تدریس پژوهی

اقدام پژوهی، نوعی تحقیق در میدان های واقعی کار و زندگی است که به منظور آموزش فردی و پیشرفت در کار انجام می شود. در حیطه آموزش و پرورش نیز این اندیشه گامی اساسی در جهت اصلاح و بهبود محسوب می شود. هدف پژوهش حاضر، تحلیل اقدام پژوهی های کشوری از منظر تحلیلی و انتقادی از چهار منظر: ساختاری، نگارشی، روش شناسی و محتوایی می باشد. برای دست یابی به این هدف، از روش پژوهش های توصیفی- تحلیلی و روش تحلیل محتوای کمّی توصیفی از نوع متن نوشتاری، بهره برده شد. برای این کار، 20 نمونه با دو ملاک « کشوری بودن» و « منتشر شده بودن»، انتخاب و مورد تحلیل و نقد قرار گرفتند. واحد ثبت در این پژوهش، بخش های مختلف تشکیل دهنده هر اقدام پژوهی اعم از متن و جدول ها، بود. یافته های پژوهش نشان داد که پژوهش ها از لحاظ ساختاری در حد متوسط و از لحاظ نگارشی، روش شناسی و محتوایی در حد ضعیف قرار دارند. از همین رو، پیشنهاد می شود که پژوهشگران، همواره مولفه های متعدد در ساحت های مذکور، براساس ملاک های تفکیکی هر ساحت، در کار خود بیشتر لحاظ نمایند.

پژوهش حاضر به منظور بررسی تأثیر تکنیک کلمات هم خانواده بر کاهش خطاهایی املایی ناشی از دشواری الفبای زبان فارسی در پایه چهارم ابتدایی انجام گرفت. جامعه آماری در این پژوهش شبه آزمایشی، دانش آموزان پسر پایه چهارم دبستان شهر تهران در سال تحصیلی 99-98، و نمونه مورد مطالعه، دو کلاس 35 نفری بودند که بر اساس نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. ابزار مورد استفاده این پژوهش "آزمون درس املا" بود. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از تحلیل کواریانس یک راهه استفاده شد. طرح پژوهش از نوع شبه آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه بود، که پس از انتخاب تصادفی گرو ه های آزمایشی و گواه، مداخله آزمایشی (تکنیک کلمات هم خانواده) روی گروه آزمایش به مدت 7جلسه 50 دقیقه ای و دوبار در هفته اجرا گردید. پس از اتمام برنامه آموزشی از هر دو گروه پس آزمون املا گرفته شد. نتایج تحلیل کواریانس نشان داد که تکنیک کلمات بر کاهش خطاهایی املایی ناشی از دشواری الفبای زبان فارسی در مقطع ابتدایی مؤثر است (05/0>p). بنابراین از آنجایی که این تکنیک می تواند خطاهای املایی ناشی از دشواری الفبای زبان فارسی را به طور معنی داری کاهش می دهد ضروری است که معلمان توجه ویژه ای به مقوله ی کلمات هم خانواده و اهمیت آن در املا داشته باشند. همچنین لازم است در درس فارسی کلمات هم خانواده هر درس را استخراج کنند و دانش اموزان را به مطالعه بیشتر آنها ترغیب کنند.

مدیریت کلاس به عنوان اولین سطح مدیریت آموزشی در شکلدهی به ساختار آموزش و فرایند تدریس نقش اساسی دارد. هدف از مطالعه حاضر، ساخت و اعتبار یابی مقیاس سنجش مدیریت کلاس تحولی بود. روش پژوهش پیمایشی (از نوع تحلیل عاملی) و جامعه آماری پژوهش، کلیه معلمان مدارس ابتدایی شهر اصفهان در سال ۱۳۹۹ بود که بر اساس فرمول تعیین حجم نمونه کوکران ۲۴۰ نفر به صورت نمونه گیری تصادفی بر اساس معیارهای ورود انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بود که بر اساس کتاب و مقالات مرتبط با مدیریت کلاس تهیه شد. این پرسشنامه از ۲۶ گویه برحسب طیف لیکرت ۵ درجه ای تشکیل شده است. روایی پرسشنامه (برحسب روایی سازه) و پایایی (برحسب آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی) پس از انجام تحلیل عاملی تأییدی تعیین شد. تجزیه وتحلیل داده ها با آزمون های کفایت حجم نمونه بارتلت (KMO)؛ تحلیل عاملی اکتشافی، تحلیل عاملی مرتبه دوم) و آلفای کرونباخ با بهره گیری از نرم افزار Smart-PLS3 انجام شد. نتایج نشان داد که ۵ مؤلفه به عنوان ابعاد مدیریت کلاس تحولی عبارت اند از: «یادگیری مشارکتی»؛ «به کارگیری راهبردهای انگیزشی»؛ «ارتقای روانشناسی موفقیت»؛ «سبک تسهیل کننده» و «پویایی کلاس». نتایج ارزیابی روایی همگرا نشان داد که میانگین واریانس استخراج شده برای تمامی مؤلفه ها بالاتر از مقدار ۰٫۵ و مورد تأیید بودند. همچنین نتایج آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی بالاتر از مقدار ۰٫۷ قرار داشتند و بیانگر آن است که مقیاس مدیریت کلاس تحولی ازنظر پایایی و روایی همگرا مورد تأیید بوده است. با توجه به پایایی مناسب این ابزار می توان در نظام آموزش وپرورش برای آموزش معلمان تازه کار و حتی معلمان باسابقه استفاده کرد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی فرآیند شکل گیری سواد تحلیلی در دانش آموزان متوسطه به انجام رسید. مطالعه حاضر با استفاده از روش نظریه پردازی داده بنیاد به ارائه الگویی جهت آموزش سواد تحلیلی در ایران پرداخت. این پژوهش از حیث پارادایم های غالب پژوهش، در گروه تفسیری قرار می گیرد. جهت جمع آوری داده های مورد نیاز از تکنیک مصاحبه نیمه ساختار یافته و روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد. مصاحبه شوندگان این پژوهش را متخصصین و اساتید علوم تربیتی، برنامه ریزی درسی تشکیل دادند. داده های پژوهش به روش کدگذاری باز که مختص رویکرد زمینه ای است مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مقولات مفهومی، اصلی و کلان استخراج و در نهایت الگوی آموزش سواد تحلیلی شامل عوامل علی، ساختاری، مداخله گر و همچنین راهبردها جهت آموزش سواد تحلیلی و پیامدهای پیاده سازی سیستم صحیح آموزش سواد تحلیلی ارائه گردید. با توجه به نتایج پژوهش مقوله اصلی شامل آموزش سرفصل های کلی، آموزش (درک مطلب، ابزارها و تکنیک های آموزشی)، مدیریت مطالعه (بودجه بندی کتاب، مدیریت زمان مطالعه) می باشد که جهت طرح، تدوین و اجرای برنامه آموزش سواد تحلیلی در ایران می توان از آن بهره برد. در زمینه عوامل علی (برنامه ریزی و مدیریت فرهنگی خانواده، رسیدن به حد سواد مطلوب، استفاده از اینترنت اشیا، ظهور آموزش از راه دور، بهره مندی از فرصت های زندگی، اجتناب از مواجهه با پیامدهای آموزش تک قطبی) در زمینه عوامل ساختاری (خرده فرهنگ کشور_استان_شهر، سیستم آموزشی کشور، فرهنگ خانواده)، در زمینه عوامل مداخله گر (پیچیدگی مولفه های تحلیلی، ویژگی های ارثی از قبیل هوش، شرایط اقتصادی خانوار) شناسایی گردیدند.

هدف: پژوهش حاضر باهدف بازنمایی انتظارات دانش آموزان دوزبانه از برنامه درسی رسمی صورت گرفته است. روش: روش این مطالعه کیفی با طرح پدیدارشناسی بود. میدان تحقیق کلیه ی دانش آموزان دوزبانه شهرستان سراوان بوده است. مشارکت کنندگان در پژوهش 18 نفر از دانش آموزان دوزبانه بوده که به صورت هدفمند موردبررسی قرارگرفته اند. ابزار پژوهش مصاحبه های نیمه ساختارمند بود. تجزیه وتحلیل داده های پژوهش با استفاده از تحلیل محتوی مضمونی انجام شده است. یافته ها: یافته ها نشان داد که دانش آموزان دوزبانه از برنامه درسی رسمی انتظار آموزش زبان مادری در سال های اولیه ابتدایی و زبان رسمی در سال های بعدی؛ به کارگیری هم زمان آموزش با زبان مادری و رسمی در مدرسه؛ یاددهی سایر زبان ها (عربی و انگلیسی) در برنامه درسی؛ طرح مطالب قومی – زبانی در محتوا رسمی؛ گنجاندن آداب ورسوم و فرهنگ قومی- زبانی در محتوا رسمی؛ تدوین محتوای رسمی منطقه ای؛ بهره گیری معلم از روش های مختلف؛ به کارگیری هم زمان زبان رسمی و مادری؛ برخورد عادلانه و به دوراز تبعیض معلم نسبت به دانش آموزان دوزبانه؛ استفاده از ارزشیابی شفاهی؛ استفاده از کارپوشه در یادگیری و توجه به ارزشیابی روزانه و ماهانه را دارند. درنهایت مدل مفهومی پژوهش بر اساس داده های حاصل از پژوهش ارائه شده است.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی و امکان سنجی اجرای مولفه های الگوی برنامه درسی کارورزی در دوره کارشناسی دانشگاه فرهنگیان بود. این پژوهش بر مبنای هدف از نوع کاربردی و از حیث روش به دست آوردن داده ها از نوع توصیفی- پیمایشی می باشد. جامعه آماری این پژوهش کلیه متخصصان برنامه ریزی درسی دانشگاه های شهر تهران و کارشناسان گروه های درسی دفتر تألیف و اساتید و معلمان راهنما کارورزی شهر تهران در سال تحصیلی 1400-1399 می باشند. با استفاده از جدول مورگان و روش تصادفی طبقه ای به ترتیب برای متخصصان برنامه ریزی درسی 52 نفر و برای استادان و معلمان 84 نفر برآورد گردیده است. ابزار این پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته بود. روایی پرسش نامه، توسط 6 نفر از صاحب نظران حوزه برنامه درسی و اساتید تأیید شد. مقدار آلفای کرونباخ برای کل پرسش نامه 89/0 بود. نتایج آزمون t تک متغیری نشان داد که در کل میانگین مولفه ها و شاخص های برنامه درسی کارورزی دوره کارشناسی دانشگاه فرهنگیان با میانگین فرضی نمونه، در سطح معناداری 05/0 تفاوت معناداری وجود دارد (05/0p-value ≤). بنابراین می توان این چنین استنباط کرد که میزان «مولفه ها و شاخص های برنامه درسی کارورزی دوره کارشناسی دانشگاه فرهنگیان» در حد «پایین تر از میانگین» ارزیابی شده است. بنابراین وضعیت شاخص های برنامه درسی کارورزی دوره کارشناسی دانشگاه فرهنگیان در اجرا مساعد نیست.

هدف از این پژوهش، بررسی رضایت از رشته تحصیلی دانشجویان رشته های فنی- مهندسی، کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه کردستان بوده است. پژوهش از لحاظ هدف کاربردی، و از لحاظ شیوه گردآوری داده ها، جزو پژوهش های پیمایش توصیفی- همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان ترم های چهارم، ششم و هشتم مقطع کارشناسی دانشکده های فنی- مهندسی، کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه کردستان در سال تحصیلی 96-97 به تعداد 2313 نفر می باشد. با استفاده از فرمول کوکران تعداد200 نفر از آن ها از طریق روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب متناسب مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بود که روایی آن توسط متخصصان تاًیید گردید و پایایی آن از طریق یک مطالعه راهنما و محاسبه آلفای کرونباخ تاًیید شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل مسیر استفاده شد. بر اساس یافته ها، دانشجویان رشته های فنی- مهندسی در حد زیاد و دانشجویان رشته های کشاورزی و منابع طبیعی در حد متوسط از رشته تحصیلی خود رضایت داشتند. دانشجویان دانشکده های کشاورزی و منابع طبیعی از نظر رضایت مندی از رشته تحصیلی تفاوت آماری معنی داری با هم نداشتند، اما بین دانشجویان دانشکده ی فنی- مهندسی با دانشکده های کشاورزی و منابع طبیعی از نظر رضایت از رشته تحصیلی تفاوت آماری معنی دار وجود داشت. نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان داد که سازگاری رشته تحصیلی با اهداف و انتظارات شغلی، انگیزه ی تحصیلی، علاقه مندی به رشته، نگرش نسبت به بازارکار رشته و خودکارآمدی به ترتیب بیش ترین تأثیر را بر میزان رضایت از رشته تحصیلی دارند. هم چنین، طی فرآیند تحلیل مسیر

پژوهش حاضر با هدف تحلیل تجارب دبیران تاریخ از عوامل و موانع تدریس درس تاریخ دوره دوم متوسطه در سال 96-1395 انجام شده است. این پژوهش ، پژوهش کیفی از نوع پدیدارشناسی توصیفی می باشد که با استفاده از نمونه گیری هدفمند و مبتنی بر فرد ماهر و از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته با 13 تن از دبیران منطقه 2 شهر کرج انجام گرفت. مصاحبه ها در ابتدا ضبط وسپس دستنویسی شد و با استفاده از روش درونمایه ای براون وکلارک و به صورت تحلیل مضمون تجزیه وتحلیل شد .داده ها شامل تجارب دبیران در رابطه با موانع تدریس درس تاریخ بود. یافته های حاصل از مصاحبه با دبیران ، در پنج مضمون اصلی " تاریخ نگاری"، " دافعه تاریخ"،"اموزش تاریخ"، " جایگاه تاریخ"، و "مخاطب شناسی" و شانزده مضمون فرعی شناسایی شد. در مجموع یافته ها نشان داد که دبیران به تاثیر محتوا و روش تدریس درس تاریخ توجه ویژه داشته و آن را عاملی برای تاریخزدگی دانشآموزان می دانستند. این گروه یکی از موانع اصلی تدریس تاریخ را نحوه نگارش ان میدانستند.هم چنین دبیران از جمله مهمترین مشکلات تاریخ را نحوه آموزش آن میدانستند که هم در سطح مدارس و هم در سطح دانشگاهها وجود دارد. از نظر دبیران تاریخ،دبیر موفق کسی است که بتواند کلاس درس رااز معلم محوری به صورت دانشآموز محوری اداره کند ودانشآموز در امر یادگیری، دخالت مستقیم و اساسی داشته باشد .رفع این موانع نیازمند اموزش صحیح دبیران جهت استفاده از روش های نوین تدریس و هم چنین بازنگری در محتوا و نگارش تاریخ است

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش تعدیل کنندگی خودنظارتی در رابطه ی بین ادراک از ساختار کلاس و تعلل ورزی تحصیلی دانش آموزان انجام شده است. روش: پژوهش حاضر بر اساس هدف از نوع کاربردی و از لحاظ نحوه گردآوری داده ها توصیفی از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش، دانش آموزان متوسطه اول گچساران در سالتحصیلی 1399-1398 به تعداد 1809 نفر مشتمل بر 938 پسر و 871 دختر می باشند. در راستای گزینش گروه نمونه و استخراج داده ها، تعداد 318 نفر با استفاده از جدول کرجسی و مورگان با دو روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای و خوشه ای چند مرحله ای انتخاب گردیدند. داده های پژوهش با استفاده از پرسشنامه های خودنظارتی اسنایدر و کانچستا (1974)، ادراک از ساختار کلاس بلک برن (1998) و تعلل ورزی تحصیلی سولون و راثبلوم (1998) گردآوری و با استفاده از نرم افزارهای SPSS و AMOS تحلیل گردید. به منظور آزمون روابط بین متغییرها در مدل از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و روش مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که شاخص های برازش مدل تعدیل کنندگی متغییر خودنظارتی بدون نیاز به ویرایش و اصلاح به طور معنی داری در وضعیت مطلوبی قرار دارد.متغییرهای ادراک از ساختار کلاس 68/0و خودتنظیمی 22/0 از پراکندگی نمرات تعلل ورزی تحصیلی را تبیین می کنند و اثر غیرمستقیم ادراک از ساختار کلاس بر تعلل ورزی تحصیلی با نقش تعدیل کنندگی خودتنظمی 214/0 است که معنی دار می باشد. یافته های فوق نمایانگر این است که با تعریف راهبردهای خودتنطیمی از یکسو و ادراک شاگردان از ساختار کلاس از سوی دیگر، می توان در جهت کاهش تعلل ورزی تحصیلی به عنوان یکی از مهمترین موانع فرایندهای یاددهی- یادگیری گام های اساسی برداشت.

هدف این پژوهش، تحلیل ادراک دانش آموزان رشته فتوگرافیک در خصوص نقاط ضعف و قوت ناشی از اجرای برنامه آموزش غیرحضوری در م دارس در پاندمی کرونا است. سعی شد تا با استفاده از رویکرد تفسیرگرایانه به بازسازی معنایی ادراک دانش آموزان از نقاط قوت و ضعف آموزش غیرحضوری پرداخته و نشان داده شودکه ای ن مش ارکت کنن دگان، چ ه ارزی ابی از نقاط ض عف و ق وت آن دارند. به منظور گردآوری داده ها از مصاحبه کیفی نیمه ساختارمند استفاده وبا استفاده از نمونه گیری هدفمند، پس از انجام 15 مصاحبه با دانش آموزان رشته فتوگرافیک در شهر مشهد در سال 1400 اشباع داده ها حاصل شد. تحلیل عمیق دیدگاههای دانش آموزان، موجب شناسایی و دسته بندی دو نقطه قوت « دریافت آموزش در منزل و عدم نیاز به رفت و آمد به مدرسه » و « عدم افت معدل بدلیل تقلب کردن»، و هفت نقط ه ضعف نظیر « افزایش احساس تنبلی»، « ضعف اعصاب»، « افزایش احساس بی حوصلگی» ، « عادت به تقلب کردن و نخواندن دروس برای امتحان به امید تقلب و کمک گرفتن از همکلاسی ها»، « عدم یادگیری صحیح دروس عملی مانند درس عکاسی»، « دوری از دوستان و همکلاسی ها» و «افت در یادگیری» گردید. یافته ها نشان داد که دانش آموزان مصاحبه شونده، پیامدهای متفاوتی را از اثرات اجرای برنامه آموزش غیرحضوری مدارس در دوران شیوع کرونا، تجربه کرده اند و در مجموع با چالش های مضاعفی در فرایند یادگیری خود روبرو هستند که در مقاله حاضر به برخی از آن ها پرداخته شده است.

هدف: این پژوهش باهدف مقایسه دو روش تدریس سخنرانی و سخنران مهمان در یادگیری مهارت های کسب وکار و کارآفرینانه کارآموزان مرکز آموزش فنی و حرفه ای خواهران ایوان انجام گرفت. روش: طرح این پژوهش نیمه آزمایشی و از نوع پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل بود. به این منظور 30 نفر از کارآموزان خیاطی مرکز آموزش فنی و حرفه ای خواهران ایوان با رعایت اصل انتساب تصادفی به دو گروه آزمایش و گواه تقسیم شدند. در کلاس گروه گواه روش تدریس سخنرانی و در گروه آزمایش از روش تدریس سخنران مهمان استفاده شد. برای تجزیه وتحلیل آماری فرضیات تحقیق از آزمون t دو نمونه ای مستقل با استفاده از نرم افزار SPSS استفاده شد. در این پژوهش دو گروه ازنظر مهارت های کارآفرینی، آمادگی ورود به کسب وکار، روش های تأمین مالی، راه اندازی کسب وکار، مهارت های بازاریابی، مهارت فروش، مهارت خدمات، مهارت های ارتباطات، مهارت های مالی و حسابداری، تثبیت کسب وکار، مهارت تصمیم گیری، مهارت های مدیریتی و مهارت منابع انسانی با یکدیگر مقایسه شدند. یافته ها: نتایج نشان داد که به جز مهارت منابع انسانی در دوازده مورد دیگر میانگین نمره گروه آزمایش به طور معناداری بیشتر از گروه کنترل بوده است.

پرورش خلاقیت یکی از محورهای اساسی نظام های آموزشی برای تصمیم گیری مناسب و حل مسائل پیچیده در دانش آموزان است. هدف پژوهش حاضر، مقایسه تأثیر هنر-بازی درمانی و آموزش ذهن آگاهی بر خلاقیت دانش آموزان پسر ابتدایی بود. این پژوهش با روش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون پس آزمون با گروه گواه انجام گرفت. جامعه آماری شامل دانش آموزان سال ششم ابتدایی پسر شهر بوکان در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ بود. روش نمونه گیری به شیوه تصادفی چندمرحله ای بود. ابتدا سه مدرسه ابتدایی شهر بوکان انتخاب شدند و از بین کلاس های ششم هر مدرسه، تعداد ۴۵ دانش آموز انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه گواه (هر گروه ۱۵ نفر) گمارش شدند. گروه های آزمایش تحت آموزش دو برنامه مداخله متفاوت هنر- بازی درمانی و آموزش ذهن آگاهی قرار گرفتند. پرسشنامه خلاقیت عابدی به عنوان ابزار پژوهش برای اجرای پیش آزمون و پس آزمون استفاده شد. برای تحلیل داده ها، از روش های آماری تحلیل کوواریانس چندمتغیری و تک متغیری و آزمون مقایسه های زوجی بنفرونی استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد بین گروه های آزمایشی و گروه گواه از لحاظ خرده مقیاس های خلاقیت (ابتکار، انعطاف پذیری، سیالی و بسط) در مرحله پس آزمون تفاوت معنی داری وجود دارد (۰۵/۰≥ P).