اهداف برنامه درسی

هدف از مقاله حاضر بررسی میزان انطباق اهداف راهنمای برنامه های درسی مختلف تحصیلی (ابتدایی و راهنمایی) با اهداف مصوب شورای عالی آموزش و پرورش است. نمونه آماری پژوهش عبارت از تمامی راهنمای برنامه های درسی مواد درسی دوره های تحصیلی است. برای مقایسه اهداف راهنمای برنامه های درسی با اهداف مصوب، از مدل جرج بردی (1969) در چهار مرحله توصیف ، تفسیر ، همجواری و مقایسه استفاده شد. نتایج نشان داد در مجموع 44% از اهداف مصوب این دوره ها با هیچکدام از اهداف راهنمای برنامه های درسی این دوره پوشش داده نشده است. اهداف حیطه دانشی در راهنمای برنامه های درسی این دوره، بیش از حیطه دانشی و مهارتی اهداف مصوب و اهداف حیطه نگرشی کمتر از حیطه نگرشی اهداف مصوب مورد توجه قرار گرفته است. نتایج نشان داد توجه متعادلی به حیطه های سه گانه یادگیری نشده و اهداف تدوین شده در حوزه شناختی و مهارتی است.

این مقاله با هدف تدوین اهداف برنامه درسی در دوره متوسطه با تاکید بر تربیت شهروندی انجام پذیرفت. در این پژوهش از روش پژوهش کیفی از نوع فنومنولوژی استفاده گردیده است. جامعه پژوهش شامل صاحب نظران امر تعلیم و تربیت در آموزش متوسطه شهر اصفهان و قم بوده اند. شرکت کنندگان در پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری موارد مطلوب انتخاب شدند. جمع آوری داده ها با استفاده از مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته و ضبط بوسیله دستگاه MP3 انجام شد و با روش7 مرحله ای کلایزی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های حاصل از این پژوهش بعد از استخراج کدهای مفهومی و حذف کدهای مشترک، شامل ""اهداف برنامه درسی در دوره ی متوسطه با تاکید بر تربیت شهروندی"" بود، که در2 مولفه اصلی و 5 زیر مولفه دسته بندی شد که عبارت بودند از""شهروندی دموکراتیک"" و ""ارتباط چند لایه در مفهوم شهروندی؛ هر کدام از این 5 زیر مولفه، خود زیر مولفه های دیگری بودند که در مجموع می توان به 102 مولفه اشاره کرد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که متاسفانه رویکرد تربیت شهروندی غالب در نظام آموزش متوسطه فعلی، رویکرد منفعل بوده و در عمل به تمام مولفه های تربیت شهروندی دانش آموزان متوسطه، توجه همه جانبه و لازم نشده و در دیدگاه مسئولین نظام آموزشی کشور و برنامه ریزان درسی و در نتیجه محتوای کتب درسی، توازنی منطقی و توامان بین حقوق شهروندی و تکالیف شهروندی وجود ندارد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی اهداف و محتوای برنامه درسی اجرا شده و مقایسه آن با برنامه درسی قصد شده در مراکز پیش دبستانی شهر کرمان انجام گرفته است. روش پژوهش حاضر کیفی و جامعه پژوهش کلیه مراکز پیش دبستانی و مهدکودک های شهر کرمان بودند. روش نمونه گیری با توجه به هدف و روش پژوهش به صورت هدفمند و 9مرکز پیش دبستانی انتخاب گردید. ابزار پژوهش شامل چک لیست مشاهده، مصاحبه نیمه ساختار یافته و بررسی اسناد بود. از روش مثلث سازی برای اعتماد پذیری پژوهش استفاده شد. نتایج نشان داد، بیشترین هدفی را که مراکز پیش دبستانی دنبال می کنند پرورش مهارت های ذهنی و پرورش مهارت های زبان فارسی است. تمامی مراکز از عناوین محتوایی فعالیت های قرآنی، شعر و سرود، بحث و گفت و گو، نقاشی، بازی و کاردستی استفاده می کنند. همچنین، اهداف در برنامه درسی اجرا شده تا حدود زیادی با برنامه درسی قصد شده مطابقت دارد اما در مورد محتوا بین برنامه درسی اجرا شده، با برنامه درسی قصد شده تفاوت وجود دارد. در واقع تمامی مراکز از عناوین محتوایی استفاده می کنند. اما نحوه استفاده آنها به صورت متعادل و درست و منطبق با برنامه درسی قصد شده نمی باشد.

هدف مطالعه حاضر1، ارزیابی محتوای درس تاریخ ادبیات دوره دوم متوسطه(سال دوم و سوم آموزش متوسطه، رشته ادبیات و علوم انسانی) با ترسیم وضعیت موجود دو کتاب در قالب دو مؤلفه "ساختار محتوا" و "تحقق اهداف پیش بینی شده" است. پژوهش از نوع ارزشیابی است و با تلفیق الگوی "تحقق هدفها" و الگوی "مبتنی بر نظر خبرگان" انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل متخصصان تاریخ ادبیات، دبیران دو کتاب تاریخ ادبیات و نیز دانش آموزان پایه های دوم و سوم رشته علوم انسانی در سال تحصیلی 94- 1393 بوده است. نمونه گیری پژوهش به روش خوشه ای چندمرحله ای انجام شده که مطابق آن 1454 نفر از 4 استان انتخاب شده اند. ابزارهای پژوهش عبارت اند از: فرمهای مصاحبه با متخصصان تاریخ ادبیات ایران و جهان، پرسشنامه دبیران و آزمونهای پیشرفت تحصیلی دانش آموزان. روایی محتوایی آزمون پیشرفت تحصیلی با استفاده از نظرات چند معلم متخصص و پایایی آن از طریق برآورد ضریب کودور ریچاردسون محاسبه شد. روایی محتوایی پرسشنامه دبیران با استفاده از نظرات چند متخصص موضوعی به دست آمد و پایایی آن از طریق برآورد ضریب همسانی درونی آلفای کرونباخ برابر با 0/89 تعیین شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد ساختار دو کتاب تاریخ ادبیات سال دوم و سوم متوسطه بر اساس شیوه های پذیرفته شده نیست و دو بخش تاریخ ادبیات ایران و تاریخ ادبیات جهان به یک شیوه تألیف نشده است. اهداف برنامه درسی نیز تحقق پیدا نکرده است.

هدف این پژوهش سنجش میزان تحقق اهداف برنامه درسی تفکر و پژوهش از دیدگاه آموزگاران پایه ششم شهرستان ایذه در سال تحصیلی 94-93 بود. این پژوهش از نوع توصیفی- پیمایشی بود. جامعه آماری شامل 119 نفر آموزگاران پایه ششم بود که 90  نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. پس از انتخاب گروه نمونه با استفاده از پرسش نامه محقق ساخته که بر اساس طیف لیکرت در پنج گزینه تهیه شده بود، اطلاعات گردآوری و تجزیه و تحلیل شد. روایی پرسش نامه با استفاده از نظر متخصصان تأیید و پایایی آن نیز با روش آلفای کرونباخ برابر 88./. به دست آمد. برای تحلیل داده ها از روش آماری (تک نمونه ای) استفاده شد. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که اهداف برنامه درسی تفکر و پژوهش از دیدگاه آموزگاران پایه ششم شهرستان ایذه تحقق یافته است. بدین معنی که از دیدگاه آموزگاران توانایی استنباط، استدلال و نتیجه گیری، کنجکاوی، کسب صفات و ویژگی های منش تفکر، کسب نگرش های درست نسبت به یافته های علمی، توانایی قضاوت درباره اعمال و رفتار خود و دیگران در دانش آموزان از حد متوسط بالاتر است.   

هدف از انجام این پژوهش بررسی دیدگاه دانش آموزان دوره متوسطه پایه سوم پیرامون دست یابی به اهداف برنامه درسی دین و زندگی در حیطه عمل و رفتار است. این حیطه؛ براساس راهنمای برنامه درسی، با هفت مفهوم اساسی از جمله: مبانی و اصول دین، قرآن کریم، سنت و سیره، انسان در اسلام، جامعه اسلامی، راه زندگی و دین در دنیای جدید مرتبط است. روش مطالعه، ارزشیابی با استفاده از روش های پیمایشی و ارزیابی ملاک مدار بود. جامعه آماری دانش آموزان شهر تهران بودند که از این جامعه تعداد 420 نفر براساس روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش، پرسش نامه محقق ساخته بود که روایی و پایایی آن توسط معیارهای روانسنجی مورد تایید قرارگرفت. داده های حاصله با استفاده از روش های توصیفی از جمله میانگین و درصد و آزمون آماری تی تک نمونه ای مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. یافته های حاصله حاکی از این است که دانش آموزان اعم از دختر و پسر دست یابی خود را به اهداف مربوط به "مبانی و اصول دین، قرآن کریم و انسان در اسلام" مطلوب گزارش نمودند. در قلمرو "سنت و سیره" علی رغم این که در مواردی دانش آموزان دست یابی خود را به اهداف این بخش مطلوب گزارش نموده اند اما عمدتاً دیدگاه آنان در این بخش نامطلوب می باشد. در بخش "جامعه اسلامی" علی رغم این که در مواردی دانش آموزان دست یابی خود را به این بخش نامطلوب گزارش نموده اند اما عمدتاً دیدگاه آنان در این بخش مطلوب گزارش شده است. در بخش "راه زندگی" عمدتاً دانش آموزان دست یابی خود را به این بخش نامطلوب گزارش نمودند. لازم به ذکر است که در مفاهیم هفت گانه تفاوت معناداری بین دیدگاه های دختران و پسران مشاهده نشد.

هدف پژوهش، بررسی میزان رعایت اصول علمی قصد شده مربوط به عنصر اهداف در درس تفکر و پژوهش پایه ششم بوده است. نوع پژوهش کاربردی و روش آن از نوع پیمایشی است. اطلاعات به صورت کمّی و کیفی (ترکیبی) جمع آوری شد. جامعه آماری بخش کمّی، مدرسان، مؤلفان، کارشناسان و معلمان در دو استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری بوده است. برای انتخاب نمونه، چون جامعه آماری مدرسان و مؤلفان محدود بود، بنابراین از طریق سرشماری اقدام و از همه آن ها نظرسنجی به عمل آمد (44 نفر). برای بقیه گروه ها از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای استفاده و به ترتیب، 18 و 264 نفر انتخاب شد. در بخش کیفی، از 95 کلاس درس مشاهده و با 180 نفر از کارشناسان، مدرسان و معلّمان مصاحبه هدفمند، انجام گرفت. داده ها از طریق پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده گردآوری شد. برای تعیین روایی، از روایی محتوا و روایی سازه استفاده گردید. پایایی پرسشنامه ها به روش آلفای کرونباخ، پایایی مشاهده ها از روش پایایی مشاهده گر مربوط به ملاک و برای پایایی مصاحبه ها به روش پیاده سازی عینی و دقیق گفتار مصاحبه شوندگان عمل شد. طبق نظر معلّمان و کارشناسان تا حدودی (55/3=، طبق نتایج مشاهده گران در حد کم (80/2=)، اصول علمی قصد شده مربوط به عنصر اهداف، در درس تفکر و پژوهش بکارگیری شده است.

زمینه و اهداف: پژوهش حاضر با هدف بررسی موانع عدم تحقق اهداف برنامه درسی فارسی و نگارش دوره دوم ابتدایی از دید جامعه آماری، کلیه آموزگاران برگزیده شهرستان های استان تهران در سال تحصیلی 1402-1401 صورت گرفت.روش ها: روش پژوهش، توصیفی بوده که در خلال آن از روش پیمایشی، استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه آموزگاران برگزیده شهرستان های استان تهران بود، که تعداد آن ها بالغ بر150 نفر بود. نمونه لازم از جدول کرجسی و مورگان با اطمینان 95 درصد، 108 نفر با روش طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بوده و طی برنامه spss تحلیل داده ها انجام شده است. از آزمون های شاخص های تحلیل توصیفی و تحلیل استنباطی آزمون»، استفاده شده است. روایی ابزار از دید متخصصان و پایایی آن نیز حسب آلفای کرونباخ با ضریب 933/0 تامین شده است.یافته ها: در این پژوهش طبق مبانی نظری موانع در محورهای معلم، برنامه درسی و مدرسه مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی ها حاکی از وجود تفاوت معنادار در رتبه بندی موانع سه گانه عدم تحقق اهداف برنامه درسی فارسی و نگارش دوره دوم ابتدایی از دید آموزگاران برگزیده شهرستان های استان تهران می باشد.نتیجه گیری: نتایج نشان داد که عوامل تاثیرگذار در عدم تحقق اهداف برنامه درسی فارسی و نگارش، به ترتیب شامل؛ مدرسه، آموزگار، برنامه درسی، با میانگین های رتبه ای 49/2، 96/1 و 56/1 بوده است. موانع ناشی از مدرسه، مهم ترین مانع در عدم تحقق اهداف برنامه درسی مذکور شناسایی گردیده است.

هدف از پژوهش حاضر اولویت بندی اهداف برنامه درسی در آموزش از راه دور اضطراری از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه پیام نور استان فارس می باشد. در این پژوهش از روش توصیفی- تحلیلی با رویکرد آمیخته بهره گرفته شد. در همین راستا ابتدا پس از مصاحبه با 12متخصص موضوعی و اشباع داد ها، پرسشنامه محقق ساخته با روایی محتوایی و پایایی(الفای کرونباخ=94/0) تهیه شد و به صورت الکترونیکی در اختیار اساتید قرار گرفت. نمونه گیری این پژوهش در بخش کیفی به صورت هدفمند و در بخش کمی به صورت تصادفی ساده بوده و تعداد 109 نفر پاسخگوی آن بودند. برای اولویت بندی اهداف در پرسشنامه از آزمون فریدمن و برای تجزیه و تحلیل بخش کیفی از رویکرد تحلیل محتوا استفاده گردید.نتایج پژوهش نشان داد که تنظیم و نظم دهی کتابهای درسی، آزمون ها و هماهنگ سازی آنها با چارچوب های ارائه شده، توجه به نیازهای جامعه، در اولویت قرار دادن و پیاده سازی فناوری های اطلاعات و ارتباطات برای کمک و تسهیل در یادگیری باید در اولویت قرار گیرند. با توجه به اینکه میانگین تمام گویه ها از میانگین فرضی 4 بیشتر بوده تمام اهداف برای تبیین برنامه درسی جدید مهم می باشند. نتایج پژوهش بیانگر این موضوع است که برای تبیین اهداف برنامه درسی باید متناسب با نیازهای جامعه اقدام کرد و اهداف را به مسیری سوق داد که بتوان مهارت های فناورانه اساتید و دانشجویان را تقویت نمود. علاوه براین، با تدوین اهداف مناسب،گام موثری در برای دست یابی به مهارت های قرن 21 برداشت.

هدف: تعلیم وتربیت انقلابی ایران بخشی از جامعه و معرف یک سیستم و گفتمان اجتماعی پیچیده است و دانشگاه فرهنگیان به دنبال تربیت نیروی انسانی کارآمد و معلمانی انقلابی می باشد. بنابراین، هدف این مطالعه شناسایی ویژگی های اهداف برنامه درسی تعلیم وتربیت انقلابی در دانشگاه فرهنگیان با رویکرد آینده نگری بود. روش: این مطالعه از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه اجرا ترکیبی (کیفی و کمّی) بود. جامعه پژوهش در بخش کیفی اساتید دانشگاه فرهنگیان در استان آذربایجان غربی بودند که طبق اصل اشباع نظری 13 نفر از آنها با روش نمونه گیری غیرقضاوتی در دسترس به عنوان نمونه انتخاب شدند. جامعه پژوهش در بخش کمّی اساتید دانشگاه فرهنگیان در استان آذربایجان غربی بودند که 234 نفر از آنها با روش نمونه گیری تمام شماری به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمّی پرسشنامه محقق ساخته بود که شاخص های روانسنجی آنها تایید شد. داده های بخش کیفی با روش تحلیل مضمون در نرم افزار MAXQDA نسخه 10 و داده های بخش کمّی با روش های تحلیل عاملی اکتشافی و مدل سازی معادلات ساختاری در نرم افزارهای SPSS نسخه 26 و AMOS نسخه 21 تحلیل شدند. یافته ها: نتایج بخش کیفی این مطالعه نشان داد که ویژگی های اهداف برنامه درسی تعلیم وتربیت انقلابی در دانشگاه فرهنگیان با رویکرد آینده نگری دارای سیزده مضمون فرعی در سه مضمون اصلی شامل اهداف عاطفی (با چهار مضمون فرعی پیشران تعالی و پیشرفت، آگاه و عالم به انقلاب و تعلیم وتربیت انقلابی، انتقال عقاید و فضایل اخلاق اسلامی)، اهداف شناختی (با چهار مضمون فرعی شناخت ارزش ها و آرمان های انقلاب، پرورش اعتقادهای اسلامی، احیای تمدن اسلامی و آشنایی با مفهوم عدالت) و اهداف مهارتی/ عملکردی (با پنج مضمون فرعی ایجاد تغییر مشهود در رفتار فراگیر، راه اندازی گفتگوی تمدن ها، تقویت گرایش افراد نسبت به استقلال، تقویت مهارت مشارکت در بحث های گروهی و آشنایی با استراتژی های جستجوی متون علمی) بود. نتایج بخش کمّی این مطالعه نشان داد که بار عاملی و میانگین واریانس استخراج شده همه عوامل بالاتر از 50/0 و پایایی کرونباخ همه آنها بالاتر از 80/0 بود. همچنین، مدل اهداف برنامه درسی تعلیم وتربیت انقلابی در دانشگاه فرهنگیان با رویکرد آینده نگری برازش مناسبی داشت و در این مدل و با توجه به ضریب مسیرها هر سیزده عامل بر اهداف اثر مستقیم و معنادار داشتند (P<0.1). نتیجه گیری: ویژگی های شناسایی شده برای اهداف برنامه درسی تعلیم وتربیت انقلابی در دانشگاه فرهنگیان با رویکرد آینده نگری می تواند به متخصصان، مسئولان، مدیران و برنامه ریزان در طراحی و اجرای برنامه های برای بهبود اهداف برنامه درسی نظام آموزشی کمک شایانی نماید.