غلامرضا نقی جلال آبادی

نویسنده در نوشتار حاضر، گزارشی از نسخه های خطی و کتابشناسی در مسئله بداء را در دو بخش ارائه می کند. در بخش نخست، 39 رساله و گفتار منتخب از قدما و پیشینیان، همچون شیخ کلینى و شیخ صدوق و شیخ مفید و آیت الله خویی و ملکى میانجى معرفی نموده است. در بخش دوم، به توصیف کتب و رسایلى که مستقلاً یا غیرمستقل به مسئله بداء پرداخته اند و در مجموعه رسائل بدائیه نیامده اند، اقدام کرده است.

کتاب «الاقطاب الفقهیه علی مذهب الامامیه» از جمله دست نوشته های ارزشمند محقق نامی قرن دهم، شیخ محمد بن زین الدین معروف به ابن ابی جمهور احسائی است. کتاب مذکور منحصر به قواعد فقهی نیست، بلکه در آن تعدادی از قواعد اصولی و قواعد عربی نیز طرح شده است. مؤلف در این کتاب فقط به آراء و نظرات علماء امامیه نپرداخته، بلکه بعضی آراء و فروع فقهیه علماء عامه را تحت عناوین «و فیه قولین» و «فیه احتمالان» بیان کرده است. نویسنده، نوشتار حاضر را با هدف بررسی و معرفی کتاب مذکور به رشته تحریر درآورده است. وی در راستای این هدف، نوشتار خود را با ارائه تعریف و بیان اهمیت دانش و پیشینه قواعد فقهی آغاز می کند. در ادامه، آیات و روایاتی که مبنای قواعد فقهی هستند را ذکر کرده و تفاوت عمده قواعد فقهی و اصولی را برمی شمرد. سپس با معرفی قواعد نگاران عامه و شیعه، به معرفی مؤلف کتاب الاقطاب الفقهیه می پردازد. بیان تحصیلات و اساتید ابن ابی جمهور احسائی، جایگاه کتاب الاقطاب الفقهیه در میان بقیه آثار، مهم ترین قواعد فقهی در کتاب، تأثیرپذیری از قواعد و الفوائد شهید اول، و شرح برخی از فتاوای نادر از احسائی، از دیگر مباحث مطرح در نوشتار می باشند. در ادامه، نویسنده نوشتار، با اشاره به نسخه چاپی کتاب الاقطاب الفقهیه با تصحیح و تحقیق شیخ محمد حسون، اغلاط مفهومی و چاپی آن را متذکر می شود. در نهایت، با بیان نسخه های خطی کتاب، ویژگی تحقیق و تصحیح خود را پیرامون کتاب مذکور، روشن می سازد.