برنامه ریزی سناریو

امروزه برنامه ریزی و آینده نگاری توسعه پایدار گردشگری توجه بسیاری از سیاستگذاران، جامعه شناسان و برنامه ریزان در سراسر جهان به خود معطوف کرده است، تا زمینه آینده نگری توسعه پایدار گردشگری در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی فراهم شود. هدف از این پژوهش، برنامه ریزی و آینده نگاری توسعه پایدار گردشگری استان خوزستان است. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش، ترکیبی از روش های اسنادی و پیمایشی است. جامعه آماری این تحقیق، 40 نفر از کارشناسانی است که در بخش گردشگری از دانش و تجربه کافی برخوردار هستند. برای تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات از مدل دلفی در نرم افزار آینده نگاری میک مک و سناریو ویزارد استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که با 2 بار تکرار چرخش داده ای، شاخص پرشدگی به دست آمده برابر با 71/ 93% است، که این امر مبین ضریب بالای تأثیرگذاری متغیرها و عوامل انتخاب شده بر یکدیگر است. همچنین بر مبنای1283 ارزش محاسبه شده، تعداد 346 مورد با بالاترین حجم، دارای بیشترین میزان اثر گذاری مستقیم بر دیگر شاخص ها پژوهش بوده است. بنابراین با توجه به داده ها تحلیل های پژوهش ، مطلوب ترین سناریو، سناریو یک است، که مجموعه از شاخص مدیریت تخصصی، شرایط آب و های و اقلیم، رسانه ها، شبکه حمل و نقل، خدمات رفاهی و پذیرایی و مناسب بودن هزینه را در بر می گیرد.

 در گستره وسیع حوزه نوروز، کشورهایی که علاوه بر نوروز، در سایر شاخصه های فرهنگی هم چون دین، حافظه تاریخی، مشاهیر، هنرها و غیره اشتراک دارند؛ تحت عنوان هسته مرکزی این حوزه، از پتانسیل های بیشتری برای همسویی و همگرایی با یکدیگر برخوردارند. آینده اندیشی پیرامون این اشتراکات، می تواند زمینه ساز این مهم باشد. در این پژوهش با استفاده از روش آینده پژوهی در پی پاسخ به این سوال بودیم که ، سناریوهای ممکن و محتمل در روابط فرهنگی کشورهای هسته مرکزی حوزه نوروز کدامند و آینده مطلوب پیش روی آنها چیست؟ فرضیه این گونه مطرح شد که سناریوهای وحدت، همگرایی، تعامل، رقابت و تعارض سناریوهای ممکن می باشند. همگرایی، تعامل و رقابت، سناریوهای محتمل، و سناریوهای تعارض و وحدت دور از انتظار به نظر می رسند. همگرایی فرهنگی به عنوان سناریوی مطلوب، در صورتی که در اولویت دیپلماسی فرهنگی کشورهای ذی ربط قرار گیرد، در بلند مدت قابل حصول است.

هدف این مقاله واکاوی استراتژی های استواری برای کسب وکارهایی است که قصد دارند عملکرد موفقی در آینده بخش کشاورزی هوشمند ایران داشته باشند. بدین منظور با استفاده از یک روش آینده نگاری یکپارچه مبتنی بر سناریوپردازی به استخراج آینده های جایگزین پیش روی کشاورزی ایران برای بازه ده ساله (2032) پرداخته شد. روش های شبکه تجارت جهانی (GBN)، تحلیل اثر متقابل (CIA) و MICMAC به صورت ترکیبی برای این منظور به کار گرفته شدند. چهار پیشران اصلی شناسایی شدند که عبارتند از همکاری و مشارکت از طریق تشکل های قوی، در مقابل گروه های لابی و فشار و همچنین توسعه زیرساخت های فناوری و رشد نوآوری در مقابل عدم بلوغ اکوسیستم نوآوری. با ترکیب معنادار پیشران ها با نظر خبرگان سه مسیر محتمل و معنادار به سوی آینده کشاورزی ایران استخراج شدند: کشاورزی هوشمند، کشاورزی دولتی و کشاورزی سنتی. برای سناریوهای توسعه یافته، مجموعه ای از استراتژی ها با مصاحبه عمیق با خبرگان و همچنین جستجوی کتابخانه ای که بتوانند استواری استراتژیک را در هر سناریویی در 10 سال آینده تضمین کنند واکاوی شدند. نتیجه اصلی در سطح کلان این است که همکاری و مشارکت با توجه به نقش کلیدی در منسجم کردن منابع و قابلیت-ها، نقش اصلی را در شکل دهی آینده کشاورزی ایران و همچنین استواری استراتژیک دارد. نهایتا با به کارگیری دو معیار استواری یعنی امکان پذیری و انعطاف پذیری اقدام به رتبه بندی استراتژی های استواری شد. همکاری های استراتژیک و توسعه نوآوری های کاربردی استوارترین استراتژی و سرمایه گذاری مستقل و توسعه نوآوری های پیشرفته به طور مستقل، ضعیف ترین استراتژی ها شناخته شدند.

در مطالعه حاضر ابتدا، روندها و کلان روندهای اثرگذار بر بخش گردشگری منطقه در ارتباط با محیط داخل و خارج مورد بررسی قرار گرفت و پس از استخراج پیشران های کلیدی اقدام به آینده نگاری وضعیت شد. به منظور شناسایی عوامل با مطالعه نظرات کارشناسان حوزه، چهار دسته عوامل انسانی، سازمانی، فیزیکی و اقتصادی گروه بندی و سپس با به کارگیری تکنیک دلفی و اخذ آرای 21 نفر خبره، زیر مؤلفه های صنعت گردشگری شناسایی شدند. در این پژوهش از روش ماتریس اثرات متقاطع منتج از اثبات گرایی و تکنیک دلفی منتج از اثبات گرایی و تلفیق تحلیل کمی و کیفی منتج از روش مشارکتی استفاده شده است. مطابق نتایج، 3 پیشران سیاست تجاری سازی و حذف موانع اقتصادی، اداری و سیاسی (HP1)، امنیت و ثبات سیاسی (GJ1) و بازاریابی، شناسایی و تبلیغات (SP6) و سرمایه گذاری دولتی (GI5) در رتبه اول تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم و 3 پیشران فناوری تولید (L5)، نرخ مالیات، هزینه و سطح قیمت ها (L6) و نوسانات اقتصادی داخل (T1) در رتبه اول اثرپذیری مستقیم و غیرمستقیم قرار گرفته اند. بر اساس تحلیل داده ها، 8 سناریوی قوی، 18 سناریوی باورکردنی و 4334 سناریوی ضعیف مشخص شد که نهایتاً تعداد 13 سناریو معقول برای برنامه ریزی و سیاست گذاری در اختیار پژوهش قرار گرفت. در بخش نهایی با تدقیق و احصاء اهداف در 7 سرفصل کلی، 15 عامل و 51 پیشران کلیدی چشم انداز ۱۰ساله ترسیم شد. مطابق نتایج، از میان عوامل اثرگذار بر صنعت گردشگری، 5 اولویت سطح بالا شامل؛ امنیت و ثبات سیاسی، راهبردهای تجاری سازی، حذف موانع اقتصادی، اداری و سیاسی، مشارکت و همکاری بخشی و فرابخشی، فرایند تصمیم سازی و مشارکت ذی نفعان و کلان روندهای با اثرگذاری منفی همچون کیفیت نظام های کسب وکار گردشگری، رسانه و تبلیغات، اثر تغییر اقلیم و کاهش منابع زیستی، نوسانات اقتصادی و موانع تجاری قابل توجه هستند. یافته ها نشان می دهد که دانش ارائه شده توسط ذی نفعان فعال در سیستم گردشگری می تواند برای برنامه ریزی و مدیریت مقاصد گردشگری مفید باشد.

اساس رقابت در شرکت های دانش بنیان مبتنی بر دانش است و شرکتی که بتواند این مقوله را درست مدیریت نموده و راهبرد مناسب را برای آن انتخاب نماید برنده نهایی رقابت خواهد بود. ازاین رو در این پژوهش سعی شده است با آینده پژوهی عوامل و مؤلفه های تأثیرگذار بر راهبرد های مدیریت دانش در شرکت های دانش بنیان، سناریوهای محتمل و درنتیجه راهبرد های مناسب تدوین شود. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش، پیمایشی و در سطح اکتشافی است. جامعه آماری این پژوهش را 97 نفر از مدیران و خبرگان موجود در46 شرکت دانش بنیان مستقر در شهرک فناوری صنایع شیمیایی شیراز تشکیل دادند که با توجه  به نوع و مراحل پژوهش، تیم های 13 نفره ، 6 نفره و 6 نفره  به صورت قضاوتی انتخاب شدند. در مرحله اول، ابتدا با بررسی ادبیات موضوع 7 عامل استراتژی فرهنگ سازمانی، استراتژی فناوری، استراتژی سازمانی، استراتژی ساختاری، منابع سازمانی، مدیریت دانش و محیط شناسایی شد. و سپس در قالب همین عوامل و با استفاده مجدد از ادبیات موضوع 20 مؤلفه مشخص شد. آنگاه  با استفاده از روش دلفی  مؤلفه های شناسایی شده به تائید یک تیم 13 نفره از خبرگان رسید که طبق ضریب هماهنگی کندال میزان این اتفاق نظر در مرحله اول دلفی 246/0 و در مرحله دوم دلفی 172/0 بدست آمد. در مرحله دوم جهت تعیین تأثیرات متقابل، عوامل و مؤلفه ها وارد 2 پرسشنامه جداگانه شدند و یک تیم 6 نفره از خبرگان اقدام به تکمیل آن ها نمودند. یکی از این پرسشنامه ها جهت استفاده در تجزیه وتحلیل MICMAC و دیگری جهت استفاده در نرم افزار سناریو ویزارد تدوین شد. وجود سناریو در خروجی نرم افزار سناریو ویزارد و پایایی 100% پرسشنامه MICMAC، اعتبار و سازگاری درونی این 2 پرسشنامه و داده های مربوطه را تضمین می کند. نتایج نرم افزار سناریو ویزارد 4 سناریوی قابل قبول (قوی) را ارائه داد که در این میان 3 سناریوی خوش بینانه، بدبینانه و محتمل ترین مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. در مرحله آخر نیز از تیم 6 نفره ای دیگر برای تدوین اقدامات و سیاست های لازم استفاده شد که این تیم درنهایت 8 اقدام برای سناریوی خوش بینانه، 5 اقدام برای سناریوی محتمل و 6 اقدام برای سناریوی بدبینانه پیشنهاد دادند.

هدف: مدیران کتابخانه های دانشگاهی برای مواجهه با محیط متغیر و رقابتی آتی، نیازمند درکی از آینده هستند تا آمادگی کافی برای به کارگیری راهبردهای متناسب با شرایط مختلف پیش​آمده را داشته باشند. این پژوهش با هدف بررسی و طراحی سناریو برای آینده کتابخانه های دانشگاهی کشور در جهت کمک به ارائه راهبردهای پابرجا در ارتقاء و توسعه این کتابخانه ها انجام شده است.روش​: در این پژوهش کاربردی-پیمایشی، 16 کتابخانه دانشگاهی به روش نمونه ​گیری سهمیه ​ای انتخاب و تنی چند از صاحب​نظران حوزه علم اطلاعات و دانش​ شناسی به همراه مدیران یا معاونین کتابخانه ​های دانشگاه ​های منتخب، پنل خبرگی را تشکیل داده​ اند. ابزار گردآوری داده ها، چهار دسته پرسشنامه محقق​ ساخته است. در مرحله نخست، پیشران​ های مؤثر بر آینده کتابخانه های دانشگاهی با مطالعه جامع ادبیات پژوهش و پایش وغربال​سازی آن ​ها از سوی خبرگان با روش دلفی فازی، شناسایی شده است. سپس اوزان هر یک از پیشران ​ها به روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی محاسبه و در ادامه، با ترکیب نتایج حاصل از این روش با رویکرد تحلیل اثر متقابل، پیشران های کلیدی و عدم قطعیت های نهایی تعیین شده است.یافته ​ها: با تحلیل وجوه عدم قطعیت های نهایی، از میان سناریوهای کاندید امکان​پذیر، چهار سناریوی باورپذیر شامل مدینه فاضله، کلید گنج، دور باطل و خرابات برای آینده کتابخانه​ های دانشگاهی ترسیم شد که از میان آن ها سناریوی مدینه فاضله به عنوان آینده متصور برای کتابخانه های دانشگاهی کشور انتخاب گردید.