بازیابی دانش و نظام های معنایی (مطالعات دانش شناسی سابق)

در عصر اطلاعات، دانش مهم ترین و باارزش ترین سرمایه هر سازمانی به شمار می رود. این پژوهش، بر اساس هدف از نوع پژوهش های کاربردی است که با استفاده از روش پیمایشی و رویکرد تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری مدیران، اعضای هیئت علمی و یاوران علمی دانشگاه گلستان در سال 1403 بودند که با توجه به محدود بودن جامعه پژوهش از جدول مورگان استفاده شد که حجم نمونه موردنیاز برای پژوهش حاضر با توجه به جامعه آماری 365 نفری، 187 به دست آمد که بر همین مبنا تعداد 190 پرسش نامه و با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای نسبی گردآوری شد. به منظور سنجش پایایی ابزار پژوهش از آلفای کرونباخ و به منظور بررسی روایی پرسش نامه نیز از تحلیل عاملی تأییدی مرتبه اول و دوم استفاده شد. یافته ها نشان داد در موانع نگهداشت و توسعه دانش منابع انسانی، سه عامل فرهنگ سازمانی، ساختار سازمانی و مدیریت وضعیت پایین تر از حد متوسط و دو عامل فناوری اطلاعات و منابع انسانی با اختلاف ناچیزی بالاتر از حد متوسط قرار دارند، همچنین به کارگیری شبکه های عصبی مصنوعی به منظور پیش بینی میزان نگهداشت و توسعه دانش منابع انسانی نشان داد مدل پژوهش حاضر با تعداد سه نورون در لایه پنهان، به بالاترین میزان دقت پیش بینی یعنی 893/0 خواهد رسید و ابعاد پاداش، پشتیبانی و تسهیم دانش به ترتیب بالاترین نقش را در میزان قدرت پیش بینی کنندگی مدل دارند. نتایج نشان داد شاخص های زیرساختی مدیریت دانش در دانشگاه گلستان به ویژه در سه عامل فرهنگ سازمانی، ساختار سازمانی و مدیریت نیازمند توجه و اقدام فوری است.

هدف پژوهش حاضر تعیین و رتبه بندی عوامل مؤثر بر اجرای طرح شهر الکترونیک با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی است. روش پژوهش برحسب ماهیت آن توصیفی و با توجه به هدف، کاربردی و شیوه انجام آن پیمایشی و مبنای نوع داده ها، کمی است. در این پژوهش جامعه آماری شامل 21 نفر از خبرگان است. در جامعه آماری به دلیل محدود بودن جامعه آماری (21 نفر)، حجم نمونه با جامعه آماری یکسان در نظر گرفته می شود. نمونه گیری هدفمند در این پژوهش از دو شیوه روش کتابخانه ای و پرسش نامه جهت جمع آوری داده ها استفاده گردیده است. در پژوهش حاضر برای سنجش روایی پرسش نامه های پژوهش از نظر خبرگان استفاده گردید. بر این اساس، پرسش نامه ها به چند نفر از صاحب نظران و اساتید مدیریت داده شده و از آن ها در مورد سؤالات نظرخواهی گردید. نهایتاً روایی پرسش نامه ها تائید گردید. برای تعیین پایایی پرسش نامه (مقایسات زوجی)، به ازای هر ماتریس مقایسه زوجی یک بار محاسبه نرخ ناسازگاری انجام پذیرفته است و به طور میانگین نرخ ناسازگاری کل 06/0 بوده که با مقیاس 1/0 قابل قبول و ماتریس ها پایا محسوب می شوند. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار Choice Expert و تحلیل سلسله مراتبی بود. مطابق دیدگاه خبرگان، عوامل سازمانی دارای بیشترین اهمیت (وزن 29/0) و عوامل سیاسی دارای کمترین اهمیت (وزن 19/0) است. در بین شاخص های عوامل سازمانی، شاخص راهبرد سیستم های اطلاعاتی دارای بیشترین اهمیت (وزن نسبی 26/0 و وزن نهایی 076/0) و شاخص توزیع قدرت دارای کمترین اهمیت (وزن نسبی 12/0 و وزن نهایی 037/0) است. در بین شاخص های عوامل فناوری، شاخص مسئله امنیت و حریم خصوصی دارای بیشترین اهمیت (وزن نسبی 39/0 و وزن نهایی 100/0) و شاخص مسئله دسترسی و درگاه دولت الکترونیک دارای کمترین اهمیت (وزن نسبی 13/0 و وزن نهایی 034/0) است.

هدف پژوهش حاضر کاوش انگیزه برای مشارکت در به اشتراک گذاری دانش درون سازمانی بود که بر اساس پارادایم تفسیری و با رویکرد کاربردی توسعه ای به صورت کیفی انجام شد و برای جمع آوری داده ها از مصاحبه های نیمه ساختاریافته استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش، اعضای هیئت علمی دانشگاه پیام نور بودند که 16 نفر به صورت هدفمند بر اساس معیارهایی انتخاب شدند. روایی و پایایی داده های به دست آمده از مصاحبه ها با استفاده از معیارهای مقبولیت و قابلیت تائید و باز آزمون بررسی شد. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از روش داده بنیاد و فرایند کدگذاری در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد. کدگذاری ها در هر سه مرحله تشریح و مدل انگیزه به اشتراک گذاری دانش درون سازمانی برای اعضای هیئت علمی دانشگاه پیام نور بر اساس روش داده بنیاد ترسیم شد. یافته های پژوهش نشان داد که چهار مقوله هم راستایی راهبردی اشتراک دانش، عوامل مدیریتی، عوامل فردی و ایجاد محتوا عوامل تأثیرگذار در انگیزه اشتراک گذاری دانش بوده؛ همچنین، محیط اشتراک، جنبه های آموزشی، ارزیابی، مسائل فنی، زیرساخت و مسائل اطلاعاتی، عوامل اصلی زمینه ای هستند و دو مقوله عوامل شخصیتی اعضا و بی ثباتی فرهنگ سازمانی به عنوان مقوله های مداخله گر شناسایی شدند و راهبردهای این پژوهش شامل چهار عامل تحول، رشدگرایی، بافت سازمانی و راهبردهای سازمانی است و بخش آخر مدل پژوهش، شامل پویایی سازمانی، پیامدهای اجتماعی، توسعه عوامل ساختاری و ایجاد سازمان یادگیرنده به عنوان پیامدهای ارتقای انگیزه اشتراک گذاری دانش در میان اعضای هیئت علمی دانشگاه پیام نور شناسایی شدند.

هدف پژوهش حاضر شناسایی چالش های جهت دهی پژوهش های دانشگاهی به سمت نقش آفرینی در حل مسائل و نیازهای کشور بود. برای دستیابی به این هدف، از روش تحلیل محتوا استفاده شد. جامعه هدف در پژوهش حاضر شامل 16 خبره دانشگاهی و پژوهشگاهی بودند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. برای تحلیل داده ها نیز از روش تحلیل محتوای استقرایی استفاده شد. برای بررسی اعتبار یافته های حاصل از پژوهش از دو روش بازبینی توسط مشارکت کننده و بازبینی توسط همکار استفاده شد. تجزیه وتحلیل داده ها نشان داد که چالش های جهت دهی پژوهش های دانشگاهی به سمت نقش آفرینی در حل مسائل و نیازهای کشور را می توان در چهار مقوله اصلی و هشت مقوله فرعی شامل چالش های نهادی (خلأ آیین نامه ارتقاء در عدم اختصاص امتیاز ویژه به انجام پژوهش های کاربردی و مسئله محور، نبود نظام نظارت و اعتبارسنجی مناسب)، چالش های سازمانی (توزیع نامناسب نسبت اعضای هیئت علمی به دانشجو، عدم اختصاص بودجه عملیاتی و مسئله محور در دانشگاه ها، عدم توجه به مقوله مأموریت گرایی در جذب اساتید و دانشجویان)، چالش های محیطی (کامل نبودن چرخه علم، فناوری و نوآوری، تقاضای کم از سوی نهادها و سازمان های برای انجام پژوهش های کاربردی) و چالش های فردی (عدم توانایی و تمایل اندک اساتید در حل مسائل و مشکلات جامعه) طبقه بندی کرد.

هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه بین هوش مصنوعی و عملکرد کتابداران پزشکی: نقش میانجی تسهیم دانش در بین مدیران، کارکنان اداری، رؤسای کتابخانه های علوم پزشکی تابعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مستقر در شهر تهران است. روش پژوهش حاضر، توصیفی و از نوع پیمایشی بوده و براساس هدف، کاربردی است. جامعه آماری مدیران، کارکنان اداری، رؤسای کتابخانه های علوم پزشکی تابعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مستقر در شهر تهران بوده و به دلیل محدود بودن حجم جامعه آماری، همه جامعه با استفاده از روش سرشماری لحاظ گردیده است که 176 نفر به کار گرفته شد. ابزار گردآوری اطلاعات این پژوهش برای جهت سنجش هوش مصنوعی از پرسش نامه چن و همکاران (۲۰22) که حاوی 22 گویه ای که طیف گسترده ای از ابعاد هوش مصنوعی را در بر بگیرند، استفاده شد. جهت سنجش عملکرد کارکنان از پرسش نامه استیفن (2005) که حاوی 12 گویه، همچنین جهت سنجش تسهیم دانش از پرسش نامه داماج و همکاران (2016) که حاوی 12 گویه، استفاده شد؛ که پایایی آن از طریق آزمون آلفای کرونباخ و روایی آن از طریق روایی همگرا و روایی واگرا مورد تأیید قرار گرفت. تحلیل داده ها با استفاده از شاخص های آمار توصیفی همچون توزیع فراوانی و آمار استنباطی و روش مد ل سازی معادلات ساختاری با Smart PLS انجام شد. یافته ها نشان داد، هوش مصنوعی بر عملکرد کارکنان تأثیر مثبت و معنی داری دارد و همچنین هوش مصنوعی بر تسهیم دانش تأثیر مثبت دارد. تسهیم دانش بر عملکرد کارکنان تأثیر مثبت و معنی داری دارد. نتایج نشان داد تسهیم دانش به عنوان یک میانجی کامل در رابطه بین هوش مصنوعی و عملکرد کارکنان عمل می کند.

هدف مقاله حاضر، تأثیر فراموشی سازمانی هدفمند بر ظرفیت جذب دانش با نقش میانجی سرمایه انسانی در وزارت ورزش و جوانان بود. روش پژوهش، توصیفی تحلیلی از نوع کاربردی بود. جامعه آماری، تمامی کارکنان وزارت ورزش و جوانان بود که 213 نفر به عنوان نمونه آماری در نظر گرفته شدند. روش نمونه گیری، تصادفی ساده بود. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه های استاندارد بود. ضریب آلفای کرونباخ پرسش نامه ها بالاتر از 7/0 بود. نتایج پژوهش نشان داد که فراموش سازمانی هدفمند بر سرمایه انسانی و نیز ظرفیت جذب دانش تأثیر مثبت و معناداری دارد و سرمایه انسانی بر ظرفیت جذب دانش تأثیر معناداری دارد. علاوه بر این، فراموش سازمانی هدفمند بر ظرفیت جذب دانش با نقش میانجی سرمایه انسانی تأثیر معناداری دارد. جذب دانش، تحت تأثیر رهایی از دانش غیرمفید سازمانی و ایجاد تغییر و تحول به واسطه افزایش توانایی ها و مهارت های فردی کارکنان صورت می پذیرد.

هدف پژوهش حاضر تحلیل شبکه هم نویسندگی مقالات فارسی در پایگاه علوم استنادی جهان اسلام است. این پژوهش از نوع کاربردی است که با رویکرد علم سنجی و تحلیل شبکه های اجتماعی انجام گرفته است. داده های پژوهش را 106 کلیدواژه های منتخب سازمان دهی دانش در فیلد عنوان که پس از مشورت با متخصصین موضوعی این حوزه انتخاب گردید؛ به همراه مقاله های منتخب منتشرشده در مجلات منتخب علم اطلاعات و دانش شناسی نمایه شده در پایگاه علوم استنادی جهان اسلام در سال های 1378 تا 1398 تشکیل می دهند. سپس از بین 1482 نویسنده که در چاپ 1410 مقاله نقش داشتند، تعداد 168 نفر که دست کم 4 مقاله داشتند با استفاده از نرم افزار یوسی آی نت مورد تحلیل قرار گرفتند. پس ازآن ماتریس مربعی در ابعاد 168 در 168 تشکیل شد و درنهایت شبکه هم نویسندگی بر اساس شاخص های مرکزیت ترسیم شد. در پژوهش حاضر، متوسط تعداد نویسنده برای هر مقاله 05/1 است. الگوی دو نویسندگی (17/35 درصد) و سه نویسندگی (80/26 درصد)، رایج ترین رویکردها در مطالعات سازمان دهی دانش به شمار می روند. رحمت الله فتاحی (56 مقاله)، مرتضی کوکبی (44 مقاله) و یعقوب نوروزی (39 مقاله) به ترتیب دارای بیشترین تعداد مقالات در سازمان دهی دانش هستند. همچنین زوج هم نویسندگی رحمت الله فتاحی و مهری پریرخ (10 مقاله) حائز رتبه برتر گردید. در بررسی شاخص های مرکزیت نیز رحمت الله فتاحی در هر چهار شاخص مرکزیت رتبه، مرکزیت نزدیکی، مرکزیت بینابینی و مرکزیت بردار ویژه حائز رتبه برتر گردید. با توجه به نتایج پژوهش حاضر به نظر می رسد پژوهشگران مطرح حوزه سازمان دهی دانش، علی رغم پرتولید بودن نتوانسته اند نقش برجسته ای در شکل گیری شبکه هم نویسندگی این حوزه ایفا نمایند.

هدف از انجام پژوهش حاضر ترسیم و تحلیل ساختار فکری و تکامل دانش در حوزه آر دی اف با روش هم واژگانی و خوشه بندی مفاهیم و رویدادهای این عرصه است. این پژوهش از نوع کاربردی است که با رویکرد علم سنجی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل تمام پژوهش های انجام شده در حوزه آردی اف در پایگاه وب آو ساینس از سال 1998-2021 است. همچنین ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش یادداشت برداری و ابزار تجزیه وتحلیل داده ها، تحلیل هم واژگانی و تحلیل شبکه رهیافتی با استفاده از نرم افزارهای Vosviewer، Netdrow، Spss و Bibexecl است. یافته های پژوهش نشان داد که کلیدواژه های RDF، Semantic web، Ontoloty، linked data و SPARQL پربسامدترین واژه ها و کلیدواژه هایRDF*semantic Web، RDF*Academic Ontology و RDF* SPARQL بیشترین زوج های واژگان هستند. همچنین شبکه هم واژگانی شامل شش خوشه با نام های «مقیاس پذیری مدل داده»، «بازنمون RDF موجودیت ها و روابط کتابشناختی»، «همترازی هستان شناسی»، «وب معنایی و داده های پیوندی»، «مدیریت و انتشارداده» و «داده کاوی» است. علاوه بر این چگالی شبکه برابر با 068/0 است که از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست. خوشه های «مقیاس پذیری مدل داده»، «هم ترازی هستان شناسی»، «مدیریت و انتشار داده» و «داده کاوی» هنوز به بلوغ کافی نرسیده اند و نیازمند پژوهش بیشتری است. همچنین نتایج نشان داد که تولیدات علمی حوزه آردی اف علی رغم روند صعودی خود، از پراکندگی موضوعی بیشتری برخوردار است و بیشتر به سمت وب معنایی گرایش داشته و تحلیل شبکه هم رخدادی واژگان این حوزه نیز پراکندگی موضوعی بیشتری دارد.

مدیریت دانش به عنوان یکی از دستاوردهای عصر دانش و اطلاعات، با ورود به قلمرو علوم مختلف، جایگاه خود را مستحکم نموده است. امروزه سازمان های موفق با در اختیار گرفتن ابزارهای لازم با رویکرد مدیریت دانش، فرصت های مناسبی برای بهینه سازی منابع انسانی و سازمانی خود به وجود می آورند. دانشگاه ها و کتابخانه ها، از کانون های اصلی تولید و ذخیره دانش محسوب می شوند، بنابراین هدف از مطالعه حاضر، مروری بر مفهوم مدیریت دانش در جوامع دانشگاهی و کتابخانه ها بود. این مطالعه، با مرور منابع و مقالات داخلی و خارجی با موضوع اصلی مدیریت دانش در محیط های آموزشی و کتابخانه ای انجام گردید. همچنین از موتورهای جستجوگر در اینترنت و سایت های علمی و بانک های اطلاعاتی نیز استفاده گردید. محدوده زمانی انتخاب مقالات، سال های 1404-1384 بود. نتایج مطالعاتی که توسط پژوهشگران در ابعاد مختلف مدیریت دانش صورت گرفته است، تأثیر مثبت و معنادار به کارگیری مؤلفه های مدیریت دانش با متغیرهای مهم در دانشگاه ها و کتابخانه ها را نشان می دهد. در این پژوهش ها، در مواردی نتایج مطلوب تر و در برخی نیز ضعیف گزارش گردیده، ولی به طورکلی همه آن ها بر نقش مهم و کلیدی در استفاده از فرایند مدیریت دانش اتفاق نظر دارند. دانشگاه ها و به خصوص کتابخانه های دانشگاهی به عنوان مراکز اصلی و سازمان های تولید و ذخیره دانش باید به فرایند مدیریت دانش توجه بیشتری داشته باشند و در این زمینه زیرساخت های لازم برای پیاده سازی آن را فراهم نمایند.