عبدالزهرا تیماس

روبریک نگارش، یک نوع دستورالعمل است که توصیف کننده معیارها و سطوح عملکرد برای یک تکلیف خاص نگارش است. پژوهش حاضر به منظور طراحی و اعتباریابی روبریک ویژه ی نگارش در دوره ی دوم ابتدایی انجام گرفت. این پژوهش بطور کلی از نوع پژوهش اندازه گیری و بطور خاص از نوع مقیاس یابی است. در پژوهش مقیاس یابی روش ها و مراحل اصلی طراحی و اجرای یک مقیاس به طور دقیق تشریح می شوند. پس از مطالعه بررسی های انجام شده در مورد روبریک های استفاده شده در دوره ی ابتدایی و همچنین تعیین روبریک های اختصاصی برای انواع مختلف نگارش (نگارش توصیفی، روایتی، توضیحی، و استدلالی) پژوهشگر به استخراج اهداف برنامه درسی زبان فارسی در حوزه ی نگارش پرداخت. سپس از میان مؤلفه های هر یک از انواع نگارش، مؤلفه های عمومی را انتخاب کرد و در نهایت یک روبریک 9 مؤلفه ای طراحی نمود. پس از طراحی روبریک، اعتبار آن مورد بررسی قرار گرفت. نبود وجود روبریک استاندارد ویژه ی نگارش یکی از دلایل نامشخص بودن وضعیت نگارش دانش آموزان دوره ی ابتدایی در ایران به شمار می رود. وجود روبریک علاوه بر آنکه دید روشنی از وضعیت نگارش دانش آموزن به دست می دهد، باعث می شود خود دانش آموزان از انتظارات و اهداف برنامه درسی نگارش آگاه شود. این امر خود به بهبود وضعیت آنها در مهارت نگارش منجر می شود. 

پژوهش حاضر به منظور بررسی کیفیت مهارت نوشتن دانش آموزان ابتدایی انجام گرفت. جامعه آماری در این پژوهش ارزیابانه، دانش آموزان پسر دوره ی دوم دبستان شهر تهران در سال تحصیلی 1400-1399، و نمونه مورد مطالعه، شامل سه کلاس (دو کلاس 35 نفری+یک کلاس 27 نفری) و در کل برابر با 97 نفر بودند که بر اساس نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده این پژوهش، روبریک درس نگارش بود. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از شاخص های مرکزی و شاخص های پراکندگی استفاده شد. طرح پژوهش از نوع بررسی های ارزیابانه بود. پس از اخذ نمونه نگارش های دانش آموزان نسبت به نمره گذاری آنها بر اساس روبریک محقق ساخته ویژه ی نگارش دوره ی دوم دبستان اقدام شد. نتایج تحلیل آماری نشان داد که میانگین نمره نگارش دانش آموزان دبستانی، پایین تر از تسلط نسبی و در حد تسلط محدود و نسبتاً ضعیف قرار دارد (65/12M=). می توان نتیجه گرفت که مهارت نگارش دانش آموزان همچون مهارت خوانداری آنان ضعیف می باشد و شاید این ضعف ریشه در ضعف خوانداری آنان و/ یا طراحی نامناسب برنامه درسی و کم توجهی به رویکردهای دیگر از قبیل رویکرد فرهنگی-اجتماعی دارد.

پژوهش حاضر به منظور بررسی تأثیر تکنیک کلمات هم خانواده بر کاهش خطاهایی املایی ناشی از دشواری الفبای زبان فارسی در پایه چهارم ابتدایی انجام گرفت. جامعه آماری در این پژوهش شبه آزمایشی، دانش آموزان پسر پایه چهارم دبستان شهر تهران در سال تحصیلی 99-98، و نمونه مورد مطالعه، دو کلاس 35 نفری بودند که بر اساس نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. ابزار مورد استفاده این پژوهش "آزمون درس املا" بود. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از تحلیل کواریانس یک راهه استفاده شد. طرح پژوهش از نوع شبه آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه بود، که پس از انتخاب تصادفی گرو ه های آزمایشی و گواه، مداخله آزمایشی (تکنیک کلمات هم خانواده) روی گروه آزمایش به مدت 7جلسه 50 دقیقه ای و دوبار در هفته اجرا گردید. پس از اتمام برنامه آموزشی از هر دو گروه پس آزمون املا گرفته شد. نتایج تحلیل کواریانس نشان داد که تکنیک کلمات بر کاهش خطاهایی املایی ناشی از دشواری الفبای زبان فارسی در مقطع ابتدایی مؤثر است (05/0>p). بنابراین از آنجایی که این تکنیک می تواند خطاهای املایی ناشی از دشواری الفبای زبان فارسی را به طور معنی داری کاهش می دهد ضروری است که معلمان توجه ویژه ای به مقوله ی کلمات هم خانواده و اهمیت آن در املا داشته باشند. همچنین لازم است در درس فارسی کلمات هم خانواده هر درس را استخراج کنند و دانش اموزان را به مطالعه بیشتر آنها ترغیب کنند.