مطالب مرتبط با کلیدواژه

نسخه شناسی


۲۱.

ضرورت تصحیح دوباره زاد آخرت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نثرپژوهی ادب فارسی (ادب و زبان سابق) دوره ۲۱ پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴۴ 37 - 64

کلیدواژه‌ها: ابوحامد محمد غزالی زاد آخرت بدایه الهدایه تصحیح انتقادی نسخه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۷ تعداد دانلود : ۴۲۴
زاد آخرت یکی از آثار فارسی ابوحامد محمّد غزالی (م: 505 ق.) و ترجمه کتاب دیگری از او به نام بدایه الهدایه است که فصولی درباره برخی از مباحث کلامی بدان افزوده شده است. این کتاب که گزیده ای از قسمت های مختلف کیمیای سعادت است، در سال های 1268ق. و 1276ق. در هند به شیوه چاپ سنگی به طبع رسیده است. در سال 1352ش. مراد اورنگ زاد آخرت را از روی نسخه ای بی تاریخ به شماره 5552 متعلق به کتابخانه مجلس شورای اسلامی به چاپ رساند. این چاپ به دو دلیل عمده «علمی و یکسان نبودن شیوه تصحیح» و «معتبر نبودن نسخه مورد استفاده» با کاستی های فراوان همراه است و تصحیحی علمی و انتقادی به شمار نمی رود. این جستار به معرفی کامل اثر، چاپ اورنگ و اشکالات و نواقص آن پرداخته است تا خوانندگان و پژوهشگران به روشنی دریابند که با وجود اشکالات و ابهامات فراوان در چاپ اورنگ و نیز با توجه به اهمیت اثر و نویسنده آن و دستیابی به نسخ دیگری از زاد آخرت، تصحیح دوباره این اثر ضروری و اجتناب ناپذیر است.
۲۲.

تا باز رَوی که کار خام است نقد تصحیح انیس الوحده و جلیس الخلوه

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۰ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۷۵) 95 - 111

کلیدواژه‌ها: انیس الوحده و جلیس الخلوه محمود گلستانه نسخه شناسی تصحیح نقد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۷ تعداد دانلود : ۳۳۳
انیس الوحده و جلیس الخلوه کتابی است به شیوه کتب محاضرات از قرن هشتم که «محمود بن محمود بن علی الحسینی، المنسوب الی گلستانه » آن را گردآوری و تألیف کرده است. در سال 1390 آقای مجتبی مطهری در دانشکده الهیات و معارف اسامی دانشگاه تهران از رساله دکتری خود با عنوان تصحیح و تحقیق و مقدم های بر کتاب انیس الوحده و جلیس الخلوه اثر گلستانه اصفهانی دفاع کرد. این رساله سال بعد یعنی سال 1391 توسط انتشارات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسامی منتشر شد. متأسفانه تصحیح آقای مطهری، علی رغم تاش ایشان انباشته از اشکالات گونا گون است. در این مقاله برخی از این اشتباهات با آوردن نمونه هایی چند بررسی شده است.
۲۳.

ملاحظاتی در باب ترجمه فرهنگ اصطلاحات توصیفی نسخه های خطی جهان اسلام

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۷ مرداد و شهریور ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۱۵۹) 48 - 54

کلیدواژه‌ها: نسخه های خطی جهان اسلام آدام گاچک علی قلی نامی نسخه پردازی مصطلحات نسخ خطی نقد کتاب نسخه شناسی نسخه های خطی نسخ خطی نسخه های خطی اسلامی کتاب فرهنگ اصطلاحات توصیفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۵ تعداد دانلود : ۳۳۶
کتاب فرهنگ اصطلاحات توصیفی نسخه های خطی جهان اسلام اثر آدام گاچک، کتابی در حوزه نسخه پردازی و مصطلحات نسخ خطی است که توسط علی قلی نامی به فارسی ترجمه شده است. نویسنده در نوشتار حاضر، ترجمه فارسی کتاب مذکور را در بوته نقد و بررسی قرار داده است. وی در راستای این هدف، نخست اشکالات ساختاری و کلی ترجمه و سپس اشکالات فنی و تخصصی آن را با ارائه شاهد مثال هایی از صفحات کتاب، مورد مداقه قرار داده است.
۲۴.

کتابشناسى و نسخه شناسى «بداء »

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۷ مرداد و شهریور ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۱۵۹) 121 - 132

کلیدواژه‌ها: ک‍ت‍اب‍ش‍ن‍اس‍ی نسخه شناسی بداء

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۰ تعداد دانلود : ۲۲۱
نویسنده در نوشتار حاضر، گزارشی از نسخه های خطی و کتابشناسی در مسئله بداء را در دو بخش ارائه می کند. در بخش نخست، 39 رساله و گفتار منتخب از قدما و پیشینیان، همچون شیخ کلینى و شیخ صدوق و شیخ مفید و آیت الله خویی و ملکى میانجى معرفی نموده است. در بخش دوم، به توصیف کتب و رسایلى که مستقلاً یا غیرمستقل به مسئله بداء پرداخته اند و در مجموعه رسائل بدائیه نیامده اند، اقدام کرده است.
۲۵.

پابرگ 17

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۰ مهر و آبان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۱۷۸) 62 - 77

کلیدواژه‌ها: تاریخ ادبیات متن شناسی نسخه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۸ تعداد دانلود : ۳۵۶
نوشتار حاضر، هفدهمین شماره از سلسله انتشاراتی است که بر یافته های تاریخ ادبیاتی، متن شناسی و نسخه شناسی تمرکز دارد. برخی از منابع معرفی شده و مطالب مطروحه در این شماره به شرح ذیل است: بیت سعدی در عبهرالعاشقین روزبهان (؟) مأخذی دیگر برای قصیده سوگندنامه فرید عطار )مداح خوارزمشاه( و گمانه زنی درباره ابیات مفقود سرآغاز آن کتابت آثار عطار و سعدی به دست با کان/ پا کان اسفراینی دیوان شعری از سده نهم، و نه پنجم هجری، در بغداد اطلاعی احتمالی از یکی از افراد خاندان عبدالسامی فارس در سده هشتم هجری در معرّفی دیوان شعر «بی نشان » )یادداشتی به قلم دکتر روح انگیز کراچی( علامه قزوینی و مصطفی جواد دو استدراک پابرگی )پیرامون نامه دکتر غنی به علامه قزوینی و شعر «ا گر دل از غم دنیا جدا توانی کرد )»
۲۶.

ضرورت تصحیح مجدد غزلیات طالب آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن شناسی ادب فارسی سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴۶) 95 - 114

کلیدواژه‌ها: طالب آملی غزلیات نسخه شناسی تصحیح مجدد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۳۰۹
تصحیح متون، بنیادی ترین تحقیق ادبی در نظام دانشگاهی مطالعات ادبی است . طالب آملی از شعرای بنام قرن یازدهم است . غزلیات وی حدود سیزده هزار بیت است که بیش از نیمی از سروده های او را تشکیل می دهد . کلیات دیوان طالب آملی را محمد طاهری شهاب در سال 1346 تصحیح نموده و به چاپ رسانده است اما لازمه ی تصحیح، استفاده از همه ی منابع و نسخه های معتبر موجود است . مسئله اصلی این پژوهش استفاده نکردن از نسخ متعدد موجود ، گزارش نشدن نسخه بدل ها وگزینش های نابجا در نسخه چاپ شده است که ، نگارندگان این نوشتار ضمن معرفی نسخ معتبری که در تصحیح قبلی این اثر استفاده نشده اند، آن را نقد و بررسی نموده اند . در این مقابله مجدد، سعی براین است که با روش تحقیق در متن و استفاده از نسخ جدید ، برخی از این کاستی ها و خوانش های اشتباه برطرف شود. تعلیقات و فهرست های مناسب برای غزلیات طالب آملی فراهم گردد. از یافته های پژوهش این است که تعدادی غزل و ابیات جدید به مجموعه غزلهای طالب اضافه می نماید. و افتادگی های نسخه چاپی را تا حد امکان کامل می کند. ثبت نسخه بدلها و ضبط صحیح برخی واژگان از دیگر نتایج این تحقیق است. همچنین تحقیق در اثر باعث می گردد مقدمه ای جدید در باب ویژگی های سبکی غزلیات طالب و سایر موضوعات مربوط به وی آماده گردد تا پژوهش در این باره را برای محققان شعر و ادب فارسی آسان تر سازد، و با ثبت نسخه بدل ها ، امکان داوری و برداشت مناسب از مجموعه غزل های طالب آملی را فراهم نماید
۲۷.

آسیب های پژوهشی بهره گیری از نرم افزار «جامع الاحادیث»

نویسنده:
منبع: دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث سال سوم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۹ 79-98

کلیدواژه‌ها: خطای نرم افزاری مرکز کامپیوتری نور آسیب شناسی چاپ نسخه شناسی علوم حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۷ تعداد دانلود : ۱۹۹
گسترش فنّاوری های مدرن، موجب تغییر در سبک مطالعه، علم آموزی و پژوهش شده است. در این دگرگونی ها عرصه حدیث هم از زاویه کمیّت و چگونگی، تغییراتی را پذیرفته است. تولید نرم افزارهای حدیثی، ثمرات متعدّدی چون آسانی پژوهش نسبت به وضعیت صدور حدیث، یافتن اصل حدیث، شناخت احادیث مختلف و ... را به دنبال داشت. در برابر، اعتماد به نرم افزارها سبب بروز اشکالاتی همچون فراموشی نیاز به بررسی نسخه ها، اضطراب برخی از متون به دلیل نارسایی های حروف چینی و ... شده است. از این رو ضرورت دارد که دانشیان حدیث نسبت به آسیب های بهره گیری از نرم افزارها دقّت داشته و این گسترش ماشینی را در راستای ارتقای شیوه عالمان در عرضه و دریافت حدیث به کار گیرند. این نگاشته می خواهد برخی از آسیب های بهره گیری از نرم افزار ارزشمند جامع الاحادیث را در عرصه پژوهش های حدیثی معرّفی کند.
۲۸.

«فنّ سماع طبیعی» الشفاء ارزیابی وضع کنونی تصحیح متن و چشم انداز آینده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جاویدان خرد بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۷ 5 - 34

کلیدواژه‌ها: ابن سینا الشفاءِ فنّ سماع طبیعی نسخه شناسی روش تصحیح متن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۷ تعداد دانلود : ۴۲۸
بیش از صد سال از انتشار جمله های طبیعیات و الهیات الشفاء، دانشنامه مشهور فلسفی ابن سینا، در مطبعه دارالفنون در تهران می گذرد. این اثر دو جلدی که به ویراست «چاپ سنگی طهران» نامبردار است، سنگ بنایی مهم در عرصه ابن سینا پژوهی در منابع عربی باید قلمداد گردد. این اثر موجبات التفات به کتاب الشفاء را در سطح ملی و بین المللی فزونی بخشید. در ایران قریب به نیم قرن پس از نشر آن، سه فن نخست طبیعیّات الشفاء به همّت محمد علی فروغی (1321-1294) به فارسی ترجمه شد. انتشار همین ترجمه بود که میرزا مهدی مدرس آشتیانی (1332-1268) را بر آن داشت تا مناقشات خود را به تفصیل ناظر به ترجمه کتاب از منظر متن شناسی و فلسفی بیان کند. بیرون از ایران، فن سماع طبیعی الشفاء به ترتیب در چهار کشور مصر، لبنان، ترکیه و آمریکا نشر یافت و قلمرو پژوهش در باب طبیعت شناسی ابن سینا در سطح جهانی گسترده تر شد. در این میان، چاپ قاهره (که در اوایل دهه 1950 میلادی انتشارش آغاز شد) در کنار چاپ سنگی طهران تأثیری شگرف بر پژوهشگران سنّت ابن سینا پژوهی مبتنی بر منابع عربی پدید آورد که تا آن روزگار عمدتاً نه از سنّت ابن سینا پژوهی لاتینی که قدمتی نهصد ساله داشت آگاهی داشتند و نه بدان ابراز تمایل نشان می دادند. بر پایه تصحیح های امروزی متن عربی و مطالعات و ترجمه های مبتنی بر آن متن، می توان گفت که ابن سینا حقیقتاً پس از تأثیر شگرفی که بر اروپا در سده های میانه و رنسانس داشته است، دیگر بار، جهانی شد.
۲۹.

سیر تاریخی کاربرد خط اویغوری در نسخه های خطی ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۱ ۱۰۹-۱۳۴

کلیدواژه‌ها: هنر کتاب آرایی ایرانی خط اویغوری دوره ی تیموری نسخه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴۳ تعداد دانلود : ۶۴۱
پس از حمله ی مغول به ایران، عناصر تازه ای از فرهنگ اقوام مهاجم وارد فرهنگ ایران شد. خط اویغوری، که با آن زبان مغولی و سپس ترکی شرقی کتابت می شد، در سده های هشتم و نهم هجری قمری در کتاب آرایی ایرانی نیز وارد شد و نسخه ها یی نفیس در هرات، شیراز، گیلان و احتمالاً یزد با آن کتابت شد. تاکنون بعضی بررسی ها روی سکه ها و اسنادی که به این خط نوشته شده بوده اند صورت گرفته، اما درباره ی کتابت اویغوری و شناخت نسخه های ایرانی که به این خط کتابت شده اند پژوهشی انجام نگرفته است. این نوشتار مطالعه ای تاریخی و نسخه شناختی برای شناخت کاربرد خط اویغوری در نسخه های خطی ایرانی است. نگارنده در این مقاله در پی آن است تا روشن کند چند نسخه به این خط تاکنون در حوزه ی فرهنگ ایرانی باقی مانده است. همچنین دامنه ی تاریخ و ارتباط این نسخه ها از نظر هنری چگونه است؟ در این پژوهش ضمن معرفی بعضی از نسخه های ناشناخته به خط اویغوری، تلاش می شود ویژگی های هنری این نسخه ها بیان شود. خط اویغوری در نسخه های شناخته شده متأثر از الفبای عربی و فارسی، و بیشتر شبیه نسخ است و پس از سده ی نهم دیگر برای کتابت استفاده نشد.
۳۰.

رساله فی العشق: ارزیابی تصحیح ها و پژوهش های آن بر اساس نسخه های جدید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال بیست و چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۶۴ 43 - 71

کلیدواژه‌ها: ابن سینا تصحیح انتقادی رساله فی العشق نسخه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۰ تعداد دانلود : ۴۵۷
در این نوشتار تصحیح ها و پژوهش هایی درباره رسالهفی العشق با رویکردی انتقادی ارزیابی شده است. اهمیت این رساله به سبب تبیین عشق از منظر فلسفی و بر مبنای فکر ارسطویی است. پیش از این اثر، رساله هایی درباره عشق به شیوه فلسفی از افلاطون و فلوطین و إخوان الصفاء نیز نشر یافته که از لحاظ محتوایی با تعاریف و تقسیم بندی های ابن سینا از عشق متفاوت است. پس از ارزیابی تصحیح ها، نسخه هایی که مبنای هر تصحیح بود، بررسی شد. نقصان های هر پژوهشی که درباره این رساله بود، بدین صورت ارزیابی شد: الف) عبارات نخستینِ پنج تصحیح و ضبط مقبول مصححان که در فهم ما از رساله تأثیری به سزا دارد: واژه های الحیّه، المغذیه، المدبَّره و المنبعث، به جای واژه های الحسیه، المعدنیه، المدبِّره و المنیله؛ ب) بررسی شمار گوناگون نسخه های موجود در کتابخانه های ایران(بر اساس گزارش فنخا 45؛ و دنا ویراست دوم 54 نسخه) و کتابخانه های خارج از ایران(37 نسخه) در تصحیح علمی اهمیت دارد، درحالی که مصححان در روزگار خود به نسخه هایی که صرفاً در ناحیه جغرافیایی آنها نزدیک بدانها بوده است(تنها 11 نسخه خارج از کتابخانه های ایران) استناد کرده اند؛ ج) انتخاب نسخه اصل و طبقه بندی نسخه های هم خانواده در تصحیح علمی رساله مهم است. منظور از شیوه ارزیابی با رویکردی انتقادی، بررسی جنبه های صوری و محتوایی تصحیح های چاپی است که در تحلیل فلسفی رساله نقشی تعیین کننده دارد.
۳۱.

پابرگ 18: پیشکش به دوست دانشمند، سید امیر منصوری

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۱ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۸۱) 225 - 254

کلیدواژه‌ها: تاریخ ادبیات متن شناسی نسخه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۸ تعداد دانلود : ۳۰۵
نوشتار حاضر، هجدهمین شماره از سلسله انتشاراتی است که بر یافته های تاریخ ادبیاتی، متن شناسی و نسخه شناسی تمرکز دارد. برخی از منابع معرفی شده و مطالب مطروحه در این شماره به شرح ذیل است:  دو مصحف سده پنجمی به خط کوفی شرقی در پاکستان / ارتباط شعری از سید حسن غزنوی با سفینه یا جریده ای از سده ششم هجری / «بدر قرن»(!) اصفهانی یا «درمزن» اصفهانی / چند اطلاع تازه از زین الدین علی کلاه شیرازی / تفسیر دوجلدی فارسی کتابخانه مسجد گوهرشاد، مورّخ 897ق / «جاست»، همچنان «جاست» تا قرن دهم هجری / علامه قزوینی حلال خور
۳۲.

کتابشناسی و نسخه شناسی «مفتاح الغرر فی شرح الباب الحادی عشر» خضر بن محمد حبلرودی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۱ بهمن و اسفند ۱۳۹۹ شماره ۶ (پیاپی ۱۸۶) 345 - 357

کلیدواژه‌ها: نسخه شناسی مفتاح الغرر خضر بن محمد حبلرودی معرفی کتاب علم کلام کلام امامیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۶ تعداد دانلود : ۱۶۱
نویسنده در نوشتار حاضر، به معرفی خضر بن محمد حبلرودی از متکلمین شیعه در قرن 9 هجری، پرداخته است. وی در راستای این هدف، نخست، زندگی نامه، حیات علمی، آثار و تألیفات حبلرودی را ارائه می دهد. در ادامه، کتاب مفتاح الغرر وی را مورد مداقه قرار داده و با بیان مختصری از محتوای کتاب، نسخه های آن را برمی شمارد.
۳۳.

ابن نجار و کتاب الدره الثمینه فی أخبار المدینه المنوره(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۲۵ زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۹۸) 88 - 98

کلیدواژه‌ها: ابن نجار الدره الثمینه مدینه معرفی کتاب نسخه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۲ تعداد دانلود : ۱۱۵
شهر مدینه به جهت جایگاه و اهمیتش، از دیرباز کانونی برای مورخان؛ از جمله محمد بن محمود، معروف به ابن نجار (متوفای 643ق.)، نگارنده کتاب «الدر ه ا لثمینه فی أخبار المد ینه » بوده است. ابن نجار این اثر را  در قرن هفتم هجری نگاشت که در نوع خود ممتاز و  توصیفی دقیق از شهر مدینه است. «الدر ه ا لثمینه»، به شیوه ای جالب و خاص تنظیم گردیده که وسعت اطلاعات، منابع متنوع، سفرهای فراوان و گستردگی نظر و وثاقت نویسنده، از مهم ترین شاخصه های آن است. پژوهش حاضر پس از بررسی جوانب زندگی ابن نجار، به معرفی کتاب و نسخه های مختلف آن پرداخته است. ابن نجار کتاب خود را به هجده باب تقسیم بندی کرده، با اسم مدینه آغاز می کند. سپس از فتح و هجرت پیامبر شروع کرده، به بیان فضیلت های آن و حدود حرم و آثار تاریخی از مسجد پیامبر تا مسجد قبا و بقیه مساجد می پردازد. بعد از آن، از چاه ها و آبادی های اطراف یاد نموده، با سخنی از صحابه بزرگ و تابعین و افراد تابع آنها بحث را خاتمه می دهد. در هر بخش، با آیه هایی از قرآن و احادیث پیامبر و اخبار و سخنان صحابه و تابعین و تابعان آنان اسناد داده است. معرفی چهار نسخه مختلف کتاب و همچنین روش بررسی آن، از دیگر نکات این تحقیق است.
۳۴.

معرّفی و بررسی زادُ المُقوین در اخلاق و مواعظ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی سال ۷۳ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴۲ 139 - 170

کلیدواژه‌ها: نسخه شناسی زادُ المُقوین محمّدبن محمّد النصر ماوراءالنهر وابکنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۴ تعداد دانلود : ۲۷۰
این مقاله بر آن است تا اثری کهن به نام زادُ المُقوین را که به زبان فارسی در ناحیه ماوراءالنهر نوشته شده است، معرفی کند. نویسنده این اثر که موضوع آن اخلاق و مواعظ است و به احتمال زیاد در سده ششم یا هفتم به رشته تحریر درآمده، محمّدبن محمّد النّصر ملقّب به قاضی از اهالی وابکنت است. از این اثر سه نسخه برجا مانده که یکی در آرشیو ملّی افغانستان نگهداری می شود و در تاریخ 890 ق. کتابت شده است، دیگری متعلّق به کتابخانه مجلس شورای اسلامی است که در سال 1027 ق. نوشته شده و نسخه سوم، در کتابخانه سالار جنگ هندوستان محفوظ است و در سال 1056 ق. به رشته تحریر درآمده است. در این مقاله، علاوه بر معرفی نسخه های اثر، مؤلف و مذهب او و منابعش در تألیف این کتاب و نیز ساختار متن و دلایل اهمیّت آن توضیح داده شده است. برخی از منابع مؤلف در تألیف این اثر عبارت است از: تنبیه الغافلین سمرقندی، مغازی محمّدبن اسحاق، زاد العابدین، تفسیر انوار، کتاب الانوار و احتمالاً تفسیر معراج .
۳۵.

زبان تصویری تاریخ جهانگشای جوینی (با بررسی دو نسخه مصوّر تاریخ جهانگشا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی سال ۷۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۴۴ 123 - 151

کلیدواژه‌ها: تاریخ جهانگشا عطاملک جوینی نگارگری نسخه شناسی عصر ایلخانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۱ تعداد دانلود : ۱۹۴
تاریخ جهانگشا روایتگر هجوم و حاکمیّت ایلخانان بر ایران است و نگاره های آن بیانگر روایت پنهانی است که ایرانیان از خاطره حاکمیّت این قوم در دل ها نگاشتند. زبان تصویری نگاره ها گاه مکنوناتی از تاریخ را آشکار می کند که به زبان متن امکان بیان آن نیست. به همین رو بررسی نگاره-های تاریخ جهانگشا همانقدر اهمیّت دارد که بررسی متن آن، زیرا نگاره های این اثر در حکم تاریخ مصوّر عصر ایلخانی است. بنا بر ضرورتی که ذکر شد، پژوهش حاضر نگاره های تاریخ جهانگشا را از منظر نمادپردازی و ساختار تصویر بررسی می کند تا نشان دهد چگونه ناگفته های تاریخی در نمادها و رمزهای تصویری پنهان شده است و وظیفه محقّق است تا نقاب از رخ این نشانه ها بردارد و آنچه را نگارگر در طی اعصار در نهانگاه تصاویر پنهان کرده به مخاطبان بازشناسد. این پژوهش با بررسی دو نسخه مصوّر تاریخ جهانگشا به این مهم می پردازد که چگونه از نگاره ها به مثابه یک سند تاریخی می توان بهره گرفت. پرسش های پژوهش شامل این موارد است: نمادپردازی در نگاره های تاریخ جهانگشا تحت تأثیر چه گفتمان-هایی صورت گرفته است؟ نگارگران از چه شاخصه های تصویری برای بیان پذیرش یا عدم پذیرش مشروعیّت پادشاهان ایلخانی استفاده کرده-اند؟ ساختار تصویر چگونه روایت فتح و شکست را نمایان ساخته است؟ حاصل پژوهش نشان می دهد نگاره ها بازگو کننده بخشی از تاریخ هستند که در متن نمی توان به آن دست یافت از این رو باید به نگاره های متون تاریخی به مثابه زبان زنده تاریخ توجّه بیشتری کرد و برای هر نگاره ارزش یک سند تاریخی قائل شد.
۳۶.

بازتصحیح ابیاتی از دیوان خاقانی چاپ ضیاء الدین سجادی با تکیه بر اصالت نسخه لندن

نویسنده:
منبع: پژوهش های نثر و نظم فارسی سال دوم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۵ 1 - 186

کلیدواژه‌ها: دیوان خاقانی تصحیح ضیاء الدین سجادی نسخه شناسی نسخه لندن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۸ تعداد دانلود : ۱۳۹
تصحیح متون کهن ادبی، تلاشی ارزشمند در جهت احیاء و پاسداشت میراث فرهنگ ملّی و میهنی است و هرچه این فعالیّت، عالمانه تر باشد، ارزشمند تر خواهد بود. بر این اساس، گام نهادن در این ساحت، دقّت و دانش کافی را می طلبد. دیوان خاقانی تصحیح ضیاء الدین سجادی، از نمونه های موفّق تصحیح متون است؛ سجادی با اینکه بحق و سنجیده، نسخه لندن را که قدیمی ترین نسخه دیوان خاقانی است، نسخه اساس قرار داده، ولی در مواردی به علل متفاوت، ضبط دیگر نسخ را جایگزین کرده که این عامل، سبب خطاهایی در تصحیح بوده است. در این مقاله، سعی خواهد شد ارجحیّت و اصالت ضبط های نسخه لندن وبه تبع آن، اصالت و اعتبار این نسخه اثبات گردد. بر این اساس، با معیارهای علمی همچون؛ اصالت بدیعی، اصالت تصویری، ویژگی های سبکی و زبانی خاقانی و شواهدی از آثار خود شاعر و دیگر شاعران، در صدد تصحیح ابیاتی از دیوان خاقانی برآمدیم. نتیجه پژوهش روشن می سازد که نسخه لندن، اصیل ترین و معتبرترین نسخه دیوان خاقانی بوده و اعتماد به ضبط های این نسخه، در امر تصحیح دیوان خاقانی می توانست مفید بوده و در تصحیح علمی –انتقادی و منقّح از این دیوان، سودمند باشد.
۳۷.

بررسی نسخه شناسی و سبک شناسی اشعار ترکی مولانا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۳ بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۵۶) 47 - 76
تعداد بازدید : ۶۸۰ تعداد دانلود : ۱۷۳
یکی از مباحثِ بحث برانگیز در دیوانِ کبیرِ مولوی، وجود اشعاری به زبان ترکی است. در این زمینه تحقیقاتی انجام شده است اما بیشتر محققان به ترجمه ابیات ترکی پرداخته اند و به جنبه های نسخه شناسی و سبک شناسی غزلهای مولانا توجهی نشده است، بنابراین جای چنین پژوهشی درباره ابیات ترکی خالی است. در پژوهش حاضر، پس از بیان مقدمات و پیشینه تحقیق، ترکی گویی و ترکی دانی مولوی، و شمه ای تحت عنوان ِ بسامد ابیات ترکی در دیوان ، به بررسی ابیات ترکی و معانی آنها پرداخته شده و بسامد این عبارات ترکی در دیوان بررسی گردیده است. در زیر عنوان بررسی نسخه شناسی، اصحّ نسخ غزلیات شمس و بسامد غزلهای ترکی آنها بحث، و در پایان، ویژگیهای سبکی آنها بررسی شده است. 
۳۸.

بررسی نسخه های خطی متن پهلوی نامه های منوچهر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۳ پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۵۷) 133 - 144
تعداد بازدید : ۳۴۷ تعداد دانلود : ۱۳۸
ادوارد وست که نخستین بار متن فارسی میانه نامه های منوچهر را به همراه چند اثر دیگر به انگلیسی ترجمه و منتشر کرده، نسخه های دربردارنده نامه ها را در دو رده جای داده است: یکی آنها که از روی نسخه شماره 35 مجموعه دستنویسهای اوستایی و پهلوی دانشگاه کپنهاگ نوشته شده اند؛ و رده دوم، شامل نسخه هایی است که بر اساس بررسیهای وست از طریق دستنوشته شماره 14 مجموعه هاوگ در کتابخانه دولتی مونیخ رونویس شده اند. وست این دو نسخه اصلی را به ترتیب نسخه K35 و M14 نامیده است. در اینجا بررسی اجمالی این دو رده و نسخه های زیرمجموعه آنها می آید و در ادامه هم چند نسخه دیگر که این متن را در بر دارند، معرفی می شوند.
۳۹.

معرفی و بررسی کهن ترین نسخه شناخته شده قرّهالعین (کتاب امثال و حکم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۵پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۶۱) 155 - 176
تعداد بازدید : ۱۴۲ تعداد دانلود : ۹۹
قرّه العین یا قرّه العیون یکی از متون کهن فارسی است که در زمینه تطبیق امثال عربی و فارسی با یکدیگر و نیز با آیات قرآن نگارش شده است. از بعضی قراین بر می آید که نگارش این اثر در حدود نیمه دوم سده ششم، احتمالًا به دست نویسنده ای به نام قاضی اوش به رشته تحریر درآمده است. از این کتاب نسخ زیادی در کتابخانه های مختلف دنیا باقی مانده است که تا چندی پیش، قدیمی ترین آن ها را نسخه مورّخ 722ق کتابخانه فاتح استانبول می دانستند، حال آن که دست نویسی از این اثر در مجموعه ای متعلّق به جلال الدّین همایی وجود دارد که مورَّخ 651ق است و اکنون در کتابخانه ملّی ایران نگهداری می شود. در این مقاله، ویژگی های نسخه یادشده و اهمیت آن در تصحیح دوباره قرّه العین و تحدید زمان نگارش آن بررسی شده است.
۴۰.

بررسی دستکاری های کاتب نسخه قاهره، مورّخ ۷۴۱ق، در متن شاهنامه (مطالعه ای موردی در کوشش کاتبی صوفی در نزدیک کردن متن شاهنامه به اعتقاداتش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۹ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۶۸) 35 - 59
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۸۵
در این نوشته که مطالعه ای است در زمینه تاریخچه تطوّر متون در نسخه ها ابتدا بر اساس منابع تاریخی و دست نوشته دیگری از کاتب شاهنامه ، مورخ ۷۴۱ق (نسخه ش۶۰۰۶ دار الکتب قاهره)، معلوم می شود که این کاتب نوه شمس الدّین کیشی و از خاندانی صوفی و اهل علم است. سپس با مقایسه متن نسخه با دو نسخه دیگر و بررسی آماری یافته ها، معلوم می شود که کاتب نسخه قاهره تمایل دارد متن نسخه را دستکاری کند تا به باورهای دینی خود نزدیک ترش گرداند؛ و مخصوصاً ابیاتی را که «غیراسلامی» تشخیص می دهد حذف می کند. در آخر استدلال شده است که کوشش در نزدیک کردن شاهنامه و اسلام در بین اهل تصوّف رویکردی سابقه دار است و کار این کاتب را شاید بتوان در بافتار همان کوشش ها تحلیل کرد. این مطالعه می تواند نمونه ای ابتدایی برای مطالعات مشابهی باشد که نشان می دهند متن حماسه ملّی ایران در طول تاریخِ کتابت، قرائت و انتقال آن به نسل های بعد چگونه فهم می شده و مخاطبان سده های میانه از آن چه انتظاری داشته اند.