطمینان 95%، تعداد 63 موضوع از بین 260 موضوع اصلی انتخاب شد. با محاسبه میانگین تتا برحسب سال، تعداد 24 موضوع دارای روند مثبت (موضوع داغ) و تعداد 39 موضوع دارای روند منفی (موضوع سرد) تعیین شد. بر اساس نتایج، موضوعات مطالعات سنجشی، مدیریت الکترونیکی/ بازاریابی الکترونیکی، بازیابی محتوا، تحلیل داده و مهارت الکترونیکی، ازجمله موضوعات داغ بود و موضوعات آموزش، آرشیو، مدیریت دانش، سازمان دهی و سلامت کتابداران ازجمله موضوعات سرد در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی در بازه زمانی 2010 تا 2019 شناسایی شد. تحلیل یافته ها نشانگر آن است که به دلیل رویکرد اغلب پژوهشگران در 10 سال گذشته به استفاده از فنّاوری های نوظهور، موضوعات مبتنی بر فنّاوری بیشتر باعث جذب آنان شده و در مقابل، موضوعات پایه ای این حوزه، کمتر موردتوجه قرارگرفته اند.

هدف: هدف این پژوهش، بررسی موفقیت عناصر به کاررفته در طرح جلد در بازنمایی محتوای اطلاعات تخصصی کتاب های علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران است. روش: این پژوهش از نوع کاربردی است که با روش تحلیل محتوا و نشانه شناسی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه کتاب های علم اطلاعات و دانش شناسی مطابق سرفصل دروس وزارت علوم است که ۱۳۵ عنوان از آن ها با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش سیاهه وارسی و پرسشنامه محقق ساخته است و برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار اس.پی.اس.اس و اکسل استفاده شده است. یافته ها: شیوه بازنمایی انتزاعی و سبک تصویرسازی مهم ترین شیوه و سبک بازنمایی محتوا در کتب علم اطلاعات و دانش شناسی یافته شد ، انتشارات سمت از شیوه تصرف در واقعیت برای بازنمایی محتوای کتاب های خود استفاده کرده است. عنوان های رشته کتابداری نیز از شیوه تصرف در واقعیت برای بازنمایی محتوا استفاده کرده بودند. از دید متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی شیوه بازنمایی انتزاعی بیشتر به کاررفته است. در میان ناشران، انتشارات کتابخانه ملی از سبک ترکیبی بازنمایی تصویرسازی و تایپوگرافی استفاده کرده است. کتاب ها با موضوع کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی از سبک تصویرسازی برای بازنمایی محتوا استفاده کرده اند. براساس نظر طراحان جلد، سبک بازنمایی تصویرسازی بیش از دیگر سبک ها در بازنمایی محتوا استفاده شده است. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که استفاده مؤثر از شیوه و سبک بازنمایی درست نقش مهمی در بیان محتوای مناسب و به کارگیری نشانه های تصویری و زبانی در کتاب های علم اطلاعات و دانش شناسی دارند. همچنین نتایج نشان داد که شیوه بازنمایی محتوا در کتاب های علم اطلاعات و دانش شناسی مطلوب نیست؛ بنابراین متخصصان طراحان جلد کتاب های علم اطلاعات و دانش شناسی باید از شیوه ها و سبک های بازنمایی مناسب اطلاعات برای طراحی جلد کتاب های خود استفاده کنند.

پردازش زبان طبیعی به عنوان شاخه ای از زبان شناسی محاسباتی که تلاش عمده آن در جهت به کارگیری رایانه در فرآیند خودکارسازی درک و پردازش زبان طبیعی انسان و تمرکز بر تعامل میان انسان و رایانه است، در حوزه های مختلف علوم ازجمله علم اطلاعات و دانش شناسی، جایگاه مهمی یافته است. مطالعه حاضر باهدف اصلی شناسایی زیرشاخه ها و حوزه های فرعی علم اطلاعات و دانش شناسی که پردازش زبان طبیعی در آن ها مؤثر واقع شده است و به شیوه کتابخانه ای یا تحلیل اسنادی انجام پذیرفته است، این مطالعه ضمن اشاره به حوزه هایی ازعلم اطلاعات که پردازش زبان طبیعی در آن ها مفید واقع شده، به نقش کتابخانه های دیجیتال در عرصه علم اطلاعات و کاربرد پردازش زبان طبیعی در آن ها می پردازد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که پردازش زبان طبیعی در بسیاری از حوزه های فرعی و مرتبط با علم اطلاعات مانند بازیابی اطلاعات، کتاب سنجی، مدیریت اسناد و مدارک، استخراج خودکار اطلاعات، نمایه سازی خودکار، خلاصه سازی خودکار متون، طبقه بندی خودکار متون، نظام های پرسش و پاسخ و به کارگیری فناوری خطایاب املایی، ابهام زدایی از عبارات پرسش کاربران و پیش بینی واژه های موردنظر آن ها، تبدیل گفتار به متن و بالعکس و یاری رساندن به کاربران دارای معلولیت های جسمی مانند کم بینایان و نابینایان، نظر کاوی و تحلیل احساس واژگان مورداستفاده کاربران کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی، قابل ردیابی است.

هدف: در این پژوهش به بررسی سیر روش های پژوهشی پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته ی علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه های دولتی شهر تهران بین سال های 1384 تا 1390 پرداخته شده است. هدف این پژوهش مشخص نمودن چگونگی وضعیت روش های پژوهش پایان نامه های دانشگاه های دولتی شهر تهران است. روش پژوهش: این پژوهش با روش تحلیل محتوا و کتاب سنجی انجام گرفته و جامعه مورد مطالعه، تعداد 154 عنوان پایان نامه در دوره کارشناسی ارشد در دانشگاه های تهران، تربیت مدرس و دانشگاه علوم پزشکی ایران است. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش سیاهه ی وارسی بوده است. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که در بین سال های مورد بررسی 154 عنوان پایان نامه تدوین یافته است که دانشگاه تهران در بین دانشگاه ها، بیشترین فراوانی را در تدوین پایان نامه ها به خود اختصاص داده و هم چنین بیشترین فراوانی در روش های پژوهش مربوط به روش "پیمایشی" با 70 درصد است و کمترین فراوانی به روش پژوهش "سندی (کتابخانه ای) " اختصاص یافته است. نتیجه گیری: پس از بررسی پایان نامه های حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی مشخص گردید که در این حوزه گرایش به استفاده  از روش پژوهش پیمایشی بیشتر است و از روش سندی کمتر ین استفاده  صورت گرفته است.

هدف: پژوهش حاضر به بررسی ابعاد و وجوه گوناگون نظریه زمینه ای در پیوند با مطالعات کیفی و رشته علم اطلاعات و دانش شناسی می پردازد. روش پژوهش: روش انجام این پژوهش به صورت کتابخانه ای و مرور نظام مند مدل ها و الگوهای مختلف ارائه شده در مطالعات پیشین بوده است. به علاوه و بر همین اساس چارچوبی برای نظریه پردازی و ارزیابی کیفیت پژوهش های نظریه زمینه ای نیز ارائه شده است. یافته ها: نتایج حاصل از مطالعه حاضر نشان داد که به منظور نظریه پردازی مبتنی بر نظریه زمینه ای در حیطه علم اطلاعات و دانش شناسی بایستی رویکردهای «درجه مفهوم سازی» و «دامنه نظریه» را به شکل جدی مدنظر قرار داد. بر این اساس در حیطه «درجه مفهوم سازی» باید از توصیف محض موضوعات مورد مطالعه در علم اطلاعات و دانش شناسی به سمت تفسیر و بازتعریف مسائل پژوهشی مطرح در این حیطه گام برداشت و در نهایت به نظریه های ساختارمند و مبتنی بر شواهد دست یافت. همچنین در حیطه «دامنه نظریه» باید فقر نظری موجود در مطالعات علم اطلاعات و دانش شناسی را به گونه ای مورد توجه قرار داد که بتوان از «مفاهیم اصلی» مطرح در این حوزه به «نظریه های اساسی»، و نهایتاً  به «نظریه های رسمی» - یعنی بالاترین سطح نظریه پردازی در یک رشته علمی- نائل شد. نتیجه گیری: نظریه زمینه ای روش پژوهشی استقرایی و اکتشافی است که امکان نظریه پردازی را برای پژوهشگران حوزه های موضوعی مختلف فراهم می کند. پژوهشگران بجای اتکا بر نظریه های پیشین، به شکل نظام مند و بر اساس داده های واقعی اقدام به تدوین نظریه می کنند. استفاده از نظریه زمینه ای مربوط به مواردی است که دانش ما در آن زمینه ها محدود است.

هدف: هدف از انجام این پژوهش ارزیابی و بهبود برنامه درسی جدید دوره کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران، از طریق مطالعه تطبیقی همین برنامه درسی در کشور انگلیس، بر اساس مدل ویلسون است. روش پژوهش: پژوهش حاضر از دیدگاه هدف کاربردی و روش پژوهش آن تحلیلی- مقایسه ای است. داده ها به صورت کتابخانه ای جمع آوری شده اند. برنامه های آموزشی از طریق وب سایت رسمی دانشگاه برای انگلیس و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران تهیه شد، که در آن ها محتوا و سرفصل دروس، بر اساس مدل ویلسون تحلیل محتوا شده است. سپس یافته ها مورد مطالعه تطبیقی با یکدیگر قرار گرفته و نتایج توسط نمودارها و جداول ارائه شده است. یافته ها: میزان آموزش حوزه های اساسی مدل ویلسون، یعنی حوزه های "افراد"، "محتوای اطلاعاتی"، "نظام های اطلاع رسانی" و "سازمان ها" در برنامه درسی دوره ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شفیلد انگلیس به ترتیب 37/25%، 56/23%، 30/23% و 77/27% است. میزان آموزش همین حوزه ها در برنامه درسی ایران به ترتیب 11/20%، 25/39%، 48/22% و 16/18% است. نتیجه گیری: میزان انطباق برنامه درسی دوره کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شفیلد با مدل ویلسون 9/93% است و میزان انطباق همین برنامه درسی در ایران 5/71% است. برای بالا بردن میزان این انطباق در برنامه درسی ایران، نیاز به برقراری توازن بیشتری در آموزش حوزه های مختلف مدل ویلسون وجود دارد. در واقع باید حوزه های افراد، نظام های اطلاع رسانی و سازمان ها را تقویت کرد و از تأکید بر حوزه محتوای اطلاعاتی کاست. برای انجام این مهم می توان از برنامه درسی انگلیس الگوبرداری و سپس آن را بومی سازی نمود.

هدف: هدف این پژوهش بررسی وضعیت مدیریت اطلاعات شخصی چاپی اعضای هیأت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز با استفاده از مدل جونز است. روش پژوهش: پژوهش حاضر که به صورت پیمایشی انجام شده است، به لحاظ هدف از نوع کاربردی و به لحاظ ماهیت از نوع توصیفی و تحلیلی است. جامعه ی پژوهش شامل کلیه ی اعضای هیأت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز است. با تعیین تعداد کل اساتید (599 نفر) و با استفاده از جدول کرجسی-مورگان، تعداد تقریبی نمونه 220 نفر تعیین شد که از این تعداد 193 پرسشنامه برگردانده (نرخ پاسخ 72/87 درصد) شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمون تی مستقل و آنوا) استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که میانگین فعالیت های یافتن و دوباره یابی 95/2، ذخیره سازی 73/2، سازماندهی 8/2، نگهداشت 14/3، امنیت 33/3، ارزشیابی و مفهوم سازی 62/2، تدبیر و مفهوم سازی 51/2 و میانگین کلی مدیریت اطلاعات شخصی چاپی 86/2 است. از نظر جنسیت، درجه ی علمی و سن تفاوت معنی داری میان وضعیت مدیریت اطلاعات شخصی اعضای هیئت علمی مشاهده نمی شود. نتیجه گیری : نتایج پژوهش حاکی از آن است که وضعیت کلی مدیریت اطلاعات شخصی چاپی اعضای هیأت علمی در سطح نسبتاً مطلوبی است. اعضای هیئت علمی دارای درجه ی علمی مربی و بین سنین 25-35 سال بهترین عملکرد را در زمینه ی مدیریت اطلاعات شخصی چاپی داشته اند. هم چنین کیفت مدیریت اطلاعات شخصی چاپی مردان بهتر از زنان بوده است.

هدف: تعیین نگرش دانشجویان نسبت به سرفصل دروس مقطع کارشناسی ارشد رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در گرایش مدیریت اطلاعات.  روش پژوهش: این پژوهش به روش پیمایشی- تحلیلی انجام شده است. در این پژوهش نمونه گیری انجام نشده و جامعه آماری شامل دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در گرایش مدیریت اطلاعات تمامی دانشگاه های دولتی و آزاد اسلامی ایران است. پایایی پرسش نامه با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ و برای آزمون روایی محتوا و روایی سازه پرسش نامه و برازش مدل، از نرم افزار لیزرل استفاده و مشخص شد که پاسخ ها از برازش مطلوب برخوردار است. یافته ها: متوسط رتبه نگرش دانشجویان در مورد ضرورتِ وجوبی مفاهیم مرتبط با کارایی، اثربخشی، بهره وری و محتوای سرفصل دروس: مبانی علم اطلاعات و دانش شناسی (در حد زیاد)؛ کتابخانه ها و جامعه اطلاعاتی (در حد زیاد)؛ روش تحقیق (در حد زیاد)؛ سمینار تحقیق (در حد متوسط)؛ آمار در علم اطلاعات و دانش شناسی (در حد زیاد)؛ روش های بازنمایی اطلاعات (در حد زیاد)؛ ذخیره و بازیابی اطلاعات (در حد زیاد)؛ معماری پایگاه های اطلاعاتی (در حد متوسط)؛ نظام های اطلاعات مدیریت (در حد متوسط)؛ مدیریت دانش سازمانی (در حد زیاد)؛ و ارزشیابی نظام ها و خدمات اطلاعاتی (در حد متوسط) است. نتیجه گیری: دانشجویان مورد پیمایش، به نحو بارزی معتقدند که سرفصل دروس مقطع کارشناسی ارشد رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در گرایش مدیریت اطلاعات نیاز به بازنگری دارد.

هدف : هدف از انجام این پژوهش تعیین میزان مانعیت موانع نظریه پردازی در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی است. در حقیقت در این تحقیق به دنبال آن هستیم که بدانیم هر کدام از موانع نظریه پردازی چه میزان مانعیت دارد. روش پژوهش : پژوهش حاضر از نظر هدف در زمره تحقیقات کاربردی و از نظر شیوه گردآوری اطلاعات در زمره تحقیقات کتابخانه ای و توصیفی-پیمایشی قرار می گیرد. داده ها به وسیله پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شد. اعضای هیات علمی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه های ایران، جامعه آماری این پژوهش را تشکیل دادند. در این پژوهش روش نمونه گیری تلفیقی متوالی بود. پرسشنامه میان 60 نفر از اعضای هیات علمی رشته مزبور توزیع شد. از مجموع 60 پرسشنامه توزیع شده، تعداد 37 پرسشنامه عودت داده شد. داده های گردآوری شده با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی تحلیل شد. به منظور پاسخگویی به سوالات تحقیق، از آزمون تی تک نمونه استفاده شد. نرم افزار SPSS به منظور تحلیل داده ها مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها : نتایج آزمون تی تک نمونه نشان داد موانع فردی، آموزشی، فرهنگی و مدیریتی تا حد بسیار زیاد، موانع اقتصادی و اجتماعی تا حد زیاد مانع نظریه پردازی در علم اطلاعات و دانش شناسی می شوند. در میان موانع مزبور، موانع آموزشی با میانگین 18/4 بیشترین و موانع سیاسی با میانگین 66/3 کمترین مانعیت را دارند. اصالت/ارزش : تاکنون موانع نظریه پردازی علم اطلاعات و دانش شناسی با رویکرد کمی مورد تحلیل قرار نگرفته است لذا تحقیق حاضر از نظر موضوع و شیوه تحلیل دارای اصالت است.

هدف: هدف پژوهش تاثیر مدیت دانش بر قابلیت های کارآفرینی دانش در بین اعضای هیات علمی علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران با تاکید بر زمینه های کارآفرینی در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی است. روش پژوهش: روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و همبستگی بود و جامعه آماری آن تعداد 118 نفر از اعضای هیات علمی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران بودند که براساس سرشماری از پرسشنامه های ارسالی تعداد 90 نفر پاسخگوی سوالات بودند. برای گرداوری اطلاعات از پرسشنامه مدیریت دانش و پرسشنامه محقق ساخته کارآفرینی دانش استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی آموزن t مستقل و تحلیل واریانس بهره گرفته شد. یافته ها: یافته ها نشان داد مدیریت دانش بر قابلیت های کارآفرینی دانش در بین اعضا هیات علمی علم اطلاعات و دانش شناسی تاثیر دارد و استفاده از قابلیت های کارآفرینی دانش در بین اعضای هیات علمی علم اطلاعات و دانش شناسی برحسب ویژگی های دموگرافیک (جنسیت) تفاوت وجود ندارد و بین استفاده از قابلیت های کارآفرینی دانش براساس سابقه کار، مرنبه علمی ،مدرک تحصیلی تفاوت  وجود  دارد.  به میزان  سابقه کار،مدرک تحصیلی و مرتبه علمی بالاتر باشد قابلیتهای کارآفرینی بیشتر بود . نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان داد مولفه های ایجاد دانش، ثبت دانش ،پالایش دانش، انتشار دانش، کاربرد دانش بر قابلیت های کارآفرینی دانش تاثیر دارد. همچنین زمینه های کارآفرینی دانش در بین اعضای هیات علمی علم اطلاعات و دانش شناسی در حوزه های آموزشی، پژوهشی، خدمات فنی و فناوری اطلاعات وجود دارد.

هدف: هدف از این پژوهش بررسی رابطه سرقت علمی-ادبی با سلامت معنوی در میان دانشجویان کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه های آزاد اسلامی شهر تهران بود. روش پژوهش: پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش 486 نفر بودند.  نمونه گیری به روش  نمونه گیری تصادفی ساده انجام شد. حجم نمونه برآوردشده براساس فرمول کوکران برابر 215 نفر محاسبه شد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه سرقت علمی-ادبی گوا (2011) و پرسشنامه سلامت معنوی پولوتزین و الیسون (1982) بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های توصیفی و استنباطی (ضریب همبستگی پیرسون) با کمک نرم افزار SPSS نسخه 20 استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که بین سلامت معنوی و سرقت علمی- ادبی دانشجویان کارشناسی ارشد رابطه معناداری وجود داشت. بین رشته تحصیلی دوره کارشناسی با سلامت معنوی و سرقت علمی- ادبی رابطه معنا داری وجود نداشت. همچنین بین بعد وجودی سلامت معنوی و میزان سرقت علمی-ادبی و بعد مذهبی سلامت معنوی و میزان سرقت علمی-ادبی رابطه معناداری وجود داشت. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که هرچه سلامت معنوی در میان دانشجویان بیشتر شود، سرقت علمی-ادبی در میان آن ها کاهش می یابد. بنابراین به مسئولان در دانشگاه ها توصیه می گردد با توجه بیشتر به ابعاد سلامت معنوی در بین دانشجویان برای سالم نگه داشتن محیط علمی و ادبی در جامعه تأکید کنند.