پژوهشنامه مدیریت تحول

به رغم اینکه معمولاً سازمان های خانوادگی در حاشیه پژوهش های مدیریت قرار گرفته اند، نقش بزرگی در اقتصادهای محلی و بین المللی دارند. ازاین رو در چند دهه اخیر توجه پژوهشی گسترده ای به تمایزات این سازمان ها با سازمان های متداول صورت گرفته است. یکی از این حوزه های مورد توجه، پژوهش در ماندگاری و تغییرات سازمانی در این سازمان ها است. سازمان های خانوادگی، به ویژه به سبب هویت دوگانه ای که دارند (خانواده از یک سو و کسب وکار از سوی دیگر)، با موضوعات تغییر متفاوتی روبرو می شوند. همچنین این سازمان ها ویژگی هایی متمایزی دارند که می توانند بازدارنده یا پیش برنده تغییرات در آن ها باشند. گرچه بسیاری از این موضوعات و عوامل در مطالعات پیشین موردبررسی قرار گرفته اند، اما پراکندگی آن ها مانع از بهره برداری عملی و نظری شان شده است. بدین روی این مطالعه با استفاده از مرور نظام مند (2000-2020)، به بررسی شیوه های مختلف مفهوم پردازی تغییر در سازمان های خانوادگی و همچنین عوامل بازدارنده و پیش برنده تغییر در سازمان های خانوادگی پرداخته است. یافته ها نشان می دهد سازمان های خانوادگی، تغییر را عمدتاً در موضوعات جانشینی، کارآفرینی، پایداری و ثروت عاطفی و اجتماعی می بینند و عمده عوامل پیش برنده و بازدارنده تغییر در آن ها نیز با محوریت این موضوعات در قالب پنج قابلیت انطباقی، سرمایه انسانی، گذار نسلی، مدیریتی و مدیریت تغییر متجلی می شوند.

در عصر کنونی که سازمان ها با محیط رقابتی جهانی روبه رو هستند، نیاز به خلاقیت به شدت در فضای کاری احساس می شود. سازمان ها برای حرکت در این مسیر پر از چالش و بقا در این فضای رقابتی نباید بر شیوه های قدیمی که قادر به پاسخگویی به نیازهای حال حاضر سازمان نیست پافشاری کرده و باید از شیوه های خلاقانه برای انجام کارها در سازمان استفاده کنند. رهبری متناقض نما، یکی از سبک های نوین رهبری که می تواند بر خلاقیت کارکنان تأثیرگذار باشد، از چالش هایی است که مدیران در فضای کاری خود با آن مواجه هستند. تحقیق حاضر ازنظر هدف کاربردی است و به لحاظ ماهیت و روش نیز توصیفی از نوع پیمایشی-تحلیلی است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بوده و جامعه آماری تحقیق نیز، کارکنان سازمان های دولتی در شهر مشهد هستند. برای تعیین حجم نمونه برای هر گویه 10 پرسشنامه در نظر گرفته شد که بعد از حذف پرسشنامه های ناقص، داده های موردنیاز از 384 نفر به روش تصادفی طبقه ای جمع آوری گردید. برازندگی داده ها با بررسی شاخص های روایی و پایایی ابزار جمع آوری داده، تأیید شده سپس به منظور بررسی میزان اثرگذاری متغیرها و آزمون فرضیه های مربوطه از تکنیک مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد. درنهایت داده های جمع آوری شده با استفاده از تکنیک های آماری تجزیه وتحلیل شدند. تمامی فرضیات تحقیق موردسنجش قرار گرفته و تأثیر مثبت رهبری متناقض نما بر هویت یابی با رهبر و خودکارآمدی خلاقانه، خودکارآمدی خلاقانه بر خلاقیت کارکنان، هویت یابی با رهبر بر خلاقیت کارکنان تأیید شد. همچنین نقش میانجی گر خودکارآمدی خلاقانه و هویت یابی با رهبر در میان فرضیات اثبات شده و فرضیات تعدیل گر فشار حجم کار با ضریب تأثیر مثبت و نیاز کارکنان به ثبات شناختی با ضریب تأثیر منفی نیز مورد تأیید قرار گرفت و در پایان نیز پیشنهاد هایی برای تحقیقات آتی ارائه شد.

تغییر سازمانی همواره از مسائل پر چالش مدیران بوده است. شرکت هایی که نمی توانند با تغییرات همراه شوند نابود می شوند. کارمندان به عنوان یکی از عوامل موفقیت یا شکست پیاده سازی استراتژی مطرح بوده اند و لزوم همراه سازی کارمندان بر کسی پوشیده نیست. کارمندان بر مبنای نظام معنایی خود، پدیده ها و اتفاقات را تعبیر و تفسیر می کنند. معنا بخشیدن کارمندان به رویدادها از مسیر نظام معنایی آن ها عبور می کند و پاسخ آن ها به تغییر (مقاومت، پذیرش و دفاع) برگرفته از همین برداشت های اوست. فعالیت های گفتمانی رهبر در جهت دهی به این نظام های معنایی نقش مهمی دارد. این مقاله با تأکید بر نقش روایت های رهبر در بیان ابهامات و فرآیند تغییر و نتیجه آن، سعی در فهم و مقایسه فرآیند تغییر نظام معنایی کارمندان با مدل تغییر لوین به عنوان یکی از مطرح ترین مدل های تغییر دارد. در پژوهش حاضر با تحلیل روایت و تحلیل مضمون، مضامین روایات شناسایی شده از متن فعالیت گفتمانی مدیر، با نگاه به تئوری لوین تحلیل و نشان داده شد که تغییر در نظام معنایی کارمندان هم از فرآیندی مشابه تئوری لوین پیروی کرده است.

امروزه دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی به منظور به اشتراک گذاری دانش و نوآوری های خود و صنایع به منظور کسب نوآوری های تولید شده توسط دانشگاه از استراتژی مرزگستری بهره می گیرند و از این طریق نیازهای یکدیگر را تأمین می نمایند؛ بنابراین ارتباط تنگاتنگی بین مرزگستری و نوآوری شکل می گیرد. ازاین رو هدف این پژوهش واکاوی نقش مرزگستری در نوآوری سازمانی با رویکرد فراتحلیل بود. پژوهش از نوع مطالعات کمی بود که با استفاده از روش فراتحلیل انجام شد. جامعه موردبررسی، پژوهش های منتشرشده به زبان انگلیسی در سال های 2015 تا 2023 در پایگاه های علمی بود. در این پژوهش، از میان 189 مطالعه در زمینه تأثیر مرزگستری در نوآوری سازمانی، تعداد 18 مطالعه با توجه به معیارهای ورود و خروج مدنظر پژوهشگران انتخاب و اطلاعات کمی آن ها (اندازه اثر مرزگستری بر نوآوری سازمانی)، وارد تحلیل نهایی شد. تحلیل داده ها با نرم افزار CMA 3 و با استفاده از آزمون ها و روش های اندازه اثر، روش رگرسیون خطی اِیگر، همبستگی رتبه ای بگ و مزومدار و آزمون Q انجام شد. یافته ها نشان داد؛ میانگین اندازه اثر مرزگستری (اثرات ترکیبی تصادفی) بر نوآوری سازمانی در نمونه پژوهش معادل 347/0 است که این مقدار بر مبنای معیار کوهن در حد متوسط به بالا است؛ بنابراین می توان گفت مرزگستری در سطح متوسط بر نوآوری سازمانی تأثیر دارد. همچنین یافته ها نشان داد متغیر سال انجام پژوهش و کشور محل انجام پژوهش می توانند در رابطه بین مرزگستری و نوآوری سازمانی نقش تعدیل کنندگی ایفا کند. به طورکلی سازمان ها و صنایع جهت کسب نوآوری تولید شده در دانشگاه ها می توانند از استراتژی مرزگستری استفاده نمایند.

مطالعات نشان می دهد اجرای تغییر در سازمان ها همیشه آن طور که رهبران تغییر فرض می کنند، فرایند ساده ای نیست و فقط تعداد محدودی از سازمان ها در مدیریت و اجرای آن موفق هستند. درواقع بیشتر سازمان ها در دستیابی به تغییری پایدار به معنی آنکه بتواند به هنجارها و باورهای کارکنان تبدیل شده باشد، ناکام مانده اند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی راهبردها و پیامدهای پایداری تغییرات سازمانی در بانک های خصوصی ایران انجام شده است. این پژوهش کیفی و بر پایه نظریه داده بنیاد با رویکرد نظام مند است. جامعه موردمطالعه شامل مدیران و کارشناسان با سابقه شاغل در بانک های خصوصی ایران و نیز خبرگانی است که سابقه و تجربه مطلوبی در زمینه تغییرات سازمانی در این بانک ها داشته اند. مصاحبه های نیمه ساختاریافته و عمیق با مشارکت کننده های در پژوهش تا حصول اشباع نظری انجام شد. داده های حاصله از طریق فرایند کدگذاری باز، محوری و انتخابی و با استفاده از نرم افزار MAXQDA20 تحلیل شدند و اعتباربخشی نتایج با استفاده از معیارهای لینکلن و گوبا (باورپذیری، اطمینان پذیری، تأییدپذیری و انتقال پذیری) صورت پذیرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد راهبردها شامل آموزش اثربخش و به کارگیری گروه های کاری، استقرار سیستم مدیریت دانش، سازوکارهای انگیزشی، تأمین منابع مالی، تدقیق و تبیین برنامه راهبردی سازمان، سبک رهبری، فرایندهای اثربخش و ساختار چابک و پیامدها شامل افزایش بلوغ روان شناختی و بلوغ رفتاری کارکنان، افزایش منابع مالی و کاهش هزینه های سازمان، تأمین رضایت ذی نفعان استراتژیک و کسب مزیت رقابتی است.

متاورس، فضایی مجازی است که در آن کاربران می توانند با دارایی های دیجیتال به تعامل و معامله بپردازند؛ اما چشم انداز قانونی کسب وکارها در متاورس هنوز در حال تکامل و توسعه است و هرروز ابعاد جدیدی به آن افزوده می شود. متاورس کسب وکارها را هم ازنظر محتوا و هم ازنظر فرایندهای اجرای فعالیت ها به شیوه بنیادین تحت تأثیر قرار خواهد داد. لذا شناسایی چالش های حقوقی کسب وکارها در این فضای رو به رشد امری ضروری است. هدف این پژوهش بررسی چالش های قانونی مرتبط با متاورس در فضای کسب وکار و شناسایی و ارائه برخی راه حل های بالقوه برای پرداختن به آن هاست. روش تحقیق، تحلیلی و پیمایشی بوده و جامعه آماری صاحب نظران حقوق تجارت هستند که با فضای متاورس آشنایی دارند. با استفاده از روش دلفی، پس از سه مرحله رفت وبرگشت نظرات در قالب پرسشنامه، با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، نظرات 15 نفر از صاحب نظران در نرم افزار اس پی اس اس مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که چالش های اصلی شناسایی شده در حوزه حقوق کسب وکارها در متاورس به ترتیب اهمیت شامل حقوق مالکیت معنوی، حریم خصوصی، صلاحیت قضایی، جرائم سایبری، شرایط خدمات و هویت مجازی است. در بخش پیشنهاد ها، بر نیاز به رویکردهای بین رشته ای برای درک چالش های حقوقی متاورس و اهمیت ایجاد قوانین، مقررات و سیاست های خاص که منافع رقابتی ذینفعان مختلف را متعادل می کند، تأکید شده است.

هدف از این مقاله مطالعه تأثیر مسئولیت اجتماعی بر عملکرد مدیران و کارکنان با نقش تعدیل گر مدیریت منابع انسانی سبز در دانشگاه علوم پزشکی بابل است. روش تحقیق کمی و پیمایشی و جامعه آماری شامل کلیه مدیران و کارکنان دانشگاه علوم پزشکی بابل (6400 نفر) بود. روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای است. با توجه به فرمول کوکران، حجم نمونه 384 نفر شد. برای گردآوری داده ها، از پرسشنامه محقق ساخته استفاده گردید. برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و استنباطی و از آزمون های تحلیل واریانس یکراهه، تحلیل رگرسیون و همبستگی پیرسون و اسپیرمن و مدل یابی ساختاری جهت آزمون فرضیه ها با استفاده از نرم افزار آماری Spss24 و Amos24 استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد میانگین عملکرد کارکنان برابر با 92/ 3 است. بین مسئولیت اجتماعی و مدیریت منابع انسانی سبز با عملکرد مدیران و کارکنان به ترتیب به میزان 622/0 و 460/0 ارتباط مثبت و معنی دار وجود دارد. همچنین بین سن، میزان تحصیلات و سابقه خدمت و عملکرد کارکنان رابطه وجود دارد. حدود 9/47 درصد از تغییرات میزان عملکرد مدیران و کارکنان به مدیریت منابع انسانی سبز و مسئولیت اجتماعی بستگی دارد. مدل یابی ساختاری نشان می دهد مدل از برازش مناسبی برخوردار است. نتیجه این که رابطه مسئولیت اجتماعی با عملکرد کارکنان در صورت تعدیل و کنترل متغیر مدیریت منابع انسانی سبز کاهش می یابد؛ به طوری که ارتباط بین آن دو از لحاظ آماری معنادار نمی شود. درنتیجه متغیر مدیریت منابع انسانی سبز نقش تعدیل گر را دارد.

سبک رهبری استثمارآمیز از سبک های غیرکارکردی و مخرب رهبری است که اثرات و تبعات منفی برای سازمان دارد. مدیران و رهبرانی که با این سبک به مدیریت و رهبری سازمان خود می پردازند، موجب بروز آسیب های فردی، گروهی و سازمانی می گردند. براین اساس پژوهش حاضر باهدف شناسایی شاخص ها و پیامدهای رهبری استثمار آمیز در سازمان های دولتی انجام پذیرفت. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی از حیث گردآوری اطلاعات در زمره پژوهش های اکتشافی است. همچنین این پژوهش از نوع تحقیقات آمیخته به صورت کیفی و کمی و بر مبنای فلسفه قیاسی استقرایی است. جامعه آماری پژوهش خبرگان هستند که با روش نمونه گیری هدفمند و بر اساس اصل کفایت نظری انتخاب شده اند. ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کیفی مصاحبه است که روایی و پایایی آن با استفاده از روایی محتوایی و روایی نظری و روش پایایی سنجی درون کدگذار و میان کدگذار تائید شد. هم چنین ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کمی پرسشنامه است که روایی و پایایی آن با استفاده از روایی محتوایی و پایایی باز آزمون تائید شد. داده های کیفی با روش تحلیل محتوا و داده های کمی با روش نقشه شناختی فازی تحلیل گردید. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که جاه طلبی افراط گونه، شخصیت هوبریستیک و خودمحور و منفعت طلبی مهم ترین شاخص های رهبری استثمارآمیز در میان مدیران و رهبران سازمان های دولتی هستند. هم چنین کاهش انگیزش و عملکرد نوآورانه کارکنان، فرسودگی شغلی و عاطفی کارکنان و پدیدآیی جو پارانوئید و اشاعه بدبینی سازمانی به عنوان مهم ترین پیامدهای رهبری استثمارآمیز در سازمان های دولتی شناسایی شدند.

عجین شدن با برند، امروزه به عنوان یکی از مهم ترین استراتژی های بازاریابی شناخته می شود. عجین شدن با برند باعث ایجاد مزیت رقابتی پایدار برای شرکت ها می شود و عملکرد آن ها را افزایش می دهد؛ بنابراین، شرکت ها به دنبال شناسایی استراتژی های مناسبی برای افزایش عجین شدن مشتریان با برندهای خود هستند. هدف از انجام این پژوهش، بررسی جایگاه مسئولیت اجتماعی سازمانی در عجین شدن با برند با نقش واسطه ای اعتماد و هویت یابی برند در صنعت هتلداری است. این پژوهش از لحاظ هدف از نوع کاربردی، از لحاظ روش جمع آوری داده ها از نوع توصیفی- پیمایشی و از نظر زمانی از نوع مقطعی است. جامعه آماری این پژوهش، شامل مشتریان هتل های شهر رامسر است که تعداد 300 نفر از آن ها به عنوان اعضای نمونه آماری انتخاب شدند. روایی پرسشنامه با استفاده از روایی محتوایی، روایی همگرا و روایی واگرا و پایایی آن نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی مورد تأیید قرار گرفت. در بخش توصیفی، از نرم افزار آماری SPSS 27 و در بخش استنباطی و برای آزمون فرضیه های پژوهش از الگو سازی معادلات ساختاری با بهره گیری از نرم افزار SmartPLS 4 استفاده شد. بر اساس یافته های پژوهش، مسئولیت اجتماعی سازمانی بر عجین شدن با برند، اعتماد برند و هویت یابی برند تأثیر مثبت دارد. اعتماد برند بر عجین شدن با برند، تأثیر مثبت دارد. هویت یابی برند بر عجین شدن با برند، تأثیر مثبت دارد. اعتماد برند در ارتباط بین مسئولیت اجتماعی سازمانی و عجین شدن با برند، به عنوان متغیر واسطه ای عمل می کند و هویت یابی برند نیز در ارتباط بین مسئولیت اجتماعی سازمانی و عجین شدن با برند، به عنوان متغیر واسطه ای عمل می کند.

 رهبری، رویکردی است در حوزه سازمان و مدیریت که به دلیل تنوع در برداشت ها عمدتاً به گونه رهبر- محور ارائه شده و نقش پیروان و زمینه در معادله رهبری نادیده انگاشته شده است. هدف پژوهش حاضر، طراحی مدل رهبری متناسب با سازمان های دولتی ایران است. این پژوهش به روش آمیخته انجام شده است. برای استخراج ابعاد و طراحی مدل از روش فراترکیب و مصاحبه با متخصصین موضوعی و برای آزمون مدل از روش مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شده است. در بخش کیفی، مفاهیم مشترک و مرتبط با رهبری در سه حوزه رهبر، پیرو و زمینه از ادبیات نظری، تحقیقات پیشین و مطالعات بومی و اسلامی در سه مرحله تلخیص، مقوله بندی و موجب شناسایی ۳۲۰ مضمون پایه و ۲۰ مضمون ثانویه گردید. درنهایت ۲۰ مضمون شناسایی شده در سه دسته اصلی رهبر، پیرو و زمینه طبقه بندی گردید. پیش از فراترکیب، برای استخراج مضامین از مطالعات بومی و اسلامی از مزیت روش کیفی تحلیل محتوا استفاده شد. در بخش کمی فرضیه های پژوهش بر روی نمونه ای شامل ۳۰۰ نفر از خبرگان سازمان های دولتی کشور شامل سازمان های دفاعی، فرهنگی اجتماعی و توزیعی بررسی شد. یافته های بخش کمی نشان داد، بُعد رهبر و بُعد پیرو به ترتیب با ضریب بتای ۰۹۶/۰ و ۰۹۴/۰ و بُعد زمینه با ضریب بتای ۰۸۲/۰ بر رهبری تأثیرگذار است. مفهوم سازی سازه رهبری با مفاهیم رهبر، پیرو و زمینه بر اساس آموزه های دین اسلام نوآوری پژوهش محسوب می شود. نتایج پژوهش نشان می دهد با ملاحظه هم زمان هر سه سازه رهبر، پیرو و زمینه می توان به حل پیچیدگی ها و پویایی های محیطی پرداخت.