حکمرانی پایدار

حکمرانی خوب نخستین بار در اواخر دهه 1980 توسط بانک جهانی مطرح شد. بانک جهانی پس از آنکه در اجرای سیاست های تعدیل یا همان اجماع واشنگتنی در برخی کشورها ناموفق بود، به این نتیجه رسید که چون دولت ها در آن کشورها واجد شرایط لازم نیستند؛ نمی توانند در اجرای توصیه های این بانک و آزادکردن قیمت ها موفق عمل کنند. این نخستین مرحله شکل گیری و پیدایی اندیشه (حکمرانی خوب) است. باید خاطرنشان کرد که پارادایم حکمرانی خوب به پارادایم غالب در اندیشه توسعه تبدیل شده است. همچنین در فرهنگ دینی اسلام بارها به مؤلفه های حکمرانی خوب اشاره شده است که به منظور چگونگی دستیابی به حکومتی است که بتواند زمینه ساز توسعه ای عادلانه و مردم سالار را فراهم کند. دستورات صریح دین مبین اسلام سده ها قبل به طرح ایده حکمرانی خوب، در قرآن، روایات، سیره پیامبران و امامان پرداخته است. توجه به موضوع حکمرانی در مباحث توسعه، به دلیل عواملی ازجمله شکست برنامه های قبلی توسعه، گسترش توجه به نهادها در تحلیل های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، آگاهی از اهمیت عوامل سیاسی در توسعه کشورها، پی بردن اقتصاددانان به اشتباه بودن برخی مفروض های نئوکلاسیکی و برخی عوامل دیگر مانند فروپاشی کمونیسم بوده است. این استراتژی نیز به مانند دیگر برنامه های سازمان های بین المللی با کاستی هایی همراه بوده است، به طوری که نقدهای متعددی برای آن ارائه کردند. نوشته حاضر درصدد است با بررسی ابعاد مختلف حکمرانی خوب و بیان نقد ها و کاستی های آن به ارائه راه حل جایگزین برای این الگو بپردازد. راه حل جایگزین مقاله حاضر حکمرانی پایدار است. در این راستا پرسش اصلی مقاله این است که کاستی های الگوهای حکمرانی خوب چیست و چه الگویی را می توان جایگزین آن کرد؟ فرضیه مقاله حاضر این است که حکمرانی خوب به عنوان روشی برای دستیابی به توسعه توسط بانک جهانی مطرح گردید، ولی کشورهای مختلف برای اجرای آن با چالش ها و کاستی هایی روبه رو شده اند؛ ازجمله آنکه منشأ حکمرانی خوب اقتصاد و توسعه اقتصادی است که حکمرانی پایدار را به عنوان الگویی برای برون رفت از کاستی های حکمرانی خوب می تواند مطرح کرد که از ترکیب پارادایم توسعه به عنوان مغزافزار و حکمرانی خوب به عنوان راهکار عملیاتی سازی حکمرانی، این الگو شکل می گیرد. این پژوهش بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات و کتابخانه ای است. چارچوب نظری پژوهش حاضر هم بر اساس نظریه حکمرانی خوب است.

هدف: توسعه کشورها، به میزان فعالیت های کارآفرینانه وابسته است و کارآفرینی عامل مهمی در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و برخی از کشورهای در حال توسعه است. چگونگی حکمرانی نیز از جمله عواملی است که بر فعالیت های کارآفرینانه اثر می گذارد و حکمرانی پایدار می تواند بسترساز و تسهیل کننده فعالیت های کارآفرینانه باشد؛ پژوهش حاضر با هدف ارائه چارچوب حکمرانی پایدار با رویکرد توسعه کارآفرینی اجرا شده است. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، توسعه ای کاربردی محسوب می شود؛ از لحاظ روش، دارای رویکرد کیفی است و از نظر گردآوری داده ها توصیفی است و دو مرحله فراترکیب و مصاحبه را شامل می شود. در مرحله اول با روش فراترکیب و استفاده از روش سندلوسکی و باروسو و نمونه گیری هدفمند از پایگاه های علمی داخلی، از میان 107 منبع، 18 منبع انتخاب و بررسی شد. در مرحله دوم و بخش تحلیل محتوا نیز با انجام 12 مصاحبه، اشباع نظری حاصل شد و چارچوب نهایی به دست آمد. یافته ها: بر اساس نتایج به دست آمده از روش فراترکیب و تحلیل محتوای کیفی، مؤلفه های استخراج شده در سه سطح کسب وکار، ملی و بین المللی طبقه بندی شدند و این سه سطح مکمل یکدیگرند. نتیجه گیری: مؤلفه های جوان سازی بدنه دولت، حذف نهادهای موازی، نوسازی بدنه دولت، عوامل اقتصادی (اصلاح ساختارهای بانکی)، ایجاد زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری، ایجاد مزیت رقابتی بین المللی و نفوذ در بازارهای بین المللی، چارچوب حکمرانی پایدار با رویکرد توسعه کارآفرینی را تشکیل می دهند.

در راه رسیدن به اهداف حکومتی موانع و مشکلاتی به وجود می آید که نظام اداری را با مشکل روبه رو می سازد. این موانع و مشکلات اگر شکل فساد به خود بگیرد، نظام اداری را فسادآلود خواهد کرد. فساد اداری و عدم سلامت اداری ماهیت ضد توسعه ای دارد و باعث تاراج داراییها و امکانات و ارزشهای اجتماعی و سرمایه های مردمی و اتلاف وقت و فرصت می شود؛ هم چنین گسترش آن سیاستهای کلان اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه را با مخاطرات جدی روبه رو می سازد و موجب افزایش فقر و فحشا و به خطر افتادن مشروعیت دولت و دموکراسی جامعه می گردد. حکمرانی عاملی در جهت رویارویی با فساد اداری در نظر گرفته می شود. حکمرانی خوب از دهه 1990 به عنوان استراتژی مناسب برای کمک به توسعه کشورها بویژه کشورهای در حال توسعه مورد توجه جدی محافل علمی و اجتماعی قرار گرفت. این استراتژی به عنوان راه برونرفت از فقر و توسعه نیافتگی تلقی می شد و تلاشهای زیادی برای اجرا و استقرار آن صورت گرفت. امروز حکمرانی از حوزه دولتها خارج شده و سازمانها و شرکتها را نیز تحت تأثیر قرار داده است. ولی این استراتژی نیز به مانند دیگر برنامه های نهادها و سازمانهای بین المللی با کاستی هایی همراه بوده است طوری که نقدهای متعددی برای آن عرضه شده است. این مقاله با بررسی فساد اداری و نقد حکمرانی خوب، حکمرانی پایدار را به عنوان راهکاری به منظور توسعه پایدار و کاهش فساد اداری پیشنهاد می کند.

داده های ارشد با تحکیم، استانداردسازی و تطبیق عناصر مشترک داده ها موجب دستیابی به یک نمایش پایدارتر از سامانه ها در کل سازمان می شوند و حکمرانی داده های ارشد رویکردی سازمان یافته به نظارت، پایش و واپایش مدیریت داده های ارشد دارد و یکی از مهم ترین اهداف کلیدی آن کیفیت بالای داده ها است و این در حالی است که بروز تغییرات و تحولات در سیستم ها و افزایش قدرت فنّاوری، فشار روزافزونی را جهت اعمال حکمرانی بر داده های مربوطه به سیاست گذاران، ارائه دهندگان خدمات تحمیل می کند؛ تحقیق توصیفی - تحلیلی حاضر با شناسایی و طبقه بندی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدات به تحلیل راهبردهای (SWOT) الزامات دستیابی به تحول اثرگذار، ماندگار و پایدار حکمرانی داده ها با استفاده از تجزیه وتحلیل داده ها توسط مدل ترکیبی SWOT-AHP و امتیازدهی هرکدام از آن ها و اولویت بندی میان شاخص ها می پردازد. جامعه آماری تحقیق ۴۲ نفر از خبرگان، مدیران، کارشناسان فناوری اطلاعات حوزه سایبری، فناوری اطلاعات و مدیریت راهبردی تشکیل داده اند که به عنوان نمونه انتخاب شده است. امتیازدهی شاخص ها از طریق طیف ۹ درجه ساعتی انجام گرفت. پس از مشخص شدن امتیاز نهایی تمامی شاخص های فرصت ها و تهدیدات، نقاط قوت و ضعف به صورت زوجی با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج نشان داد مهم ترین زیر معیار تأثیر وجود توانمندی های فنی، مدیریتی و ... برای برنامه ریزی و سیاستگذاری حکمرانی داده های ارشد (S1) با وزن ۰٫۲۴۳ بیشتر از سایر شاخص ها است. همچنین نتایج نشان داد که گروه ضعف با وزن 0.314، گروه قوت با وزن 0.264، گروه تهدید با وزن ۰٫۲۴۱ و گروه فرصت با وزن ۰٫۱۸۱ به ترتیب رتبه اول الی چهارم را به خود اختصاص داده اند.

هدف از این تحقیق ارائه الگوی آموزشی جهت تقویت حکمرانی پایدار در مدیریت منابع آب می باشد. روش تحقیق، توصیفی از نوع پیمایشی و ابزار تحقیق پرسشنامه بوده است. در این تحقیق خلأءهای اصلی در حکمرانی آب با توجه به تجربیات حاصل از روندهای گذشته و شرایط اقتصادی، اجتماعی در سطح ملی تکمیل و فهرست نهایی مؤلفه های حکمرانی پایدار منابع آب کشور مشخص گردید. معیارهای مناسب جهت حکمرانی پس از یک جمع بندی کلی و تطبیق و تلفیق و همسان سازی معیارها با استفاده از نظرات صاحب نظران ، به روش دلفی انتخاب گردیدند. روایی شاخص ها با استفاده از نظرات اساتید و متخصصان مربوطه اعتبارسنجی و پایایی شاخص ها با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ، 94/0 محاسبه گردید. با مراجعه به جامعه آماری متشکل از 110 نفر از مدیران ارشد آب کشور، اساتید منابع آب و محیط زیست، مدیران ارشد کشاورزی، خبرگان جوامع بومی و فعالان سازمان های مردم نهاد جهت تکمیل پرسشنامه با روش تمام شماری، معیارها و شاخص ها در فضای فازی، رتبه بندی گردیدند. نتایج حاصل از اولویت بندی شاخص ها نشان می دهد، از بین شاخص های مورد ارزیابی، شاخص های آموزشی در کلیه معیارها، امتیاز بیشتری نسبت به سایر شاخص ها داشته است. با توجه به نتایج یافته ها، یکی از بهترین راه حل ها، ارائه الگوی آموزشی می باشد این آموزش نه تنها یک ضرورت سازمانی، بلکه به عنوان یک اصل مهم برای رفاه ملی مطرح می باشد. الگوی ارائه شده در قالب آموزش غیررسمی و ضمن خدمت شامل فرآیند برنامه ریزی، پایش و ارزیابی برای کلیه تصمیم گیران، مدیران و کارکنان برنامه ریزی منابع آب جهت حکمرانی پایدار منابع آب کشور برای سال مقصد 1415 پیشنهاد گردید.

در دنیای امروز، نظام های آموزشی با چالش های پیچیده ای مواجه هستند که نیازمند ساختارهای مدیریتی کارآمد و نوآورانه است. حکمرانی پایدار سازمانی با رویکرد تعالی سازمانی در نظام مدیریت آموزش عالی کشور، به عنوان یک راهبرد کلیدی، به دنبال ایجاد و حفظ ساختارهایی است که قادر به پاسخگویی به نیازهای متغیر و چالش های نوین باشند. ازاین رو هدف طراحی مدل حکمرانی پایدار سازمانی با رویکرد تعالی سازمانی در نظام مدیریت آموزش عالی کشور است. پژوهش حاضر با رویکردی کیفی و از نظر هدف جزو پژوهش های کاربردی و با استفاده از روش تحلیل مضمون انجام شد. خبرگان شامل استادان هیئت علمی و  همچنین مدیران ارشد بودند و همچنین مصاحبه شوندگان شامل، 15 نفر که به روش نمونه گیری هدفمند تا رسیدن به سطح اشباع نظری انتخاب شدند. داده ها با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری شد. برای اطمینان از روایی و پایایی، یافته ها به تأیید مصاحبه شوندگان رسید. به منظور تحلیل داده ها نیز از  روش براون و کلارک با نرم افزار تحلیل داده های کیفی مکس کیودآ انجام گردید. یافته ها حاصل از تحلیل مصاحبه شامل 14 مضمون پایه، 6 مضمون سازمان دهنده  و 1 مضمون فراگیر شناسایی شدند. نتایج نیز  نشان داد که شامل ساختار حاکمیتی، توانمندسازی جمعی، سیاست گذاری و نظارت ملی، تحول علمی رقابتی، اقدامات ضد فساد، تعالی نظام آموزشی است.