تعلیم و تربیت

هدف مطالعه حاضر، تبیین فرآیند آموزش و یادگیری پژوهش- محور بر اساس دانش حرفه ای افراد صاحب نظر در حوزه تعلیم و تربیت، به ویژه پژوهش، برای تعیین نشانگرهای فرآیند این نوع آموزش در مدارس است. در این پژوهش دو سؤال اساسی مطرح بوده است. سؤال اول، نشانگان آموزش و یادگیری پژوهش- محور کدام اند و در قالب چه ابعادی قابل تبیین هستند؟ سؤال دوم، براساس نشانگان و ابعاد شناسایی شده، چه مدلی را می توان ارائه نمود؟ رویکرد پژوهش، رویکرد کیفی است که با بهره گیری از راهبرد پدیدارنگاری تنظیم شده است. مشارکت کنندگان در این مطالعه 25 نفر از اعضای هیأت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، دانشگاه فرهنگیان، کارشناسان حوزه ستادی وزارت آموزش و پرورش، مدیران پژوهش سراهای دانش آموزی شهر تهران و معلمان موفق بودند که به شیوه نمونه گیری هدفمند و با روش گلوله برفی تا مرز اشباع نظری انتخاب شدند. داده ها از طریق مصاحبه عمیق و نیمه ساخت یافته گرد آوری شدند. برای تعیین روایی از مثلث سازی منابع داده ها برای غلبه بر سوگیریهای ذاتی ناشی از به کار گرفتن یک منبع در مطالعات استفاده شد. برای تعیین پایایی، روش پایایی توافق میان دو کدگذار به کارگرفته شد. روش تحلیل داده ها، تحلیل محتوای استقرایی با بهره گیری از کدگذاری در سه سطح باز، محوری و انتخابی بود. بر اساس نتایج به دست آمده چهار بعد برای آموزش و یادگیری پژوهش- محور تعیین شد: آموزش(تدریس) پژوهش- محور، یادگیری و تکالیف یادگیری پژوهش- محور، ارتباطات و دسترسیها و تشویق. هر یک از این ابعاد در بردارنده نشانگرهایی است که در پژوهش به تفصیل به آنها پرداخته شده است.

هدف تحقیق حاضر، تعیین موانع و شیوه های جذب کودکان 6 تا 12 ساله بازمانده از تحصیل در مناطق روستایی و عشایری است. این مطالعه تحقیقی آمیخته است که بخش کمّی آن به روش توصیفی و بخش کیفی آن به روش پدیدارشناسی انجام شده است. جامعه آماری بخش کمّی، معلمان و مدیران مدارس روستایی و عشایری استانهای آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی به تعداد 17673 نفر است. جامعه آماری بخش کیفی، کودکان بازمانده از تحصیل، والدین آنان و مسئولان منطقه ای و استانی مطلع از موضوع هستند. نمونه آماری بخش کمّی 376 نفر می باشد که با فرمول مورگان تعیین شده است. نمونه گیری بخش کمّی به روش طبقه ای انجام شده و نمونه گیری بخش کیفی به صورت هدفمند و تا زمان اشباع اطلاعات ادامه یافته است. گرد آوری داده های بخش کمّی با دو پرسشنامه محقق ساخته و گردآوری اطلاعات بخش کیفی با به کارگیری فرم مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شده است. روایی پرسشنامه ها از سوی استاد ناظر تأیید شد و پایایی پرسشنامه های بخش کمّی با روش آزمون دوباره برای هریک از مؤلفه ها بالای 0/70 به دست آمده است. نتایج بخش کمّی نشان داد که موانع فرهنگی از سه عامل، موانع فردی از یک عامل، موانع جغرافیایی از دو عامل، موانع اقتصادی از دو عامل، موانع سازمانی از دو عامل و شیوه های جذب از شش عامل تشکیل شده است. از نتایج بخش کیفی تحقیق، هشت مضمون اصلی به منزله موانع و شش مضمون اصلی به عنوان شیوه ها و راهکارهای جذب کودکان بازمانده از تحصیل به دست آمده است.

هدف از انجام مطالعه حاضر مقایسه تأثیر روش آموزشی یادگیری مبتنی بر مسئله و روش سخنرانی بر هیجانات تحصیلی از طریق متغیرهای میانجی کنترل ادراکی و ارزش ذهنی بوده است. از این رو روش پژوهش شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون پس آزمون با گروه گواه نامعادل به کار گرفته شده است. از جامعه آماری دانشگاه فرهنگیان یزد، پردیس پسران، با روش نمونه گیری در دسترس، چهار کلاس علوم تربیتی به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند که از این میان دو کلاس، به حجم 58 نفر، به شکل تصادفی در گروه آزمایشی و دو کلاس دیگر، به حجم 60 نفر، در گروه گواه قرار گرفتند. در گروه آزمایشی از روش یادگیری مبتنی بر مسئله و در گروه گواه از روش سخنرانی در مدت 16 جلسه آموزشی استفاده شد. داده ها با پرسشنامه هیجانات پیشرفت (پکران و همکاران، 2002)، مقیاس کنترل تحصیلی ادراک شده پری (پری و همکاران، 2001) و مقیاس ارزش گذاری درونی (پینتریچ و دی گروت، 1990) گرد آوری و با روش الگویابی معادلات ساختاری، رویکرد حداقل مجذورات جزیی تحلیل شدند. همسو با فرضیه های پژوهش، نتایج توانایی بیشتر روش یادگیری مبتنی بر مسئله، نسبت به روش سخنرانی، در تأثیر بر متغیرهای کنترل ادراکی و ارزش ذهنی را نشان داد. همچنین نقش میانجی این سازه های شناختی در تأثیر روش یادگیری مبتنی بر مسئله بر هیجانات تحصیلی تایید شد. این نتایج استفاده از روش یادگیری مبتنی بر مسئله را به مثابه یک روش آموزشی کارآمد، در آموزش دانشجومعلمان پیشنهاد می کند.

این مطالعه با هدف شناسایی نیازهای آموزشی والدین دانش آموزان دوره ابتدایی در حوزه سلامت جسمانی انجام شده است. روش پژوهش ترکیبی و از نوع اکتشافی و در بخش کیفی از نوع تحلیل محتوای کیفی استقرایی است. نمونه موردنظر از میان صاحب نظران و کارشناسان موضوعی با روش گلوله برفی و به صورت هدفمند انتخاب شده و ابزار در این مرحله مصاحبه باز بوده است که تا دستیابی به مرحله اشباع انجام شده است. در بخش کمّی، این مطالعه از نوع پیمایشی و از نظر هدف، از نوع پژوهش کاربردی است. درمجموع 300 مدیر، 1800 معلم و 3600 ولی دانش آموز از 10 استان نمونه این پژوهش بودند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته است که براساس نتایج حاصل از بخش کیفی طراحی و روایی آن کسب شده و پایایی پرسشنامه نیز 0/96 محاسبه و سپس میان نمونه آماری اجرا شده است. در این مطالعه ابعاد و نشانگرهای سلامت جسمانی شناسایی شده است. یافته ها نشان می دهند که پاسخگویان همه گویه ها، نشانگرها و ابعاد را در حد زیاد و خیلی زیاد مورد نیاز دانسته اند. اولویت بندی نیازها همچنین از دیدگاه مدیران و معلمان یکسان بوده است، اما میان نظرات مدیران و والدین و نظرات معلمان و والدین تفاوت معنادار وجود دارد. اولویت نیازها از دیدگاه هر سه گروه به ترتیب 1. نیازهای بهداشتی، 2. نیازهای تغذیه و 3. نیازهای مهارتهای حرکتی است.

امروزه نابرابری از دغدغه های اصلی برنامه های توسعه است و ازاین رو گسترش فرصتهای اساسی و توزیع منصفانه آنها به بخشی از نقشه راه فرآیند توسعه تبدیل شده است. هدف اصلی این مطالعه برآورد اثر متغیرهای سیاستی بر دسترسی به موقع به آموزش و برابری فرصتهای آموزشی به عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه است. با استفاده از نتایج آمارگیری بودجه خانوار و مدل رگرسیون لوجیت اثر متغیرهای فردی، خانوادگی و استانی روی احتمال حضور به موقع دانش آموزان در پایه متناسب مورد برآورد قرار گرفته است. سپس اثر دو سناریوی کاهش نرخ فقر و شدت فقر بر احتمال دسترسی به آموزش و توزیع منصفانه فرصتها ارزیابی شده است. یافته ها نشان می دهند که سکونت در مناطق شهری، میزان تحصیلات سرپرست خانوار، میزان درآمد خانوار و مالکیت مسکن با احتمال حضور به موقع کودک در پایه متناسب رابطه مستقیم و افزایش شمار کودکان زیر 15 سال در خانواده با احتمال حضور به موقع کودک در پایه متناسب رابطه معکوس دارند. حضور کودک در استان مشخص می تواند در پیش بینی احتمال حضور به موقع وی در پایه متناسب موثر باشد، اما جنسیت کودک یا نسبت کودک با سرپرست خانوار اثری معنادار بر احتمال حضور به موقع وی در پایه متناسب ندارند. مقایسه احتمال دسترسی و شاخص فرصت انسانی پیش و پس از انجام سناریوهای سیاستی دلالت بر آن دارد که کاهش نرخ فقر و کاهش شدت فقر در استانهای کشور، احتمال دسترسی به موقع به تحصیل و توزیع فرصتهای آموزشی را بهبود می بخشند.

هدف مطالعه حاضر1، ارزیابی محتوای درس تاریخ ادبیات دوره دوم متوسطه(سال دوم و سوم آموزش متوسطه، رشته ادبیات و علوم انسانی) با ترسیم وضعیت موجود دو کتاب در قالب دو مؤلفه "ساختار محتوا" و "تحقق اهداف پیش بینی شده" است. پژوهش از نوع ارزشیابی است و با تلفیق الگوی "تحقق هدفها" و الگوی "مبتنی بر نظر خبرگان" انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل متخصصان تاریخ ادبیات، دبیران دو کتاب تاریخ ادبیات و نیز دانش آموزان پایه های دوم و سوم رشته علوم انسانی در سال تحصیلی 94- 1393 بوده است. نمونه گیری پژوهش به روش خوشه ای چندمرحله ای انجام شده که مطابق آن 1454 نفر از 4 استان انتخاب شده اند. ابزارهای پژوهش عبارت اند از: فرمهای مصاحبه با متخصصان تاریخ ادبیات ایران و جهان، پرسشنامه دبیران و آزمونهای پیشرفت تحصیلی دانش آموزان. روایی محتوایی آزمون پیشرفت تحصیلی با استفاده از نظرات چند معلم متخصص و پایایی آن از طریق برآورد ضریب کودور ریچاردسون محاسبه شد. روایی محتوایی پرسشنامه دبیران با استفاده از نظرات چند متخصص موضوعی به دست آمد و پایایی آن از طریق برآورد ضریب همسانی درونی آلفای کرونباخ برابر با 0/89 تعیین شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد ساختار دو کتاب تاریخ ادبیات سال دوم و سوم متوسطه بر اساس شیوه های پذیرفته شده نیست و دو بخش تاریخ ادبیات ایران و تاریخ ادبیات جهان به یک شیوه تألیف نشده است. اهداف برنامه درسی نیز تحقق پیدا نکرده است.

هدف اصلی این پژوهش، بررسی رابطه میان ویژگیهای شخصیتی و رفتار اشتراک دانش معلمان با نقش واسط نگرش، انگیزش و هنجارهای ذهنی است. برای دستیابی به این هدف، از روش پژوهش همبستگی از نوع رگرسیون چندگانه و تحلیل مسیر بهره گرفته شده است. جامعه آماری مطالعه را همه دبیران دوره دوم متوسطه شهر بیرجند تشکیل داده اند که عده آنان مشتمل بر 570 نفر است. از این عده، 150 نفر مرد و 207 نفر زن به روش نمونه گیری سهمیه ای به منزله حجم نمونه انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده های موردنیاز از پرسشنامه اشتراک دانش محقق ساخته و پرسشنامه ویژگیهای شخصیتی کاستا و مک کری (1992) استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیل معادلات ساختاری حاکی از معناداری ضرایب مسیر ویژگیهای شخصیتی به نگرش، نگرش به انگیزش، انگیزش به رفتار، ویژگیهای شخصیتی به هنجار ذهنی، هنجار ذهنی به انگیزش و انگیزه اشتراک دانش به رفتار است. بنابراین، در تأیید فرضیه اصلی پژوهش، نقش متغیرهای میانجی نگرش، هنجارهای ذهنی و انگیزش در رابطه میان ویژگیهای شخصیتی و رفتار اشتراک دانش معنادار است. در توصیف نتایج به دست آمده، عامل انگیزش درونی برجسته به نظر می رسد. دبیران موردمطالعه، اشتراک دانش را ارزشی مهم تلقی کرده و براین باورند که اشتراک دانش موجب تسهیل یادگیری در آنان می شود و با تشریک دانش خود می توانند از ایده های همکاران بهره مند شده و از این طریق ایده های خود را توسعه دهند. علاوه براین، نتایج حاکی از عدم تفاوت معنادار میان دبیران زن و مرد از نظر رفتار اشتراک دانش است.