خلیج فارس

تا 45 سال پیش مجمع ا لجزایر بحرین در خلیج فارس به ایران تعلق داشت. این مجمع الجزایر نه با توسل به شورش و اعتصاب، جنگ، قرارداد و معاهده بلکه با توطئه و دسیسه انگلستان و چراغ سبز دولت وقت ایران مبنی بر انجام همه پرسی در بحرین در سال 1349 از پیکره ایران جدا شد. این مقاله بر آن است تا با بیان حقوق چندین هزارساله ایران بر بحرین، چگونگی حضور و دخالت انگلستان در بحرین و به تبع آن ادعاهای ارضی این دولت مبنی بر تحت الحمایه بودن بحرین، دعاوی دولت ایران برای عدم پذیرش این ادعاها و سیر حوادثی که در دوران حکومت پهلوی منجر به جدایی بحرین از ایران شد، به بررسی این واقعه تاریخی بپردازد.

ﺧﻠیﺞ ﻓﺎﺭﺱ به عنوان ﺷﺎﻫﺮگ ﺍﺻﻠﻰ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺍیﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺗﺎﺭیﺦ ﻧﻘﺶ کﻠیﺪﻯ ﺩﺭ ﺭﻭﻧﻖ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻣﻌیﺸﺘﻰ ﺍیﺮﺍﻥ ﻭ کﺸﻮﺭﻫﺎﻯ ﺣﺎﺷیﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺤﻮﻟﻰ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺑیﺮﻭﻧﻰ ﻭ ﺩﺭﻭﻧﻰ، ﻃﺒﻌﺎً ﺑﺮ ﻭﺿﻌیﺖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻯ ﺍیﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺄﺛیﺮﮔﺬﺍﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. تاریخچه دریانوردی ایرانیان در خلیج فارس به دوره باستان یعنی نزدیک به پانصد سال قبل از میلاد بازمی گردد اما دریانوردی ایرانیان بعد از دو دوره شکوفایی یعنی هخامنشی و ساسانی، پس از ورود اسلام به ایران دیگر آن جایگاه سابق را نداشت. مقارن با روی کار آمدن نادرشاه افشار در ایران (قرن دوازدهم هجری/ هجدهم میلادی) خلیج فارس از اهمیت ویژه ای برخوردار شد. کمپانی های هند شرقی اروپایی (انگلیس، هلند و فرانسه) و نیز همسایگان ایران (ترکیه عثمانی و عمان) در این مقطع فعالاانه به دنبال اهداف سیاسی و تجاری خود در خلیج فارس بودند. نادرشاه با اشراف بر این موضوع، با کاهش نفوذ سیاسی و نظامی عثمانی و عمان در خلیج فارس و سرزمین های مجاور آن و همچنین افزایش تجارت بازرگانی خلیج فارس که بیشتر در دست کمپانی های هند شرقی اروپایی بود، روابط خارجی خود را بیشتر از هر حوزه دیگر در خلیج فارس متمرکز کرد. این مقاله به شیوه توصیفی- تحلیلی با ارائه چشم اندازی از فراز و نشیب های روابط سیاسی و تجاری، به بازتاب اهمیت خلیج فارس در روابط خارجی ایران و همچنین سابقه کشتی سازی و اهمیت نیروی دریایی ایران عصر نادری، در خلیج فارس می پردازد.

نخستین گام ها در باستان شناسی هرمزگان، تقریباً هم زمان با سایر نقاط ایران در یک ونیم قرن پیش برداشته شد و از ابتدای امر، جزایر هرمزگان مرکز توجه این پژوهش ها به شمار می رفت. این فعالیت ها همچون دیگر نقاط کشور، از سوی پژوهشگران غربی آغاز و سه دهه بعد توسط پژوهشگران ایرانی دنبال شد. بااین حال مقطعی بودن این پژوهش ها و نبود کاوش و بررسی گسترده و مداوم سبب شد که این جزایر به رغم غنای تاریخی - فرهنگی، چندان که باید شناخته شده نباشد. در این نوشتار سعی شده است با مرور روند فعالیت های باستان شناختی جزایر هرمزگان، کاستی های این حوزه پژوهشی بررسی شود. نتایج به دست آمده حاکی از اهمیت پژوهش های باستان شناختی در جزایر هرمزگان و لزوم رشد و گسترش آنها است. عدم انسجام و نبود یک برنامه کلی، از جمله مسائل قابل توجه دیگر این پژوهش ها به شمار می روند. متأسفانه، حجم قابل توجهی از اطلاعات جمع آوری شده طی چند دهه اخیر، به صورت گزارش های منتشر نشده در مراکز اسناد نگهداری می شود؛ و در بسیاری از موارد، همین گزارش های اولیه نیز تحویل داده نشده و از این رو، از نتایج برخی از پژوهش ها اطلاعی در دست نیست. با همه این کاستی ها، نتایج حاصل از بررسی ها، کاوش ها و گمانه زنی هایی که در دو دهه اخیر توسط نسل جوان باستان شناسان ایرانی صورت گرفته است، نشان از آغاز مرحله جدیدی از این پژوهش ها در این بخش از سرزمین ایران است. در نوشتار حاضر فراز و نشیب های فعالیت های باستان شناختی در جزایر هرمزگان به ترتیب تاریخ در هر جزیره بررسی و مرور شده است.

خوزستان ازجمله مهم ترین نقاطی است که از دیرباز به نخل پروری و صادرات خرما، معروف بوده است. طایفه بنی کعب یکی از عشایر مهم ساکن خوزستان اند که به نخل پروری همت داشتند. بنی کعب که از طوایف مشهور و در حکم یک حکومت محلی بود، ابتدا در شهر قبان می زیستند که به «چعب» نیز خوانده می شد. زمانی که بنی کعب از قبان به سوی شادگان، آبادان و خرمشهر در عهد شیخ سلمان بن سلطان (1160 ه / 1747 م) مهاجرت کردند، بخش عمده ای از درآمد خویش را از طریق نخل پروری در زمین های حاصلخیز خوزستان به دست می آوردند. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی تاریخچه ای از پیدایش فرهنگ و اقتصاد مربوط به نخل خرما، جایگاه نخل پروری در خوزستان و شهرهای مهم خرماخیز در خوزستان و همچنین صادرات خرمای خوزستان به کشورهای حاشیه خلیج فارس در دوره بنی کعب می پردازد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که با توجه به نفوذی که بنی کعب در حوضه خلیج فارس داشت، دامنه صادرات خرمای خوزستان در دوره شیخ مزعل و شیخ خزعل به کشورهای حاشیه خلیج فارس از طریق بندر خرمشهر توسعه پیدا کرده بود.

جزیره اوال (بحرین) در طول تاریخ همواره از نظر سیاسی، اجتماعی و اقتصادی موردتوجه پادشاهان و حکام ایرانی و مسلمان قرار داشت. مجمع الجزایر بحرین با محوریت اوال یا همان بحرین امروزی که در جنوب خلیج فارس واقع است از قرن ها قبل جزء کشور پهناور و قدرتمند پادشاهان ایرانی یعنی هخامنشیان و ساسانیان در باستان و دولت های ایرانی – اسلامی بعدی تا زمان استقلال این جزیره بوده و به همین منظور موردتوجه جغرافی نگاران ایرانی و مسلمان قرار گرفته است. این مقاله، با استفاده از روش کتابخانه ای و توصیفی، موقعیت، پیشینه، اهمیت و ویژگی های عجیب جزیره «اُوال» همچون اشاره قرآن کریم بر حضور حضرت موسی (ع) در این جزیره، وجود حیواناتی مانند وال و زرافه و وجود نخلستان و میوه های گرمسیری، صید مروارید و همچنین حاکمیت طولانی ایران از زمان هخامنشیان تا زمان استقلال این جزیره را با تکیه بر منابع جغرافی دانان مسلمان و دیگر منابع تاریخی مورد بررسی قرار می دهد.

مکیندر جغرافیدان انگلیسی و آلفرد تایر ماهان افسر نیروی دریایی و تاریخدان آمریکایی، قدرت های جهانی را به قدرت زمینی به مرکزیت روسیه و قدرت دریایی به مرکزیت آمریکا و بریتانیا تقسیم کردند. بعدها جغرافیدانان دیگری به تکمیل این نظریات پرداختند و کشورهای حاشیه خلیج فارس را به عنوان یکی از مهم ترین نواحی کمربند ریملند و مناطق قفقاز و خلیج فارس را به عنوان هارتلند انرژی معرفی کردند. از این رو خلیج فارس به عنوان بخشی از این کمربند، همواره میدان برخورد قدرت های دریایی یعنی بریتانیا و در سال های بعد ایالات متحده به شمار می رفت، چنانچه تا به امروز نیز به تقویت حضور نظامی خود در خلیج فارس پرداخته اند. این مقاله با رویکردی تحلیلی – توصیفی علایق ژئوپلیتیکی قدرت های دریایی در حفظ و مهار خلیج فارس را مورد بررسی قرار می دهد. برطبق نتایج پژوهش، یکی از مهم ترین راهبردهای ژئوپلیتیکی قدرت های دریایی در حال حاضر حفظ حضور نظامی خود در خلیج فارس می باشد.

بندر بوشهر در خلال جنگ جهانی دوم مانند سایر کرانه ها و پس کرانه های خلیج فارس و دریای عمان به اشغال متفقین درآمد . متفقین با هدف ارسال کمک به اتحاد شوروی بر تمامی زیرساخت های نظامی  اقتصادی این بندر استیلاء یافتند . هدف از این پژوهش بررسی تأثیرات جنگ جهانی دوم بر بندر بوشهر ، در یک روند گاه شماری ، با تکیه بر مدارک آرشیوی عمدتاً غیرمنتشره و نشریات عمومی ، اقتصادی و محلی آن برهه زمانی است . بررسی مجموعه داده ها نشان می دهد که به رغم اهمّیت بوشهر ، نقش آفرینی اقتصادی آن نسبت به ادوار پیشین به خصوص اواخر قاجاریه و اوایل پهلوی اول حرکت کاملا پسرفتی را نشان می دهد . هرچه دوره انتهایی جنگ نزدیک تر می شود ، پیامدهای منفی آن بیشتر بر بندر بوشهر نمایان می گردد . این اثرات سوء تا چندین سال پس از اتمام جنگ جهانی دوم نیز تمامی ساختار اقتصادی و اجتماعی بوشهر را درگیر نمود . براین اساس بوشهر در چالش با حضور گسترده عناصر خارجی ، متحمل صدمات فراوان اجتماعی و اقتصادی شد . در این نوشتار پژوهشگر سعی نموده است به این سؤال پاسخ دهد که چگونه پیامدهای جنگ جهانی دوم در یک فرایند زمانی بر تنزل موقعیت اقتصادی بندر بوشهر تأثیر گذاشته است؟در پایان نتیجه گرفته می شود که جنگ دوم جهانی به صورت مستقیم بر تمام ابعاد تجارت داخلی و خارجی بندر بوشهر تأثیر منفی گذارده و نابسامانی های مالی و اجتماعی حاصل از آن ، موجب عدم تعادل در لایه های گوناگون اقتصادی و تضعیف شدید جایگاه آن در ایران و کرانه های خلیج فارس شده است .بندر بوشهر در خلال جنگ جهانی دوم مانند سایر کرانه ها و پس کرانه های خلیج فارس و دریای عمان به اشغال متفقین درآمد . متفقین با هدف ارسال کمک به اتحاد شوروی بر تمامی زیرساخت های نظامی  اقتصادی این بندر استیلاء یافتند . هدف از این پژوهش بررسی تأثیرات جنگ جهانی دوم بر بندر بوشهر ، در یک روند گاه شماری ، با تکیه بر مدارک آرشیوی عمدتاً غیرمنتشره و نشریات عمومی ، اقتصادی و محلی آن برهه زمانی است . بررسی مجموعه داده ها نشان می دهد که به رغم اهمّیت بوشهر ، نقش آفرینی اقتصادی آن نسبت به ادوار پیشین به خصوص اواخر قاجاریه و اوایل پهلوی اول حرکت کاملا پسرفتی را نشان می دهد . هرچه دوره انتهایی جنگ نزدیک تر می شود ، پیامدهای منفی آن بیشتر بر بندر بوشهر نمایان می گردد . این اثرات سوء تا چندین سال پس از اتمام جنگ جهانی دوم نیز تمامی ساختار اقتصادی و اجتماعی بوشهر را درگیر نمود . براین اساس بوشهر در چالش با حضور گسترده عناصر خارجی ، متحمل صدمات فراوان اجتماعی و اقتصادی شد . در این نوشتار پژوهشگر سعی نموده است به این سؤال پاسخ دهد که چگونه پیامدهای جنگ جهانی دوم در یک فرایند زمانی بر تنزل موقعیت اقتصادی بندر بوشهر تأثیر گذاشته است؟در پایان نتیجه گرفته می شود که جنگ دوم جهانی به صورت مستقیم بر تمام ابعاد تجارت داخلی و خارجی بندر بوشهر تأثیر منفی گذارده و نابسامانی های مالی و اجتماعی حاصل از آن ، موجب عدم تعادل در لایه های گوناگون اقتصادی و تضعیف شدید جایگاه آن در ایران و کرانه های خلیج فارس شده است .

خلیج فارس، به عنوان راه دریایی ایران به جهان و بالعکس، در بیشتر ایام تاریخ، تحت حاکمیت سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ایران بوده است. این حاکمیت نتیجه طبیعی و منطقیِ اقدامِ بزرگ ترین کشور واقع در سواحل شمالی خلیج فارس در دفاع از موجودیت و امنیت خود به شمار می آمده است که به صورت بلامعارض در بیشتر دوره های تاریخی، جریان داشته است. با ظهور استعمار و ورود قدرت های استعمارگر اروپایی؛ پرتغال، اسپانیا، هلند و انگلیس به خلیج فارس، حاکمیت ایران در خلیج فارس معارض پیدا کرد و ایران را با یکی از بزرگ ترین مسائل دوران جدید روبه رو ساخت. تداوم این امر به کاهش قدرت ایران و تثبیت بیش از پیش قدرت انگلستان، و سرانجام بلامنازع شدن قدرت این کشور در سرتاسر خلیج فارس در عصر قاجاریه منجر شد. با حمله انگلستان به سواحل ایران و تصرف بوشهر در جریان جنگ هرات، معارضه با حاکمیت ایران در خلیج فارس و ایران زدایی از این آبراهه بزرگ به اوج رسید. از این پس واکنش و تلاش های گسترده ایرانیان برای حفظ حاکمیت در خلیج فارس و ارتقای جایگاه آن در ذهنیت ایرانیان از مجرای تولید مفاهیم، معانی و انگاره های متناسب با دوران جدید در قالب گفتار جدید خلیج فارس شناسی آغاز شد. یافته های این تحقیق، بر اساس ترکیبی از روش  علّی  عقلانی، نشان می دهد که مطبوعات دوره قاجاریه اصلی ترین نقش را در ارتقای جایگاه خلیج فارس از منطقه ای طبیعی به «عضو رئیسه پیکره ایران» در قالب گفتار جدید خلیج فارس شناسی بر عهده داشته اند.

سیاست نظامی ایران در عصر پهلوی دوم ازجمله مسائلی است که موردتوجه پژوهشگران بوده است؛ ولی آنان سرآغاز پژوهش خود را کودتای 28 مرداد قرار می دهند؛ اما در این میان موضوعی که مغفول مانده، سیاست های نظامی ایران و آمریکا در دوره پیش از کودتاست. نوشتار حاضر با توجه به این امر، سؤال اصلی خود را بر سیاست های نظامی آمریکا و ایران از پایان جنگ جهانی دوم تا کودتا قرار داده است تا دریابد هرکدام از دو کشور ایران و آمریکا در این برهه خاص چه استراتژی نظامی را دنبال کرده؟ و با کاربست چه تاکتیک هایی درصدد عملیاتی کردن آن برآمده اند؟ جهت پاسخ به این سؤال تلاش شده تا با ابتنا بر روش تاریخی و استفاده از اسناد به آن پاسخ داده شود. فرضیه پژوهش بر این امر استوار است که امریکا به دلایل سیاسی و نظامی بر حفظ استقلال ایران از طریق «ابزارهای سیاسی» تأکید می کرد در حالی که محمدرضا شاه بر تقویت نظامی اصرار داشت. یافته های پژوهش نیز نشان می دهد که به دلیل تسلط آمریکا بر سپهر سیاست نظامی ایران در این دوره، درنهایت آمریکا استراتژی خاص خود و راهبرد نظامی اش بر ایران را به کرسی نشانده و بر عدم تجهیزوتقویت ارتش ایران تا کودتای 28 مرداد جامه عمل پوشاند.  

در نظام بین الملل همواره با طیفی ازروابط همگرایانه-واگرایانه روبرو هستیم. به این ترتیب، وضعیت روابط همگرایانه و واگرایانه میان کنشگران بین المللی در گذشته و حال بر آینده روابط آن ها اثرگذار است و می تواند روابط آنها را به سمت همکاری منجر به منطقه گرایی یا واگرایی سوق دهد. بنابراین وضعیت های مطلوب، محتمل و ممکن آینده را می توان در قالب سناریوهای متفاوت مطرح کرد که متأثر از سه دسته عواملِ «سدکننده ها، پیشران ها و شگفتی سازها» شکل می گیرند؛ از این رو نگارندگان با طرح این سوال که سناریوهای مطلوب، محتمل و ممکن در زمینه امکان یا عدم امکان شکل گیری منطقه گرایی نوین در خلیج فارس کدام است؟، تلاش دارند با روش توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از انباشته های نظری مطالعات منطقه ای در چارچوبی آینده پژوهانه، هر کدام از این آیندها را شناسایی و چشم اندازسازی نماید. از آنجا که نگارندگان در این پژوهش ابتدا به دنبال یافتن(اکتشاف) سناریوها هستند، قادر به ارائه فرضیه نیستند. پس از یافتن سناریوهاست که می توان اقدام به شناسایی دورنمای منطقه گرایی نوین در خلیج فارس نمود. یافته های پژوهش نشان می هد، حداقل تا آینده نزدیک زمینه همگرایی میان تمامی کشورهای منطقه وجود نخواهد داشت و غالبا منطقه گرایی در شکل جنینی و کم مایه پایدار خواهد ماند.

مواجهه با افکار عمومی کشورهای حوزه خلیج فارس، برای جمهوری اسلامی ایران بسیار حائز اهمیت است؛ چراکه از یک سو روابط فرهنگی گسترده ای میان ملت های این منطقه برقرار است و از سویی دیگر رسانه های بیگانه و معاند در راستای ایران هراسی، تصویری سیاه از ایران را به افکار عمومی در این منطقه عرضه کرده اند. بر همین اساس و مبتنی بر جایگاه محوری معاونت برون مرزی صداوسیما در عرصه دیپلماسی رسانه ای، این پرسش مطرح است که ظرفیت های برون مرزی رسانه ملی برای تقویت جایگاه ایران نزد افکار عمومی منطقه خلیج فارس چیست؟ در پژوهش حاضر در چارچوب نظری دیپلماسی رسانه ای، تلاش شده است تا با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته با 12 نفر از صاحب نظران رسانه ای، سیاسی و فرهنگی حوزه خلیج فارس، ظرفیت های رسانه ملی در ارتقاء سطح دیپلماسی رسانه ای جمهوری اسلامی ایران در این منطقه مطالعه شود. تعداد مصاحبه شوندگان بر اساس شیوه نمونه گیری هدفمند و اشباع نظری داده ها مشخص شده است. تجزیه و تحلیل داده ها نیز بر اساس شیوه داده بنیاد بوده است. یافته ها حاکی از آن است که برون مرزی صداوسیما، این ظرفیت را دارد که با اقداماتی از قبیل تشکیل و تأسیس مجامع رسانه ای مشترک، تقویت تولید محتوا بر اساس ذائقه مخاطبان منطقه خلیج فارس، ارائه آموزش های رسانه ای و همچنین ارتباط مؤثر با ایرانیان مقیم کشورهای حاشیه خلیج فارس، در جهت ارتقاء دیپلماسی رسانه ای و تأمین منافع ملی کشور گام های بیشتری بردارد.

در سال های اخیر، حجم تجارت بین چین و شش کشور شورای همکاری خلیج فارس به طور قابل توجهی افزایش یافته است و با این روابط تجاری، چین به یک شریک اقتصادی عمده برای شورای همکاری خلیج فارس تبدیل شده است و با توجه به گسترش روابط چین و شورای همکاری خلیج فارس در سال های اخیر، این پرسش مطرح می شود که روابط اقتصادی چین و خلیج فارس تحت ابتکار کمربند و جاده چگونه است و هدف از این پژوهش نیز بررسی روابط اقتصادی چین و شورای همکاری خلیج است. این پژوهش به صورت توصیفی، تحلیلی در سال 1399 انجام شده است. بنابراین این مقاله به تجزیه و تحلیل وابستگی اقتصادی چین و شورای همکاری خلیج فارس می پردازد. این کار بعد از بررسی مبانی نظری پژوهش(اهمیت ژئوپلیتیک انرژی، شورای همکاری خلیج فارس، همکاری و همگرایی - اقتصادی در زیست بوم منطقه ای و امنیت انرژی) با تجزیه و تحلیل رشد اقتصادی و صنعتی چین و نیاز روزافزون آن به منابع نفتی، وابستگی چین به خلیج فارس، روابط اقتصادی، سیاسی، با تمرکز بر انرژی، تجارت، سرمایه گذاری و پروژه های زیربنایی و ساختمانی چین و شورای همکاری خلیج فارس آغاز می شود، سپس در مورد پروژه «کمربند و جاده» بحث می شود و در انتها به موانع تحقق این پروژه از چشم انداز نظریه همگرایی پرداخته می شود. نتایج نشان می دهد روابط اقتصادی بین چین و شورای همکاری خلیج فارس در سال های آتی، می تواند تشدید شود. ایده چین تحت پروژه «کمربند و جاده» نقش مهمی در گسترش حضور منطقه ای آن در خلیج فارس دارد و فرصت های همکاری برای چین و شورای همکاری خلیج فارس را افزایش می دهد. اما این پروژه با موانع متعددی روبه رو می باشد که تا زمانی که این موانع در میان کشورهای عضو این پروژه مرتفع نگردد امکان تحقق بهینه این طرح مشکل می باشد.

جزیره قشم بزرگترین و مهم ترین جزیره ایران در خلیج فارس و همچنین از کلیدی ترین مناطق ساحلی جنوب ایران در جهت انجام مطالعات و پژوهش های باستان شناختی است. تا کنون محوطه های ارزشمندی از دوران پارینه سنگی تا قرون معاصر اسلامی در این جزیره شناسایی شده که مطالعه و بررسی آنها گویای نکات ارزشمندی در زمینه ارتباطات فرهنگی این منطقه از ایران با همسایگان جنوبی خود در گذشته است. در نتیجه بررسی ها و مطالعات اخیر صورت گرفته در محوطه تاریخی خوربس در جزیره قشم، گورستان عظیمی از دوره اشکانی در این محوطه شناسایی شد. در جوار گورستان یاد شده در خوربس، آثار دیگری از این دوره به صورت غارهای دست کند و محوطه استقراری دیده می شوند که به همراه گورستان نویافته، مجموعه عظیمی از دوره اشکانی را تشکیل می دهند. این درحالی است که در کاوش های قبلی محوطه های شاخص دیگری مانند لافت، رمچاه و دفاری از دوره اشکانی شناسایی شدند که با اضافه شدن مجموعه نویافته خوربس به آنها، جزیره قشم به یکی از مهمترین مناطق ایران در جهت مطالعات دوره اشکانی و به ویژه مطالعات مربوط به ارتباطات و برهم کنش های فرهنگی ایران با همسایگان جنوبی خلیج فارس در دوره اشکانی تبدیل می گردد.

پیش بینی ها از ایجاد تغییرات گسترده در روش های سیاست خارجی آمریکا نسبت به برخی مسایل مهم بین المللی از جمله خلیج فارس حکایت دارد. آمریکا با همکاری در فروش تسلیحات به کشورهای جنوب خلیج فارس، می تواند به عنوان تهدیدی علیه جمهوری اسلامی ایران تلقی شود. این تحقیق با بررسی تأثیرات روی کارآمدن آمریکا در خلیج فارس، نظام امنیتی داخلی ایالات متحده و نظام امنیت بین المللی و امنیت داخلی ج.ا.ایران به این پرسش پاسخ می دهد که روی کارآمدن آمریکا چه تأثیرات و پیامدهایی از ابعاد سیاسی- امنیتی بر منطقه خلیج فارس برجای خواهد گذاشت؟ نتایج این پژوهش نشان می دهد که قدرت گیری آمریکا در خلیج فارس ممکن است منجر به رخدادهایی همچون انشقاق در انسجام ملی نسبت به سیاست های منطقه ای و بین المللی ج.ا.ایران، انزوای سیاسی ایالات متحده ، احتمال مسئول تلقی شدن آمریکا از منظر حقوق داخلی ایالات متحده، امکان اعمال تحریم های بیشتر در زمینه های اقتصادی و نظامی علیه ج.ا.ایران، احتمال تحمیل برجام دو و سه بر ج.ا.ایران، مواجهه نظامی شفاف تر دول عرب منتقد سیاست های منطقه ای ج.ا.ایران و تقویت نقش رژیم صهیونیستی در منطقه شود.

نقوش زیادی روی سفال های دوره مس سنگیِ محوطه های باستانیِ خوزستان به تصویر درآمده است که همواره از دیرباز تا کنون مورد توجه محققان بوده است. به نظر می رسد که این نقوش در تفکرات، بینش و اعتقادات مردمان آن مناطق از ارزش و جایگاه والایی برخوردار بوده است. نقوش به تصویر کشیده شده، می تواند نشانه ای از شرایط و موقعیت جغرافیایی و حتی حاکی از مفهومی نمادین باشد. این مقاله با بررسی یکی از رسوم فرهنگی یعنی آیین زار ساکنان خوزستان با شیوه توصیفی - تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای به تحلیل و تطبیق نقوش نمادین موجود بر روی سفال های دوره مس سنگی و گلیم افشار پرداخته است. نتایج نشان می دهد که بینش ها، تفکرات، سنن و باورهای مردم خوزستان از دور ه های پیش از تاریخ تا عصر حاضر ادامه یافته و در دیگر آثار هنری آنها از جمله گلیم رسوخ پیدا کرده است.

خلیج فارس به عنوان یکی از آبراه های مهم آزاد جهان از نقطه نظر اقتصادی، فرهنگی، تجاری و سیاسی از دوران باستان تاکنون از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است. در این مقاله تحول واژه خلیج فارس و حدود و ثغور آن در منابع یونان باستان و متون تاریخی و جغرافیایی عرب اسلامی، بخصوص کتاب های مسالک و الممالک به روش توصیفی و تحلیلی بررسی می شود. نتایج مقاله نشان می دهد خلیج فارس از هزاره های پیش از میلاد تاکنون به همین نام مشهور بوده است. در تمام متون و نقشه های دوره باستان و عربی اسلامی خلیج فارس با گستره ای وسیع تر ازآنچه امروز به این نام خوانده می شود شامل خلیج فارس، دریای عمان، اقیانوس هند و دریای سرخ بوده و با عناوینی چون دریای پارس، بحر فارس و خلیج الفارسی نامگذاری شده است.

به منظور پاسخگویی به تقاضای در حال رشد آب و کاهش رشد شکاف بین عرضه و تقاضای آبفرایندهای نمک زدایی می تواند یکی از گزینه های مؤثر باشد. نمک زدایی آب دریا یکی از فناوری های اصلی تولید آب در سراسر جهان است. پژوهش حاضر با هدف بررسی امکان سنجی اقتصادی شیرین کردن آب خلیج فارس از منظر انرژی های نو و فسیلی در سال 1392 صورت گرفته و برای این منظور از مدل هزینه چرخه عمر استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که استفاده از سوخت دیزل یا به عبارت دیگر سوخت های فسیلی در مقایسه با انرژی خورشیدی، برای فرآیند آب شیرین کن اقتصادی نمی باشد. ارزش فعلی خالص در سناریوی با وام با نرخ تنزیل خصوصی انرژی خورشیدی برابر با 31/4776 میلیون ریال و دارای توجیه پذیری اقتصادی است و در سوخت دیزلی برابر با64/2970- میلیون ریال می باشد و فاقد توجیه پذیری اقتصادی است. حساسیت طرح آب شیرین کن سوخت های فسیلی نسبت به قیمت فروش آب شیرین در حد کمی می باشد و این نتیجه در استفاده از انرژی خورشیدی با روندی افزایشی رو به رو است ولی حساسیت طرح آب شیرین کن انرژی های نو نسبت به قیمت فروش آب شیرین در حد زیادی می باشد زیرا میزان تغییرات بسیار بالا بوده است. همچنین نتایج بیانگر آن است که هزینه متوسط که در دوحالت انرژی خورشیدی و دیزلی برای قیمت آب شیرین به دست آمده، در حالت انرژی خورشیدی به مراتب کم تر بوده است.

رقابت چین و آمریکا در سده جدید یکی از مهم ترین پیشرانه های رقابت های ژئوپلیتیکی در سطوح مختلف منطقه ای و فرامنطقه ای است. چین به عنوان یکی از قدرت های بزرگ که توانایی بالقوه برای تبدیل شدن به ابرقدرت و به چالش کشیدن جایگاه فعلی آمریکا دارد، امری که باعث نگرانی استراتژیست ها و مقامات آمریکایی نیز شده است. در نتیجه ایالات متحده در دهه دوم قرن بیست و یکم تمرکز استراتژیک امنیت ملی خود را از خاورمیانه به شرق آسیا انتقال داد. یا کم رنگ شدن حضور آمریکا در منطقه هم پیمانان سنتی آمریکا مانند اسرائیل(رژیم غاصب صهیونیستی) و کشور های عربی از گسترش قلمرو نفوذ رقبای ژئوپلیتیکی خود یعنی ایران و ترکیه بیمناک بوده و با توجه به تجارب تاریخی منطقه و نفوذ ژئوپلیتیکی ایران در شرایط کنونی واکنش کشورهای مزبور را وادار به همکاری دو و چند جانبه کرده است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی است و با تکیه بر منابع کتابخانه ای و اینترنتی در پی تبیین ژئوپلیتیکی صلح ابراهیم از منظر آثار و پیامدهای آن بر روابط منطقه ای در خلیج فارس و به ویژه اهداف و منافع جمهوری اسلامی است. اسرائیل به طور سنتی استراتژی اتحاد پیرامونی را به عنوان مکمل استراتژی امنیت ملی خود برگزیده است، توافق اعراب و اسرائیل در قالب توافق صلح ابراهیم به نوعی بازساخت ریملند جدید با هدف کنترل و محدود کردن اثرگذاری ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی است. در صورت اجرایی شدن پروژه یاد شده می توان انتظار رخنمون ریملند جدید منطقه ای با هدف کنترل و تضعیف ایران را داشت.

در طی چند دهه گذشته چشم اندازهای روشنی از ارتباط بین تمدن هند و بین النهرین به دست آمده است(Kohl, 1977: 111-127; Lamberg-Karlovsky, 1977: 33-34; Tosi, 1983: 57-78; Piperno, 1983: 319-325; Pracchia;Tosi and Vidale,1985 :207-248; Chakrabarti, 1990; During Caspers, 1994: 83-106; Jansen, 2002: 105-129; Possehl, 2002: 325-342 ) تحقیقات باستان شناسی، تعدادی از مسیرهای تجاری، ازجمله راه های دریایی و خشکی را نشان می دهد که تمدن هند را به منطقه بین النهرین4 از طریق ایران، به ویژه خلیج فارس5 و جنوب شرقی ایران مرتبط می کرد. اگرچه مسیرهای زمینی مهم ترین شبکه ارتباطی در نیمه اول هزاره سوم پیش از میلاد بود(Tosi,1983:57)، اما به نظر می رسد که در نیمه ی دوم هزاره سوم پ.م مسیرهای تجارت دریایی جایگرین مسیرهای زمینی شد و این جایگزینی باعث پیوند تمدن هند با جوامع مرتبط با خلیج فارس شد(Jansen,2002:121-122). این مقاله دو هدف را دنبال می کند: اول، اهمیت خلیج فارس به عنوان یک راه اصلی برای تجارت در مسافت زیاد بین شرق و غرب را ارزیابی می کند. دوم، عملکرد احتمالی لیان6( بوشهر ) به عنوان بندر واسطه ای در کرانه های خلیج فارس را نشان می دهد.

در این مطالعه ابتدا جریان تجارت منطقه خلیج فارس با داده های تابلویی سالهای 2000-2015 تخمین زده شد و سپس الگوی اقتصاد سنجی برای شبیه سازی جریان تجارت ساخته شد. بر اساس نتایج تخمین، قیمت نفت خام، تولید ناخالص داخلی کشورها و صادرات نقتی نقش مهمتر و نقش متغیرهایی نظیر نرخ ارز، جمعیت و تولیدات کشورهای شریک تجاری منطقه در توضیح جریان تجارت کمتر بوده است. بر اساس نتایج شبیه سازی الگو تا افق 1404 در سناریوهای مختلف حجم تجارت منطقه خلیج فارس بین 1500 تا 1900 میلیارد دلار شبیه سازی می شود. از سوی دیگر تراز تجاری منطقه در این سال بین 450 تا 650 میلیارد دلار مثبت می باشد و بین 44 تا 58 درصد کل صاردات نفتی خواهد بود. نتیجه کلی تحقیق وابستگی جریان تجاری منطقه را به وضعیت صادرات نفت نشان می دهد و هر گونه تغییری در جایگاه نفت در بازار جهانی توسعه تجاری منطقه را متأثر می کند. از سوی دیگر وجود این حجم گردش تجاری در منطقه می تواند مبنایی برای برنامه ریزی های لجستیکی برای ایجاد فعالیت و اشتغال و درآمد اقتصادی تلقی شود.