سبک پوشش

این مطالعه با هدف بررسی سبک پوشش زنان و عوامل مرتبط با آن انجام شده است. پژوهش از نوع پیمایش و ابزار مورد استفاده در جمع آوری داده ها مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته می باشد. جامعه آماری، زنان 20 تا 50 ساله شهر مشهد و حجم نمونه 200 نفرمی باشد که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای با تخصیص مناسب انتخاب شده است.تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارspss صورت گرفت و از آزمون های همبستگی برای تحلیل داده ها استفاده شد. با استناد به مشاهدات و مصاحبه های اکتشافی و با ترکیب ابعاد پوشش زنان دراستفاده از البسه (پوشیدن/ نپوشیدن)، رنگ(تیره/ روشن)، نوع مدل، اندازه (بلند، متوسط، کوتاه)، ظرفیت (تنگ، متوسط، گشاد) و ضخامت (نازک، متوسط، ضخیم) و میزان پوشیدگی موی سر، چهار سبک پوشش در بین زنان– ""سنتی – مذهبی""، ""سنتی شبه مدرن""، ""غیر سنتی"" و ""مدگرا""- متمایز شد. نتایج نشان می دهند که سبک پوشش ""سنتی شبه مدرن"" در بین جامعه مورد مطالعه فراوانی بیش تری دارد. هم چنین، بین سلیقه، سرمایه اقتصادی و فرهنگی ، میزان مصرف و سبک پوشش زنان همبستگی مثبت و معنادار وجود دارد.

فرهنگ پوشش و نوع پوشاک مردم ارزش ها و نگرش ها و فرهنگ جامعه را نمایان می کند. جوانان قشر نوجو و فعال جامعه و ترسیم کننده فردای آن هستند. ازاین رو، در پژوهش حاضر، فرهنگ پوشش جوانان شهر تهران و عوامل مؤثر بر آن مطالعه شده است. این پژوهش با روش پیمایشی، دختران و پسران 18 تا 35 ساله را در دو منطقه بالا (منطقه ۲) و پایین (منطقه ۱۶) شهر تهران تحت بررسی قرار داده است. شیوه نمونه گیری خوشه ای و تکنیک گردآوری داده ها پرسش نامه بوده است. مطابق یافته های توصیفی، سبک لباس پوشیدن پسران و دختران در مناطقِ بررسی شده تفاوت معناداری نداشته است. سبک پوشش پاسخگویان زن نیز در مهمانی های زنانه در دو منطقه تفاوت معناداری نداشت، اما استفاده از لباس های یقه باز در مهمانی های زنانه در منطقه 2 چهاربرابر زنان منطقه 16 بوده است. به لحاظ رنگ لباس، میان مردان و زنان تفاوت معناداری مشاهده نشد، اما میزان استفاده از رنگ های روشن در منطقه 2 و میزان استفاده از رنگ های تیره در منطقه 16 بیشتر بوده است. با توجه به یافته های تبیینی، سبک پوشش مردان با سن، تحصیلات، سرمایه فرهنگی، معیارهای خرید پوشاک و ارزش ها و نگرش های آنان هم بستگی مستقیم و معنادار دارد. پای بندی دینی مناسکی نیز با سبک پوشش هم بستگی قوی معکوس و معنادار نشان می دهد؛ به این معنا که هرچه پای بندی دینی مردان در بعد مناسکی بیشتر باشد، مدگرایی در پوشش آنان کمتر و تمایل آنان به سبک پوششی سنتی و رسمی بیشتر می شود. مطابق یافته های پژوهش، سبک پوشش با متغیر ارزش ها و نگرش های پاسخگویان هم بستگی معناداری دارد، اما برای دختران و پسران نتیجه متفاوتی را نشان می دهد: این رابطه در میان پسران مستقیم و در میان دختران معکوس است؛ یعنی هرچه ارزش ها و نگرش های دختران سنتی تر باشد، گرایش آنها به سبک پوشش مدرن بیشتر است. این الگو در مهمانی ها با سبک پوشش زنانه و لباس های با پوشانندگی کمتر و در فضاهای عمومی با پوشش غیراسلامی (جلوه گرانه) خود را نشان می دهد.

لباس هنرمندان، نه صرفا پوششی ویژه حرفه هنرمندی، بلکه لباسی مختص شخصیت آن ها است. هنرمندان این لباس را برمی گزینند، تا خود را به جامعه مورد نظر معرفی کنند. این مساله در مورد هنرمندان آلمان، به ویژه، پس از جنگ جهانی دوم نیز صادق بوده است. نظریه پردازان بر این باورند که پوشش بی تاثیر از پدیده های اجتماعی نیست. از این رو، پرسش پژوهش حاضر آن است که: تاثیر رویدادهای اجتماعی از منظر جامعه شناسان، به ویژه، جنگ جهانی دوم بر تغییرات سبک لباس صحنه هنرمندان خانه تئاتر در آلمان چیست؟ داده های این پژوهش با استفاده از شیوه اسنادی- کتابخانه ای و با روش تحلیلی- تاریخی گردآوری شده اند. یافته ها نشان می دهند که، پس از جنگ جهانی دوم، به تدریج، تغییراتی در سبک پوشش هنرمندان آلمانی به وجود آمد که به اعتقاد ما، احتمالا، می تواند ناشی از برخی از رویدادهای اجتماعی باشد. دورکیم، بوردیو و گیدنز، نظریه پردازان حوزه اجتماعی بر این باورند که، تغییرات در جامعه می تواند بر سبک لباس نیز تاثیر بگذارد. به اعتقاد دورکیم و بوردیو، افراد به صورت آزادانه و فردی به انتخاب لباس نمی پردازند؛ بلکه در یک چارچوب از پیش مشخص شده به انتخاب های محدود در گزینش لباس اقدام می کنند. گیدنز اگرچه به آزادی فردی اهمیت بیش تری می دهد، اما معتقد است که حوادث اجتماعی بر فعالیت های انسانی بی تاثیر نیستند. به این ترتیب و با استفاده از دیدگاه این نظریه پردازان می توان گفت که اتفاقات پس از جنگ، باعث شد تا هنرمندان خانه تئاتر در آلمان، لباس هایی را در عرصه و صحنه بازیگری انتخاب کنند که بیش ترین جذبه و شادی را برای تماشاگران به همراه داشته باشد. این انتخاب، غالبا، از طریق رنگ، طرح، مد و ... عملیاتی شده و به صورت عامدانه یا گاهی ناآگاهانه در جهت بهبود وضعیت روحی شهروندان جامعه آلمانی تدارک دیده شده است.    

پوشش زنان ایرانی در نیمه دوم عصر قاجار دستخوش تغییرات اساسی شد. ارتباط گسترده تر با مغرب زمین، ورود اجناس اروپاییو تمایلگروهی از روشنفکران به مظاهر تمدن غرب، از جمله عواملی بودند که تأثیری قابل توجه بر سبک پوششزنان شهری گذاشتند. در این دوره، عواملی همچون رکود صنایعنساجی، تعطیلی کارخانهها و تقلید ناآگاهانه زنان ایرانی از پوشش غربی، افرادی که داعیه ملیگرایی و میهنپرستی داشتند را بر آن داشت تا به طرق مختلف با این پدیده مقابلهکنند. شکوفه که نشریه ای ویژه بانوان بود و در عصر مشروطه چاپ می شد نیز چنین هدفی داشت، این نشریه با چاپ مقالاتی سعی داشت زنان را به استفاده از منسوجات و پوشاک ایرانیترغیب کند و از مصرف کالاهای فرنگی بازدارد . این پژوهش با هدف تبیین مدگرایی زنان قاجار و نیز بازتاب جریان های ملی گرایانه در راستای ترغیب مصرف تولیدات داخلی به نگارش درآمده استدر مقاله پیش رو محتوای آن دسته از مقالات مرتبط با منسوجات و پوشاکِ نشریه شکوفه تحلیل شده اند که بانوان را به مصرف تولیدات داخلی تشویق، و با ابزار تجدد و مصرف گرایی مخالفت کرده اند. روش تحقیق تاریخی، توصیفی تحلیلی، و شیوه گرد آوری داده ها کتابخانه ای است. نتایج پژوهش نمایانگر تأثیرپذیری و تقلید زنان شهری از مد اروپایی است، پدیده ای که به رواج رفتارهایی همچون خودنمایی با زیورآلات و پوشاک غربی و در نتیجه افزایش بی رویه واردات پارچه و لباس (که از عوامل مهم رکود صنعت نساجی این دوره به شمار میآید) انجامید.

مسئله پوشش در جامعه ی امروز، علاوه براینکه یک ضرورت اصلی و طبیعی محسوب می شود، از منظر "اجتماعی و فرهنگی" نیز بسیار حائز اهمیت بوده و کارکردها و معانی مختلفی را به نمایش می گذارد. مطالعه ی سبک های رایج پوشش بانوان در جامعه، شناخت لازم درخصوص فرهنگ فعلی، و تحولات و تغییرات احتمالی را میسر می سازد، و می تواند نقاط قوت و ضعف فرهنگی را به تصویر بکشد، از این رو این پژوهش با هدف «مرور جامعه شناختی سبک پوشش بانوان در ایران و تحلیل عوامل موثر برآن» و با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. بررسی های انجام شده نشان داد که 1. امروزه معنا و مفهوم سبک پوشش نزد بانوان تغییر کرده و سبک پوشش برای نمایش سبک زندگی، سبک های زیبایی شناختی، پایگاه طبقاتی- اقتصادی، هویت یابی و نوع عقیده (یا حداقل نشان دادنِ وابستگیِ خود به یک قشر و طبقه ی اجتماعی خاص و هویت یابیِ کاذب و نمایش نقش و نوع فرهنگ) استفاده می شود. 2. با توجه به تحولات دهه های اخیر در سبک پوشش بانوان، عواملی همچون «فرهنگ اسلامی، ویژگی های سبک زندگی مدرن، مصرف گرایی و مدگرایی، مدرنیته، رسانه ها به خصوص رسانه های اجتماعی نوین و ساختارهای فرهنگی– اجتماعی مانند مقایسه های اجتماعی» بیشترین نقش را در تغییرات نوع پوشش و رواجِ انواع سبک های پوشش در جامعه داشته اند. بنابراین، با توجه به فرهنگ جامعه ایرانی که فرهنگی دینی و اسلامی است، برخی از سبک های رایج پوشش در جامعه در تعارض با آن قرار دارد و نیاز است که مدل های بومی شده ی ایرانی-اسلامی بیشتر مورد توجه طراحان لباس قرار گیرد و سعی شود، سبک هایی از پوشش در جامعه رواج داده شود که علاوه بر سازگاری با سبک زندگی مدرن، به ارزش ها و هنجارهای اسلامی- ایرانی نیز پایبند باشد.

پژوهش حاضر با هدف ارائه ی یک سنخ شناسی از برساخت هویت مذهبی با تاکید بر پوشش در بین زنان درشبکه مجازی اینستاگرام انجام شده است. منظور از برساخت هویت مذهبی، چگونگی ساخت و نمایش هویت مدهبی در بین کاربران زن دارای پوشش است. این پژوهش کیفی و با استفاده از تکنیک نتنوگرافی صورت گرفته و داده ها با استفاده از تحلیل تماتیک، تحلیل شده اند. در این پژوهش سعی شده تا با تحلیل محتوای پست های پربازدید ده صفحه با تعداد دنبال کننده بالا، به تحلیل پرداخته شود.، در ابتدا فهرستی از هشتگ های مرتبط تهیه و سپس با جستجو در شبکه مجازی اینستاگرام پست های پربازدید انتخاب شده اند، تعداد صفحات منتخب 12تا و بازه انتشار پست ها از ابتدای سال1398 تا اخر آبان 1398 می باشد، با توجه به تحلیل محتوای کیفی پست های انتخاب شده در صفحات مورد بررسی، می توان به سبک های پوشش « قاعده محور رسمی با زیر مقولات پوشش رسمی و رایج داخلی و پوشش کلاسیک و به سبک بین المللی؛ هویت مبتنی بر اسطوره های زیبایی؛ هویت مبتنی بر ذائقه کلاسیک پسند؛ پوشش کژوال و غیررسمی بازیر مقولات پوشش کژوال مطابق با معیارهای ایران ترندی و بر اساس مد و درنهایت فعالیت مدلینگ» اشاره کرد.

هدف این نوشتار مطالعه کیفی سبک های جدید مُدگرایی در پوشش به عنوان یکی از اصلی ترین میدان های نزاع بر سر بدنِ عمومی در فضاهای همگانی است. سوژه های مورد مطالعه از میان دختران 14 تا 30 سال شهر سنندج انتخاب شده اند که پرسه زنی در فضاهای همگانی را به عنوان فعالیت معمولی خود معرفی نموده اند. داده ها از طریق مصاحبه فردی گردآوری و از طریق تحلیل مضمونی تفسیر شده اند. طبق نتایج تحقیق، شش مضمون اصلی از داده ها قابل استنتاج است: نقش دوگانه مُدگرایی در افشاسازی/ پنهان سازی هویت؛ انتخاب مُد جایگزین به عنوان راهی برای پس زدن رمزگانِ سنتیِ پوشش؛ کارکرد مُد در بازتولید دوگانه تمایز/ ادغام؛ استفاده از سبک های مُدگرا برای نمایش پرستیژ و گشودگی فردی؛ مُدگرایی راهی برای تصرف فضاها؛ و جایگاه محوری مُدگرایی در منازعه بدن خصوصی/ بدن عمومی. ترسیم شبکه مضامین و خرده مضامین همبسته آن ها بیان گر آن است که برای دخترانِ جوان، پرسه زنی در فضاهای همگانی، پیروی از سبک های جدید پوشش، تصرف فضاها، متمایزکردن خویش از نسل قدیم، و تلاش برای مدیریت بدن خود در فضاهای عمومی جملگی اجزاء به هم پیوسته شکلی از زیستن هستند که می توان ذیل مقوله هسته ای «نمایش عمومی وجه مطلوبی از بودن» آن را نا مگذاری کرد. بدین سان، استفاده دخترانِ جوان از سبک-های جدید لباس درست در لحظه ای که به قصد نمایاندن هویتی جدید انجام می شود عملاً حکم انتخاب نوعی مُد جایگزین برای سرپیچی از قواعد قدیمی پوشش را دارد. همین کنش، هم زمان، آن ها را قادر می سازد خود را درمقام اعضای یک خرده فرهنگ از فرهنگ کلی متمایز کنند و پرستیژ، شکوه، انعطاف و آراستگی خود را به نمایش بگذارند.

یکی از چالش های اساسی در مواجهه معقول با مسئله مد لباس در جامعه ایران، ابهام نسبت به مبانی و اصول اسلامی ایرانی پوشش است؛ ابهامی که سیاست گذاری، کنشگری و سرمایه گذاری در این حوزه را نیز دچار سردرگمی و پراکندگی نموده است. در پژوهش حاضر به منظور دستیابی به برداشتی اولیه از چیستی مبانی و اصول پوشش اسلامی ایرانی ذیل جهان بینی توحیدیِ فرهنگ ایرانی و نسبت آن با مد به مفهوم امروزین، با بهره گیری از روش تحلیل مضمون به مطالعه آیات و احادیث مرتبط پرداخته شد. این مبانی و اصول در سه سطح: 1 جهان بینی، 2 ارزش ها (تقوا، حیا و عفاف) و 3 هنجارها و رفتارها (پوشیدگی، پرهیز از تبرج، پرهیز از لباس شهرت، توجه به ماهیت صنعتی و وجه کارکردی لباس و...) دسته بندی و ارائه شد. بر اساس یافته ها می توان گفت که هرچند مد در مفهوم و تجلی مدرن آن، از حیث مبنا و ماهیت در تناقض با ارزش ها و هنجارهای منبعث از جهان بینی توحیدی قرار دارد، اما در دلالت کلی آن به سبک فراگیر پوشش در یک دوره زمانی و یکی از صنایع پرطرفدار فرهنگی، فرصتی در دستیابی به سبک متمایز و ملی اسلامی ایرانی است و می توان با تکیه بر اصول جهان بینی توحیدی در برابر کثرت نسبی گرایانه سرمایه داری در سبک پوشش، کثرتی وحدت بخش خلق کرد.

امروزه سرمایه فرهنگی به عنوان یکی از مهمترین سرمایه های هر کشورشناخته می شود و جوانان به عنوان اصلی ترین گروه جامعه نقش قابل توجهی در دریافت این سرمایه دارند چرا که میتواند گامهای موثری در جهت ایجاد و البته اصلاح سلایق و گرایش آنان نسبت به خرده فرهنگهای جامعه داشته باشد. اصلی ترین هدف پژوهش بررسی رابطه سرمایه فرهنگی با گرایش به خرده فرهنگهای جوانان میباشد. مبانی نظری پژوهش با استفاده از نظریات بوردیو، کوهن تدوین شده است. این پژوهش در دو بخش اکتشافی و توصیفی انجام شده که ابتدا در بخش اکتشافی به منظور ساختن ابزار مناسب و شناخت خرده فرهنگهای مختلف جوانان شهر یزد به انجام مصاحبه کیفی با 20 نفر از جوانان پرداخته شده و پس از شناسایی گونه های خرده فرهنگ و ساختن ابزار مناسب پژوهش به شکل پیمایشی اجرا گردید. در بخش پیمایشی حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 385 نفرتعیین گردید که به شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحلهای انتخاب شدند. یافته های پژوهش نشان داد که سرمایه فرهنگی جوانان یزدی در سطح پایینی قرار دارد و سرمایه فرهنگی با خرده فرهنگهای سخن گفتن، پوشاک و آرایش، ارزش و هنجار، فیلم و موسیقی رابطه معناداری دارد.