مطالب مرتبط با کلیدواژه
۶۱.
۶۲.
۶۳.
۶۴.
۶۵.
۶۶.
۶۷.
۶۸.
۶۹.
۷۰.
۷۱.
۷۲.
۷۳.
۷۴.
۷۵.
۷۶.
۷۷.
۷۸.
۷۹.
۸۰.
سیل
منبع:
مخاطرات محیط طبیعی سال دهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۹
33 - 52
حوزه های تخصصی:
کاهش آسیب پذیری تأسیسات شهری جهت تقلیل میزان خسارات با بهره گیری از رویکردهای جدید مدیریت بحران از قبیل پدافند غیرعامل که می تواند در ایجاد محیطی ایمن در شهرها مؤثر واقع شود از مهم ترین اهدافی است که امروزه برنامه ریزان و مدیران شهری درصدد اجرای آن در شهرها می باشند. پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان آسیب پذیری تأسیسات شهری در سطح شهر ایلام با توجه به اصول پدافند غیر عامل و با تأکید بر مخاطرات محیطی انجام گرفته است. روش تحقیق برای تبیین وضع موجود و یافتن پاسخی برای سؤالات تحقیق، روش توصیفی-تحلیلی است. روش جمع آوری اطلاعات بر مبنای کتابخانه ای و نیز میدانی بوده و تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده با استفاده از تلفیق دو تکنیک AHP_FUZZY و GIS انجام گرفته است. نتایج نشان می دهند که شهر ایلام در برابر مخاطرات سیل براساس اصول پدافند غیرعامل آسیب پذیر می باشد. همچنین تأسیسات شهر ایلام از جمله شبکه توزیع برق و گاز رسانی و بیشتر شبکه های توزیع آب و فاضلاب براساس اصول پدافند غیرعامل در نقاط ایمن شهر قرار گرفته اند ولی بخش مهمی از شبکه لوله های اصلی انتقال آب شرب در مناطق بحرانی سیلاب واقع شده اند که در این پژوهش نقاط ایمن از دیدگاه پدافند غیرعامل شناسایی شده اند تا تدابیر لازم جهت تغییر مسیر آن ها توسط ارگان های ذی ربط صورت پذیرد.
بررسی الگوهای سینوپتیکی وقوع بارش های سیل آسای تابستانه در خراسان شمالی و رضوی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
منبع:
سرزمین سال چهارم بهار ۱۳۸۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۳)
43 - 55
حوزه های تخصصی:
به منظور بررسی و تحلیل الگوهای سینوپتیکی مربوط به وقوع بارش های سیل آسای تابستانه در خراسان شمالی و رضوی طی سال های 1381-1380 (ه.ش) نقشه های فشار سطح زمین و سطح 500 میلی باری بررسی شده است . مهم ترین الگوهایی که با وقوع سیل هماهنگی نشان دادند، عبارت است از: پر فشار دریای خزر، تراف سطوح فوقانی جو، کم فشار دشت کویر و تلفیق رود باد های جنب قطبی و جنب حار ه ای. از 18 سیل مورد بررسی، 4/44 درصد شامل 8 مورد مربوط به پر فشار دریای خزر و جریان های شمالی روی این دریا است، 7/27 درصد شامل 5 مورد به تراف سطوح فوقانی جو، 1/11 درصد شامل 2 مورد به کم فشار دشت کویر و 2/16 درصد شامل 3 مورد ناشی از تلفیق رود باد قطبی و جنب حاره مربوط است. الگوهای پر فشار دریای خزر و کم فشار دشت کویر در گرم ترین روز های فصل تابستان و الگوهای تراف سطوح فوقانی و تلفیق رود باد قطبی و جنب حار های در فصل بهار به وقوع پیوسته اند.
اولویت بندی زیرحوضه ها جهت ارائه برنامه های احیائی آبخیزداری (مطالعه موردی: حوزه آبخیز معروف)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
منبع:
سرزمین سال هشتم بهار ۱۳۹۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۹)
69 - 77
حوزه های تخصصی:
از مهمترین مسائلی که در مدیریت حوزه های آبخیز میبایست در نظر گرفت، مشخص نمودن اولویت، نوع و میزان مشکلات در هر یک از زیرحوضه ها در سطح حوزه آبخیز میباشد. در یک حوزه آبخیز به فراخر ویژگیهائی آن مانند نوع تخریب، آب، خاک پوشش گیاهی، میزان تولید رسوب و نحوه استفاده از اراضی می تواند مشکلاتی را به وجود آورد. لذا در این تحقیق با استفاده از مدل MPSIAC میزان رسوب ویژه، با استفاده از روش تحلیل منطقه ای سیلاب میزان رواناب، میزان سطح اراضی زراعی و در نهایت میزان ضریب سیلخیزی به عنوان فاکتورهای از نوع غیرطبیعی و انسانی در سطح زیرحوضه های حوزه آبخیز معروف تعیین شد. سپس برای هریک از فاکتورها میانگین و انحراف معیار بدست آمده و اعداد نرمال شدند و با ماتریس بدست آمده میزان اهمیت هریک از معیار ها، به صورت کمی، در سطح زیر حوضه ها تعیین شد. در نهایت با جمع دامنه کلی تغییرات در سطح هر یک از زیرحوضه ها میزان کمی اهمیت هریک از عوامل در ایجاد مشکلات در هشت اولویت کاری بدست آمد. به طوریکه اولویت اول (از نظر اهمیت) مربوط به زیرحوزه های M3-1 و M3intو اولویت آخر (از نظر اهمیت) مربوط به زیرحوزه M1 می باشد.
بارشهای شدید خراسان جنوبی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
منبع:
سرزمین سال دهم بهار ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۳۷)
33 - 54
حوزه های تخصصی:
بررسی وضعیت آماری و سینوپتیکی اقلیم یک ناحیه نیازمند بکارگیری آمار و داده هایی است که بصورت روزانه و واقعی رخ داده است بعضی فراوانیهای وقوع آن پدیده می بایست مدنظر قرار گیرد. در گذشته نه چندان دور شاید توجهی به شرایط سطوح بالای جو نمی شد و تنها شرایط سطحی از نظر آماری تجزیه و تحلیل می گردید، اما امروزه با بکارگیری تکنیکهای متعدد و نرم افزارهای تخصصی و سنجش از دور محققین قادر گردیده اند تا پدیده های جوی را در سطح سیاره ای و بصورت سیستمی مورد مطالعه قرار داده و الگوهای اقلیمی را شناسایی نمایند. بارش یکی از نامنظم ترین عناصر اقلیمی مناطق نیمه خشک محسوب می گردد بخصوص اینکه شرایط خاص وقوع آن و بالاخص بارشهای سنگین که اغلب منجر به سیل می گردد می بایست مطالعه و در برنامه ریزی محیطی مورد توجه قرار گیرد. بررسی شرایط وقوع بارش بخصوص بارشهای شدید در سطح منطقه خراسان جنوبی با استفاده از روش آماری و سینوپتیکی همراه با بکارگیری نقشه سطح تراز دریا و سطح 500 هکتوپاسکال بصورت هماهنگ از ویژگیهای این تحقیق می باشد امید که در آینده اینگونه پژوهشهای کاربردی بیشتر مورد توجه محققین این رشته قرار گیرد
ارزیابی تاب آوری ناحیه خوزستان در برابر سیل با رویکرد مدیریت بحران(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
جغرافیا سال هفدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۶۳
231 - 245
حوزه های تخصصی:
ارزیابی و برنامه ریزی مدیریت بحران با رویکرد سوانح طبیعی سیل مولفه های زیادی را در بر می گیرد. در این راستا یکی از ارکان اساسی مدیریت بحران براساس تاب آوری می باشد. با این دیدگاه توجه به الویت های برنامه ریزی و پژوهشی حال و آینده کشورمان نشان می دهد که مدیریت بحران در نواحی سیل خیز یکی از مهمترین اولویت های مطالعات و برنامه ریزی توسعه پایدار در کشور مطرح می باشد. ناحیه خوزستان به خاطر ویژگی های بارز سیل خیزی از جایگاه ویژه ای برخوردار است برسی روند وضع موجود نشان می دهد که علیرغم تلاشهای زیادی که در حال انجام است. شرایط اقلیمی ومحیطی رودخانه ها، سکونتگاه های حوضه نفوذ، فضاهای موجود و ساخت وسازهای انجام گرفته ومکانیابی نادرست زیر ساختها بیانگرچالشهای زیادی درساماندهی وضع موجود در مولفه های مختلف مدیریت بحران می باشد در این راستا جهت گیری اصلی این مقاله ارزیابی تاب آوری ناحیه خوزستان در برابر سیل با رویکرد مدیریت بحران می باشد. نوع تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش و ماهیت توصیفی- تحلیلی و اکتشافی می باشد که در این تحقیق ضمن تحلیل علل وقوع سیل و پهنه بندی سیل و خسارتهای ناشی از سیل راهبردهای کاربردی ارائه شده است. نوع تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش و ماهیت توصیفی- تحلیلی و اکتشافی می باشد. که در این تحقیق با استفاده از تصاویر ماهواره ای و سیستم GIS و برداشت های میدانی علل وقوع سیل برسی و تحلیل شده و پس از پهنه بندی مناطق سیل زده و خسارتهای ناشی از سیل راهبردهای کاربردی در افزایش تاب آوری در برابر سیل ارائه شده است.
پهنه بندی خطر وقوع سیل در شهرستان تربت حیدریه با استفاده از عملگرهای فازی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
جغرافیا و توسعه بهار ۱۴۰۱ شماره ۶۶
81 - 106
حوزه های تخصصی:
پژوهش حاضر با هدف پهنه بندی خطر وقوع سیل در شهرستان تربت حیدریه با تاکید بر نقاط شهری و روستایی در سال 1399 انجام پذیرفته است. این نوع پژوهش از نوع کاربردی – توسعه ای می باشد که در آن از منطق فازی، تحلیل سلسله مراتبی و سامانه اطلاعات حغرافیایی استفاده شده است . در این پژوهش هشت معیار شیب، فاصله از رودخانه، ارتفاع، زمین شناسی، کاربری اراضی، بارش، تراکم زهکشی و پوشش گیاهی مورد بررسی قرار گرفته اند. لازم به ذکر است جهت پهنه بندی خطر وقوع سیل در شهرستان تربت حیدریه براساس معیارهای فوق ابتدا لایه های نتخاب شده در محیط Arc GIS تبدیل رَستر سازی شده و سپس با استفاده از توابع عضویت فازی، فازی و در نهایت نقشه های فازی شده لایه ها به دست آمده است. در ادامه نیز با کمک نرم افزار EXCEL فرآیند AHP (مقایسه زوجی معیارها نسبت به یکدیگر) انجام و سپس وزن نهایی معیارها با لایه های فازی شده ترکیب و در نهایت نقشه های به دست آمده با عملگرهای فازی منطبق و نقشه پهنه بندی استخراج گردیده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که متغییرهای اصلی و مؤثر در ایجاد سیل در منطقه مورد مطالعه متغیرهای شیب با ضریب وزنی 306/0 و بارش با ضریب وزنی 175/0 می باشد. البته متغییر پوشش گیاهی با ضریب وزنی 040/0 از کمترین تاثیر در منطقه مورد مطالعه برخوردار می باشند. بنابراین می توان نتیجه گرفت که، شهرستان تربت حیدریه با توجه به نقشه کلاسه بندی خطر سیل خیزی در منطقه با خطر خیلی زیاد است، لذا باید به عملیات آبخیزداری در سطح شهرستان توجه بیشتری شود. همچنین لازم به ذکر است شهر تربت حیدریه در محدوده خطر خیلی کم قرار گرفته و به لحاظ سکونتگاههای روستایی نیز اکثر آبادیهای این شهرستان در پهنه با خطر آسیب پذیری خیلی کم و زیاد قرار دارند.
مکان یابی اسکان موقت مبتنی بر مخاطره سیل در شهر شیراز(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش های جغرافیای طبیعی دوره ۵۳ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۸)
487 - 507
حوزه های تخصصی:
رودخانه ها از شریان های حیاتی مؤثر در جذب جمعیت و ایجاد سکونت گاه های شهری و روستایی، به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک، به شمار می روند. رودخانه خشک و راهدار در پهنه کلان شهر شیراز در سالیان گذشته یکی از پهنه های ژئومورفیک مخاطره آمیز شهری بوده است. با توجه به وقوع چندین سیلاب بزرگ در سال های اخیر و ایجاد تلفات جانی و مالی قابل توجه، تعیین نقاط مناسب جهت اسکان موقت آسیب دیدگان سیل از نیازهای ضروری محسوب می شود. در این پژوهش، با استفاده از داده های رقومی ارتفاعی، مکانی موقع کاربری های واقع در شهر شیراز، بررسی های میدانی، و مصاحبه با کارشناسان، در قالب مدل های تصمیم گیری چندمعیاره و AHP، پس از مقایسه زوجی متغیرها و تعیین اولویت آن ها مناسب ترین مکان ها برای اسکان موقت ارائه شده اند. تعیین و توسعه کاربرهای (پل ها، کنارگذرها و ...) بدون توجه به عرصه ژئومورفولوژیک در تشدید خسارات و آسیب ها نقش مهمی داشته اند. ارزیابی این پژوهش نشان داد پهنه هایی که عمدتاً در جنوب شرق و نواحی مرکزی منطقه شهری شیراز واقع شده اند (فضاهای باز و فرودگاه) دارای میانگین شاخص مطلوبیت بالایی هستند و می توان ار آن ها به عنوان مناسب ترین پهنه ها برای اسکان موقت مبتنی بر مخاطره سیل در شهر شیراز استفاده کرد.
بررسی نقش برخی پارامترهای مؤثر بر ساختمان خاک ها در جلوگیری از تشدید سیل و خسارات ناشی ازآن به اراضی کشاورزی و سکونتگاه های نواحی روستایی (مطالعه موردی: نواحی روستایی شهرستان خداآفرین استان آذربایجان شرقی)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
مقدمه: ویژگی های خاک و میزان نفوذ آب به آن، نقش مهمی را در کنترل روان آب و تشدید سیل ایفا می کند؛ به طوری که اگر میزان نفوذپذیری خاک کاهش و ساختمان آن به دلایل مختلف مانند: تغییر کاربری اراضی، چرای بیش از حد، راه سازی، حرکت ماشین آلات سنگین و ... انجام پذیرد، این امر منجر به افزایش روان آب و تشدید سیل در اراضی کشاورزی و همچنین در نواحی روستایی شده، و خسارت های سنگینی را برای روستاییان و کشاورزان به بار می آورد. بنابر این جلوگیری از این خسارت ها نیازمند به مدیریت پایدار اراضی کشاورزی و توجه به تاب آوری سکونت گاه های نواحی روستایی است. هدف : هدف اصلی این مطالعه، بررسی پارامترهای مؤثر بر میزان نفوذپذیری خاک و عوامل تأثیرگذار بر ایجاد روان آب ها و تشدید سیل در اراضی کشاورزی و سکونت گاه های نواحی روستایی است. بدین منظور لازم است میزان نفوذ آب در خاک، با حصول اطلاعات دقیق و قابل اطمینان بررسی و تحلیل شود. روش شناسی: پژوهش حاضر به عنوان یک مطالعه کاربردی با روش «توصیفی-تحلیلی» انجام گردیده است. با استفاده از سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS) و روش تحلیل لکه های داغ (هات اسپات) که یکی از روش های مهم و رایج مطالعاتی در حوزه جغرافیایی و خاکشناسی است، انجام پذیرفته است. قلمرو جغرافیایی: در این پژوهش از 88 نقطه اراضی کشاورزی شهرستان خداآفرین، منطقه قیز قلعه سی تا سیلن چای انتخاب و نمونه برداری خاک انجام گرفته است. یافته ها: بر اساس نتایج تحقیق، از بین پارامترهای مورد بررسی، به تعداد دو پارامتر شامل میزان درصد ماده آلی و تخلخل خاک، بر افزایش سرعت نفوذ آب در خاک تأثیری زیادی داشته و سایر پارامترهای اندازه گیری شده فاق د الگوی خود همبستگی فضایی مشخص به لحاظ آم اری بود. این موضوع بیان گر این واقعیت است که خاک های سبک و غنی از مواد آلی و همچنین خاک هایی که دارای تخلخل (فضای خالی بین خاک) هستند، از نفوذپذیری بالایی برخوردار بوده و آب بیشتری را نسبت به سایر خاک ها جذب می کنند. نتیجه گیری: نفوذپذیری آب در خاک نقش مهمی درجلوگیری از ایجاد روان آب بر روی زمین و همچنین تشدید سیل داشته و موجب کاهش خسارت های ناشی از آن در اراضی کشاورزی و سکونت گاه های نواحی روستایی خواهند شد و در نهایت به توسعه پایدار کشاورزی و همچنین توسعه پایدار همه جانبه روستایی کمک مؤثری خواهند کرد.
ارزیابی و پهنه بندی سیل خیزی در مقیاس زمانی و مکانی مطالعه موردی: حوضه آبخیز گرگان رود استان گلستان(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آمایش جغرافیایی فضا سال یازدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۲
143 - 162
حوزه های تخصصی:
استفاده دقیق از زمین و آب گامی مؤثر در کنترل فرسایش، تخریب خاک و توسعه کشاورزی است. سیل یکی از پدیده های طبیعی است که از گذشته دور زندگی انسان ها را تحت تأثیر قرار داده است. ایران به دلیل وسعت زیاد، اقلیم متفاوت و تغییر کاربری در بیشتر حوضه های آبخیز سیل های متعددی را تجربه کرده است. امکان سنجی و ارزیابی مناطق حساس به وقوع سیل، گام اساسی در کنترل و مدیریت سیل و بهره وری از آن است. حوضه آبخیز گرگان رود در استان گلستان در سال های اخیر شاهد چندین سیل بود و به دلیل عدم مدیریت صحیح این پدیده، خسارات جانی و مالی زیادی به ساکنان این منطقه وارد شده است. در این پژوهش بعد از شناسایی عوامل تأثیرگذار بر وقوع سیل در منطقه، (شیب، ارتفاع، نفوذپذیری، گروههای هیدرلوژیک خاک، پتانسیل تولید رواناب، شماره منحنی، فاصله از جریان، کاربری اراضی و پوشش گیاهی) وزن دهی و مقایسه دودویی بر اساس نظر کارشناسان و با استفاده از مدل تحلیل شبکه صورت گرفته است. در نهایت پتانسیل وقوع سیل بررسی شده و حوضه آبخیز به 5 کلاس خطرپذیری وقوع سیل تقسیم بندی شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که کلاس 1 و 2 (خطرپذیری بسیار زیاد و زیاد) در شرق، شمال شرق و جنوب شرق منطقه قرار دارد که 20% مساحت منطقه را در برمی گیرد. نتایج این پژوهش برای شناسایی مناطق با احتمال بالای وقوع سیل در حوضه آبخیز گرگان رود آماده شده و نقشه های تهیه شده جهت استفاده در سازمان های اجرایی (منابع طبیعی، جهاد کشاورزی، مدیریت بحران و ...) به منظور برنامه ریزی و انجام عملیات برای کنترل سیلاب کاربردی خواهد بود.
مطالعه موردی عملیات پاسخ نظام سلامت به سیل تیر1390 شهرستان چالدران(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)
مقدمه: سیل از نظر تلفات جانی و خسارات مالی مهیب ترین بلای طبیعی و مسئول 50%-40% تمام بلایا و مرگ و میرهای حاصل از بلایا در سطح جهان، علت 43% جمعیت آسیب دیده به وسیله کل بلایایی که بین سال های 2009-2000 اتفاق افتاده اند، است. علی رغم وفور زیاد سیل در ایران، هنوز مطالعات زیادی در خصوص نحوه پاسخ سیستم سلامت به سیل به عمل نیامده است؛ لذا این مقاله به بررسی عملیات پاسخ سیستم سلامت به سیل چالدران پرداخته است. روش ها: در این مطالعه موردی- توصیفی، اطلاعات با استفاده از چک لیست هایی که پژوهشگران تهیه کرده بودند و از طریق مصاحبه با دست اندرکاران سیستم سلامت مناطق سیل زده، مرور مستندات موجود، مراجعه حضوری پژوهشگران به منطقه سیل زده و مشاهده نحوه پاسخ جمع آوری شده است. یافته ها: در 25/4/1390 سیلی برق آسا به بخش هایی از شهرستان آسیب وارد کرد. تیم تجسس اولیه بلافاصله به مناطق آسیب دیده اعزام، مراقبت بیماری ها تشدید و 24 نمونه میکروبی آب تهیه شده بود که 6 مورد دارای آلودگی میکروبی بودند. هیچ نمونه شیمیایی تهیه نشده بود. 6 منبع آب آشامیدنی بازسازی و 34 کیلوگرم پرکلرین توزیع شده بود. 206 مورد کلرسنجی به عمل آمده بود که 182 مورد مطلوب بودند. 11 دهنه توالت آسیب دیده بودند که 8 دهنه از آنها بازسازی شده بود. هیچ گونه خللی در روند ارائه خدمات سلامت مادران، کودکان و تنظیم خانواده پیش نیامده بود. نتیجه گیری: خوشبختانه سیل اخیر تلفات چندانی نداشته و به خوبی توسط سیستم سلامت مدیریت شده است؛ ولی برای مدیریت بلایای وسیع تر و با تلفات زیادتر، سیستم سلامت بایستی با تهیه برنامه پاسخ و تمرین آن در مانورهای مختلف، خود و کارکنانش را آماده نگه دارد؛ در غیر اینصورت مدیریت چنین بلایایی بسیار سخت و نتایج آن اسف بار خواهد بود.
کاهش خسارت سیل از طریق تعیین حریم و بستر رودخانه مهران رود تبریز(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)
مقدمه: یکی از بخش هایی که به شدت تحت تأثیر فعالیت های شهری است و همواره در خطر تغییر و تحول های غیرمهندسی و غیرفنّی قرار دارد، بستر رودخانه ها، مسیل ها و آبراهه هایی است که از داخل محدوده شهرها، به ویژه شهر های بزرگ و کلان شهرها عبور می کنند و نقش اساسی زهکشی آب های سطحی شهرها را بر عهده دارند. روش: این تحقیق توصیفی و تحلیلی است و از نظر اهداف تحقیق جزء تحقیقات کاربردی محسوب می شود و از ابزار سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شده است. هدف تحقیق تعیین مناطق آسیب پذیر و حساس واقع در حریم رودخانه است. یافته ها: با بررسی های میدانی و نقشه های موجود، حریم بستر رودخانه با استفاده از GIS مشخص شد که در حدود 483242 مترمربع ساختمان های غیرمجاز در حریم رودخانه احداث شده اند که در برخی موارد تا درون بستر رودخانه نیز پیشروی کرده اند. در این تحقیق مناطق حساس و آسیب پذیر در حریم مشخص گردید و راهکار های لازم برای کاهش خسارت ارائه شد. نتیجه گیری: با توجه به ضریب موجی بودن هیدرولیکی مئاندری بودن رودخانه مهران رود بربار 1/2 می باشد که بیانگر موجی بودن آن است و مقدار سیلاب احتمالی که می تواند با دوره بازگشت 50 ساله و احتمال 2 درصد معادل 8/82 متر مکعب در ثانیه اتفاق بیفتد، لازم است در صورت انجام هرگونه تجهیزات و عملیات عمرانی در مسیر این رودخانه، محدوده ای که در جریان90 مترمکعب در ثانیه زیر آب می رود مد نظر قرار گیرد. همچنین مشخص شد که 483242 متر مربع از انواع کاربری های شهر تبریز در حریم طغیانی مهران رود قرار گرفته است که از این میزان بیش از 23 درصد از مجموع کل کاربری ها را کاربری مسکونی به خود اختصاص داده است یافته ها: با بررسی های میدانی و نقشه های موجود، حریم بستر رودخانه با استفاده از GIS مشخص شد که در حدود 483242 مترمربع ساختمان های غیرمجاز در حریم رودخانه احداث شده اند که در برخی موارد تا درون بستر رودخانه نیز پیشروی کرده اند. در این تحقیق مناطق حساس و آسیب پذیر در حریم مشخص گردید و راهکار های لازم برای کاهش خسارت ارائه شد. نتیجه گیری: با توجه به ضریب موجی بودن هیدرولیکی مئاندری بودن رودخانه مهران رود بربار 1/2 که بیانگر موجی بودن آن است و مقدار سیلاب احتمالی که می تواند با دوره بازگشت 50 ساله و احتمال 2 درصد معادل 8/82 متر مکعب در ثانیه اتفاق بیفتد، لازم است در صورت انجام هرگونه تجهیزات و عملیات عمرانی در مسیر این رودخانه، محدوده ای که در جریان90 مترمکعب در ثانیه زیر آب می رود مد نظر قرار گیرد. همچنین مشخص شد که 483242 متر مربع از انواع کاربری های شهر تبریز در حریم طغیانی مهران رود قرار گرفته است که از این میزان بیش از 23 درصد از مجموع کل کاربری ها را کاربری مسکونی به خود اختصاص داده است.
شناسایی پهنه های آبی ناشی از سیل استان گلستان با استفاده از قطبش های VV ، VH و VV+VH تصاویر سنتیل-1 و لندست-8(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
منبع:
جغرافیا و مطالعات محیطی سال بازدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۴۳
94 - 107
حوزه های تخصصی:
بی شک یکی از مخرب ترین مخاطرات طبیعی، سیل است. شناسایی پهنه های سیل زده جهت کنترل و مدیریت بهینه سیلاب های آتی می تواند کمک کننده باشد. هدف از تحقیق حاضر، استفاده از تصاویر ماهواره ای سنتینل-1 و لندست-8 جهت شناسایی محدوده های سیل زده و تعیین حساسیت قطبش های مختلف VV، VH و VV+VH در تفکیک مناطق آبی از غیر آبی در سیلاب 98 در حوضه ی آبریز گرگان رود واقع در استان گلستان است. از این رو، پس از اجرای پیش پردارش های لازم بر روی تصاویر، طبقه بندی نظارت نشده K-means بر قطبش های مختلف و شاخص NDWI بر تصویر لندست-8 اعمال شد و مساحت های پهنه های آبی استخراج شده به صورت جداگانه محاسبه گردید. بارش های ممتد و بی سابقه روزهای پایانی سال 97 و سرریز شدن سد وشمگیر و رسی بودن خاک منطقه از مهم ترین عوامل سیلابی شدن این منطقه به شمار می رود. با توجه به مدل ارتفاعی رقومی منطقه، مناطق پست حوضه ی آبریز کانون اصلی تجمع آب گرفتگی سیلاب منطقه شناخته شده است. تهیه ی نقشه آسیب پذیری وقوع سیل، استقرار سامانه هشدار سیل در مخازن، سدها و رودخانه های پایین دست از جمله اقدامات و تدابیر توصیه شده درکنترل و مواجه با سیلاب در آینده محسوب می شود.
تحلیل فضایی مخاطره سیلاب در حوضه آبریز نیرچای با استفاده از مدل HEC-HMS و منطق فازی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
سیلاب ها جزو فراوان ترین و مخرب ترین بلایای طبیعی هستند که همه ساله موجب خسارات جانی و مالی سنگینی می شوند. خسارت های سیلاب به دلیل دستکاری انسان در سیستم های رودخانه ای و ساخت و ساز در حریم رودخانه ها دارای روند صعودی است. در این رابطه، یکی از مهم ترین اقدامات غیرسازه ای در جهت کاهش خسارات سیلاب تهیه نقشه های پهنه بندی خطر سیل و استفاده از آنها در برنامه ریزی های مکانی است. در پژوهش حاضر خطر سیلاب در حوضه آبریز نیرچای واقع در استان اردبیل مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا، از مدل HEC-HMS برای شبیه سازی بارش- رواناب و شناسایی پهنه های سیل خیز و از منطق فازی به منظور روی هم گذاری لایه های موضوعی و تهیه نقشه خط سیلاب استفاده شد. نتایج شبیه سازی نشان دهنده کارایی بالای مدل HEC-HMS در شبیه سازی بارش- رواناب حوضه آبریز نیرچای و برآورد دبی های پیک سیلاب می باشد. تبدیل بارش به رواناب در سطح حوضه نیرچای عمدتا در کنترل ژئومورفومتری و پوشش زمین می باشد. بیشترین ارتفاع رواناب و دبی های پیک حوضه نیرچای در زیرحوضه های بالادست است. این امر به دلیل شیب زیاد، نفوذپذیری اندک خاک، فراوانی سطوح غیرقابل نفوذ و CN بالاست. ترکیب لایه های موضوعی با استفاده از منطق فازی نشان داد که در حدود 6/8 درصد از سطح حوضه در پهنه های با خطر بسیار بالای وقوع سیلاب واقع شده اند. این پهنه ها عمدتا منطبق بر دشت سیلابی رودخانه نیرچای می باشند. این اراضی به علت کم عرض بودن دره و شیب کم همیشه در معرض سیلاب هستند. اکثر سکونتگاه های منطقه مطالعاتی در پایین دست حوضه مستقر شده اند. این امر باعث افزایش مخاطرات ناشی از سیلاب شده است.
بازپژوهی مبانی جبران خسارت بلایای طبیعی توسط دولت با توجه به سیل فروردین ماه 1398 در آق قلا(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مجلس و راهبرد سال بیست و نهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۱۰
91 - 118
مسئولیت مدنی دولت یکی از مباحث مهم و چالش برانگیز حقوقی است. اینکه آیا دولت ها موظف اند خسارت های وارده به شهروندان در بلایای طبیعی را جبران کنند در نظام حقوقی ایران نیازمند یافتن مبنایی حقوقی و فقهی است در غیر این صورت بنابر «اصل عدم مسئولیت» نمی توان دولت را موظف به جبران خسارت شهروندان دانست. این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی و کتابخانه ای، عوامل متفاوت بروز خسارت در سیل را از یکدیگر تفکیک و مبنا و دامنه مسئولیت دولت بر جبران خسارت های ناشی از هر عامل را به صورت مجزا مورد تحلیل قرار داده است. برای دستیابی به این منظور، سیل فروردین ماه 1398 در آق قلا به عنوان حادثه ای برآمده از عوامل متنوع انسانی و قهری می تواند بستر مناسب و جامعی برای مطالعه مبنای جبران خسارت در بلایای طبیعی قلمداد شود. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که مسئولیت دولت به جبران خسارت ناشی از منشأهای متفاوت بروز خسارت در بلایای طبیعی چگونه قابل اثبات است. بر اساس یافته های این تحقیق مسئولیت دولت بر جبران خسارت های آبگرفتگی شمال شهر آق قلا به دلیل خطای نهادهای حاکمیتی مبتنی بر نظریه تقصیر تحلیل می شود. بنابراین دولت مکلف به جبران خسارت های هر یک از شهروندان به صورت کامل است. یافته های این تحقیق در خصوص آبگرفتگی بخش میانی شهر نشان می دهد به دلیل خطای ناشی از فعل زیان دید گانِ ساکن در حریم رودخانه، دولت از لحاظ حقوقی مسئولیتی به جبران خسارت آنها ندارد و در مورد مجاورین حریم رودخانه، مسئولیت دولت بر جبران خسارت نسبی خواهد بود. همچنین در مورد خسارت دیدگان ناشی از آبگرفتگی در جنوب شهر آق قلا بر مبنای نظریه های سنتی مسئولیت مدنی به دلیل عدم وجود تقصیر یا خطا، دولت مسئولیت حقوقی در قبال این زیان ها نخواهد داشت؛ هرچند اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی، جبران این خسارت ها را به دولت پیشنهاد می دهد.
پهنه بندی نواحی روستایی آسیب دیده از سیلاب(فروردین 1398) در شهرستان هویزه- استان خوزستان
حوزه های تخصصی:
امروزه بیشتر محققان در بررسی مخاطرات طبیعی و شناسایی تغییرات دوره ای آن از فنون سنجش از دور استفاده می کنند و استفاده از این فنون به دلیل دقت و سهولت کاربرد آن همواره ابزار مفیدی برای محققان بوده است. در این میان، بررسی سیل به عنوان یک مخاطره طبیعی اغلب به عنوان یک پهنه آبی در تصاویر ماهواره ای به کمک شاخص های مختلف مورد بررسی قرار می گیرد. این تحقیق به پهنه بندی نواحی روستایی آسیب دیده در سیل شهرستان هویزه با استفاده از تصاویر ماهواره ای و به کمک فن سنجش از دور و شاخص اختلاف آب نرمال شده (NDWI) پرداخت. بدین ترتیب بعد از تهیه تصاویر ماهواره ای لندست 8 برای سال های 2018 و 2019، خطای هندسی و رادیومتریک به عنوان پیش پردازش این نوع از داده ها در Envi 5.3 برروی آن ها انجام، شاخص اختلاف آب نرمال شده محاسبه و مناطق سیل زده با تفاضل پهنه آبی آن در سال پایه (2018) مشخص شد و در نهایت با خروجی آن در Arc Gis نواحی روستایی آسیب دیده در سیلاب شهرستان هویزه شناسایی شدند. نتایج تحقیق نشان داد، از میان 137 نقطه روستایی در این شهرستان، 10 روستا در سیلاب فروردین 1398، آسیب جدی دیده است. این تعداد از روستا، 19 درصد از جمعیت کل نواحی روستایی شهرستان هویزه که 38 درصد کل جمعیت شهرستان مورد مطالعه بوده در برداشته که جمعیت بالایی محسوب می گردد. بدین تریب با مشخص شدن نواحی روستایی آسیب دیده در شهرستان مورد مطالعه، برنامه ریزی برای بهبود وضعیت این نواحی برای برنامه ریزان ضرورت دارد.
اثر سیل در تغییر پارامترهای کیفی آب رودخانه زرین گل، استان گلستان(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مخاطرات محیط طبیعی سال یازدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳۳
155 - 176
حوزه های تخصصی:
به منظور بررسی تاثیر سیل بر روی پارامترهای کیفی آب رودخانه زرین گل، از پنج ایستگاه بر روی رودخانه در سه دوره قبل، همزمان و بعد از وقوع سیل نمونه برداری و برخی از پارامترهای فیزیکوشیمیایی آب تعیین شد. برای مقایسه و تعیین اختلاف آماری بین پارامترها کیفی از آزمون F استفاده شد. سپس تغییرات هیدروژئوشیمیایی رودخانه، عوامل مؤثر در کنترل ترکیب شیمیایی و همچنین فرآیندهای غالب آب رودخانه تعیین شد. درنهایت جهت پیش بینی احتمال رسوب و یا انحلال برخی از کانی ها کربناته و تبخیری در هر سه دوره، از شاخص های اشباع استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که در زمان سیل یون های کلراید و سدیم یونهای غالب آب بوده و بیشترین تغییرات در زمان های مختلف مربوط به دو یون مذکور می باشد. تیپ غالب آب رودخانه در زمان های قبل و بعد از وقوع سیلاب بیکربنات منیزیک می باشد. درحالیکه در زمان وقوع سیل به سولفات تا کلرید سدیک تغییر می یابد. براساس دیاگرام های پایپر و دوروف اکثر نمونه های مربوط به قبل و بعد از وقوع سیلاب دارای رخساره های نزدیک به منطقه تغذیه (بیکربناته) هستند. درحالیکه در زمان وقوع سیلاب با فراوانی یونهای کلراید و سولفات در آب، رخساره های ترکیبی غالب می شوند و میزان TDS آب در این زمان تقریبا سه برابر قبل از وقوع آن می باشد. براساس تجمع، توزیع و جهت یافتگی نمونه ها بر روی دیاگرام گیبس، عامل اصلی کنترل کننده شیمی آب رودخانه زرین گل در هر سه دوره، هوازدگی شیمیایی کانی های تشکیل دهنده سنگ های حوضه می باشد. همچنین براساس نتایج حاصل از نسبت های یونی، انحلال برخی از کانی تبخیری نظیر ژیپس همزمان با پدیده تبادل کاتیونی از جمله فرآیندهای غالب هیدروژئوشیمیایی در زمان وقوع سیل می باشد. درحالی که در بیشتر نمونه های مربوط به قبل و بعد از سیل فرآیند عکس تبادل یونی غالب می باشد. براساس نتایج حاصل از نمودارهای دو متغیره، منشأ اصلی شوری آب رودخانه زرین گل انحلال کانی ها تبخیری (نظیر هالیت) متعلق به سازند مبارک می باشد.
راهکارهای بازدارنده برای جلوگیری از سیل به کمک سنجش ازدور و مدل سازی عامل مبنا (مطالعه موردی: شهرستان شوش)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مخاطرات محیط طبیعی سال یازدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳۳
197 - 216
حوزه های تخصصی:
در میان همه مخاطرات طبیعی در کشور، با توجه به آمارهای ثبت شده و مشاهدات، سیل از مخرب ترین آن ها بوده و بیشترین فراوانی وقوع را نیز دارا می باشد. سیلاب از جمله بلایای طبیعی شناخته شده می باشد که خسارت مالی و جانی فراوانی به همراه دارد. این پدیده با کمک شناسایی مناطق سیل خیز و مدیریت مناسب قابل کنترل می باشد. امروزه به دلیل تجاوز انسان ها به حریم رودخانه ها و نیز تغییر کاربری های زمین و یا تخریب پوشش های گیاهی، خسارات ناشی از وقوع سیل افزایش یافته است. این عوامل سبب می شوند تا علاوه بر افزایش خسارات جانی و مالی، خساراتی نظیر فرسایش خاک در بالادست و رسوب گذاری در پایین دست نیز به وجود آیند. در این پژوهش با استفاده از مدل سازی عامل مبنا در محیط شبیه سازی NetLogo مناطق مستعد سیل در شهرستان شوش شناسایی شد. مهم ترین ورودی به مدل توپوگرافی (مدل رقومی ارتفاعی) بوده و سپس با انجام رسترسازی بر روی منطقه و در نظر گرفتن بارندگی در هر سلول به عنوان یک عامل، شبیه سازی پویا و زمانمند انجام پذیرفت. نهایتاً با استفاده از تحلیل های مکانی در نرم افزار ArcGIS و مقایسه نتایج شبیه سازی با موقعیت شهرستان و نقشه های کاربری اراضی منطقه، علت های احتمالی وقوع سیل در این منطقه مورد بررسی قرار گرفت. مدل های عامل مبنا با استفاده از سیستم های اطلاعات مکانی (GIS) می توانند به عنوان راهکاری نوین برای حل مسائل مکانی مانند بحران های طبیعی، اثرات مخرب زیست محیطی و غیره باشند. در نهایت راهکارهای بازدارنده برای جلوگیری از وقوع سیلاب در این منطقه مطرح می شود.
پهنه بندی خطر وقوع سیل در شهرستان سبزوار با استفاده از منطق فازی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
یکی از مهم ترین راه های جهت مقابله با مخاطره سیل پهنه بندی پتانسیل سیل خیزی می باشد. پژوهش حاضر باهدف پهنه بندی خطر وقوع سیل در شهرستان سبزوار با تأکید بر نقاط شهری و روستایی در سال 1399 انجام پذیرفته؛ این پژوهش از نوع کاربردی و در آن از منطق فازی، تحلیل سلسله مراتبی و سامانه اطلاعات جغرافیایی استفاده شده است. در این پژوهش هشت معیار شیب، فاصله از رودخانه، ارتفاع، زمین شناسی، کاربری اراضی، بارش، تراکم زهکشی و پوشش موردبررسی قرار گرفته اند. جهت پهنه بندی خطر وقوع سیل در شهرستان سبزوار بر اساس معیارهای فوق ابتدا فرآیند رَسترسازی لایه ها انجام و سپس با استفاده از توابع عضویت فازی، فازی و در نهایت نقشه های فازی شده لایه ها به دست آمده است. در ادامه نیز با کمک نرم افزار اکسل فرآیند مقایسه زوجی معیارها نسبت به یکدیگر انجام و سپس وزن نهایی معیارها با لایه های فازی شده ترکیب و در نهایت نقشه های به دست آمده با عملگرهای فازی منطبق و نقشه پهنه بندی استخراج گردیده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد متغیرهای مؤثر در ایجاد سیل در منطقه شامل شیب با ضریب وزنی 340/0 و بارش با ضریب 184/0 می باشد. البته متغیر پوشش گیاهی با ضریب 020/0 از کمترین تأثیر در منطقه برخوردار می باشد. با توجه به نقشه کلاسه بندی خطر سیل خیزی شهر سبزوار به عنوان مهم ترین کانون جمعیتی شهرستان در محدوده خطر کم قرار دارد به لحاظ سکونتگاه های روستایی نیز اکثر آبادی های این شهرستان در پهنه با خطر خیلی کم، کم و متوسط قرار دارند.
ریز پهنه بندی ریسک سیلاب شهری با استفاده از مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه ی موردی: شهر نهاوند)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آمایش محیط سال هشتم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۹
133 - 152
حوزه های تخصصی:
از مهم ترین عوامل در کاهش خطر سیل، وجود آمادگی قبلی جامعه برای برخورد با این پدیده هست. این آمادگی برای برخورد با سانحه عبارت اند از داشتن برنامه مشخص قبلی و برنامه ریزی است. به همین دلیل است که برنامه ریزی برای مقابله با مخاطرات طبیعی، تا این اندازه اهمیت یافته است. در این پژوهش جهت آمادگی برای برخورد با بحران، با بهره گیری از مدل AHP با استفاده از نرم افزار GIS اقدام به تفکیک سطوح ریسک پذیر شهر نهاوند برای بحرانی نظیر سیل که ریسک آن در منطقه بسیار بالاست، انجام گرفت. نتایج حاصل از خروجی مدل نشان می دهد که از وسعت 861 هکتاری شهر نهاوند 2/40 درصد از محدوده دارای وضعیت با ریسک کم تا بسیار کم، 5/31 درصد دارای وضعیت با ریسک متوسط و 1/28 درصد از محدوده ی موردمطالعه نیز در شرایط با ریسک بالا تا بسیار بالا قرار دارد. لذا لزوم توجه هر چه بیش تر به امر برنامه ریزی شهری و مدیریت بحران را در مراحل قبل، حین و بعد از وقوع بحران را از طرف مسؤولین این شهر می طلبد.
مسئولیت دولت و مدیران بحران در پرتو قانون مدیریت بحران کشور (با نگاهی به سیل امام زاده داوود)
منبع:
تمدن حقوقی سال پنجم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۳
97-116
از نظر مهندسی حوادث طبیعی دوره بازگشت نسبتاً مشخصی دارند و بعید نیست که نظاره گر سیل گسترده ای در سال های آتی، در تهران به مثابه آنچه در امام زاده داوود در سال 1401 رخداد باشیم که نیازمند اقدامات پایشی و پیشگیرانه از نظر مهندسی مدیریت بحران و همچنین در بُعد حقوقی است. با امعان به تمهیدات قانون مدیریت بحران کشور مصوب 1398، کشور با خلاء قانونی جدی از جهت معرفی متولیان مدیریت بحران، سطح مسئولیت آنان و جایگاه دولت در این دست پدیده ها مواجه نیست، تا پیش از تصویب قانون مدیریت بحران کشور، در موضوع مسئولیت دولت در باب جبران خسارات ناشی از بلایای طبیعی و توجیه این مسئولیت میان محققان و نظریه پردازان مناقشه بوده است. در کنار تئوری های پیشین، این مقاله بر این نظر استوار است که در این گونه پدیده ها، با تمسک به جایگاه عرف در رویه حکومتی، این امر به یک عرف مسلم، مقبول، لازم الاتباع و همتراز با قانون تبدیل شده است. مضافاً، نظر به قانون مدیریت بحران کشور مقنن برای این امر رویه های نوینی اتخاذ کرده و اجمال پیشین در قوانین در باب مسئولیت دولت و متولیان مدیریت بحران را تا حدود زیادی مرتفع نموده است، به نحوی که امروزه باید اصل را بر مسئولیت دولت در این گونه پدیده ها قرار داد. از بُعد مسئولیت مدنی و کیفری، در باب وظایف مرتبط با مدیریت بحران از همان قواعد سنتی تبعیت می شود. لیکن، رویکردهای جدید و جامعی در موضوع انواع مسئولان، دامنه مسئولیت ها و جرم انگاری در این قانون مشاهده می شود که در متن مقاله مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.