مطالب مرتبط با کلیدواژه

تمدن اسلامی


۱۰۱.

مهندسی تمدن اسلامی از منظر سید منیرالدین حسینی الهاشمی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تمدن تمدن اسلامی علوم ساختارهای تمدنی فلسفه شدن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹۱ تعداد دانلود : ۷۲۸
در اندیشه تمدنی سید منیر الدین حسینی الهاشمی، تمدن بستر ساز ارتباط انسان با جامعه و طبیعت است و لازمه این ارتباط حضور تمدن هم در نحوه تأثیر انسان و جامعه بر طبیعت و هم در نحوه تأثیر طبیعت بر انسان و جامعه است. البته مناسبات و ابعاد حیات اجتماعی آن گاه وصف تمدنی می یابند که نهادینه شده باشند. اسلامی بودن تمدن به معنای جریان روشمند دین در تمامی حوزه های حیات تمدنی اجتماعی بشر است. نظام مفاهیم (مفاهیم بنیادی، راهبردی و کاربردی)، ساختارهای اجتماعی، محصولات تمدنی (که بر اساس آن جریان نیاز و ارضا مدیریت می شود)، زیرساخت اساسی یک تمدن است که بر اساس آن اخلاق اجتماعی و سبک زندگی شکل می گیرد. تمدن مادی غرب اگرچه توانسته است مبتنی بر مبانی و اهداف خود لوازم تمدنی خود را شکل دهد، ولی به دلیل جهت گیری مادی اش تمدنی رو به افول است. بر اساس اندیشه تمدنی سید منیرالدین، به منظور تحقق تمدن اسلامی می بایست مبتنی بر مبانی، آموزه ها و اهداف اسلام ناب هم به شبکه علوم و هم به ساختارها و هم فراورده های تمدنی دست یافت. بر این اساس در شبکه علوم اسلامی که هسته تمدن اسلامی است، دستیابی به سه لایه از دانش های راهبردی و کاربردی ضرورت دارد که در هماهنگی نظری کامل باید زیر ساخت نظری تمدن اسلامی را تمام کنند. این سه لایه نظری فقه سرپرستی، علوم اسلامی کاربردی و مدل های اسلامی اداره جامعه هستند.
۱۰۲.

اعتدال گرایی در گستره تاریخ تمدن اسلامی؛ یک بررسی مقدماتی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اعتدال اقتصاد تمدن اسلامی تاریخ اسلام فلسفه اخلاق ارسطو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۲۷۹
«اعتدال» واژه ای نوپدید در فرهنگ سیاسی ما نیست، ولی از جمله واژگانی است که به تازگی کاربرد فراوان یافته و وارد نظام سیاست گذاری و برنامه ریزی کشور شده است. این گونه واژگان اگر به درستی تبیین نشود و وفاق نسبی درباره مفهوم آنها پدید نیاید، دشواری هایی را پدید خواهد آورد. «اعتدال» به عنوان یک ارزش دینی و مبتنی بر یک بنیاد معرفتی متفاوت با مبنای مشهور ارسطویی آن، در متون دینی ما بسیار مورد توجه بوده و همسان و همپای دیگر باورها و ارزش های دینی به شکل های گوناگون در لایه ها و ابعاد مختلف تمدن اسلامی تجلی یافته است. برای سنجش فرضیه «اعتدال؛ به مثابه یکی از ویژگی های تمدن اسلامی» باید مطالعات گسترده ای سامان پذیرد. این نوشتار به عنوان گام نخست در این زمینه و با هدف ارائه الگویی برای پژوهش های مشابه، کاربردهای واژه «الاقتصاد» به معنای «اعتدال» را در متون روایی، فقهی، اخلاقی، ادبی، حکومتی و تاریخی و نیز دانش بلاغت بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که «اعتدال» افزون بر خاستگاه دینی در عینیت جامعه اسلامی نیز رواج داشته و تمدن اسلامی در جنبه های مختلف از آن تأثیر پذیرفته است. اگر این یافته با یافته های دیگر بررسی های تکمیلی سازگار باشد، می توان با اطمینان بیشتری از اعتدال ورزی به عنوان یکی از ویژگی های تمدن اسلامی یاد کرد.
۱۰۳.

تأمل در امکان، مفهوم و ماهیت تمدن اسلامی در عصر غیبت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تمدن تمدن اسلامی عصر حضور عصر غیبت و عصر ظهور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۸ تعداد دانلود : ۵۳۸
هرچند تأمل درباره تمدن و تمدن اسلامی در سابقه نگاشته های اسلامی نیز وجود دارد، اما پرسش از تمدن اسلامی در دهه های اخیر، به تبع خودآگاهی دینی مسلمانان، به ویژه از طریق شکوفاشدن جنبش های اسلامی از جمله انقلاب اسلامی ایران، شدت و عمومیت بیشتری یافته است. یکی از پرسش های مهم در این زمینه، ناظر به امکان تحقق تمدن اسلامی در عصر غیبت است. این مقاله با اذعان به حداقلی بودن ظرفیت های عصر غیبت در مقایسه با عصر ظهور، با تکیه بر تجربه تاریخی مسلمانان در عصر غیبت و نیز با درک تشکیکی از مفهوم تمدن، بر این باور است که تمدن اسلامی در عصر غیبت قابل تحقق بوده و در مقایسه با شرایط زمانی خود حتی می تواند از پویش و نشاط مطلوبی نیز برخوردار باشد.
۱۰۴.

کارکرد تمدنی قرآن؛ یک بررسی مقدماتی در قلمرو تمدن پیشین اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: قرآن تمدن اسلامی اندیشه تمدنی روح تمدن مبانی تمدن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۷ تعداد دانلود : ۳۷۵
اگر تمدن را مجموعه ای از مؤلفه هایی بدانیم که مبتنی بر یک اندیشه بنیادی و در قالب نظام های گوناگون سامان می یابد، خاستگاه این اندیشه بنیادی در تمدن پیشین مسلمانان، آموزه های وحیانی اسلام بود که هسته مرکزی این آموزه ها در قرآن آمده است. به این ترتیب، قرآن بنیان معرفتی، منطق ترکیب و تعیین کننده چگونگی رابطه میان اجزا و ترسیم کننده جهت اصلی تمدن مسلمانان بوده است. این یافته را می توان با نگاهی درونی به قرآن و بررسی آموزه های تمدنی آن از یک سو و نگاهی بیرونی به واقعیت تمدن اسلامی، کارکردها و نقش آفرینی های قرآن در آن مستند ساخت. این نوشتار به موضوع دوم، یعنی کارکرد تمدنی قرآن پرداخته و آن را در دو محور اصلی بررسی کرده است: اثرگذاری قرآن بر روح کلی و جهت گیری های تمدن اسلامی و اثرگذاری قرآن بر اجزا و مظاهر تمدن اسلامی. در محور دوم دانش ها، هنرها، فضاهای کالبدی زیست بوم های مسلمانان و زندگی اجتماعی مسلمانان بررسی شده است. نتیجه اینکه کنار رفتن آموزه های قرآنی از صحنه اجتماع مسلمانان و محدود ماندن آن در ساحت مسائل اندیشه ای غیرمرتبط با نیازهای اجتماعی، نقطه آغاز ایستایی تمدن اسلامی خواهد بود، ولی وضعیت کنونی تمدنی بشر و پیچ تاریخی جا به جایی تمدن ها، زمینه ساز ورود دوباره قرآن به صحنه تمدن و محور قرار گرفتن آن در تمدن جدید اسلامی است.
۱۰۶.

تلخیص سه مقاله در باب تمدن اسلامی

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تمدن اسلامی مقاله «تمدن اسلامی و افسانه شکست سیاسی» مقاله «تمدن و تشکیل دولت در حوزه اسلام: بازخوانی ابن خلدون» مقاله «سلسله مراتب دانش در تمدن اسلامی»

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۴ تعداد دانلود : ۲۱۰
نویسنده در نوشتار حاضر، تلخیصی از سه مقاله پیرامون تمدن اسلامی ارائه می نماید. این سه مقاله عبارتند از: تمدن اسلامی و افسانه شکست سیاسی اثر اندرو کرسی هس؛ تمدن و تشکیل دولت در حوزه اسلام: بازخوانی ابن خلدون اثر ژوهان پی آرناسون؛ سلسله مراتب دانش در تمدن اسلامی اثر پال ال. هک
۱۰۷.

تأثیر سبک مدیریتی نظامیه ها در عصر خواجه نظام الملک بر جریان های مدیریتی حاکم بر علم در تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نظامیه ها خواجه نظام الملک پیشرفت و زوال علوم تمدن اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶۳ تعداد دانلود : ۴۲۴
مدارس نظامیه به سبب سبک مدیریتی ویژه تا مدت ها نقش مهم و ماندگاری در تحول جریان مدیریتی علم در تمدن اسلامی برجای گذاشتند. با این فرض که تحول جریان مدیریتی نظامیه ها به سبک مدیریتی حاکم بر آن ها در زمان خواجه نظام الملک (مقت .485ق) وابسته بوده، پرسش این مقاله چیستی سبک مدیریتی نظامیه ها در زمان صدرات خواجه و واکاوی تأثیر آن بر جریان مدیریتی حاکم بر علم در جهان اسلام و تمدن اسلامی است. مبنای مدیریتی خواجه نظام بر محدودیت فعالیت های علمی آن مدارس به یک مذهب خاص کلامی (اشعری) و فقهی (شافعی) استوار بود. دستاورد و پیامد این مبنای مدیریتی به ترتیب «پیشرفت و ارتقای ساختار و کیفیت امکانات نظام آموزشی» در عرصۀ مدیریت بیرونی حاکم بر علم و «زوال علوم و کاهش توان ابداع، خلاقیت و نوآوری» در عرصۀ مدیریت درونی حاکم بر علم بود.
۱۰۸.

تحلیلی بر پیشینه، تکوین و عملکرد بیت الحکمه و تأثیر آن بر شکوفایی تمدن اسلامی

کلیدواژه‌ها: بیت الحمه پیشینه تکوین تمدن اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۸ تعداد دانلود : ۵۶۴
تأسیس بیت الحکمه، تأثیر ژرفی بر فرایند نهضت ترجمه و شکوفایی علوم و تمدن اسلامی برجای گذاشت. شناخت عوامل و چگونگی تکوین این مرکز علمی و آموزشی و همچنین نحوه ی چینش و تعامل عناصر درونی آن می تواند در احیای هویت آموزشی، بازتولید و در عین حال کشف ظریت-های نامکشوف این مرکز، آن هم در این برهه ی تاریخی مفید و رهگشا باشد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که عواملی نظیر: جایگاه سترگ علم و عالم در آموزه های اسلامی، تساهل و تسامح خلفای عباسی و توجه آنان –به ویژه مأمون- به دانشمندان، اهتمام خاندان برامکه به ایجاد صنعت کاغذسازی و تولید انبوه آن در جهان اسلام، حضور عناصر و خاندان فرهیخته ی ایرانی در درون بیت الحکمه و انتقال مواریث آموزشی و فرهنگی ایرانیان به این مرکز، الزام به شناخت تمدن کشورهای پیرامونی در نتیجه ی توسعه و گسترش قلمرو اسلامی، در تکوین و رونق بیت الحکمه، نقش بسزایی داشته است. این جستار با رویکردی تاریخی و استعانت ممکن از منابع و مأخذ تاریخی، تلاش می کند پیشینه و عوامل شکل گیری بیت الحکمه و همچنین نوع فعالیت و عملکرد این مرکز آموزشی و تأثیر آن بر شکوفایی تمدن اسلامی را مورد بررسی و امعان نظر قرار دهد.
۱۰۹.

نقش حکومت شیعی فاطمیان در گسترش علوم اسلامی

کلیدواژه‌ها: فاطمیان شیعه شمال آفریقا علم و دانش تمدن اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶۲ تعداد دانلود : ۵۱۴
فاطمیان خاندانی شیعه مذهب بودند که توانستند در سال 297 ه .ق در شمال آفریقا، حکومتی بر اساس مذهب اسماعیلی بنیان نهند. خلافت فاطمیان در آغاز به مغرب اسلامی محدود می شد ولی آنان توانستند پس از شصت سال مصر را فتح کرده و قلمرو نفوذ خود را تا شام و یمن و بخش هایی از حجاز بگسترانند. خلافت فاطمیان تا سال 567 ه .ق دوام یافت. به این ترتیب آن ها مجال کافی برای تمدن سازی و گسترش علوم و حمایت از دانشمندان در اختیار داشتند. فاطمیان در طول سه سده حکمرانی خویش، همواره به اهمیت و نقش علم و دانش در شکوفایی تمدن اسلامی توجه نشان می دادند. دانشمندانِ علوم مختلف، پیوسته در کنف حمایت های مادی و معنوی خلفای فاطمی قرار داشتند. در دوران زمامداری فاطمیان، شمال آفریقا مغرب اسلامی و مصر به یکی از بزرگترین کانون های علمی در جهان اسلام مبدل گشت. ایجاد و گسترش مراکز علمی متعدد نظیر الأزهر، دارالعلم ها و... از جمله اقدامات دولتمردان فاطمی در راستای گسترش علم و حمایت از عالمان محسوب می شود. پژوهش حاضر بر اساس منابع کتابخانه ای و با شیوه توصیفی تحلیلی به بررسی و تحلیل جایگاه علم و دانش در تمدن فاطمیان پرداخته است.
۱۱۰.

تبیین مدل مفهومی مقاومت در اندیشه آیت الله العظمی خامنه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: مقاومت نظریه داده بنیاد مقام معظم رهبری تمدن اسلامی بازدارندگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۵۱ تعداد دانلود : ۱۰۳۳
پیروزی انقلاب اسلامی مرهون به کارگیری استعداد رهایی بخش روایت شیعی از اسلام سیاسی در ارائه الگوی مقاومت در برابر سلطه استکباری غرب و ارزش های استعلایی مدرنیته غربی در برابر ارزش های دینی در قرن جدید محسوب می شود. ظرفیتی که به تدریج به الگوی تأثیرگذار و ساختارشکن در معادلات نظام قدرت جهانی تبدیل شد.بررسی چیستی مفهوم مقاومت، ابعاد، زمینه ها، پیامد و چشم انداز مقاومت و ارائه مدل مفهومی آن در اندیشه مقام معظم رهبری به عنوان مؤلفه ای تعیین کننده در پیشرفت جامعه اسلامی و غلبه بر چالش های ناشی از قدرت طلبی نظام سلطه موضوع این مقاله است. در این میان بررسی بیانات مقام معظم رهبری از سال 1368 تاکنون نشان می دهد که این مفهوم در اندیشه ایشان از اهمیت حیاتی در تداوم انقلاب اسلامی و رسیدن به افق تمدن اسلامی و الگوی پیشرفت ایرانی اسلامی دارد. روش مورداستفاده در این پژوهش استراتژی پژوهشی داده بنیاد و تجزیه وتحلیل داده های گردآوری شده بیانات مقام معظم رهبری درباره مقاومت است که یک مدل مفهومی و یک نقشه راه برای الگوی مقاومت در اندیشه رهبری ارائه می دهد. بر مبنای این روش از میان 93 سخنرانی، طی سال های 1368 تا بهار 1398، در دو گام اول کدگذاری باز و محوری 146 کد و 11 مقوله مشخص شد و در گام بعدی با تجزیه وتحلیل داده های گردآوری شده و ارتباط میان نکات، مفاهیم و مقوله ها؛ زمینه مقاومت، ابعاد، موانع، راهکارها، پیامدها و چشم انداز آن در مدل مفهومی با استفاده از شیوه پارادایمی طراحی شده است. نفی سلطه،استقلال،بازدارندگی چندبعدی و دست یابی به تمدن نوین اسلامی طرح کلی مفهوم مقاومت در این بررسی است.
۱۱۱.

بررسی کتاب نقش دولت بنی حفص در گسترش آموزش و نهادهای آموزشی در افریقیه

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تعلیم و تعلم حفصیان تمدن اسلامی مغرب افریقیه شهیدی پاک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۸ تعداد دانلود : ۳۴۲
تعلیم و تعلم از ارکان اساسی در رشد و تکامل انسان و قوام تمدن جوامع بشری است. آیین اسلام با ترغیب پیروان خود به این مهم، جنبشی عظیم در دل و جان مسلمانان برانگیخت که در گستره تاریخی و جغرافیایی تمدن اسلام، آثار تکاپوی علمی و پژوهشی آن ها متجلی است. از بیت الحکمه مأمون عباسی، تا رنسانس علمی در عهد آل بویه، جهاد علمی عصر فاطمیون و حمدانیان، بنیاد مستنصریه در بغداد، مدارس نظامیه در ایران، صلاحیه و نوریه در مصر و شام و تا بنای شهر آموزشی تونس در عهد حفصیان و به موازات آن ظهور چهره های برجسته علم و دانش چون ابن خلدون، همه ثمره تمدن اسلامی و حرکت بی وقفه این کاروان، در هزاره نخست هجری قمری است. پژوهشگرانی با غور در اسناد و منابع تاریخی، هر یک بازگو کننده داستان این خیزش علمی از گوشه ای از سرزمین اسلامی هستند. کتاب حاضر که گزارشی از آن در پی خواهد آمد، ثمره سعی وافر دکتر محمد رضا شهیدی پاک است. ایشان در این کتاب، به بررسی یکی از مهم ترین ادوار تاریخ آموزش و پرورش در تمدن اسلامی که در حدود 400 سال حکومت حفصیان در غرب اسلامی شکل گرفته، پرداخته است. اهمیت اثر آن است که فهرستی از گونه های مختلف و ساختار نهادهای آموزشی، متون، مواد و ابزار آموزشی در افریقیه عهد بنی حفص را ارائه نموده است و بیان نمونه ای کامل از نظام تعلیم و تربیت اسلامی در قالب مکتب تعلیم وتربیت حفصیان است.
۱۱۲.

رفتار مسلمانان و مسیحیان در فتح اندلس و جنگ های صلیبی؛ انعکاس نگاه قرآن و کتاب مقدس به برخورد با دشمنان در جنگ(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: فتح اندلس تمدن اسلامی جنگ های صلیبی مشروعیت جنگ های صلیبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶۱ تعداد دانلود : ۵۰۹
رهبران سیاسی و مذهبی غرب با هدف جلوگیری از اقبال جامعه مسیحیان به آئین حیات بخش اسلام، به ترفند اسلام هراسی و ایجاد تنفر از دین مبین اسلام در بین مردم غرب روی آورده اند. این پژوهش درصدد است تا به روش توصیفی تحلیلی، و با بازخوانی رفتار مسلمانان و مسیحیان در رویارویی های نظامی، روشن کند که کدام دین و پیروان آن، سزاوار هراس است. مطابق گزارش های تاریخی، مسلمانان در فتح اندلس با حداکثر مدارای ممکن با مسیحیان، همراه خود فرهنگ و تمدنی را به ارمغان آوردند که به اعتراف محققان غربی، اروپای غرق شده در ظلمات جهالت قرون وسطا را نجات داد. در مقابل مسیحیان در جریان جنگ های صلیبی با انگیزه مذهبی، جنایت ها و وحشی گری هایی را رقم زدند که تفکر اسلام ستیزی غرب، نوعی الگوبرداری از جنگ های صلیبی است. البته هرچند رفتار پیروان ادیان متمایز از ادیان است، اما آموزه های اسلام و مسیحیت فعلی نشان می دهد عملکرد مسلمانان و مسیحیان در جنگ های مذکور، انعکاس تعالیم این دو دین است.
۱۱۳.

علوم انسانی بومی و تمدن سازی اسلامی ؛ موانع، راهکارها و قابلیت ها

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: علوم انسانی بومی سازی تمدن اسلامی چالش ها ظرفیت ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۳ تعداد دانلود : ۲۴۷
علوم انسانی با تشکیل یک شبکه معرفتی، می کوشد تجربه های قابل حصول جهان اجتماعی - تاریخی انسان را در فهم صورت گرفته، شکل داده تا آن را به سطح شناخت عینی برساند. با بومی کردن علوم انسانی، می توان روش ها، ابزارها و قالب های تئوری علوم انسانی موجود را اسلامی کرد. به عبارت دیگر، ما به دنبال تولید علومی هستیم که سه وظیفه فوق را مبتنی بر مبانی معرفت شناختی و هستی شناختی اسلامی، در چارچوب مشخص انجام دهند. بر این اساس، در تحقیق حاضر ابتدا موانع و چالش های بومی سازی علوم انسانی مورد بررسی قرار گرفته، چرایی بومی سازی علوم انسانی تبیین، و آن گاه راهکارها و قابلیت های علوم انسانی بومی در گستره تمدن سازی اسلامی بیان می شوند. نتایج تحقیق نشان می دهد که علوم انسانی بومی، گامی مهم در راستای تمدن سازی اسلامی – ایرانی است و این توانایی را دارد تا کارایی ها، قابلیت ها، ظرفیت ها، نوآوری ها و مقبولیت های خود را نمایان سازد.
۱۱۴.

مسجد: آغاز معماری در تمدن اسلامی

تعداد بازدید : ۱۰۰۲ تعداد دانلود : ۱۶۸۰
مسجد یکی از شاخص ترین بناهای معماری اسلامی است، مطالعه و پژوهش درباره آن به سبب اینکه آغاز معماری در تمدن اسلامی با این بنا است، ضروری می باشد. مسجد جلوه ای از زیبایی های بصری و نمونه بارزی از تلفیق و ارتباط فرم های نمادین با باورهای عمیق اعتقادی در عرصه حیات مادی است که علاوه بر تأمین کالبد مکان عبادت با زبان کنایه و اشاره هنر از معرفت دینی و راز و رمز شریعت سخن می گوید، و از این رو اهمیت و قداست ویژه ای برخوردار است. مسجد در اصل منتسب به ذات اقدس خداوند است و در بیان معماری هنرمندانه آن از ماورایی ترین دریافت های بشری بهره گرفته می شود. در این نوشتار ضمن بیان معانی لغوی و اصطلاحی مسجد و تاریخچه آن، اهمیت و ضرورت، آداب و احکام مسجد و در نهایت به معماری و کارکردهای آن در تمدن اسلامی با استفاده از منابع کتابخانه ای و با روش توصیفی-تحلیلی پرداخته شده است.
۱۱۵.

بررسی شواهد تاریخی نقش غرب در کاهش ارتباطات علمی تمدن اسلامی با کاهش متون آن(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: تمدن اسلامی ارتباطات علمی غرب متون تمدن اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۹ تعداد دانلود : ۲۸۷
در قرون گذشته و پیش از پدید آمدن رسانه های نوین ارتباطاتی، مهم ترین راه حفظ و تبادل اطلاعات و علوم، خط و کتابت بوده است. این پژوهش، به بررسی شواهد تاریخی نقش غرب در کاهش ارتباطات علمی تمدن اسلامی با کاهش متون آن می پردازد. ازاین رو، در این پژوهش تلاش شده تا از طریق روش تحقیق تاریخی تحلیلی و با فیش برداری داده های آن، با روش کتابخانه ای و اسنادی، شواهد تاریخی نقش غرب در کاهش ارتباطات علمی تمدن اسلامی با کاهش متون آن در ایجاد محدودیت و یا از دسترس خارج شدن منابع علمی دانشمندان مسلمان بررسی گردد. یافته های پژوهش حاکی از این است که غربی ها با تاراج و انتقال آثار اسلامی، موجب محدود شدن دسترسی به منابع و متون تمدن اسلامی یا از بین رفتن و از دسترس خارج شدن آنها گردیدند. این موضوع آثار جبران ناپذیری در کاهش سطح ارتباطات علمی جهان اسلام برجای گذاشت.
۱۱۶.

راهبردهای پیشرو در پساچهل سالگی انقلاب اسلامی (تبیین بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آیت الله خامنه ای انقلاب اسلامی بیانیه گام دوم تمدن اسلامی عقلانیت SOWT

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۵۱ تعداد دانلود : ۱۰۷۲
تحقق نسبی اهداف انقلاب اسلامی نیازمند شناخت وضعیت موجود و برنامه ریزی برای رسیدن به وضعیت مطلوب می باشد. بیانیه گام دوم که توسط رهبر انقلاب صادر شد بیانگر وضعیت انقلاب اسلامی در آستانه چهل سالگی بوده و در واقع طرحی برای گذر از وضع موجود به وضع مطلوب و آرمانی است. نظر به اهمیت این مسئله، این مقاله با روش کیفی از نوع تحلیل اسنادی با کاربست رویکرد تحلیل سیستمی سوات (SOWT)درصدد پاسخگویی به این سوال است: «راهبردهای پیشروی جامعه ایران در آستانه چهل سالگی انقلاب اسلامی بر اساس بیانیه گام دوم چیست؟». براساس بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی می توان چهار استراتژی در دوران پساچهل سالگی انقلاب اسلامی طراحی کرد: 1.راهبرد «پیشتازی» انقلاب اسلامی ناظر بر قوت های داخلی و فرصت های بیرونی: 2.راهبرد «صیانتی» انقلاب اسلامی ناظر بر قوت های داخلی و تهدیدهای بیرونی 3.راهبرد «رقابتی» انقلاب اسلامی ناظر بر فرصت های بیرونی و ضعف های داخلی 4.راهبرد «مقاومتی» انقلاب اسلامی ناظر بر ضعف های داخلی و تهدیدهای بیرونی. نظر به توفیقات انقلاب اسلامی در امر «قوت ها» و «فرصت های» حداکثری پیشرو در مقایسه با ضعف ها و تهدیدها، اهتمام دولتمردان باید بسیج منابع، امکانات و ظرفیت ها به منظور برنامه ریزی در راستای عملیاتی کردن راهبردهای مذکور با محوریت راهبرد «پیشتازی» در محیط منطقه ای و نظام بین الملل باشد. این راهبرد به صورت خاص در امر حکمرانی بر حاکم کردن سیاست های درون گرا (ناظر بر توانمندی ها، ظرفیت های مادی و معنوی داخلی، و نفوذ منطقه ای) بجای سیاست های برون گرا (ناظر بر حمایت های بیگانگان) بر دستگاه حکمرانی و افکار عمومی جامعه با در پیش گرفتن طراحی و نهادینه کردن سبک زندگی اسلامی تاکید دارد.
۱۱۷.

نقش آموزشی مساجد در اعتلای علمی تمدن اسلامی

کلیدواژه‌ها: مسجد آموزش تمدن اسلامی نهاد علمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳۰ تعداد دانلود : ۶۸۹
مسجد به عنوان اولین نهاد آموزشی در جهان اسلام، همواره نقشی مهم و اساسی در پیشبرد علم و دانش به عهده داشته است. یکی از کارکردهای مهم مساجد در تمدن اسلامی، کارکرد علمی-آموزشی آن است، که هدایتگر و آغازگر بسیاری از جنبش های علمی در جامعه اسلامی بوده است. با ورود حضرت رسولصلی الله علیه و آله به مدینه در پی نیاز مسلمانان به یادگیری مبانی دینی، مسجد النبی مأمنی برای آموزش و تعلیم مسلمانان گشت و به تدریج در طول سده های بعد، این نقش پر رنگ تر گردید. با گسترش مساجد جامع و آموزشی، بسیاری از علوم تخصصی در حوزه های مختلف علمی در این نهاد آموزشی محل تدریس قرار گرفت. وجود کرسی های دانش اندوزی و آزاداندیشی در کنار نگاه بدون تبعیض به علم و متعلمان و توّجه ویژه به شیوه های علمی تدریس متناسب با ذوق و توانایی دانش پژوهان از شاخصه های مهم مورد توّجه در این نهاد علمی بود. نویسنده در این مقاله بر آن است تا با استفاده از داده های کتابخانه ای، به بیان خط سیر حرکت علمی مساجد و هم چنین چگونگی و کیفیت روش های تدریس در آن نهاد علمی پرداخته تا بدان وسیله اندکی از نقش اعتلا بخش نهاد علمی مسجد، در حرکت علمی تمدن اسلامی آشکار گردد.
۱۱۸.

نقش عالمان شیعه در سازماندهی دانش در علم حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سازماندهی دانش عالمان شیعه علم حدیث تمدن اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۶ تعداد دانلود : ۵۲۲
علمای مسلمان به ویژه دانشمندان شیعه، به موازات تولید دانش، قرائتی نو از علوم تمدّن های پیشین در پرتو جهان بینی جدید دینی شان عرضه کرده و برای حفظ آنها، به سازماندهی دانش پرداخته اند. در حوزه معرفت اسلامی، درباره سنت (قول، فعل و تقریر معصومین (ع) ) که از منابع اولیه و اصلی شناخت دین و آموزه های دینی پس از قرآن کریم به شمار می رود، تلاش های بسیاری شده است. از این رو، در جمع آوری هر چه کامل تر احادیث و سازماندهی هر چه بهتر و کامل تر آنها در ابواب مختلف اهتمامی سخت بین علمای شیعه دیده می شود. حدیث پژوهان شیعه در راستای بررسی و فهم کامل این میراث ارزشمند و راه شناسایی حدیث درست از حدیث نادرست، دانش هایی پدید آورده اند. مقاله حاضر بخشی از زحمات عالمان شیعی را در این حوزه با نگاهی ویژه به سازماندهی دانش در آثار عمده حدیثی آنان بررسی می کند.
۱۱۹.

نقش نخبگان در جوامع با تأکید بر نقش پیامبر اکرم(ص) در شکل گیری تمدن اسلامی

کلیدواژه‌ها: نخبه اسوه الگو تمدن اسلامی پیامبر مکرم اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۸ تعداد دانلود : ۸۱۶
انسان موجودی اجتماعی است که هم به لحاظ ذاتی، فطری و فردی و هم به لحاظ اکتسابی، ارادی و اجتماعی همواره از محیط پیرامون خود تاثیر میپذیرد و آثار آن در نحوه رفتار و کردار و حتی پندار او هویدا میگردد. در این میان نقش نخبگان جامعه به عنوان اسوه، الگو و یا نمونههایی بسیار درخشان و مشعشع غیر قابل انکار مینماید که غالب نظریات جامعهشناسی بر آن تاکید میورزد. این نوشتار کوششی است در جهت بررسی نقش نخبگان در جوامع با تاکید بر نقش پیامبر در شکلگیری تمدن اسلامی، از این رو، ابتدا به مفهومشناسی عناوین اصلی بحث نظیر: نخبه، اسوه و الگو پرداخته و در وهله بعدی نگرش آموزههای اسلام و اندیشمندان مسلمان و بعضا غربی به اسوه و نخبه مورد نقد و بررسی قرار گرفته و نهایتا شاخصه های تمدن اسلامی و نقش پیامبر در ایجاد آن تبیین شده است.
۱۲۰.

اسلام معاصر، در میانه دیپلماسی احیاء تراثی و رویکرد تمدنی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۴۱۸ تعداد دانلود : ۲۳۸
تمدن اسلامی، یکی از دیرینه ترین تمدن های بشری است که توانسته با گذرزمان، بر عمق خود بیفزاید و همواره به عنوان رکنی تاثیرگذار در تمدن بشری، ایفای نقش کند. در پیشینه شناسی و تجزیه و تحلیل اجزای این تمدن، دو نوع نگاه می تواند مورد توجه باشد. نگاه اول، رویکرد احیاء تراثی؛ به این صورت که تلاش کنیم تا تمدن را مبتنی بر متون متقدم و یکان یکان گزارش های دینی یا متون دینی، تحلیل کنیم. رویکرد دوم، رویکرد بر اساس حافظه تمدنی است. حافظه تمدنی، صرفا در قالب گزارش های تاریخ موصوف به خبرواحد، قابل توصیف نیست. بخش اعظمی از میراث تمدنی اسلامی در قالب هایی فراتر از گفتمان مبتنی بر اخبار آحاد قابل مستندسازی است. بسنده کردن به میراث مکتوب به عنوان تنها بخش میراث تمدنی باید به توجه بایسته به حافظه تمدنی ارتقاء یابد. رویکرد احیاء تراثی نسبت به معارف دین تا حدود زیادی متاثر از روش فقهی و به تبع آن نوعی اخباری گری است. بدون آن که بخواهیم جایگاه روش نقل روایی را در دوران معاصر تنزل دهیم، اما نباید از آن، به عنوان یک روش به اقتضای دوره متقدم نیز غفلت کرد.