مطالب مرتبط با کلیدواژه

تاریخ ادبیات


۲۱.

بررسی و نقد کتاب تاریخ آداب اللغة العربیة فی العصر الحدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال شانزدهم بهمن و اسفند ۱۳۹۵ شماره ۶ (پیاپی ۴۳)
تعداد بازدید : ۱۰۹۳ تعداد دانلود : ۷۹۱
کتاب تاریخ آداب اللغة العربیة فی العصر الحدیث، اثر نادر نظام تهرانی، در زمینه تاریخ ادب معاصر عرب نوشته شده است. در این کتاب نویسنده کوشیده تا با بررسی رویدادها و جریان های ادبی معاصر و آوردن سطوری چند درباره شاعران این عصر، شمایی کلی از حیات ادبی عرب در این دوره به مخاطب ارائه دهد. بررسی و مطالعه این کتاب نشان از آن دارد که این اثر نیز چون دیگر آثار قلمی، خالی از نقص نیست و کاستی هایی دارد که در چاپ های بعدی باید به آن توجه شود. این مقاله تلاش دارد با بررسی دقیق این اثر، در رویکردی بی طرفانه و با رعایت اصول منطقی نقد علمی، میزان پایبندی نویسنده آن را به معیار های علمی نگارش کتاب و استفاده از ابزار های آن برای تحقق اهداف آموزشی بررسی کرده و ضمن ارزیابی این کتاب به عنوان منبعی درسی بر اساس معیارهای منابع درسی، میزان برخورداری آن را از ویژگی های اثری فنی و تخصصی مشخص کند.
۲۲.

ارزشیابی محتوای درس تاریخ ادبیات دوره دوم متوسطه بر اساس دو مؤلفه "ساختار" و "تحقق اهداف پیش بینی شده"(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تعلیم و تربیت دوره ۳۳ زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۳۲

کلیدواژه‌ها: ارزشیابی اهداف برنامه درسی تاریخ ادبیات دوم و سوم متوسطه ساختار کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۹ تعداد دانلود : ۲۵۳
هدف مطالعه حاضر1، ارزیابی محتوای درس تاریخ ادبیات دوره دوم متوسطه(سال دوم و سوم آموزش متوسطه، رشته ادبیات و علوم انسانی) با ترسیم وضعیت موجود دو کتاب در قالب دو مؤلفه "ساختار محتوا" و "تحقق اهداف پیش بینی شده" است. پژوهش از نوع ارزشیابی است و با تلفیق الگوی "تحقق هدفها" و الگوی "مبتنی بر نظر خبرگان" انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل متخصصان تاریخ ادبیات، دبیران دو کتاب تاریخ ادبیات و نیز دانش آموزان پایه های دوم و سوم رشته علوم انسانی در سال تحصیلی 94- 1393 بوده است. نمونه گیری پژوهش به روش خوشه ای چندمرحله ای انجام شده که مطابق آن 1454 نفر از 4 استان انتخاب شده اند. ابزارهای پژوهش عبارت اند از: فرمهای مصاحبه با متخصصان تاریخ ادبیات ایران و جهان، پرسشنامه دبیران و آزمونهای پیشرفت تحصیلی دانش آموزان. روایی محتوایی آزمون پیشرفت تحصیلی با استفاده از نظرات چند معلم متخصص و پایایی آن از طریق برآورد ضریب کودور ریچاردسون محاسبه شد. روایی محتوایی پرسشنامه دبیران با استفاده از نظرات چند متخصص موضوعی به دست آمد و پایایی آن از طریق برآورد ضریب همسانی درونی آلفای کرونباخ برابر با 0/89 تعیین شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد ساختار دو کتاب تاریخ ادبیات سال دوم و سوم متوسطه بر اساس شیوه های پذیرفته شده نیست و دو بخش تاریخ ادبیات ایران و تاریخ ادبیات جهان به یک شیوه تألیف نشده است. اهداف برنامه درسی نیز تحقق پیدا نکرده است.
۲۳.

بینامتنیت به مثابه روش و بینش تاریخ ادبیات نگاری نوین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای ادبی بهار ۱۳۹۶ شماره ۱۹۶ 1-22

کلیدواژه‌ها: تاریخ ادبیات بینامتنیت نقد نظری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۳ تعداد دانلود : ۶۱۰
هدف اصلی تاریخ ادبیات، نگارش تاریخ تحولات ادبی است. بینامتنیت نیز در این حوزه، دانش تبیین ارتباطات متون به شمار می اید. بینامتنیت به کمک تاریخ ادبیات، به شریان ارتباطی متون، اعصار و جوامع پی می برد و تاریخ ادبیات نیز با بهره از فنون ارتباطی ای که بینامتنیت در اختیارش می گذارد، به شناخت عمیق تر و دقیق تر ادبیات دست می یابد. این جستار به مثابه دریچه کوچکی است که به دنیای ارتباطات دانش تاریخ ادبیات و بینامتنیت گشوده شده است. به همین منظور کار را با بررسی و تلفیق مبانی نظری تاریخ ادبیات و دانش بینامتنیت و نیز نقد و نظریه های ادبی طراحی کرده ایم. عمده مقصود این پژوهش، تنها نشان دادن وجوه اشتراک و راه های ارتباطی تاریخ ادبیات با دانش بینامتنیت و برشمردن خدمات متقابل این دو با یکدیگر است.
۲۴.

شیوه نقد در تذکره الشعرای دولتشاه سمرقندی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۷۷ 157-184

کلیدواژه‌ها: تذکره نقد ذوق تاریخ ادبیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۲ تعداد دانلود : ۳۹۱
موضوع مقاله حاضر بررسی چگونگی شیوه های نقد و داوری دولتشاه سمرقندی در تذکره الشعرای اوست. از آن جا که نقد ادبی در هر عصری با سطح آگاهی و فرهنگ جامعه و طرز تلقی مردم آن روزگار هم خوانی دارد، دولتشاه به مثابه نماینده ناقدان عصر خود، به گرد کردن دیدگاه ها و داوری های مختلف ناقدان پرداخته و در نهایت دایره بسته نقد کلی و ذوقی آن روزگار را ترسیم کرده است. در این نوشته کوتاه خواهیم دید که تذکره دولتشاه به رغم خطاهای بسیارش، یکی از منابع اصلی و حتی منحصر به فرد برای نقد شعر در روزگار مؤلف بوده است. ولی بحث درباره تمام نکته هایی که او به آن ها اشاراتی کلی کرده، از حوصله این نوشته بیرون است و مجال فراخ تری می طلبد. بنابراین کوشیده ایم محورهای اصلی کار دولتشاه را در نقد شعر، شناسایی و دسته بندی کنیم. در این طرح ابتدا تذکره الشعرای دولتشاه را به اجمال معرفی و طرز تلقی او را از شعر نشان داده و نقش دربارها را در پرورش شاعران و تولید شعر خوب بررسی کرده ایم. از آن پس کلی گویی و نقد ذوقی او را که در موازنه شاعران و تتبع و تقلید آنان مطرح شده، آورده و گفته ایم که جریان عمده نقد در این اثر، نقد بلاغی و گونه ای از صورتگرایی است. در انتهای مقاله نگاهی گذرا افکنده ایم به رابطه نقد و سیاست های حاکم و سرانجام این نوشته را با بررسی اجمالی پیوند تاریخ و ادبیات به پایان برده ایم.
۲۵.

منابع تاریخ ادبیات گویشی در ایران پس از اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۷۸ 183-214

کلیدواژه‌ها: تاریخ ادبیات فارسی معیار گونه گویش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲۲ تعداد دانلود : ۷۴۳
ادبیات غنی ایرانی تاریخی چند هزارساله را در پیشینه خود دارد که بی تردید نیاز است بخش های مختلف آن به تفکیک مورد بررسی قرار گیرند و تاریخ آن ها تدوین گردد. یکی از مهم ترین اما مغفول ترین این بخش ها تاریخ ادبیات گویشی ایران پس از اسلام است. در مقاله حاضر سعی می کنیم نشان دهیم چه تعداد کتاب های مستقل و چه مقدار داده های گویشی در میان اسناد کهن به صورت پراکنده موجود است. به علت پراکندگی و عدم انسجام نیاز است که این داده ها با طرحی سامانمند و منظم گردآوری شوند. این گام اول برای طرح تدوین تاریخ ادبیات گویشی ایران است. در این مقاله تلاش می کنیم با جمع آوری و سامانمندی این داده ها طرحی کلی از منابعی که به نوعی حاوی داده هایی از زبان ها و گویش های ایرانی کهن هستند به دست دهیم که مقدمه ایست بر طرح تدوین تاریخ ادبیات گویشی. با این هدف منابع این حوزه را به دو دسته تقسیم نموده ایم: 1. منابعی که حاوی متون گویشی هستند که به دو دسته کلی قابل تقسیم اند: الف. آثار بازمانده از اقلیت های مسلمان شامل گویش گورانی (فرقه اهل حق (یارسان)) و گویش استرآبادی (فرقه حروفیه). ب. اشعار، منظومه ها و قطعات صرفاً ادبی گویشی. 2. منابعی که حاوی لغات گویشی هستند و بنابراین در زمره «گونه» های زبان فارسی قرار دارند. این دسته از متون بر اساس خط آن ها به دو دسته تقسیم می شوند: الف. آثار به خط غیر عربی شامل متون فارسی- عبری، متون فارسی- سریانى و متون فارسی- مانوى. ب. آثار به خط عربی.
۲۶.

پابرگ (13)

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم مرداد و شهریور ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۱۷۱) 103 - 130

کلیدواژه‌ها: تاریخ ادبیات متن شناسی نسخه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۷ تعداد دانلود : ۵۳۸
نوشتار حاضر، سیزدهمین شماره از سلسله انتشاراتی است که بر یافته های تاریخ ادبیاتی، متن شناسی و نسخه شناسی تمرکز دارد. برخی از منابع معرفی شده و مطالب مطروحه در این شماره به شرح ذیل است:  •اشارات التفسیر فی بشارات التذکیر، تفسیر کهن فارسی مورخ 694 ق. در دارالکتب قاهره •کتاب فی الشواهد النحویه به فارسی مورخ 548 ق. •دستنویس دیوان خاقانی، نسخه صادق انصاری در کتابخانه مرعشی •جایگاه دستنویس دیوان عطار، 306 سنا )مهدی بیانی سابق( در مطالعات  عطارشناسی •شیخ سعدی شیرازی کاتب، از اوایل سده هشتم هجری •چند کاتب تستری که در سده هشتم هجری نسخه های فارسی کتاب کرده اند. •دستنویس هایی فارسی از حلب •دیوان سلمان ساوجی، به خط معروف بغدادی •محمد بن حاجی حسن بن سلغرشاه، خوشنویس سده نهم هجری ابیاتی از حسین دانش اصفهانی
۲۷.

پابرگ (14)

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم مهر و آبان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۱۷۲) 63 - 85

کلیدواژه‌ها: تاریخ ادبیات متن شناسی نسخه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۷ تعداد دانلود : ۷۲۰
نوشتار حاضر، سیزدهمین شماره از سلسله انتشاراتی است که بر یافته های تاریخ ادبیاتی، متن شناسی و نسخه شناسی تمرکز دارد. برخی از منابع معرفی شده و مطالب مطروحه در این شماره به شرح ذیل است: -        برگی کهن از مناقب الابرار ابن خمیس، در میان نسخه ای از اصول بزدوی -        اطلاعی از «کوی غاتْفَر» سمرقند متعلق به سده ششم هجری -        غزل دیگری با ردیف «این نیز بگذرد» -        تفسیر کهنی به زبان فارسی در مدرسه جعفریه قائن -        فحص بلیغ علامه قزوینی درباب سال درگذشت کازیمیرسکی، و اطلاعی درباره فروش کتابخانه وی -        گلگشت در فهارس (1)[1]: نسخه های مهم فارسی در «مجموعه جان رایلندز» (منچستر)
۲۸.

پابرگ (15)

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم آذر و دی ۱۳۹۷ شماره ۵ (پیاپی ۱۷۳) 61 - 90

کلیدواژه‌ها: تاریخ ادبیات متن شناسی نسخه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۱ تعداد دانلود : ۴۷۳
نوشتار حاضر، سیزدهمین شماره از سلسله انتشاراتی است که بر یافته های تاریخ ادبیاتی، متن شناسی و نسخه شناسی تمرکز دارد. برخی از منابع معرفی شده و مطالب مطروحه در این شماره به شرح ذیل است: دستنویسی کهن از تاج التراجم در کتابخانه قلی چعل یپاشا تکمیل رباعی ای درباره سفینه ها و جریده های کهن حاوی خطوط علما و فضلا تفکیک رساله نزهه الکتّاب حسام خویی از جنگ یا جنگ های شعری متقدّم دو دستنویس دیگر از دیوان جلال الدین عتیقی زندگی خودنوشت حسین دانش اصفهانی )پدرام( توضیح رجالی علامه قزوینی درباره درگذشت مارکوارت استاد مینوی و دورانی با علامه قزوینی ستایش دکتر قاسم غنی از کتابخانه سعید نفیسی در نامه ای به علامه قزوینی دیوان حافظ تصحیح شده علامه قزوینی در دانشکده ادبیات
۲۹.

پابرگ 16

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم بهمن و اسفند ۱۳۹۷ شماره ۶ (پیاپی ۱۷۴) 101 - 132

کلیدواژه‌ها: تاریخ ادبیات متن شناسی نسخه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۲ تعداد دانلود : ۷۳۵
نوشتار حاضر، سیزدهمین شماره از سلسله انتشاراتی است که بر یافته های تاریخ ادبیاتی، متن شناسی و نسخه شناسی تمرکز دارد. برخی از منابع معرفی شده و مطالب مطروحه در این شماره به شرح ذیل است:<br />دو دستنویس پراهمیت فارسی در پا کستان<br />نسخه کهن تذکره الالیاء موّرخ 695 ق و مثنوی معنوی از سال 800 ق<br />دو غزل قدیم در منابع کهن شعری فارسی<br />تفسیر ناشناخته فارسی موّرخ 897 ق در کتابخانه ملی عش قآباد<br />غزل هایی از «دُردزد استرابادی »<br />دو منظومه فارسی کتابت شده به دست مصطفی طربزونی در کوتاهیه<br />چند نمونه دیگر از کتاب تهای علی ا کبر فیض قمی<br />«ممدوحین شیخ سعدی »، و مساهمت یغمایی در مطالعات سعدی شناسی قزوینی<br />فهرست اهدا کنندگان کتاب به کتابخانه دولتی تربیت در تبریز
۳۰.

پابرگ 17

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۰ مهر و آبان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۱۷۸) 62 - 77

کلیدواژه‌ها: تاریخ ادبیات متن شناسی نسخه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۰ تعداد دانلود : ۳۵۹
نوشتار حاضر، هفدهمین شماره از سلسله انتشاراتی است که بر یافته های تاریخ ادبیاتی، متن شناسی و نسخه شناسی تمرکز دارد. برخی از منابع معرفی شده و مطالب مطروحه در این شماره به شرح ذیل است: بیت سعدی در عبهرالعاشقین روزبهان (؟) مأخذی دیگر برای قصیده سوگندنامه فرید عطار )مداح خوارزمشاه( و گمانه زنی درباره ابیات مفقود سرآغاز آن کتابت آثار عطار و سعدی به دست با کان/ پا کان اسفراینی دیوان شعری از سده نهم، و نه پنجم هجری، در بغداد اطلاعی احتمالی از یکی از افراد خاندان عبدالسامی فارس در سده هشتم هجری در معرّفی دیوان شعر «بی نشان » )یادداشتی به قلم دکتر روح انگیز کراچی( علامه قزوینی و مصطفی جواد دو استدراک پابرگی )پیرامون نامه دکتر غنی به علامه قزوینی و شعر «ا گر دل از غم دنیا جدا توانی کرد )»
۳۱.

مجالس النفایس نقطه عطفی در معاصرنویسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقد و نظریه ادبی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلیدواژه‌ها: تاریخ ادبیات تذکره تذکره پژوهی معاصرنویسی تذکره عصری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۳ تعداد دانلود : ۳۳۵
مورخان و خوانندگان تاریخ ادبیات همیشه در تاریخ به دنبال مطالبی دست اول و اصیل بوده اند. از این روی آثار تذکره نویسانی که درباره هم عصران خویش نگاشته اند همواره دارای اهمیت و اعتبار بیشتری بوده است. با توجه به اعتبار معاصرنگاری در تاریخ ادبیات این جستار بر آن است تا روش معاصرنویسی در تذکره مجالس النفایس را به مثابه نخستین تذکره عصری در قلمرو ایران فرهنگی مورد بررسی قرار دهد. به همین منظور شرح حال شاعران معاصر علی شیر نوایی را در تذکره مجالس النفایس با کمک مؤلفه هایی تحلیل می کنیم که بضعاً از روش «تراجم نگاری» اخذ کرده ایم. بررسی ها نشان می دهد مؤلفه ای که به این تذکره اعتبار و اهمیت می بخشد عنصر «مؤلف» است. اهمیت این عنصرتا اندازه ای است که اگر آن را از مجالس النفایس جدا کنیم کل ساختار و معاییر تذکره به هم می خورد. نتیجه حاصل از این بررسی این است که معاصرنویسی امیرعلی شیر نوایی نگارشی «مؤلف محور» است. نوایی از نوشتن تذکره ای عصری علاوه بر ثبت نام شاعران معاصر خویش، انگیزه های دیگری همچون تثبیت خویش به مثابه شخصیت اول فرهنگی هرات، تثبیت جریان های فرهنگی-ادبی آن روزگار و مانند آن داشته است.
۳۲.

نقدی بر شیوۀ تکامل گرایانۀ کتاب تاریخ ادبیات داستانی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال هجدهم اردیبهشت ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۵۴) 213-236
تعداد بازدید : ۶۵۴ تعداد دانلود : ۳۳۸
نویسندة کتاب تاریخ ادبیات داستانی ایران می کوشد به بررسی ادبیات داستانی ایران، به ویژه رمان و داستان کوتاه (تا سال 1332 ) بپردازد و با بررسی پیشینه و خاستگاه های آن ها (داستان های بلند عامیانه، سفرنامه، خاطره نویسی، حکایت ها، و ...) سیر تحول تاریخی آن ها را نشان دهد. هم چنین، نویسنده به انواع رمان (رمان تاریخی، رمان کارآگاهی، و ...) و دلایل شکل گیری برخی از آن ها نیز پرداخته است. بااین حال، این کتاب کاستی هایی نیز دارد؛ جدای از ضعف های ساختاری (پراکندگی مطالب و ...)، روش شناسی کتاب، که روشی تکاملی است، نیز سبب ایرادهایی مانند حاشیه ای ساختن ژانرهایی چون سفرنامه نویسی و خاطره نویسی، ناتوانی از بیان «چرایی» تغییرها، و ... شده است؛ ایرادهایی که دلیل اصلی آن ها بی توجهی نویسندۀ کتاب به مبانی معرفتی روش خویش بوده است. بررسی محتوایی کتاب نیز سؤالات متعددی را برای خوانندگان به وجود می آورد؛ سؤالاتی که کتاب یا پاسخی به آن ها نداده است یا در درستی پاسخ های آن جای تردید وجود دارد.
۳۳.

امر معاصر: از سَیّالیّت تا تَصَلّب در گذر زمان (فرایند بالندگی و تثبیت محتشم کاشانی در تاریخ ادبیات)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای نوین ادبی پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲۰۶ 1-21

کلیدواژه‌ها: محتشم کاشانی تذکره معاصرت تاریخ ادبیات تذکره نویسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۷ تعداد دانلود : ۳۵۹
گزارش هایی که همعصران محتشم کاشانی از وی ثبت کرده اند بیشتر از این که یکدست باشند، سیال اند و محل تنش و تعارض. برعکس، تذکره نویسان ادوار بعد به سمت گزینش روایتی واحد رفته اند. این تعارضات مورخ ادبی را با نگرانی درباره وثاقت گزارش ها مواجه خواهد کرد. این مقاله ابتدا چندگانگی گزارش های همعصران محتشم را بررسی می کند و سپس حرکت آن ها را به سمت قطعیت نشان خواهد داد. تناقض موجود در گزارش های نخست برخاسته و متأثر از متغیرهایی چون زمان، مواضع گفتمانی و مناسبات میان دو سویه معاصرت است. هرچه از روزگار محتشم فاصله می گیریم، تذکره نویسان با ثبت روایتی واحد از زندگی وی، شاخصه شهرت او را به مرثیه سرایی صرف تقلیل داده اند. این امر در آثار تاریخ ادبی امروز نیز مشهود است. این تحقیقات فرایند تطور گزارش های مربوط به محتشم را به پرسش نگرفته اند. محتشم شاعری چندوجهی است درواقع و فروکاسته در تاریخ ادبیات. بنابراین اعتبار و جهان شمولی نظرات پس از گذر زمان، در مورد وی محل تردید است. زیرا تقلیل گرایی موجود در تاریخ ادبیات منجر شده شهرت شاخص وی مرثیه سرایی باشد و فردیت خلاقش پوشیده ماند. شاعرانی چون محتشم را باید در گذر زمان بررسی کرد تا بالندگی و مانایی ایشان به عنوان رویدادهای ادبی روشن گردد.
۳۴.

سیر تاریخی معاصرنگاری در تذکره های فارسی و عوامل موثر در تحولات آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۸۵ 121-146

کلیدواژه‌ها: تذکره تذکره پژوهی معاصرنگاری تذکره نویسی عصری تاریخ ادبیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۴ تعداد دانلود : ۲۶۵
تذکره نویسی مانند هر پدیده ادبی نقطه آغازی داشته است. در طول زمان بالیده و تحت تأثیر اتفاقات مختلف فراز و فرودهایی را تجربه کرده است. نهایتا، از نقطه اوجش فرود آمده و کمرنگ شده است. سنت تذکره نویسی در دوره ای (قرن ششم) آغاز شد و از قرن نهم تا اوایل قرن 14 در دوران اوج خود بود. با روی کار آمدن تاریخ ادبیات هایی که روش های نوینی را به خدمت گرفته بودند، از اوج افتاد و در شکل های دیگری به حیاتش ادامه داد. البته هنوز هم این سنت پابرجاست و تذکره هایی نوشته می شوند. بر مورخ ادبی است تا این تحولات را که بر یک مفهوم ادبی گذشته با شرایط تاریخی و سیاسی و فرهنگی در دوره های مختلف بسنجد و رابطه آن ها را با هم تبیین کند. در جستار پیش روی قصد بر آن است تا مفهوم معاصرنگاری در تذکره های فارسی نسبت به شرایط مختلف بررسی و تبیین گردد.
۳۵.

پیوند ساختار قصیده با زمینه و زمانه جاهلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۸۵ 147-169

کلیدواژه‌ها: قصیده جاهلی پدیده ادبی تاریخ ادبیات دوره جاهلی نظام ادبی ساختار هرمنوتیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۳۳۴
پژوهشگران تاریخ ادبیات در مواجهه با پدیده ادبی، ادبیت آن را به عنوان ارزش مستقل و فراتاریخی در نظرگرفته اند و نقطه آغاز خود را پدیده ادبی در وجه حاضروآماده آن قرار داده اند؛ یعنی دقیقا آنجایی که پایان کار است، جایی که متن ازپیش آن چیزی را که تاریخ در پی تقویم و اثبات آن است، به پژوهشگر بخشیده است. درحالی که پدیده ادبی پیش از جلوه حاضر وآماده خود، از طریق قرار گرفتن در سطح تطور ساختار متن، سنت ادبی و وجه کلامی خود در برخورد با سیاست و اجتماع، مسیری تاریخی را طی کرده است. مسیر تاریخی یک پدیده ی هنری، از وحدت با زندگی تا خودآیین گشتن ساختار را دربرمی گیرد. قصیده جاهلی هنر در وجه وحدت با زندگی است و هر بخشی از ساختار متن نشانه ای است به چیزی در حیات جاهلی و این امر خود برآمده از هم سازی هنر، اندیشه و زندگی در جاهلیت است. بر این اساس، در پژوهش حاضر با فهم هرمنوتیک و روش ساختارگرا، آغاز قصیده در جاهلیت به مثابه جایگاه ایجاد شکل های آن مورد بررسی قرار گرفته و سرشت آغازی نظام ادبی آن روشن گردیده است، و از این طریق تبیین شده است که ادبیت قصیده جاهلی برآمده از پیوند ضروری قصیده با زیست جاهلی است و همین پیوند در سطح دیگر موجب شده است فرم و محتوای قصیده جاهلی پس از ظهور اسلام، به عنوان عنصر ضروری فرم قصیده درون ماندگار شوند و در ادب کلاسیک عربی و فارسی برای بیان اهداف مغایر با زیست جاهلی، به کار روند.
۳۶.

نگاهی انتقادی و تحلیلی به سیر تاریخ ادبیات مدارس از سال 1370 تا 1390(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نوآوری های آموزشی سال سیزدهم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۵۱ 57 - 72

کلیدواژه‌ها: تاریخ ادبیات دبیرستان کتاب درسی دوره بندی و سازماندهی محتوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۸ تعداد دانلود : ۳۱۴
تاریخ ادبیات در معنای ظاهر، تاریخِ متون ادبی نظم و نثر است اما در واقع باید آن را تاریخ و سیرِ اندیشه و تفکر دانست که در قالبِ شعر و نثر جلوه نموده است. تاریخ ادبیات فارسی، پیوستگی تنگاتنگی با تاریخ اندیشه و افکار و آرا در ایران دارد، اما این پیوستگی همواره نادیده، انگاشته شده است.  در دو دهه  هفتاد و هشتاد، یعنی دو دهه اخیر، تغییراتی تقریباً اساسی در کتاب های تاریخ ادبیات مدارس روی داده است؛ متفاوت از واحدهایی که تا سال 1372 در مدارس تدریس می شد. در این مقاله، ما سعی کردیم ابتدا این تغییرات را انعکاس دهیم و سپس به بررسی نقاط ضعف و قوت این درس بپردازیم و در آخر کتاب های تاریخ ادبیات این دو دهه مدارس را با تاریخ ادبیات های سال های گذشته مقایسه کنیم.  در این مقاله، تمام نگاه ها به سمت کاربردی شدن درس تاریخ ادبیات، کشانده شده است تا زمینه ای برای بیرون بردن این درس از حالتی خشک و ایستای، و تبدیل آن به ساعت تحلیل عملی محتوا و نقد کاربردی باشد.
۳۷.

ویژگی های محتوای درسی مطلوب تاریخ ادبیات در دوره دوم متوسطه، رشته ادبیات و علوم انسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نوآوری های آموزشی سال شانزدهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۶۴ 77 - 100

کلیدواژه‌ها: آموزش متوسطه تاریخ ادبیات دوره دوم محتوای درسی مطلوب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۵ تعداد دانلود : ۲۹۰
هدف این بررسی، ترسیم وضعیت مطلوب، یا ارائه الگوی پیشنهادی مطلوب، برای محتوای درس تاریخ ادبیات دوره دوم متوسطه، رشته ادبیات و علوم انسانی با توجه به دو مؤلفه «ساختار» و «جامعیت» بود. مطالعه از نوع الگوی «مبتنی بر نظر خبرگان» بود. درعین حال، برای دست یابی به اعتبار بیشتر و تکمیل داده های به دست آمده، از نظرات دبیران و دانش آموزان به عنوان کاربران و مخاطبان اصلی اثر نیز استفاده گردید. جمعیت آماری این پژوهش شامل متخصصان تاریخ ادبیات ایران و جهان، دبیران کتاب های تاریخ ادبیات دوره دوم متوسطه سراسر کشور، و نیز دانش آموزان پایه های دوم و سوم رشته علوم انسانی در سال تحصیلی 94 - 1393 بود و حجم نمونه پژوهش در مجموع به 1454 نفر رسید. برای اجرای پژوهش در سطح مدارس، 4 استان از طریق روش تحلیل خوشه ای چندمرحله ای و به صورت تصادفی انتخاب شد. ابزارهای جمع آوری اطلاعات شامل فرم مصاحبه با متخصصان تاریخ ادبیات ایران، فرم مصاحبه با متخصصان تاریخ ادبیات جهان، پرسش نامه دبیران، و پرسش نامه دانش آموزان بود. روایی ابزارها بر اساس روایی محتوایی و با دریافت نظرات متخصصان درباره آن ها به دست آمد. یافته های این پژوهش نشان داد که محتوای درسی مطلوب تاریخ ادبیات، باید از سویی دارای نظم تاریخی باشد؛ تا تأثیر و تأثرهای ادبی را نشان دهد و از دیگر سو، به روش ژانری تألیف گردد.
۳۸.

گونه شناسی تطبیقی تذکره های فارسی و عربی در دوره صفویه و عثمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فنون ادبی سال دوازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۳۰) 21 - 46

کلیدواژه‌ها: تذکره نویسی تاریخ ادبیات ادبیات تطبیقی عصر صفویه و عثمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۵ تعداد دانلود : ۲۹۷
تألیف تذکره های تخصصی نخستین گام جدّی در سنّت تاریخ ادبیات نگاری است. دوره صفویه و عثمانی را باید به راستی «عصر تذکره نویسی» در تاریخ ادبیات فارسی و عربی نامید؛ هم به اعتبار اقبال گسترده به این نوع نوشتار و شمار بالای آن و هم ازنظر کاربرد رویکردها و روش های نوین تألیف و تدوین. باتوجه به اینکه اساساً این گونه نثر از عربی به فارسی راه یافته است و تذکره های فارسی غالباً الگوبرداری از نمونه های مشابه عربی است، در پژوهش حاضر با استناد به منابع کتابخانه ای و با شیوه توصیفی و تطبیقی، تذکره های فارسی و عربی، در فاصله سال های 900-1200 قمری، رده بندی و گونه شناسی شده است. نتایج تحقیق بیانگر این است که دلایلی همچون افزایش شمار شاعران و نویسندگان و گستردگی کانون های ادبی عصر، گرایش تذکره نویسان را به کاربرد رویکردهای نو در تألیف و تدوین این گونه نوشتار سبب شده است.
۳۹.

پابرگ 18: پیشکش به دوست دانشمند، سید امیر منصوری

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۱ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۸۱) 225 - 254

کلیدواژه‌ها: تاریخ ادبیات متن شناسی نسخه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۱ تعداد دانلود : ۳۰۷
نوشتار حاضر، هجدهمین شماره از سلسله انتشاراتی است که بر یافته های تاریخ ادبیاتی، متن شناسی و نسخه شناسی تمرکز دارد. برخی از منابع معرفی شده و مطالب مطروحه در این شماره به شرح ذیل است:  دو مصحف سده پنجمی به خط کوفی شرقی در پاکستان / ارتباط شعری از سید حسن غزنوی با سفینه یا جریده ای از سده ششم هجری / «بدر قرن»(!) اصفهانی یا «درمزن» اصفهانی / چند اطلاع تازه از زین الدین علی کلاه شیرازی / تفسیر دوجلدی فارسی کتابخانه مسجد گوهرشاد، مورّخ 897ق / «جاست»، همچنان «جاست» تا قرن دهم هجری / علامه قزوینی حلال خور
۴۰.

نقد شیوه خطی در تاریخ نگاری ادبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقد و نظریه ادبی سال ششم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 259 - 274

کلیدواژه‌ها: تاریخ ادبیات تاریخ نگاری ادبی شیوه خطی در تاریخ ادبیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۵ تعداد دانلود : ۱۵۲
شیوه خطی، رویکرد رایج تاریخ نگاری ادبی از گذشته تاکنون بوده است. این شیوه به رغم دارا بودن ارزش آموزشی و تسهیل یادگیری وقایع تاریخ ادبیات، نمی تواند برای پژوهش های دقیق تاریخ نگاری ادبی روشی کارا باشد و درنهایت به عرضه گزارشی ناقص و مبهم درباره وقایع ادبی منجر می شود. این مقاله به بررسی برخی کاستی های این شیوه در مطالعه تاریخ ادبیات فارسی می پردازد و پنج کاستی رایج آن را که در بینش تاریخ نگاری ادبی معاصر ریشه دوانده است به شرح زیر معرفی می کند: 1-ناتوانی در توصیف تغییرات تدریجی آثار و سنت های ادبی؛ 2-ناتوانی در شناسایی روابط چندگانه بین وقایع ادبی؛ 3-پیوسته نشان دادن مقاطع گسست به صورت نمادین؛ 4-همگن سازی دوره های مختلف ادبی بدون توجه به سهم واقعی هریک و 5-تعیین آغاز و انجام وقایع ادبی برخلاف واقعیت های تاریخی.