جلوه هنر

با شروع دوره قاجاریه در تاریخ این مرز و بوم و به واسطه پیشرفت در زمینه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و هم چنین، گسترش روابط خارجی با کشورهای غربی و آشنا شدن ایرانیان با دنیای جدید و شروع فرنگی مآبی در کشور، تصویرگرایی و از جمله آن دیوارنگاری دستخوش تغییرات گردید. در این پژوهش، با بهره گیری از روش گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای و میدانی و با استفاده از روش تفسیری-تاریخی در قالب استدلال استنتاجی به بررسی تحولات دیوارنگاری در دوره قاجاریه پرداخته شده است. بستر تحولات سیاسی- اجتماعی، همراه با نقش نقاشی در این دوره، منجر به پیدایش م ولفه های جدیدی می گردد که حاصل از به اشتراک گذاری این دو زمینه می باشد که خود منجر به تفسیر شرایط اجتماعی و فرهنگی حاکم در آن دوران می شود؛ که برای پی بردن به این مهم باید به پرسشی هم چون، تاثیر تحولات سیاسی- اجتماعی دوره قاجار بر نقاشی های دیواری خانه امام جمعه چگونه است؟ پاسخ داد؛ که خود منجر به تولید مولفه های کلیدی می شود و از ایجاد اشتراک با نقاشی های خانه امام جمعه می تواند چارچوب تحولات فکری در آن دوران را از طریق تصویرگرایی برای خواننده تشریح نماید؛ که این موضوع، خود می تواند در پیوند تحولات سیاسی و اجتماعی آن زمان با مفاهیم دیوارنگاری در آن دوره تاثیرگذار باشد. به این دلیل، سعی شد تا با بهره گیری از مولفه های تولید شده در این دو زمینه به مضامین تصویرگرایی در این خانه پی برد؛ که خود منجر به پیدایش نگرش صحیح در این بازه از تاریخ و هم چنین، در چارچوب زمینه هنری مختص به زمان خود می شود.        

روند پیوسته تحولات نگارگری، بیش از آن که در زمینه سبک و اسلوب مکاتب تصویری سده های متمادی ایران اسلامی باشد، همواره، در ارتباط با ادبیات و بهره مندی از مبانی زیبایی شناسی و مضامین شعری آن قابل ملاحظه بوده است؛ هم چون آثار حسین بهزاد که در موانست و هم سخنی با رباعیات خیام آفریده شده اند. لیکن، آنچه در این پیوند تاریخی، سابقه نداشته و سبب تمایز آثار بهزاد از سایر نگاره ها شده، قرابت موضوعی شان با اندیشه های فلسفی خیام است. اندیشه های پرسشگرانه ای که اگرچه اغلب با رویکردی خاص پیرامون جهان و انسان هستند، با این حال، نگارگر آن ها را چنان مصور کرده که گویی این آثار ضمن بیان احوال درونی اش، ترجمان مستقیم اشعار خیام نیز هستند. بر این اساس، پژوهش حاضر به شیوه توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع معتبر کتابخانه ای- الکترونیکی برآن است تا به شناختی جامع و درکی ژرف از نحوه بازنمود مضامین و معانی این رباعیات در آثار بهزاد دست یابد. چنان که واکاوی نشانه های مضمونی و جوانب تاثیرگذاری شان بر نگاره ها در قالب نشانه های تصویری سبب نقد صحیح تر و خوانش جذاب تر هر دو متن شعری و دیداری خواهد شد. در این راستا، یافته های پژوهش گواه آنند که بهزاد، نه تنها از نشانه های نمادینی هم چون کوزه، کوزه گر، کارگاه کوزه گری، خاک و پیر راوی بهره برده است، بلکه از اصول و قواعد بصری رایج در نگارگری هم تبعیت کرده و با اجتناب از فضای خالی، کاربرد خطوط شکسته تند و تیره در قلم گیری و تضادهای رنگی یا مفهومی در پیش زمینه و پس زمینه، توانسته مضامین شعری خیام را صورتی بصری دهد و نگاه مخاطب را تحت تاثیر قرار دهد.    

دانیل بورِن، یکی از هنرمندان تجسمی مطرح فرانسوی در عرصه بین المللی هنر است. او فعالیت خود را از اواخر دهه شصت میلادی آغاز و در طول بیش از چهل سال فعالیت هنری تنها به عنصر تجسمی ساده ای اکتفا کرد، که عبارت از نوارهای عمودی متناوب سفید و رنگی است. برخلاف این رویکرد مینیمالیستی، هنر بورن با ابعاد بسیار متنوعی از دنیای هنر برخورد داشته و در مقابل تعدادی از مهم ترین نهاد های هنری، هم چون موزه ها و ساز و کار های مالی هنر، موضع گیری انتقادی داشته است. وجه اصلی هنر او، مداخله در مکان با آفرینش اثری هنری است که مخاطب را به نسبت فضای نمایش در موقعیتی پرسش گرانه قرار می دهد. اثر بورن غالبا با تحمیل خود و عدول از قواعد مکان، نیروهایی بیرونی(اقتصادی، هنری، سیاسی، اجتماعی،...) را به نمایش می گذارد که دنیای ما را شکل می د هند. پرسش اصلی مقاله پیش رو، وجه انتقادی هنر بورن را هدف گرفته است و در این راستا، پرسش هایی در مورد ارتباط اثر با مکان و نحوه به نمایش درآمدن آن، جایگاه مخاطب در رابطه با اثر هنری و هم چنین، نحوه حضور او در مکان در رابطه با معماری، طرح می نماید.  این پژوهش با طرح مفاهیم اصلی هنر بورن، با رویکردی تحلیلی به ابعاد انتقادی مهم آن پرداخته و سعی در نشان دادن جنبه های متنوع کارکرد عناصر هنر او و تاثیراتش دارد. نتیجه پژوهش، بر گفتمان های انتقادی حاصل از کنش های هنرمند بحث می کند؛ که با تغییر کارکرد یا تحمیل فرایندهایی به اثر، به وضوح در جهت به چالش کشیدن عملکرد نهاد های(فرهنگی، عمومی، اقتصادی،...) نمایش آثار هنری، حرکت می کند.   

فرش به عنوان یکی از نمادهای هنر و تمدن شرق در طول تاریخ، بسیار مورد توجه کشورهای غربی قرار گرفته است؛ و در دوره های مختلف، با عناوین گوناگونی مانند هدیه پادشاهان، غنیمت جنگی، کالای تجاری و غیره، به این ممالک وارد شده است. حضور فرش در نقاشی های ادوار مختلف هنر غرب، موضوع جالبی برای محققین این رشته است که پژوهش های پیرامون آن از نیمه دوم قرن گذشته شروع شده و تا به امروز در حال بسط و گسترش است. مهم ترین و شناخته شده ترین نوع فرش در نقاشی های مذکور، فرش لورنزو لوتّو، زیر مجموعه فرش های هولبایناست؛ که حضور آن در نقاشی های رنسانس با یکی از آثار سباستیانو دل پیومبو، نقاش ایتالیایی اهل ونیز، شروع شده است؛ و به مدت دو قرن به صورت مستمر در نقاشی حاضر شده است. در این مقاله با استفاده از روش تحقیق توصیفی و تطبیقی با استناد به منابع کتابخانه ای و تصویری، حضور این فرش در مهم ترین آثار مربوط به آن دوران در ایتالیا، با در نظر گرفتن نظریه لوکا برانکاتی بررسی می شود. نتایج حاصل از بررسی نظریه مذکور و توصیف آثار، حاکی از آن است که فرش، با وجود داشتن ریشه های شرقی می تواند کلید واژه ای مهم و موثر در نقد نقاشی های رنسانس ایتالیایی باشد.  

مساله بوم به عنوان فصل مشترک فکری معماران گذشته، همواره مطرح بوده است. فصل مشترکی که دغدغه ها، اندیشه ها و راه کارهای معماران بومی، از دل آن برمی آید. رفتار متفاوتی که بوم در هر منطقه از خود نشان می دهد، دغدغه های متفاوتی را برای معمار مطرح می سازد؛ که سبب رسیدن به پاسخ ها و راه کارهای متفاوت معمارانه می گردد. درواقع، بوم به عنوان ویژگی مشترک در شکل گیری بافت های تاریخی، هم مساله ساز است و هم امکان ساز و حل کردن این دو ویژگی، به طور هم زمان، هنر معمار بومی بوده است. در اکثر شهرهای ایران، معماری بومی به کار گرفته شده است و به گونه ای متنوع، در شکل گیری بافت شهری و معماری، تاثیرگذار بوده است؛ اما نکته قابل توجه و حایز اهمیت در این جا تمایزی است که در شهرسازی بافت تاریخی بوشهر، نسبت به سایر شهرهای تاریخی به چشم می خورد و آن هم نحوه استخوان بندی و شکل گیری ساختار کلیِ شهر است. براین اساس، نگارندگان در پی پاسخ به این پرسش که چه عواملی در شکل گیری این بافت تاریخی متفاوت، مؤثر بوده است؟ تحقیقی توصیفی تحلیلی را صورت دادند و بااستفاده از منابع کتابخانه ای و مطالعات میدانی و هم چنین، با بهره گیری از تصاویر و نقشه های مستند تاریخی، این تحقیق را انجام داده اند. درنهایت، نتایج تحقیق، نشان داد که مجموعه ای از عوامل محیطی و جغرافیایی، فرهنگی و اجتماعی، سیاسی و منطقه ای، اقتصادی و زیبایی شناختی، سبب شکل گیری بافت متفاوت تاریخی بندر بوشهر، نسبت به سایر شهرهای ایران گردیده است.    

به کارگیری مدل های برنامه ریزی راهبردی در بخش های مختلف صنعتی به امری رایج تبدیل شده است. هدف از تدوین راهبرد پژوهشی در صنایع دستی توسعه کسب وکارهای جدید جهت کارآفرینی مولد و ایجاد اشتغال است که نیازمند توجه به اکوسیستم کارآفرینی است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت، توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش، کلیه خبرگان آشنا به فرایند پژوهشی و محیط داخلی و خارجی موثر بر این حوزه می باشند. بدین منظور، نمونه ها به صورت غیر تصادفی انتخاب شدند؛ و پس از آشنا نمودن با تدوین راهبرد پرسش نامه مربوطه تکمیل گردید. جهت تدوین راهبردهای پژوهشی مورد مطالعه از مدل SWOT و برای الویت بندی عوامل موثر بر آن که شامل سطح هدف، معیارها،  زیر معیارها و گزینه های راهبردی از تحلیل سلسله مراتبیAHP استفاده گردیده است. نتایج حاصله بیان گر این است: منحصر به فرد بودن زیورآلات اقوام ترکمن با بیش ترین وزن با الویت ترین راهبرد برای اجرا در حوزه صنایع دستی این مجموعه است. درنتیجه، فعالان حوزه صنایع دستی مورد مطالعه بایستی با استفاده از نقاط قوت خود بکوشند تا از فرصت های پیش رو به بهترین حالت ممکن بهره برداری نمایند.  

لباس هنرمندان، نه صرفا پوششی ویژه حرفه هنرمندی، بلکه لباسی مختص شخصیت آن ها است. هنرمندان این لباس را برمی گزینند، تا خود را به جامعه مورد نظر معرفی کنند. این مساله در مورد هنرمندان آلمان، به ویژه، پس از جنگ جهانی دوم نیز صادق بوده است. نظریه پردازان بر این باورند که پوشش بی تاثیر از پدیده های اجتماعی نیست. از این رو، پرسش پژوهش حاضر آن است که: تاثیر رویدادهای اجتماعی از منظر جامعه شناسان، به ویژه، جنگ جهانی دوم بر تغییرات سبک لباس صحنه هنرمندان خانه تئاتر در آلمان چیست؟ داده های این پژوهش با استفاده از شیوه اسنادی- کتابخانه ای و با روش تحلیلی- تاریخی گردآوری شده اند. یافته ها نشان می دهند که، پس از جنگ جهانی دوم، به تدریج، تغییراتی در سبک پوشش هنرمندان آلمانی به وجود آمد که به اعتقاد ما، احتمالا، می تواند ناشی از برخی از رویدادهای اجتماعی باشد. دورکیم، بوردیو و گیدنز، نظریه پردازان حوزه اجتماعی بر این باورند که، تغییرات در جامعه می تواند بر سبک لباس نیز تاثیر بگذارد. به اعتقاد دورکیم و بوردیو، افراد به صورت آزادانه و فردی به انتخاب لباس نمی پردازند؛ بلکه در یک چارچوب از پیش مشخص شده به انتخاب های محدود در گزینش لباس اقدام می کنند. گیدنز اگرچه به آزادی فردی اهمیت بیش تری می دهد، اما معتقد است که حوادث اجتماعی بر فعالیت های انسانی بی تاثیر نیستند. به این ترتیب و با استفاده از دیدگاه این نظریه پردازان می توان گفت که اتفاقات پس از جنگ، باعث شد تا هنرمندان خانه تئاتر در آلمان، لباس هایی را در عرصه و صحنه بازیگری انتخاب کنند که بیش ترین جذبه و شادی را برای تماشاگران به همراه داشته باشد. این انتخاب، غالبا، از طریق رنگ، طرح، مد و ... عملیاتی شده و به صورت عامدانه یا گاهی ناآگاهانه در جهت بهبود وضعیت روحی شهروندان جامعه آلمانی تدارک دیده شده است.    

رسام عرب زاده از جمله هنرمندان معاصر در حوزه طراحی و تولید فرش است. اکثر آثار ایشان حاوی عناوین مختلف ادبی، فرهنگی، عرفانی و فلسفی است. عناوینی که رسام عرب زاده برای آثارش برگزیده نشان از قایل شدن اهمیت به عنوان اثر، علاوه بر خود اثر هستند. در این جستار، سعی بر آن است تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از نشانه شناسی، عناوین و متون مرتبط با آن در آثار ایشان مورد بررسی قرار گیرد. پژوهش حاضر ضمن بررسی عناوین آثار منتخب(۱۲مورد) از آثار رسام عرب زاده به دنبال پاسخ گویی به این سوالات است که، چه ارتباطی بین دال(عنوان) و مدلول(متن) وجود دارد؟ و آیا عناوین آثار رسام عرب زاده در خوانش مفهوم متن اثر دخالت دارد؟ نتایج پژوهش نشان می دهد، ضمن این که عنوان در آثار وی، مهم ترین و اساسی ترین درگاه ورود به آن اثر است، ارتباط تنگاتنگی با مفاهیم آن اثر دارد. از سویی، ذهن خواننده را به چالش کشیده، فرضیه هایی برای او مطرح ساخته و او را به خوانشی عمیق از متن اثر تحریک می کند. عنوان در آثار رسام عرب زاده در خوانش متن آثار بسیار موثر بوده و در اغلب موارد به عنوان بخشی از اثر نیز می تواند باشد.