یاسر قلی پور

نظام مدیریت روستایی در ایران با مشکلاتی چون نگرش بخشی در برنامه ریزی و توزیع منابع، حاکمیت فن سالارانه و دولت محور، نسبت پایین بهره وری بخش کشاورزی، وضعیت نامطلوب آموزش روستائیان و مشارکت پایین در برنامه ریزی توسعه ی روستایی رو به رو است. از سویی دهیاری ها به عنوان نهاد نوپا و به عنوان مدیریت نوین روستایی و مدیران اجرایی در سطح روستا مطرح هستند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر پایداری مدیریت توسعه ی روستایی با توجه به عملکرد دهیاران بخش شاندرمن انجام شده است و در پی پاسخ به این سوال است: عملکرد دهیاران با توجه به کدام عوامل، بر پایداری مدیریت توسعه ی روستایی تأثیرگذار است؟ تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی-توسعه ای و در ردیف تحقیقات کیفی قرار دارد. جامعه ی آماری در مرحله ی کیفی، شامل جمعی از کارشناسان و اساتید دانشگاه است که ابتدا به روش هدفمند و به صورت گلوله برفی انتخاب شده اند. سپس به روش دلفی در دو مرحله و با مصاحبه ی نیمه ساختاریافته، داده ها گردآوری شد. داده های مصاحبه در سه مرحله ی کدگذاری باز، محوری و گزینشی مورد تحلیل قرار گرفتند تا مفاهیم و مقوله هاطبقه بندی گردند. یافته ها نشان می دهد که عملکرد دهیاران در قالب 7 شاخص کلی در مدیریت پایدار توسعه ی روستایی موثر است. شاخص زیست محیطی، شاخص اجتماعی-فرهنگی، شاخص اقتصادی، شاخص برنامه ریزی، شاخص نهادی- سازمانی، شاخص اداری و شاخص کالبدی که طی فرایند کدگذاریِ محوری، استخراج و ارتباط آنها به وسیله ی کدگذاری انتخابی (گزینشی) با مدیریت پایدار توسعه ی روستایی مورد سنجش قرار گرفت.

مفهوم سیستم های غذایی به عنوان چارچوبی راهنما برای تفکر استراتژیک به سمت دستیابی به غذای متنوع، ایمن و مغذی برای همه، در فرایند سیاست های غذایی مورد توجه قرار گرفته است. سیستم های غذایی شامل تمامی بازیگران و فعالیت ها در طول زنجیره های ارزش جهانی، از جمله عرضه نهاده ها، تولید، فرآوری، توزیع، خرده فروشی، عمده فروشی، تهیه غذا و مصرف مواد غذایی، همراه با تأثیرات آنها بر محیط زیست، سلامت و جامعه است. تحقیق حاضر در زمره ی تحقیقات کیفی قرار دارد و مبتنی بر یافته های حاصل از مصاحبه های گروه دلفی است. تعداد کارشناسان 25 نفر انتخاب شدند. یافته های تحقیق نشان می دهد شاخص های حکمروایی خوب که از فرآیند تحقیق استخراج شدند، شامل مشارکت، قانونمندی، پاسخگویی، شفافیت، تاب آوری و انعطاف پذیری، کارایی و اثربخشی، عدالت، جهت گیری توافقی، آینده نگری و مسئولیت پذیری بوده است. مضامین مرتبط با حکمروایی خوب سیستم های غذای پایدار شهری در چهار بعد پایداری نهادی، پایداری زیست محیطی، پایداری اقتصادی و پایداری اجتماعی به دست آمد. بنابراین ترکیب شاخص های حکمروایی خوب و مضامین پایداری سیستم های غذای شهری، پیامدهایی مانند امنیت غذایی پایدار، مباحثی مانند امور زیست محیطی (فرسایش خاک و ...)؛ تغذیه و سلامت؛ امور اقتصادی(کارآیی و ...) و امور اجتماعی(برابری و ...) را در پی خواهد داشت. نتیجه تحقیق آن است که بدون کاربست حکمروایی خوب در مدیریت سیستم های غذایی، امکان برقراری عدالت و برابری غذایی و تحقق حق بر غذا وجود نخواهد داشت و سیاستگذاران در سطح جهانی، ملی و محلی با چالش های زیادی روبه رو خواهند شد. همچنین حکمروایی با سطح انعطاف پذیری و تاب آوری بالا، کارآمدترین شیوه مدیریتی است که سیستم های غذای جهانی را می تواند اداره کند.

ویروس کرونا سال ها پیشرفت در کاهش فقر،  بهبود گرسنگی، افزایش مراقبت های بهداشتی و کیفیت آموزش را با خطر جدی روبه رو کرد. شیوع ویروس کرونا طبق گزارش های سازمان های بین المللی بر شمار گرسنگان، فقرا و افراد دارای سوءتغذیه افزوده است و جهان را با موجی از ناامنی غذایی روبه رو کرده است. در همین راستا نقش ظرفیت تاب آوری شهری در سطح خانوار و اجتماع، در کاهش اثرات بحران بر کیفیت زندگی و بازیابی توان اولیه و حفظ آن در طول پاندمی قابل توجه است. ظرفیت تاب آوری مجموعه ای از شرایط است که خانواده ها را قادر می سازد در مواجهه با شوک ها به انعطاف پذیری لازم دست یابند. ظرفیت تاب آوری در این مقاله شامل سه جنبه جذبی، تطبیقی ​​و تغییرپذیری و همچنین طیف وسیعی از ظرفیت های خاص می شود. تحقیق حاضر توصیفی-تحلیلی، مبتنی بر پیمایش(زمینه یاب) است؛ همچنین با توجه به واکاوی ارتباط بین متغیرهای مستقل(ظرفیت تاب آوری) و وابسته (شاخص های امنیت غذایی) در زمره تحقیقات همبستگی نیز قرار می گیرد. جامعه آماری تحقیق شامل سرپرستان خانوار در شهر ماسال، روش نمونه گیری، خوشه ای چندمرحله ای و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران برابر 384 نفر تعیین گردیده است. هدف آن تبیین نقش ظرفیت تاب آوری شهری در حفظ وضعیت شاخص های امنیت غذایی (موجود بودن غذا، دسترسی به غذا، بهره مندی غذایی و پایداری) در طول پاندمی کرونا در شهر ماسال است. برای این کار از نرم افزارهای SPSS و LISREL 8.80  استفاده شده است. نتایج معادلات ساختاری می دهد ظرفیت های سه گانه در حفظ و بهبود شاخص های امنیت غذایی مؤثر بوده اند. همچنین ظرفیت های زیر تأثیر منفی کرونا را بر امنیت غذایی خانوار کاهش داده است: سرمایه اجتماعی، سرمایه انسانی، کسب اطلاعات، دارایی ها، تنوع معیشتی، شبکه های ایمنی، دسترسی به بازارها و خدمات، توانمندسازی زنان، حکمروایی و قابلیت های روانی، قابلیت های اجتماعی.

در سال های اخیر سازمان های عمومی شهری به صورت روزافزونی از پیشرفت های فناوری اطلاعات و ارتباطات برای گشودن فرایندهای سازمانی و اجرایی به روی کنشگران بیرونی و شریک کردن آنان در این فرایندها استفاده می کنند. دسترسی آنی به فناوری های ارتباطاتی، شکل های متفاوتی از مشارکت در تصمیم سازی های شهری را مطرح کرده و به بهبود ارائه خدمات عمومی کمک می کند. در این تحقیق، تأثیر سرمایه اجتماعی، انگیزه های مشارکت و قصد استفاده از ابزار مشارکت بر مشارکت آنلاین شهروندان در شهر رشت بررسی و تحلیل شده است. مطالعه حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی- تحلیلی است و جامعه آماری این پژوهش، شامل ساکنان شهر رشت در سال 1399 است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر درنظر گرفته شد که پس از تعیین نمونه ها براساس نمونه گیری هدفمند، بین نمونه آماری توزیع شد. همچنین برای سنجش متغیرهای تحقیق از پرسشنامه های سرمایه اجتماعی، انگیزه های مشارکت، قصد استفاده از ابزار مشارکت آنلاین و مشارکت آنلاین استفاده شد. شاخص های پرسشنامه های تحقیق از مطالعات مرتبط و پیشینه تحقیق اخذ شد. سپس براساس شرایط تحقیق و شهر مورد مطالعه بومی سازی صورت گرفت. یافته های تحقیق نشان می دهد، سرمایه اجتماعی تأثیر معنا داری بر قصد استفاده از ابزار مشارکت و نیز مشارکت آنلاین دارد . علاوه براین نتایج تحقیق نشان می دهد که انگیزه های مشارکت تأثیر معنا داری بر قصد استفاده از ابزار مشارکت و نیز مشارکت آنلاین دارد . همچنین قصد استفاده از ابزار مشارکت نیز تأثیر معنا داری بر مشارکت آنلاین دارد.

افزایش رفتارهای مخرب محیط زیستی و در پیش گرفتن رویکردهای ناسازگار با محیط زیست در توسعه ی صنعت گردشگری موجب شده است تا مقاصد گردشگری با مشکلات زیست محیطی خاصی روبرو شوند. در این تحقیق تأثیر ارتباط با طبیعت و کیفیت محیطی بر تصویر مقصد سازگار با محیط زیست و رفتار سازگارگردشگران در شهر ماسال ، بررسی شد. مطالعه ی حاضر کاربردی ، توصیفی- تحلیلی است و جامعه ی آماری این پژوهش، شامل گردشگران ورودی به شهر ماسال در تابستان 1398 است. حجم نمونه با فرمول کوکران 384 بوده که بر اساس نمونه گیری هدفمند، پرسشنامه ی تحقیق بین نمونه ها توزیع شد. روایی ابزار تحقیق با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی و پایایی آن با آلفای کرونباخ (831/0) محاسبه شد.تجزیه وتحلیل داده ها با نرم افزارهای SPSSو Lisrel انجام شد. یافته های تحقیق نشان داد ارتباط با طبیعت و کیفیت محیطی تأثیر معنی داری بر تصویر و رفتارسازگار با محیط زیست داردوتصویر مقصد سازگار با محیط زیست تأثیر معنی داری بر رفتار سازگار گردشگران دارد.

تأثیر شهرها در عرصه ملی و جهانی در سال های اخیر رو به افزایش بوده است و دولت های محلی با چالش های مربوط به فناوری های جدید، اقتصاد دانش، تنوع فرهنگی و پایداری زیست محیطی رو به رو شده اند. در همین راستا ظهور شهرهای یادگیرنده به عنوان مکانی مناسب برای یادگیری مادام العمر و بستری ایده آل جهت آموزش شهروندان خلاق انکارناپذیر است و تحقق شهرهای خلاق را نوید می دهد که با تکیه بر نیروی پایدار خلاقیت، زمینه مشارکت دانایی محور شهروندان و تولید مداوم دانش را فراهم می کند، بنابراین بر اساس این رابطه متقابل و با ترکیب  دانش مستمر شهر یادگیرنده و خلاقیت شهر خلاق دستیابی به شهر پایدار میسّر خواهد شد. هدف تحقیق حاضر بررسی ارتباط بین شاخص های شهر یادگیرنده و شهر خلاق در رشت می باشد. روش تحقیق توصیفی، تحلیلی، همبستگی و روش گردآوری اطلاعات اسنادی و پیمایشی با ابزار پرسش نامه است. جامعه آماری تحقیق را کارشناسان ادارات شهر رشت  تشکیل می دهند. حجم نمونه بر اساس جدول مورگان 367 نفر و روش نمونه گیری تحقیق گلوله برفی (زنجیره ای) است. جهت آزمون فرضیه تحقیق از آزمون های اسپیرمن و رگرسیون چند گانه استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که ارتباط آماری معناداری بین شاخص های شهر یادگیرنده و شهر خلاق وجود دارد (01/0 > P ). بنابراین با ارزش نهادن به امر یادگیری و افزایش خلاقیت شهروندان دستیابی به شهر پایدار میسر خواهد شد.

یکی از نیازهای اساسی انسان ها احساس امنیت و ایمنی است. حتی در عصر حاضر نیز که در مقایسه با دوره های قبل عصر فناوری محسوب می شود، بیشتر مباحث مطرح در روزنامه ها، اخبار رادیو و تلویزیون و سایر منابع اطلاعاتی به گونه ای بر محور امنیت قرار دارد. در جامعه مدرن امروز نورپردازی فضای شهری به طور اعم و پیاده روها به طور اخص، به نیازی متداول مبدل شده است. بهبود کیفیت و کمیت نورپردازی فضاهای پیاده یکی از مهم ترین و قابل اتکاترین راهبردها برای طراحی محیط به منظور کاهش وقوع جرم و درنهایت بهبود حس امنیت در فضاهای عمومی به شمار می رود. هدف تحقیق حاضر بررسی کیفیت نورپردازی پیاده روها در محدوده منطقه گردشگری شورابیل در شهر اردبیل است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و بر توزیع پرسشنامه محقق ساخته (پیمایش) و نوع تحقیق کاربردی مبتنی است. جامعه آماری نیز شامل شهروندانی است که در ساعات شبانه این منطقه را برای پیاده روی انتخاب می کنند. حجم نمونه براساس جدول مورگان 148 نفر است و پرسشنامه ها با روش نمونه گیری هدفمند توزیع شده است. تجزیه وتحلیل داده ها با نرم افزار SPSS22 انجام شده و برای تحلیل فرضیات از آزمون های ناپارامتری فریدمن (تحلیل واریانس دوطرفه)، همچنین آزمون های یومن وایت نی، 2X تک متغیره، همبستگی تاوی-بی کندال و کروسکال والیس استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد ویژگی های محیطی پیاده روها شامل یکنواختی نورپردازی، قابلیت تشخیص چهره در شب و اختفا بر میزان امنیت ادراک شده مؤثر است؛ به عبارتی میزان امنیت با توجه به این ویژگی ها، تفاوت آماری معناداری دارد (05/0>P). بین روشنایی ادراک شده شبانه و امنیت ادراک شده، بین میزان آشنایی مردم با منطقه و میزان امنیت ادراک شده و بین دفاع پذیری ادراک شده و میزان امنیت رابطه آماری معناداری وجود دارد (000/0=sig).

تغییرات سریع فناوری و رقابت بین المللی، گسترش چالش های جدید شهری در حوزه های اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی شهرها، زمینه های توجه به مساله خلاقیت در برنامه ریزی شهری را افزایش داده است. خلاقیت در شهر باعث رهایی از بن بست های مدیریتی و کالبدی و پیاده سازی دو اصل مشارکت و کارآیی که از شاخص های اصلی در حوزه ی حکمرانی خوب شهری می باشد، می گردد. همچنین ایده شهر خلاق برای مدیران و برنامه ریزان شهری باعث گسترش افق دید و تحلیل راهکار در مواجهه با مسائل مدیریتی شهر می شود و به تنوع علایق و عقاید در پهنه ی شهر احترام می گذارد و زمینه ی مشارکت شهروندان را در تصمیم گیری های شهری فراهم می کند. به نوعی ترکیب دانش مدیریت شهری با تفکر خلاق شهروندان، پایداری توسعه ی شهری در پی خواهد داشت. هدف و موضوع پژوهش حاضر در مرحله ی اول ارزیابی شاخص های شهر خلاق (شاخص های انعطاف پذیری، ابتکار، خطرپذیری و رهبری) در کلانشهر رشت می باشد و سپس ارتباط این شاخص ها با ابعاد توسعه ی پایدار شهری مورد سنجش قرار خواهد گرفت. روش تحقیق و گردآوری اطلاعات اسنادی، پیمایشی، توصیفی، تحلیلی مبتنی بر توزیع 500 پرسش نامه بین جامعه ی آماری (کارشناسان سازمان های شهر رشت) بوده است. در بخش یافته های استنباطی، برای تجزیه و تحلیل دو فرضیه ی تحقیق از آزمون t تک نمونه ای و ضریب همبستگی اسپیرمن بهره گرفته شده است. نتایج نشان می دهد که وضعیت شهر رشت بر اساس شاخص های شهر خلاق (انعطاف پذیری: X=2/74، ابتکار: 66/X=2، خطرپذیری: 4/X=2، رهبری:X=2/37)  کمتر از میانگین مورد انتظار است. همچنین بین شاخص های شهر خلاق و ابعاد توسعه ی پایدار رابطه ی آماری مثبت و معناداری وجود دارد (P

توسعه ی شهرنشینی و روند افزایش جمعیت شهری سبب بروز مسائلی چون استفاده ی بی رویه از منابع، آلودگی محیط زیست، افزایش ناهنجاری های اجتماعی و مشکلات اقتصادی در سطح جوامع شهری شده است. توسعه ی پایدار به عنوان شعار اصلی هزاره ی سوم و پارادایم نوین در ادبیات نظری و علمی رایج در باب توسعه و برنامه ریزی شهری بوده است. هدف پژوهش حاضر تحلیل و دسته بندی عوامل موثر بر پایداری شهری در شهر اردبیل از دیدگاه شهروندان به عنوان ذینفعان اصلی برنامه ریزی های شهری می باشد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و شیوه ی گردآوری اطلاعات اسنادی و پیمایشی (زمینه یاب) است. جامعه ی آماری، شهروندان شهر اردبیل هستند. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 384 نفر، روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای است. 26 گویه ی پرسشنامه ی تحقیق با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی به پنج عامل تقلیل داده شد. مجموع عوامل پنجگانه 059/68 درصد واریانس کل را توضیح می دهند. عامل اول (طراحی محیطی) با مقدار ویژه ی 636/5 (676/21 درصد واریانس) بیشترین نقش را در تبیین واریانس کل عوامل موثر بر پایداری شهری ایفا می کند. بعد از آن عامل اجتماعی با مقدار ویژه ی 707/3 (259/14 درصد واریانس) در جایگاه دوم، عامل مدیریتی با مقدار ویژه ی 695/3 (212/14 درصد واریانس) در جایگاه سوم، عامل اقتصادی-زیربنایی با مقدار ویژه ی 475/2 (518/9 درصد واریانس) در جایگاه چهارم و سرانجام عامل زیست محیطی با مقدار ویژه ی 183/2 (394/8 درصد واریانس) در جایگاه پنجم عوامل موثر بر پایداری شهری قرار دارند.